Book Title: Jiva Tattvanu Parigyan
Author(s): Sunandaben Vohra
Publisher: Somchand D Shah
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004906/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ neyan T`imel | <Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ahaM nama) jIvasRSTinuM parijJAna | (sacitra ) saMpAdaka : sunaMdAbahena che jIvo ane jIvavA do, jIvo ane jivADo. (sukhI ho ane sukha Apo, sukha jatuM karIne sukha Apo.) A pustikA tame vAMcI, abhyAsa karI anyane abhyAsa mATe Apo (mArgadarzaka pU zrI naMdIdhazAjI (5. lAvAgyazrInA ziSyA) Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka - arthasahayoga ja karamaNa noMdhA parivAra vatI zrI somacaMda DI. zAha nAirobI - kenyA prathama AvRti saMvata 2046 - I.sa. 1990 prAptisthAna che 1. sunaMdAbahena voharA. 5, mahAvIra sosAyaTI pAlaDI, elIsabrIja, amadAvAda. gujarAta - 380007. phona : 07954 samaya 3 thI 5 2. prajJAbahena desAI amadAvAda jillA samAja kalyANa saMgha bhadra. amadAvAda, 380001 jillA paMcAyatanI bAjumAM phona : 393635. samaya 2 thI 5 3. zrI kumArabhAI bhimANI 13/39, je. eca. kampAunDa, trIjo bhoivADo, muMbaI - 400 002 phoTo kaMpojhIMga ja veda prinTIMga presa mAMDavI TAvara pAse, jAmanagara-361 001 mudraka zIlaThema enTaraprAIjha 18, mahAvIra kuMja gAroDIyA nagara, ghATakopara (I), muMbaI-400 07. phona: 5115809 - 5123086 - 513207ra. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmAvalaMbI jijJAsuone zIkha dAtA-pUjaya AcArya zrI bhadraMkarasurIzvarajI (prastuta pustikAnuM lekhana taiyAra thatAM AcAryazrI pAse nivedana karavA javAnuM thayuM te prasaMge thayelI vAtacItanA AdhAre) jo jinazAsananI rakSA karavI haze ke vItarAga vijJAnanI zraddhAnI vRddhi karavI haze to sau prathama dayA ane yatanAne ghare gharamAM vyApaka banAvo. Aje jainadharma avalaMbI kuTuMbomAM yatanA naSTa thatI jAya che. ekendriyathI mAMDIne paMcendriya jIvonI hatyA vyApaka banatI jAya che. mArA manane AnI vyathA ahorAtra gherI vaLI che; ke A jaina zAsananuM zuM thavA beThuM che ? AvI vyApaka hiMsA aTakAvavAmAM nahi Ave to jainazAsana naSTa bhraSTa thai jaze. jIvo samajatA paNa nathI ke AvAM kukarmo karIne teo svayaM kevA du:kho pAmaze ! jIvananI adyatana raheNIkaraNI. AraMbha parigrahanAM vipula sAdhano, ane tenAM pralobhano, te meLavavA game te prakAranI kamANI, viSayonI tIvra Asakita ane svArthe mAnavanA jIvane jakaDI lIdho che. dayA ane yatanAnA vyApaka pracAra vagara jIvone unmArgethI pAchA nahi vaLAya. mATe tame sau ghare ghare vAta pahoMcADI ane AvI ghora hiMsAne dUra karavA prayatna karo. tame baheno dvArA A vAta saunA hRdaya sudhI pahoMcADo, keTalIka hiMsA doSa chatAM anivArya bane che paNa paMcendriya jIvonI hatyA to atyaMta ciMtAjanaka che, tethI to mAnavanI mAnavatA ja paravArI jaze pachI dharmane TakAvaze koNa ? mATe yatanA pALo ane paLAvo. (noMdha: gujarAtanA garbhapAtanA AMkaDAo sAMbhaLIne kadAca teozrI potAnI maryAdAmAM rahIne e vAtano ullekha karavA mAMge che ema ApaNe samajavAnuM che. A pustikAmAM e viSaya jo ke prastuta nathI chatAM prasaMgopAta teonI zIkha mAnI sAmAnyapaNe ullekha karavAmAM Avyo che. buddhimAna loko vizeSapaNe vicArI leze) Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ carAgebu jinavara praNita tatvonA rahasyone samajavAnI ane Atma zreyArthano lAbha jeonI