________________ कथाबाह्य संदर्भ दोनशे वर्षांनंतर झालेल्या कौटिलीय अर्थशास्त्राचा अभ्यास अभयकुमार कसा करणार ?- असा विचार अभयदेवाने केलेला दिसत नाही. परिणामी केवळ नीतिशास्त्राचा उल्लेख न करता, कालविपर्यासाने तो कौटिल्य राजनीतीचाही करतो. यावरून असेही दिसते की, इसवी सनाच्या अकराव्या शतकात अर्थशास्त्रविषयक ग्रंथांमध्ये कौटिलीय अर्थशास्त्र ग्रंथाचाच सर्वाधिक बोलबाला होता. सारांश काय तर, अभयदेवाचे चाणक्यविषयक तीनही उल्लेख तपासले तर असे दिसते की, लौकिक जीवनातील सुयोग्य शासनपद्धती आणि समृद्धी यासाठी गृहस्थ आणि राजकुलातील व्यक्ती यांच्यासाठी त्याने कौटिलीय अर्थशास्त्राचा पुरस्कार केला. तथापि अध्यात्मलक्ष्यी साधूने मात्र अर्थशास्त्रातील ‘अधिकरणात्मकता' ध्यानी घेऊन, या ग्रंथापासून दूरच राहावे, असा अभयदेवाचा एकंदर अभिप्राय दिसतो. (32) नेमिचंद्र ऊर्फ देवेंद्रगणींनी केलेल्या साहित्यरचनांमध्ये उत्तराध्ययनसूत्रावरील त्यांनी लिहिलेली सुखबोधाटीका, प्राकृतच्या अभ्यासकांना अतिशय महत्त्वाची वाटते. प्राकृत व संस्कृतवर समान प्रभुत्व असलेल्या देवेंद्रगणींनी इसवी सनाच्या अकराव्या शतकात लिहिलेली ही टीका त्यांच्या अभिजात आणि शैलीदार जैन महाराष्ट्रीसाठी खूपच अभ्यासली गेली. उत्तराध्ययनातील गाथांची स्पष्टीकरणे संस्कृतात तर त्यासाठी पूरक म्हणून दिलेल्या कथा त्यांनी जैन महाराष्ट्रीत लिहिल्या. या टीकेत चाणक्याचे दोन प्रमुख संदर्भ दृष्टोत्पत्तीस येतात. (अ) त्यापैकी पहिला संदर्भ उत्तराध्ययन 2.17 वरील टीकेत येतो. हा संदर्भ 160
