________________
જમીન આસમાનનો તફાવત હોવાથી ઉછામણીનું દ્રવ્ય કલ્પિતમાં સમાવેશ પામતું નથી. જ્યારે ઉપરોક્ત ચારેય મુદ્દામાં ઉછામણીનું દ્રવ્ય અને નિર્માલ્ય દેવદ્રવ્ય બિલકુલ સામ્ય ધરાવે છે. તેથી સમજી શકાય છે કે નિર્માલ્ય દેવદ્રવ્યની જે ગતિ થાય, તેવી જ ગતિ ઉછામણીના દેવદ્રવ્યની પણ થાય. આમ ઉછામણીનું દ્રવ્ય જીર્ણોદ્વારાદિમાં જાય, કેસરાદિથી પૂજા કરવા વગેરેમાં નહીં.
શંકા ઉપરોક્ત યુક્તિઓથી તમે ‘ઉપધાન-સ્વપ્ન વગેરેની ઉછામણીની રકમ કલ્પિત દેવદ્રવ્ય ન કહેવાય’ એ સાબિત કર્યું. એ સિવાય તમારી પાસે બીજી કોઈ યુક્તિઓ કે પુરાવા ખરા કે જે એ વાતને વધુ પુષ્ટ કરે ?
સમાધાન : ઘણા જ છે. જેનાથી એકદમ સ્પષ્ટ થશે કે ઉપધાન-સ્વપ્નાદિની ઉછામણીનું દ્રવ્ય ‘કલ્પિત દેવદ્રવ્ય’ નથી. આપણે એને એક પછી એક વિચારીએ.
(A) સામો પક્ષ એવું માને છે કે “યતિઓના કાળમાં દેરાસરના નિભાવની રકમ આવવાની બંધ થઈ ગઈ, તેથી સ્વપ્ન-ઉપધાન વગેરેની ઉછામણી બોલાવવી ચાલું થઈ કે જે ‘કલ્પિત દેવદ્રવ્ય’ હોવાથી એમાંથી દેરાસરનો કેસર-સુખડ-પૂજારી વગેરે નિભાવનો ખર્ચ કાઢી શકાય.’’ પ્રશ્ન એ થાય કે જો દેરાસરના નિભાવ માટે એ ઉછામણીઓ ચાલું થયેલી, તો અત્યાર સુધી પ્રાયઃ બધા સંઘોમાં એ આવક જીર્ણોદ્વારાદિમાં લઈ જવાય છે, ‘કલ્પિત’ માં નહીં. એનું કારણ શું? કલ્પિત દેવદ્રવ્યની અત્યંત જરૂર તો કયા સંઘને નથી? છતાં એ ખાતામાં એ દ્રવ્ય ન લઈ જતા જીર્ણોદ્ધારાદિમાં લઈ જવાય છે, તો શેના આધારે સામો પક્ષ એમ બોલે છે કે ‘સ્વપ્નાદિની ઉછામણીઓ દેરાસર નભાવવા ચાલું થઈ' આનાથી જણાય છે કે સ્વપ્નાદિની રકમ ‘કલ્પિત દેવદ્રવ્ય’ નથી.
(B) પરમાત્માની સન્મુખ જે ભંડાર રાખવામાં આવે છે, તેમાં આવેલ રકમને પૂર્વે કોઈ પણ પક્ષ ‘કલ્પિત દેવદ્રવ્ય' માનતો નહોતો, પરંતુ સામો પક્ષ હવે તેને ‘કલ્પિત દેવદ્રવ્ય’ માનતો થયો છે. જો એ કલ્પિત દેવદ્રવ્ય હોય તો આ
7