pAsethI maLato rahayo che, tevA pUjyapAda AcArya zrI bhadraMkarasurIzvarajIne A pustikA vinItabhAve arpaNa karuM chuM. vinIta sunaMdAbahena. AbhAra darzana prastuta pustikAnA prakAzanamAM vividharUpe maLelA sahayoga badala sauno AbhAra mAnuM chuM. ja pUjayapAda AcArya zrI bhadraMkarasurIzvarajI. A lekhanamAM sUcita sudhArA ane mArgadarzana mATe vidUSI saraLa svabhAvI pU. zrI naMdIyazAjI. prastuta pustikAmAM pU. munizrI jitendravijyajI prerita sacitra jIvavicAra ane navatatvamAMthI lIdhelA citro mATe. * saujanya ane arthasahayoga mATe zrI karamaNa noMdhA parivAra haste jyAbahena somacaMda DI zAha. nAirobI - kenyA. ja zrI yazovijayajI jai. saM. pAThazALA, mahesANA prakAzita jIvavicAra pustakanA avalaMbana mATe. lekhikAnA prakAzita pustakone AvakAra ApatA AvelA sau vAcaka jijJAsu mitrono. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja anukramaNikA ja zIkha: pU. AcArya zrI bhadraMkarasurizvarajI * prAsaMgika pATha 1 samagra jIvasRSTinuM nivAsasthAna , 2 samagra jIvanA lakSaNa, jIvanA prANa - 3 saMsArI jIvanI paryAptio , 4 saMsArI jIvanA zarIra, saMsthAna. saMghayaNa 5 saMsArI jIvanA mukhya prakAra tathA pRthvIkAyAdi ekendriya sthAvara jIvonuM varNana 6 vanaspati kAyAdi jIvonuM varNana. 7 trasa jIvonuM varNana (vikalendriya jIvo) 8 paMcendriya jIvonuM sAmAnya varNana (janma vigere) 9 nArakInA jIvonuM varNana, tiryaMca paMcendriya jIvo 10 jagatanA jIvonA janmanA prakAra 11 manuSyanA bheda, tathA karma akarma bhumi viSe 1ra devalokanu varNana tathA jIvonA kula bheda 13 sidhdhaloka viSe 14 saMsArI jIvonI avagAhanA - 15 saMsArI jIvonA AyuSyadAra upasaMhAra vizeSa viSayonuM saMklana ja ApaNe zuM karIzuM? * saMsArathI mukta thavAno upAya ja samyagadazAnAM lakSaNo samaktiSTi jIvanA guNo AtmA ane karmano saMyoga saMbaMdha karmanuM svarupa ja kaSAyonuM svarupa A navatatvano saMkSipta paricaya svarupa lezyAnuM varNana sArAMza * svAdhyAya-prazno 68 70 70 75 101 102 www.jainelibrar 5rg Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekhikAnAM anya prakAzano A 3 ? ja - bha ja ja ja 3 6 5 3 4 2 + 2 + pustakanuM nAma gaMgAsatI ema boliyA re suvicAra preraka kathAo nArI jIvananA taDakA-chAyA (aprApya) mumukSutAne paMthe dhyAna - eka parizIlana cetanAnI bhItaramAM (aprApya) AThe koThe ajavALAM paroDhanA pAMca pagalAM zAMtipatha darzana bhAga-1 zAMtipatha darzana bhAga-2 karma rahasya anaMtano AnaMda mana maMdiranI mahelAto zuM karavAnI pote sukhI ? (aprApya) guNa guMjana RSidattA (aprApya) zrI kalpasUtra kathAsAra navatattvano saraLa paricaya te utare bhavapAra (aprApya) tattvadhArA kathAtraya khAsa prabhAvanA mATe gugapAMtrIsI zrI hemacaMdrAcAryanuM yogazAstra zAlibhadranI kathA ni:zalyovratI bhAvaDa ane bhAgyavatI jIvasRSTinuM parijJAna - 8 W & B 6 - - che ke je che ke huM che ? - - P - & Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo nANassa) prAsaMgika jIva sRSTinuM parijJAna jIva sRSTinuM parijJAna zA mATe? jagatamAM jaMtu, prANI ane manuSya vagere sarva jIvo sukhI thavA icche che. koIne eka kSaNanuM paNa duHkha rUcikara nathI. ApaNe vicAra zakti sahita mAnava chIe. ApaNI AjubAju anaMta prakAranA sUma ane skula jIvono vAsa che. teonA jIvanano khyAla karavAthI teonI pIDA ke virAdhanA nivArI zakAya che. ApaNI AjubAju vaselI mUka jIva sRSTino paraspara keTalo