________________
(૮૪)
ભાગવતતો સંદેશ
તમામ પ્રકારનો મેલ નીકળી જાય છે. રાગ, દ્વેષ, મોહ, લોભ, મદ અને મત્સર એ બધા વિકારો દૂર થાય છે. પછી ભગવાન કૃષ્ણે ગીતામાં ગાયેલી ‘‘વીતરાગ ભયક્રોધઃ સ્થિતધીર્મુનિરુચ્યતે’’ની સ્થિતિ પ્રાપ્ત થાય છે. ગાઢ તત્ત્વ- ચિંતન અને ધ્યાન, શુદ્ધ મન સિવાય થઇ ન શકે. યોગ કરવાથી મન પૂર્ણપણે ચોખ્ખું થઇ શકે છે. વળી યોગ કરતાં કરતાં કેટલીક સિદ્ધિઓ પણ પ્રાપ્ત થાય છે. સિદ્ધિઓની માયામાં કેટલાક સાધકો ફસાય છે. એ સિદ્ધિઓ માયા આપે છે. સાધકને સાધનામાંથી અટકાવવાનું એ માયાનું પ્રબળ સાધન છે. સિદ્ધિમાં સાધક અટવાય તો લોકેષણામાં ફસાઇ જાય છે. એવો સાધક-યોગી આત્માપરમાત્મા ખોઇ બેસે છે. જે સાધક સિદ્ધિમાં નથી ફસાતો તે સંસાર ચક્રમાં અટવાતો નથી, ભોગમાં નથી ભેરવાતો. એ જ ‘માણસ પરમાર્થ માર્ગને પ્રાપ્ત કરીને આત્મોન્નતિ સાધે છે. આત્માને પામે છે.
સદ્ગુરુ છે પરમાત્મા સ્વરૂપ
યોગના આઠ અંગો છે. તેમાં ધ્યાન એ સાતમું અંગ છે ને સમાધિ એ આઠમું અંગ છે. તે સમાધિના બે ભેદ છે. ( ૧ ) સબીજ સમાધિ. ( ૨ ) નિર્બીજ સમાધિ. સબીજ સમાધિમાં અંદર અજ્ઞાનનું બીજ રહી જાય છે ને નિર્બીજ સમાધિમાં અજ્ઞાનનું બીજ બળી ગયું છે.
સાધક કોઇને કોઇ આધાર લઇ ધ્યાન કરે તેને સાલંબન ધ્યાન કહેવાય છે, તે સાકાર ધ્યાન છે. પરમાત્મા તો નિરાકાર છે તેથી આ આધાર કેવી રીતે કામમાં આવે? જો સદેહે સાક્ષાત પરમાત્મા હાજર છે તો એ મોટું સાધન અને એ જ આધાર. પણ તે નથી તો સદ્ગુરુ છે આધાર. કબીરજી કહે છેઃ ‘આત્મજ્ઞાની સદ્દગુરુ એ સાહીબ (પરમાત્મા)નું સાકાર સ્વરૂપ છે. સહજાનંદ સ્વામી કહેતા હતા કે સ અને પરમાત્મામાં ભેદ માને એ મારો ઉપાસક નથી. છતાં એ સાધન પણ ન મળે તો સાધક પોતાના કેન્દ્રો ઉપર ધ્યાન કરે. અને કદાચ એ પણ ન ફાવે તો કોઇ મંત્રનો જપ કરે પ્રણવઓમકાર- એ બીજ મંત્ર છે. પણ એમ કરીને મનને અનેકમાંથી એકમાં લાવે. એક કેન્દ્રમાં આવેલું મન જ શુદ્ધ થઇ શકે છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
