________________
चाणक्याची जीवनकथा
हळूहळू एकेका गावाची इत्थंभूत माहिती, चाणक्याकडे येऊ लागली.
एके दिवशी एका जवळच्या खेड्याची, पाहणी करून आलेल्या हेराने, चाणक्याची एकांतात भेट घेतली. त्याला निवेदन केले की, 'अमात्य ! या गावातील परिस्थिती फार गंभीर आहे. येथे फार मोठ्या प्रमाणात, क्षत्रियांची वस्ती आहे. ते सतत एकत्र येऊन, गावकऱ्यांना फितवत असतात. मयूरपोषकाच्या हलक्या कुळात जन्माला आलेल्या चंद्रगुप्ताच्या आज्ञा, गावकऱ्यांनी पाळू नयेत, अशा प्रकारे प्रोत्साहन देतात. सांप्रत जणू सर्व गावच बंडाळी करण्याच्या तयारीत आहे.'
चाणक्याला जाणवले की, मामला फारच गंभीर आहे. त्याने आपल्या तल्लख बुद्धीने, मोठीच उपाययोजना आखली. त्या गावाच्या एका बाजूला बांबूंची बेटे होती. दुसऱ्या बाजूला डेरेदार वृक्षांची आमराई होती. ही परिस्थिती लक्षात घेऊन, त्याने तोंडी निरोप देऊन, एका दूताला पाठविले. चाणक्याने पढविल्याप्रमाणे तो दूत जाऊन ग्रामप्रमुखांना म्हणाला, महाराज चंद्रगुप्तांची अशी आज्ञा आहे की, 'तुम्ही सर्वांनी मिळून बांबूंच्या बेटाभोवती आम्रवृक्षांच्या लाकडांचे कुंपण घाला.' या आज्ञेत एक प्रतीकात्मकता होती. कुलीन क्षत्रिय हे आम्रवृक्षांचे प्रतीक होते. बांबू हे हीनकुलातील चंद्रगुप्ताचे प्रतीक होते. आज्ञेचा भावार्थ असा होता की, उच्चकुलीन क्षत्रियांनी, हीनकुलीन चंद्रगुप्ताला अनुकूल व्हावे व त्याचे संरक्षण करण्यास सहाय्य करावे.
ग्रामसभा भरली. क्षत्रियांनी त्या राजाज्ञेची खूप टिंगल उडविली. त्यांना त्यातील प्रतीकात्मकता मुळीच समजली नाही. ते म्हणाले, 'हा शूद्र जातीचा राजा, अतिशय मूर्ख दिसतो. किंवा कदाचित् तोंडी निरोप सांगणाऱ्याने उलटा निरोप सांगितला असावा. तेव्हा आपण बांबू तोडून, आमराईला कुंपण घालावे, हे बरे!'
१००