upakAra ane sahayoga che? pRthvI, prANI, agni, vAyu ane vanaspati jevA sacita acita padArtho vaDe dehadhArInuM jIvana Take che. vRddhi pAme che. A uparAMta be iMdriyavALA jIvothI paMcendriya sudhIno jIvanA bhoge prAya: ApaNA jIvanane bAhya sukhanA sAdhano upalabdha thAya che. jemake kozeTAnuM rezama, gheTAnuM una, pazunuM dudha, pagarakhAM kAMsakA vagere. Ama havA, pANI, prakAza, vanaspati Adi aneka jIvonA bhoge prANI mAtranuM jIvana nabhe che. manuSya teno savizeSa upabhoga kare che. mATe manuSya, sajAga rahIne vicAravAnuM che ke te samasta jIvo pIDA na pAme temanA koipaNa prANano ghAta na thAya. temane rakSaNa maLo, athavA te jIvo pratye anukaMpA bhAva rahe te vicAravuM jarUrI che. te mATe jIva sRSTinuM parijJAna atyaMta Avazyaka che. bhagavAna mahAvIrano upadeza sAra e che ke : zatru pratye paNa prema ane samabhAva rAkho. gatanA jIvo pratye nirverabuddhi keLavo. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvadRSTAoe pokArIne kahyuM ke jIvo ane jIvavA do. paNa sarvajJa vItarAge to tenAthI vizeSa AgaLanI vAta kahI ke potAnA bhoge paNa anyane jIvADo. ahiMsAnA parama upAsako te pramANe sarva jIvonI rakSA mATe jIvanane tyAgamArgamAM joDI de che. ane sva-para zreya sAdhe che. te ahiMsAnA upAsako eka nAnA jaMtumAM paNa potAnA jevA ja caitanyano svIkAra karI, prasaMga Ave te jIvone bacAvavA potAno deha jato karatA. tyAre vaijJAnika yuganI suvidhAmAM rAcatA he mAnava ! tuM vicAra ke tAruM uttaradAyitva zuM che! A jIva sRSTinA sukha mATe teM zuM zuM karyuM che ? nAnA moTA kai jIvonA sukha mATe tuM kaMI ja karI zakyo na hoya to paNa narAdhama banI vagara jaruriyAte kevaLa ati svAdanA, sparzanA, gaMdhanA ke varNanA bhoga upabhoganA sAdhano mATe keTalo dUra saMhAra kare che? ke thavA de che? teno vicAra kara. he mAnava ! tArI sAmAnya jarUrIyAto to alpa hiMsA ke nirdoSatAthI pUrI thaI zake che. zarIra nibhAvavA pRthvIkAya Adi sUkSma jIvonI alpa paNa hiMsA thaI jAya che te du:khadAyI che. tethI sAduM jIvana, parigrahano saMkSepa, saMtoSa, anukaMpA ke saddabhAva rAkhavAthI te jIvonI rakSA thaI zake che. mATe iMdriyonA sukhano, svArthano, mohAMdhatAno, tIvra viSayavAsanAno tyAga karI manuSyatvane pragaTa karI divyatAne pAmI svayaM sukhI thA. dehadhArI ke janmadhArI jIva mAtrane jIvananI prApti, zakti ane puSTi mATe jANe ajANe anivAryapaNe alpAdhika doSa lAge che. AvA doSane mULamAMthI naSTa karavA mahAmAnavoe sarvotkRSTa mArga apanAvyo ; arthAta janma maraNano nAza karI anyane pIDA thavAnuM nimittakAraNa paNa nAza karyuM. A temanI karUNA rahI che. zAstra siddhata che ke eka dravya bIjA dravyamAM pravezI zakatuM nathI, jaDa cetanarUpe ke cetana jaDarUpe pariNamatuM nathI. deha ane jIva anAdi kALathI eka kSetre rahevA chatAM baMne potAnA svarUpe ja rahe che, kAraNa ke baMnenA guNadharmo judA che. chatAM dehadhArI jIva eka paLa paNa jIvasRSTinA sahayoga vagara jIvI zakato nathI. sRSTimAM niyamathI Avo paraspara upakAra-anugraha rahelo che. temAM dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya jevA ajIva tattvo paNa sahAyaka che. chatAM jIva kartA ane bhoktApaNuM karI karmothI ajJAnavaza baMdhAya che. