________________
अर्थशास्त्राच्या गवाक्षातून
काय-काय भेसळ करण्याची शक्यता आहे, याचीही उदाहरणे देतो.
पहिले अणुव्रत आणि त्याचे अतिचार यांचे वर्णन, ज्याप्रमाणे विशेषेकरून पशुपालकांना लागू आहे, त्याप्रमाणे तिसरे अणुव्रत आणि त्याचे अतिचार यांचे वर्णन वैश्यांना लागू आहे. अर्थशास्त्राचा ७९ वा अध्याय, या दृष्टीने फारच महत्त्वाचा आहे.
चौथे अणुव्रत : स्थूल-मैथुन-विरमण (स्वदारसंतोष)
अर्थशास्त्रातील ८९ व्या आणि ९० व्या अध्यायांमध्ये लैंगिक बाबींसंबंधी घडणारे गुन्हे नोंदविलेले आहेत. ८९ व्या अध्यायात अविवाहित महिलांविषयीचे अथवा कुमारिकांविषयीचे अपराध आणि त्यांच्यासंबंधीच्या शिक्षा यांचे विवेचन येते. बलात्कारासंबंधीचे गुन्हे ९० व्या अध्यायात येतात. अर्थशास्त्रातील हे विवेचन चौथ्या अणुव्रतातील अतिचारांच्या वर्णनाशी अनेकदा तंतोतंत शब्दशः जुळते. अणुव्रतांचे अतिचार पुढीलप्रमाणे आहेत - • रखेलीबरोबर लैंगिक संबंध ठेवणे.
अविवाहित स्त्री अगर विधवेबरोबर विवाहबाह्य लैंगिक संबंध ठेवणे. अनैसर्गिक आणि विकृत संभोग करणे, विशेषतः तिर्यंच आणि देवीदेवतांच्या प्रतिमांशी गैरकृत्ये करणे. विवाहित परस्त्रीविषयी लैंगिक सुखाची अभिलाषा ठेवणे. विवाह जमविताना दलालीची अपेक्षा करणे. पुनरावृत्तीचा दोष पत्करून सुद्धा अर्थशास्त्राच्या ८९, ९० व्या अध्यायातील मुद्दे पुन्हा एकदा स्वतंत्रपणे नोंदविले आहेत. कारण त्यातील शब्दावलींचे साम्य थक्क करणारे आहे. कौटिल्याने पुढील गोष्टींना लैंगिक गुन्हे मानून कठोर शिक्षा ठोठावल्या आहेत -
२६१