________________ कथाबाह्य संदर्भ सामील होतो. शोध घेण्याचा प्रसंग हरिषेणाने वेगळ्याच प्रकारे प्रस्तुत केला आहे. नंदाचा सूड घेऊ इच्छिणारा ‘कवि' नावाचा मंत्री चाणक्याचाच शोध घेऊन, नंदाकडून त्याचा अपमान घडवून आणतो. पर्वतकाच्या मृत्यूनंतर चंद्रगुप्त हा मगधाचा एकछत्री सम्राट होतो. महावीरनिर्वाणानंतर 155 वर्षे लोटल्यावर, चाणक्य हा चंद्रगुप्ताला राज्याभिषेक करतो - हे तथ्य परिशिष्टपर्वात नेमके नोंदविले आहे. याचा अर्थ असा की, श्वेतांबर परंपरा चंद्रगुप्ताच्या राज्याभिषेकाचे वर्ष इसवीसनपूर्व 372 असे मानते. __ याबाबत हरिषेणाने काही वेगळीच माहिती लिहून ठेवली आहे. त्याच्या मते चाणक्याने एकट्यानेच युक्तीने नंदाच्या मंत्र्यांमध्ये भेद घडवून नंदाला ठार मारले. त्यानंतर चाणक्य स्वत:च मगधाचा राजा झाला. अनेक वर्षे राज्य करून त्या व्यक्तीला (?) राज्याभिषेक केला. स्वत: मुनिदीक्षा स्वीकारून 500 मुनींच्या संघासह चाणक्य-मुनि दक्षिणापथाला गेले. हरिषेणाने चंद्रगुप्ताच्या राज्याभिषेकाचे वर्ष नोंदविलेले नाही. (10) नंदपक्षपाती माणसांचा बंदोबस्त करण्यासाठी चाणक्याने नलदाम कुविंदाच्या केलेल्या नियुक्तीचा वृत्तांत, आवश्यकचूर्णी आणि परिशिष्टपर्व दोन्हींमध्ये येतो. हरिषेणाने तो उद्धृत केलेला नाही. (11) निशीथचूर्णीत आज्ञाभंगाचा प्रसंग ग्रामदाहाचे उदाहरण देऊन विस्ताराने रंगविला आहे. चूर्णीकाराने चाणक्याच्या कडक शासनाची तेथे स्तुती केली आहे. हेमचंद्रांनी हा प्रसंग तर रंगविला आहे परंतु त्याच्यावर आपले मत नोंदविणे टाळले आहे. हरिषेणाने चाणक्याच्या चरित्रातील कोणतेच बारकावे दाखविलेले नाहीत. (12) नंदाने खडखडाट करून ठेवलेला राजकोष वृद्धिंगत करण्याचे चाणक्याने केलेले 177