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ he mAnava ! tuM vicAra kara ke je mUka sRSTino tArA para Avo upakAra che, teno pratiupakAra karavAne badale tenA bhAgamAM Asakta banI kevuM du:kha pAmIza ? sukha icchatA mAnave anyanA sukhano prathama vicAra karavo zreyaskara che ane tethI jIvasRSTinuM sUmastare parijJAna Avazyaka che. sarvajJa bhagavaMtanA jJAna vagara jIvasRSTinA ati sUkSma bheda-prabhedanuM kathana karavA koI samartha nathI. nigodathI mAMDIne mokSa sudhInI vikAsayAtrA, sakarmaka avasthAvALA jIvanA sukhadu:khanA prakAro ane jIvanuM sacitaAnaMdamaya svarUpa sarvajJa bhagavaMte nirUpaNa karyuM che. teno abhyAsa karatAM sAco jijJAsu zraddhAvAna bane che. jIva sRSTinA parijJAnathI jijJAsunuM matizrutajJAna sUkSma ane zuddha bane che. je kAraNathI Atmabodha pariNamI jIva kathaMcita samyakatvane pAmavA adhikArI bane che. anukrame zAzvata sukhane pAme che. samasta vizvanI jIvasRSTinuM svarUpa jaina darzananA dRSTAoe je sUkSmatAthI ApyuM che, tevuM vizvanA koI darzanamAM upalabdha nathI. vaijJAnika vidyA to hajI bALapaNamAM che. e kSetramAM jIvANunI duniyAmAM ghaNuM saMzodhana thavA chatAM vItarAga vijJAna pAse te ghaNuM alpa che. je jIvonuM svarUpa yaMtra ke dRSTine grAhyA nathI tenuM jJAna maMtrAdidvArA kevI rIte thaI zake ? soyanA agrabhAga jevA kSetre anaMtA jIvI rahyA che, te kayuM yaMtra darzAvI zake ? e darzana kevaLI gamya che ane raheze. mATe jijJAsue AvA saghaLA vidhAno zrutajJAna, Agama, ke gugama dvArA zraddhAgama mAnavA. jo ke vijJAna kSetranI siddhio abhyAsIne jIva sRSTine samajavA AMzika upakArI che. paraMtu te prayogo moTe bhAge hiMsAtmaka hovAthI sarvajJanA kathanamAM zraddhA rAkhI parijJAna karavuM hitAvaha che. kAraNa ke temAM kutuhalavRtti ke bhogavRttinuM sthAna nathI, paraMtu upayoga, yatanA ane anukaMpAno bhAva che ane mAnavanuM uttaradAyitva paNa e che. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATha : 1) samagra jIvasRSTinuM nivAsa sthAna jainadarzana pramANe samagra sRSTi prathama eka zako uryuM tenA para bIjuM sIdhuM ane trIju udhuM mUkatA je goLAkAra AkRti AkRti thAya te athavA purUSa be paga pahoLA karI, kamare hAtha rAkhI ubho hoya tevI che. te cauda rajajunA mApathI caudarAja loka pramANa kahevAya che. A lekhasaMsthAnanA madhyamAM saLaMga eka rajaju pramANa je sIdhI lITIo jAya che tene trasanADI kahevAya che. trasanADI : A loka saMsthAnamAM sanADI jeTalA bhAgamAM ja traNa jIvo che, ane sthAvara jIvo paNa che. paraMtu sthAvara jIvo A trasanADInA bahAranA bhAgamAM ThAMsI ThAMsIne saghanapaNe rahelA che, je pRthvIkAyAdi sukSma jIvo ane nigodanA jIvo che, e jagAmAM trasa jIvo nathI tethI je bhAgamAM sthAvara jIvo to che ja paNa trasa jIvo hovAthI A jagAne trasanADI kahevAya che. sanADInA vibhAga : mukhya traNa vibhAga che 1. adholoka : pAtALaloka ke jayAM narakagatinA jIvo rahe che. pahelA narakamAM eka bhAgamAM ghaNA AMtare bhavana pati devo rahe che. 2. ticchaloka : (mRtyu loka) madhyamAM hovAthI madhyaloka kahevAya che. temAM sthAvara jIvo uparAMta tiryaMca ane manuSyo rahe che. 3. urdhvaloka : svarga ke deva loka. jyAM vaimAnika vigere devo rahe che. A traNe lokanA agrabhAge siddhazilA che tyAM siddhanA jIvo vase che. mukta hovAthI teo have saMsAranA prakArothI nivaryA che. A caudarAjalokamAM cAra gati kahevAya che. deva manuSya tiryaMca ane naraka. jIva mAtra saMsArIpaNe A cAre gatimAM janma maraNa kare che. anaMtA kALamAM jIva A lokanA eke eka pradezane janmamaraNathI sparza karI cUkyo che. