________________
चाणक्याची जीवनकथा
भिक्षा देण्यासाठी आलेल्या त्याच्या गर्भवती कन्येला चाणक्याने न्याहाळले. लक्षणशास्त्रात प्रवीण असल्यामुळे, त्याच्या लक्षात आले की, हिला एक अत्यंत सुलक्षणी पुत्र होणार आहे.
त्याने मग तिच्या पित्याजवळ, तिची आस्थेने विचारपूस केली. मयूरपोषक सचिंतपणे म्हणाला, 'हे परिव्राजका ! माझ्या कन्येला काही विलक्षणच डोहाळे लागले आहेत. ती चंद्राचे पान करण्याचा (चंद्र पिण्याचा) हट्ट धरून बसली आहे.' चाणक्याच्या मनात एक अभिनव योजना साकारली. ती प्रत्यक्षात आणता येईल, असेही त्याला वाटले. तो आत्मविश्वासाने म्हणाला, 'एका अटीवर मी हिची दोहदपूर्ती करेन. ' मयूरपोषकाने अट विचारली. चाणक्य म्हणाला, 'हिला होणारा पुत्र सहा-सात वर्षाचा झाल्यावर, जर तू माझ्याकडे सोपविणार असशील, तरच मी तिचे डोहाळे पूर्ण करेन.' मयूरपोषकाने संमती दिली. चाणक्य पुढील पूर्ततेस लागला.
पौर्णिमेची रात्र होती. चाणक्याने मोठ्या अंगणात एक पटमंडप घातला. पूर्णचंद्राचे योग्य स्थान लक्षात घेऊन, पटमंडपाच्या मधोमध एक छिद्र ठेवले. एका माणसाला आधीच सांगून, त्याने ते छिद्र झाडाच्या फांदीने तात्पुरते झाकले. एका पुरुषाला मदतीला घेऊन त्याने स्वत: आटीव दुधाची उत्कृष्ट खीर बनविली. पौर्णिमेचा पूर्ण चंद्र आकाशाच्या मधोमध आला. त्याने खिरीचे पात्र, त्या झाकलेल्या छिद्राच्या बरोबर खाली एका पाटावर ठेवले. मांडवावर चढलेल्या माणसाला, नजरेने संकेत दिला. त्याने त्या छिद्रावरील फांदी दूर केली. पौर्णिमेचा चंद्र आणि त्याचे शीतल चांदणे खिरीवर पडले. ती कन्या उत्सुकतेने आणि आनंदाने पहात होती. काही काळ त्याने चंद्रप्रकाश पडू दिला. पुन्हा संकेत दिल्यावर पुरुषाने छिद्र झाकून टाकले. चाणक्य हसत-हसत कन्येला म्हणाला, 'हे
८१
