________________
चाणक्याची जीवनकथा
इकडे चाणक्य निघून गेलेला बघून, अंबधात्रीला अतिशय अस्वस्थ वाटू लागले. धीर गोळा करून, ती बिंदुसाराकडे आली. त्याला म्हणाली, “पुत्रा ! अमात्यांवर असलेला तुझा क्रोध अनाठायी आहे. तुझ्या जन्माच्या वेळचा सर्व घटनाक्रम, मला माहीत आहे. अंगात विष भिनल्यामुळे, तुझ्या मातेचा मृत्यू अटळ होता. अमात्यांनी विलक्षण चपळाईने तुला वाचविले नसते तर, आज तू ह्या जगात नसतास. तू ह्या साम्राज्याचा राजा आहेस. क्षुद्र लोकांच्या नादी लागून, हलक्या कानाचा होणे, तुला शोभत नाही. अमात्यांचे उपकार ध्यानी घे. त्वरित त्यांच्याकडे जा. क्षमा मागून त्यांना परत घेऊन ये. अनंत उपकारकर्त्या अमात्यांची, वृद्धापकाळी नीट देखभाल करणे, तुझे कर्तव्य आहे.'
बिंदुसाराचे डोळे उघडले. तो परिजनांसहित चाणक्याकडे गेला. मन:पूर्वक क्षमा मागून पाया पडला. प्रासादात परत येण्याची कळकळीची विनंती केली. चाणक्य म्हणाला, “ते आता शक्य नाही. मी सर्वस्वाचा त्याग केला आहे. प्रायोपवेशन धारण केले आहे.” त्यांचा अटळ निश्चय जाणून, बिंदुसार निघून गेला.
हा वृत्तांत सुबंधूच्या कानावर गेला. सुबंधूने विचार केला, “सत्य काय ते बिंदुसाराला कळले आहे. शिवाय चाणक्याचे मन बदलले, तर माझे काही खरे नाही." एक भयंकर कारस्थान, त्याच्या मनात आकार घेऊ लागले. पश्चात्तापाचा खोटा आव आणून, तो बिंदुसाराकडे गेला. म्हणाला, “महाराज! माझ्या हातून चूक झाली. खरी हकिगत मलाही माहीत नव्हती. आता मी स्वतः अमात्यांकडे जातो. त्यांची क्षमा मागतो. त्यांची यथायोग्य पूजा आणि सत्कार करतो. शक्य झाले तर त्यांना परत घेऊन
येतो."
कोणालाही बरोबर न घेता, सुबंधु पर्णकुटीजवळ गेला. गंध, अक्षता, फुले, धूप
१२१