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vasanADI bahAra sUkSma ane nigodanA jIvo saghanapaNe rahyA che. jaMbudrIpanI bahAranA samudramAM ghaNA moTA dehadhArI tiryaMca paMcendriya jIvo rahe che. noMdha *jIvane rahevAnA traNa loka che. gati cAra che. yoni corAzI lAkha che. prakAro anaMta che. | |p 14 |12 |11 | 10 C 6 OM 3 karmavaza jIva caudarAja lokamAM cAra gatimAM paribhramaNa kare che KHvn5 Urdhva adhaoN loka vyaMtara bhavanapati sidhdha - sidhdha zilA 8 ******* wwwwww gasanADI . 5 anuttara 9 zaiveyaka b pa laoN $...... Bloofs philmiki ghara-sthira jyotiSTha DhI samudra maghyaloka baraka1 narakara -philmirSika laoNkAMtika naraka narakaH naraka pa naraka sarvAtmamAM samadraSTi te maitrIbhAva che naraka 11 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unl sidhdha 1. siddhu * jIvanA mukhya prakAra jIva zuM che ? cetanA lakSaNayukta tattva ke padArtha che. jIva prANone dhAraNa kare che tathA jIve che te jIva che. darzana jJAna upayoga sahita jIva che. jIvanA mukhya prakAra be che * 1. siddhu. 2. saMsArI. F 90 saMsArI siddhanA jIvo deha rahita che. lokAgre siddha zilA para sthita che. siddhanA jIvo vargAdi rahita arUpI che. 2. saMsArI : le anaMta darzana. anaMta jJAna, anaMta sukha, ane anaMta zaktiyukta che. aSTakarmono nAza thavAthI zAzvata sukhavALA che. janma maraNAdithI sarvathA mukta che. siddhanA jIvo svarUpI eka prakAre che. pUrvavartI avasthAe paMdara bheda jaNAvyA che. sarva saMsArI jIva deha sahita che. sarva saMsArI jIvano deha varNa, gaMdha, rasa ane sparza yukta che. saMsArI jIvanA aneka bhedo che, temAM mukhya 563 bhedo che. jIva anAdithI che. saMsAra anAdi che. jIvanI karmasahita avasthA anAdithI che. nizcayathI to AtmA jJAnAdi svarUpe che ; vyavahArathI sakarmaka avasthAmAM deha sahita che. sarvathA karmono nAza thatAM jIva siddha thAya che. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsArI jIvane upajavAnA 84 lAkha yoni (sthAna) che. saMsArI jIvo karmAdhIna cAre gatimAM vAraMvAra janma maraNa kare che. caudarAja lokamAM jIva mAtranI yAtrA rahasyapUrNa ghaTanA che. cha0nA jJAnamAM samAya nahIM tevuM A rahasya che. lokAkAzano eka paNa pradeza evo nathI ke javAM sUkSma jIvo ke nigodIyAno vAsa na hoya; je cakSu gocara nathI. saMsArI jIvanI yAtrAno AraMbha koI paNa jIva navo utpanna thato nathI paraMtu dehanI apekSAe jIva anAdikALa sudhI nigodamAM rahyo che. nadI ghoLa pASANa nyAye pahADathI chUTI paDelI zIlA athaDAtA kUTAtA nadInA pravAhamAM taNAtA, goLa patthara rUpe bane tema athavA koI bhADabhUja tAvaDAmAM caNA zake ane koI caNo uchaLIne bahAra paDe, tema nigodanI rAzimAMthI jIva bahAra nikaLe che. te samaye te jIvanI tevI yogyatA thAya che. eka jIvanA sidhdhagamananI paristhitithI saMkaLAyelI jagatasthitinA nyAye, eka nigodano jIva e rAzimAMthI bahAra nikaLe che tyAra pachI tenI vikAsa yAtrAno prAraMbha atyaMta maMda gativALo prAye hoya che. A rahasyane kamasara samajavA ApaNe prayatna karIe. ke jIva kahetAM ApaNe zuM zuM vicAravAnuM che. yavahArarAzA che avyavahAra rAzI 'sidhdha gati Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( pATha : 2) jIva mAtranA lakSaNa che jJAna jANavAnI kriyA. (vizeSa upayoga) darzana ja jovAnI kriyA. (sAmAnya upayoga) cAritra A