________________
(૧૫)
કપિલ મુનિનું પ્રાગટ્ય
આત્માનો સ્વભાવ છે જ્ઞાન
દર્શન એટલે જોવું. જ્ઞાનીને જેટલા જ્ઞાનનો ઉઘાડ (અનુભવ) થાય તેટલું જોયું કહેવાય છે. એ ઉઘાડ થયેલું જ્ઞાન એમણે જગતને કહ્યું. કોઇ પણ જ્ઞાની પુરુષ પૂરું કહી શક્યા નથી. મોટાભાગના જ્ઞાની પુરુષોએ જાણ્યું તેથી થોડું જ કહ્યું. જેમ ખટાશ લીંબુનો, ઉષ્ણતા અગ્નિનો, શીતળતા પાણીનો અને ગળપણ શેરડીનો સ્વભાવ છે. તેમ જ્ઞાન આત્માનો સ્વભાવ છે. ગોળને ગળ્યો કરવા અન્ય પદાર્થનાખવો પડે. એ જ રીતે આત્માનો સ્વભાવ જ્ઞાન છે તેને બહારથી લાવવો ન પડે. એનો ઉધાડ થવો જોઇએ. એ થવાથી જ્ઞાન અંદરથી જ પ્રગટ છે. આત્માના સ્વભાવરૂપ છે ચેતન્ય. સત્, ચિત્ અને આનંદ એ ત્રણે આત્મામાં છે. સત્ એટલે જે ત્રણે કાળ છે તે, ચિત્ એટલે જ્ઞાન અને આનંદ એટલે જે કશી પણ અપેક્ષા વિના, સાધન કે સંયોગ વિના પ્રગટતી ઊંડી અને કાયમ રહેતી પ્રસન્નતા છે. મૂળ વાત આવી હોવા છતાં, માણસ જડ પદાર્થો અને વ્યક્તિઓ પાસે આનંદ મેળવવા જાય છે. એ સગવડ અને અનુકૂળતા જરૂર આપે પણ આનંદ આપી શક્તાં નથી. જ્ઞાનનું જેટલું દર્શન થાય છે એટલો તેનો ઉઘાડ થાય છે. ચાર્વાક નાસ્તિક દર્શન છે
જૈન, બૌદ્ધ, નૈયાયિક, વૈશેષિક, સાંખ્ય, વેદાંત, ચાર્વાક એ વિવિધ દર્શનો છે. ચાર્વાક દર્શન ભોગવાદી છે. તેની વાણી લોકોને ગમે તેવી છે તેથી ચાકના કોઈ પ્રચારક નથી છતાં પ્રસાર ઘણો છે. ચાર્વાક કહે છે કે : “અરે માનવો! માત્મા, પરલોક, સ્વર્ગ, નર્ક કે મોક્ષ છે જ નહિ. એ જોઈને કોણ, તમને કહેવા પાછું આવ્યું? અરે ભમી ભૂસ્યદેહસ્ય પુનરાગમન કતઃ ભસ્મી ભૂત થયેલું શરીર તેને થયેલા અનુભવો કહેવા પાછું કેવી રીતે આવી શકે? માટે તમે ખાવ, પીઓ, ભોગ ભોગવો અને મજા કરો. ‘ત્રણ કૃત્વા ધૃતં પિબેત’= દેવું કરીને પણ ઘી પીઓ. તમારા હાથમાં કામ, ભોગો અને પદાર્થો આવ્યા છે
-
--
-
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
