________________
બતાવતા ‘ઋદ્ધિમાન શ્રાવકને જ આ પૂજાદિનો યોગ સંભવતો હોવાથી’ આવો હેતુ બતાવ્યો છે, તેથી જણાય છે કે પ્રભુ અપૂજ રહે તેવી અપવાદની પરિસ્થિતિ સિવાય નિર્ધન શ્રાવકનું પૂજાનું કર્તવ્ય અદા કરાવવા શ્રીસંઘને પણ દેવદ્રવ્યની પુષ્પાદિ સામગ્રીની વ્યવસ્થા કરી આપવાનો કવિપાકી અધિકાર પ્રાપ્ત થતો નથી, અને નિર્ધન શ્રાવકોએ પણ દેવદ્રવ્યની પુષ્પાદિ સામગ્રીથી પૂજા કરી ‘ભાવ આવશે’ એવા ભ્રમમાં રહી પાપના ભાગી બનવા જેવું નથી.
શંકા ઉત્સર્ગમાર્ગે દેવદ્રવ્યથી પૂજા ન થાય એ એકદમ સ્પષ્ટ થયું. પરંતુ શ્રાદ્ધવિધિમાં ઋદ્ધિમાન શ્રાવકને જ પૂજાદિનો યોગ કહ્યો છે તથા દ્રવ્યસસતિકાના પાઠમાં પણ દેવગૃહમાં દેવપૂજા સ્વદ્રવ્યથી જ યથાશક્તિ કરવાની કહી છે. તેથી દેવદ્રવ્યની જેમ પરદ્રવ્યથી પણ પૂજા કરવાની તો ના જ થઈ ને? સમાધાન : સૌ પ્રથમ તો દેવગૃહમાં દેવપૂજા સ્વદ્રવ્યથી જ કરવાની જે વાત છે, તેમાં દ્રવ્યસતતિકાકારે જકારના વ્યવચ્છેદ્ય તરીકે ગૃહમંદિરનું દેવદ્રવ્ય અને સંઘમંદિરનું દેવદ્રવ્ય બતાવ્યું છે", નહીં કે પરદ્રવ્ય. જે વાત આપણે પૃ.૧૯ ઉપર જોઈ ગયા. અર્થાત્ તેમણે દેવદ્રવ્યથી પૂજા કરવાનો નિષેધ ફરમાવ્યો છે, પરદ્રવ્યથી પૂજા કરવાનો નહીં. આથી જણાય છે કે પ્રભુ અપૂજ રહે તેવી અપવાદની પરિસ્થિતિ સિવાય દેવદ્રવ્યથી પૂજા કરનારને દેવદ્રવ્યના વિનાશથી જનિત ગેરલાભ જ થાય છે, જ્યારે પરદ્રવ્યથી પૂજા કરનારને યત્કિંચિત્ પણ લાભ થતો નથી અથવા ગેરલાભ થાય છે તેવું નથી.
હવે ‘પરદ્રવ્યથી પૂજા કરનારને પણ જો યત્કિંચિત્ લાભ થતો હોય તો શ્રાદ્ધવિધિ આદિ ગ્રન્થોમાં ઋદ્ધિમાન શ્રાવકોને જ પૂજાદિનો યોગ કેમ બતાવ્યો? ત્યાં પરદ્રવ્યથી પૂજા કરવાનો પણ ઉપદેશ આપવો જોઈતો હતો ને?' આવો પ્રશ્ન થાય, પરંતુ શાસ્ત્રકારો હંમેશા આદર્શ માર્ગ બતાવે. સ્વદ્રવ્યથી પ્રભુપૂજા કરવી એ આદર્શ માર્ગ હોવાથી શાસ્ત્રકારોએ તેનું a. देवगृहे देवपूजाऽपि स्वद्रव्येणैव यथाशक्ति कार्या, न तु स्वगृहढौकितनैवेद्यादिવિયોત્યદ્રવ્યન ટ્રેવલ પુષ્પાતિના વા, પ્રાળુçોષાતા। (દ્ર. સમતિકા શ્લો.૧૨, પૃ.૪૨)
36