pravRttirUpa kriyA. virya cha zakti, baLa, purUSArtha. tapa icchAzakti upayoga ja jJAna - darzanarUpa nigoda tathA sUkSma jIvothI mAMDIne sarva jIva caitanya svarUpa hovAthI, jIva mAtramAM jJAna-darzana arthAt mati tathA zrutajJAnano upayoga alpAze paNa pragaTapaNe hoya. bIllInI doDa udara pAchaLa... maMkoDAnI doDe goLa pAchaLa... pataMgIyAnI doDa jayota pAchaLa... kIDInI doDa sAkara pAchaLa... mAnavanI doDa dhana pAchaLa saMto doDatA nathI zodhe che. zuM? jJAna, darzana, cAritra ane tapa Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanA prANa * saMsArI jIvane jIvavAnuM sAdhana te prANa che. 1. dravyaprANa 2. bhAvaprANa siddhanA jIvane phakatazuddhabhAvaprANa che te vyaprANa rahita che. saMsArI jIvane, bhAvaprANa ane dravyaprANa baMne hoya che. dravyaprANa dasa ane bhAva prANa mukhyatve cAra che. jo ke jIva anaMtaguNa vALo hovAthI bhAvaprANa paNa aneka prakAre che. bhAva prANa dravya prANa pAMca iMdriya manAdi traNa baLa zvAsocchvAsa AyuSya jIbha cAmaDA saMsArI jIvanA bhAvaprANa dravyaprANathI AvarAyelA che. * pAMca indriyo: sparzendriya, rasanendriya, ghrANendriya, cakSuIndriya, zrotrendriya. * traNa baLa: mana. vacana kAyA. ve 5 3 1 1 10 nAka jIvanA dasa prANa thALa phAna Hototen's jJAna darzana cAritra (kriyA) vIrya 4 vana GUL Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATha 3 saMsArI jIvanI paryAmi pudgalajanya paramANuonA samuhanA saMyogathI, AtmAmAM zarIradhArIpaNe jIvavAnI pragaTa thayelI vizeSa zakti te paryApti che. jIvane bhavAMtare bIjuM jIvana prApta karavA je sAmagrI meLavavA zakti pedA thAya te paryAmi che. paryAptinA 6 prakAra : 1 AhAra paryAmi 2 zarIra paryApta IMdriya paryAmi 3 4 zvAsocchavAsa paryApta 5 bhASA paryAmi 6 mana: paryAmi 1. AhAra paryAmi utpatti sthAne rahelA pudgalajanya AhArane je zakti vaDe grahaNa karI tene maLa mUtrAdi rasarUpe pariNamAve te AhAra paryAti, eka samayanI hoya che. 2. zarIra paryApti * AhAra paryAmi vaDe thayelA rasa yogya je pudagalo che te pudgalone je zakti vaDe jIva sAta dhAtuvaDe race te zarIra paryAti; teno kALa dareka jIvane AzrayIne aMtaramuhUrtano hoya che. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. iMdriya paryApti rasarUpe pariNamelA pudgalo tathA zarIrarUpe thayelA pudagalomAMthI, iMdriyone yogya pugalone grahaNa karI Indriya paNe pariNAvavAnI zakti ne Indriya paryAmi te manuSya tathA tIrthaMcane anusarIne eka aMtara muhUrtano kALa che. 4. zvAsozvAsa paryAti ja je zakti vaDe jIva, zvAsocchavAsane yogya vargaNAnA pulo grahaNa karI zvAsocchavAsarUpe pariNAvI tene choDe, te zvAsocchavAsa paryAmi, te tiryaMca tathA manuSyane AzrayIne aMtaramuhUrtano kALa che ane deva tathA nArakIne AzrayIne eka samayano che. 5. bhASA paryAmi ja jIva je zakti vaDe bhASA vargaNAnA pudgalone grahaNa karI bhASArUpe pariNAvI tene visarjana kare te bhASA paryAmi che teno kALa manuSya ane tiryaMca mATe aMtaramuhUrtano ane deva tathA nAraka mATe eka samayano che. 6. mana: paryApta che je zakti vaDe jIva manane yogya pagalone grahaNa karI manarUpe parigamAvI tene visarjana kare te mana: paryApta che. teno kALa bhASA paryAmi pramANe che. paryAptA : je jIva svayogya paryAmi pUrI kare te paryApta jIva che. aparyAptA : je svayogya paryAti pUrI karyA vagara mare te jIva aparyApyA che. koI paNa jIva prathamanI traNa paryAmi pUrNa karyA pachI ja mare ane te jIvo aparyApyA che. svayogya paryAmi : ekendriya jIvane sparzendriya kAyabaLa zvAsocchavAsa ane AyuSya hoya te pramANe anya jIvo mATe sAthenA koThAthI samajavuM. 