________________
નિરૂપણ કર્યું. પછી એ પ્રશ્ન ઊભો રહે કે ‘જે નિર્ધન છે, જેની પાસે પૂજા કરવા માટે સ્વદ્રવ્ય નથી, એ પૂજા કરે કે ન કરે? એને તરવા માટેનું આલંબન શું?' ત્યારે શાસ્ત્રકારોએ એને તરવા માટે કોકની ફૂલની માળા ગૂંથી આપવી, દેરાસરનો કાજો લેવો વગેરે ઉપાયો બતાવ્યા, કે જેને પામીને નિર્ધન શ્રાવક પણ લાભ પામી શકે. પરંતુ ‘પરદ્રવ્યથી પૂજા કરવી' આવો ઉપદેશ ન આપ્યો. કેમકે તેવો ઉપદેશ આપવાથી ઉતરતો માર્ગ પકડે એવા જીવોની સ્વદ્રવ્યથી પૂજા કરવાની મનોદશા ભૂંસાતી જાય. હા! એટલું ખરું કે ભાવનાસંપન્ન ઋદ્ધિમાન શ્રાવકો સામેથી એમ કહેતા હોય કે ‘‘અમે લાવેલી આ પુષ્પાદિ સામગ્રીથી બીજા આરાધકો પણ પ્રભુભક્તિ કરે અને અમને લાભ આપે.’’ તો તાદશ સામગ્રીથી નિર્ધન શ્રાવકો પ્રભુપૂજા કરે એમાં તેમને લાભ ન થવાનું કોઈ કારણ નથી. પરંતુ પરદ્રવ્ય વાપરનારના હૈયામાં ખચકાટ હોવો જોઈએ કે ‘‘મારું સામર્થ્ય ન હોવાથી મારે પરકીય દ્રવ્ય પૂજામાં વાપરવું પડે છે.’’ આવો ખચકાટ પણ એટલા માટે કે સ્વદ્રવ્યથી પૂજા કરનારને વિશેષ પ્રકારની ભાવવૃદ્ધિ, લક્ષ્મીનો સદ્વ્યય, શાસન પ્રભાવના વગેરે અનેક લાભો પ્રાપ્ત થાય છે. જ્યારે પરદ્રવ્યથી પૂજા કરનાર આ લાભોથી વંચિત રહી જાય છે. આ બધું જે સમજતો હોય તે શ્રાવક તક મળે તો પોતાના જ દ્રવ્યથી પૂજા કરવાનું ચૂકે ખરો? આવી ભાવનાવાળા જીવો પરદ્રવ્યથી પણ પૂજા કરે તો લાભ પામી શકે છે.
શંકા બીજા કોઈ એવા શાસ્ત્રવચનો ખરા કે જેનાથી પરદ્રવ્યથી પૂજા કરનારને લાભ થાય છે તેવું ફલિત થતું હોય?
સમાધાન : છે ને. જેમકે- (i) દ્રવ્યસસતિકા ગ્રન્થમાં ‘સ્થાપનાવાર્થ-૭પમાતાિ च ध्यानादिधर्मवृद्धये प्रायः श्राद्धार्पणार्थं गुरुभिर्व्यवह्रियते, अनिश्रितજ્ઞાનોપવળત્વાત્ ।' (શ્લો.૧૨, પૃ.૪૮) આવો પાઠ આવે છે. જેમાં ગુરુભગવંતો તેમની પાસે રહેલી જપમાળા શ્રાવકોને ધ્યાનાદિધર્મની વૃદ્ધિને માટે ગણવા આપે તેવી વાત છે. જો પરદ્રવ્ય વાપરવાથી લાભ થતો જ ન a. અર્થ : સ્થાપનાચાર્ય, નવકારવાળી વગેરેને ધ્યાનાદિ ધર્મની વૃદ્ધિને માટે મોટા ભાગે શ્રાવકને આપવાનો વ્યવહાર ગુરુભગવંતો કરે છે. કેમકે તે નિશ્રા કર્યા વિનાના જ્ઞાનોપકરણો હોવાથી.
37