17 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIva indriya kayA jIvane keTalI Indriya, keTalA prAgane keTalI paryAmi ( jIva indriya prANa paryAti. ekendriya | 1 sparzendriya | sparzendriya (4) AhAra(4) kAyabaLa zarIra zvAsozrvAsa | AyuSya. zvAsocchavAsa beijyi | 1 sparzendriya (2) sparzendriya (6). AhAra (5) 2 rasanendriya rasanendriya zarIra, indriya vacanabaLa, kAyabaLa zvAsocchavAsa zvAsocchavAsa bhASA, AyuSya teindriya | 1 sparzendriya (3) | sparzendriya (7) AhAra (5) 2 rasanendriya rasanendriya zarIra, Indriya 3 ghANendriya dhrANendriya zvAsozvAsa vacanabaLa, kAcabaLA bhASA zvAsozvAsa AyuSya. caurindriya 1 sparzendriya | sparzendriya (8) AhAra (5) 2 rasanendriya rasanendriya zarIra, Indriya 3 ghANendriya dhrANendriya, cakSuIndriya zvAsocchavAsa 4 cakSuindriya | vacanabaLa, kAbaLa bhASA zvAsocchavAsa, AyuSya paMcendriya | sparzendriya (5) pAMcaIndriya (9) AhAra (5) (asaMjJA) 2 rasanendriya, vacanabaLa, kAcabaLa zarIra, indriya 3 ghANendriya zvAsocchavAsa zvAsocchavAsa 4 cakSuIndriya AyuSya bhASA 5 zrotrendriya paMcendriya | pAMcaIndriya (5) | pAMcaIndriya (10) AhAra (6). (saMjJI) manabaLa, vacanabaLa zarIra, Indriya kAyadaLa, zvAsocchavAsa zvAsocchavAsa, AyuSya | bhASA, mana Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. saMsArI jIvanA zarIranA prakAra -5 1. audArika 2. vaikriya 3. AhAraka 4. taijasa pATha 4 (alpAdhika sAta dhAtuvALA) pazu, pakSI, mAnava te chedana, bhedana, dahana, grahaNa ne yogya pudgalovALuM che. devanuM zarIra zubhapudgalo vALuM che. vividharUpo thai zake tevuM che, arthAt nAnu moTuM vigere thai zake. nAraka : azubha pudgalovALuM ane pArA jevuM che. * cauda pUrvadhArI muni labdhithI avyAghAtI eka hAthanuM pUtaLu race te mahAvideha kSetramAM zaMkAnuM samAdhAna karI pAchuM samAi jAya. sarvasaMsArI jIvane hoya. zarIrane krAMti Ape, pAcanazakti ane raktabhramaNamAM upayogI bane. taijasa vargaNAnA pudgalonuM baneluM che. ane sUkSma che. 5. kAryaNa zarIra * karma pudgalono samuha je saMskArarUpe janmAMtare sAthe jAya te Atma pradezo sAthe dUdha pANInI jema ekameka thayelA che. sUkSma che. 19 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. saMsArI jIvanA saMsthAna (manuSya). saMsthAna-zarIranI AkRti. saMsthAnanA prakAra 6 che. 1. samacaturastra saMsthAna paryakAsane beThelA ane cAre cheDA ekasarakhA mApavALuM saMsthAna, nirogI ane suMdara zarIra hoya che. 2. nyagrodha parimaMDala saMsthAna che. nyagrogha = vaDalo. nAbhi uparanA aMgo zubha lakSaNovALA hoya ane pramANayukta zarIra hoya. 3. sAdi saMsthAnA nAbhi uparanA aMgo zubha lakSaNavALA ane sapramANa hoya. 4. vAmana saMsthAna che jenA udayathI ThIMgaNApaNuM maLe. 5. kunja saMsthAna che jenA udayathI kubaDApaNuM maLe. 6. huMDaka saMsthAna che jenA udayathI hInAdhika aMgo tathA beDoLa UMTa jevA zarIra maLe. samacaturastra 4 vAsana 2 jagIgha ra UH 5 B " ke sAdi ula laH Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. saMsArI jIvanuM saMghayaNa (hADakAnI racanA ane majabutapaNuM). saMghayAga : hADakAnI racanAnA cha bheda che. 1. vaja RSabhanArAcasaMghayaNa atyaMta majabUta hADakAno bAMdho. hADakAnA sAdhAne markaTabaMdha, tenA para hADakAno paTTo ane vacamAM khIlIthI joDANa. 2. RSabhanArAcasaMghayaNa , asthi sAMdhAmAM be bAju markaTabaMdha tenA para khIlI nahi. 3. nArAcasaMghayaNa hADakAne khAlI be bAju markaTa bAMdho. 4. ardhanArAcasaMghayaNa eka tarapha markaTa baMdha bIjI bAju khIlI hoya. 5. kalikAsaMghayaNa jemAM hADakA mAtra khIlInA baMdhathI baMdhAyelA hoya. 6. chevaTuM saMghayaNa jemAM hADakAnA sAMdhA aDIne rahyA hoya. jaldI bhAMgI jAya tevA. hamaNAnuM saMghayaNa chevaTuM che. sevArta. cha saMdaNa va7-8Sabha- nArAja ardha-nArAja virgin: TI"5, ror iliiiiii Tirtifilmir * * * RSabha-nArAja kIlikA - : Immmm ma MIka ja mA Ill ulu * ITI mALahownlm nArA eNvArta tAjA Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATha : 5) saMsArI jIvanA mukhya prakAra ra che. , tA ra - ra pa ka SEP , eka ke 6 mAM je karI che ke mArI - ST kaI? " = ja ; saMsArI jIvonuM varNana che (1) trasa (2) sthAvara basa e sukha ke duHkhanA prayojanathI svayaM hAlI cAlI zake; garamI ThaMDI ke bhaya jevA kAraNothI sthAnAMtara karI zake. sthAvara ja sukha ke duHkhanuM kAraNa chatAM svayaM hAlI cAlI zake nahi. bhaya jevA ke anya kAraNe hovA chatAM khasI na zake. trasa sthAvara pRthvIkAya teIndriya apakAya caurindriya teukAya tamAma vAyukAyA paMcendriya jIvo vanaspatikAya beindriya Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekendriyanA kramanA kathana mATe prathama sthAvara jIvonuM svarUpa kahyuM che. arthAta sthAvaranA bheda e jIvonA mULa sthAna jevuM hovAthI sthAvara jIvonuM varNane prathama kahe che. pAMcasthAvara jIvonuM varNana che 1. pRthvIkAya jIvo : (Aya - samuha) che. je jIvonuM zarIra pRthvI che, te jIvo pRthvIkAya che. pRthvIrUpa zarIramAM rahelA jIvanuM samuha te pRthvIkAya te pramANe pANIrUpe, agnirUpe, vAyurUpe, vanaspatirUpe ane trasajIvonA samuharUpe jANavA. vanaspatinA jIvo samuhamAM anaMta che. bAkInA jIva asaMkhya asaMkhya che. muktajIvo anaMta che. kula jIvo anaMta che. pRthvIkAya jIvonA prakAra che sphaTika , ArapAra dekhAya tevA pAradarzaka kiMmatI patthara che. jemAMthI cazmAnA kAca, pratimAo vagere bane che. maNi che. samudramAM thAya che. ratna khANomAM thAya che. paravALA ja lAla raMganA paththara jevA hoya che. samudramAM paravALAnA moTA moTA beTa hoya che. hiMgaLoka chelAla raMganA gAMgaDA che. temAMthI pAro nikaLe che. haDatALa che khANamAMthI nIkaLatI mATI jevI jherI vastu che. auSadha tarIke vaparAya che. temAMthI evo padArtha bane che ke je akSaro bhUMsavAmAM kAma lAge che. maNasila haDatALa jevI jherI vastu che. dhAtuo che sonuM, rUpuM, trAMbuM, kalAI, sIsu, jasata, loDhuM, uparAMta tamAma khanIja dhAtuo jamInamAMthI nikaLe che. khaDI ke sapheda padArtha je lakhavA ke bhIMto dhoLavA kAma lAge che. ramacI lAla raMganI mATI. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ araNeTo abarakha tejaMturI khAra mATI mIThuM *dareka jAtanuM mIThuM. A uparAMta ghaNA pRthvIkAya jIvo che. khANa ke jamInamAMthI taratanA nIkaLelA ane temAM rahelA a tamAma padArtho jIvaMta hoya che. bhava jIvo AkAra bheda indriya pArevo - eka jAtanA pocA patthara che. pAMca raMganA caLakatA padArthonA paDanI khANa hoya che. eka jAtanI uttama mATI che. loDhAnA rasamAM nAMkhavAthI loDhuM sonuM bane che. dareka jAtanA kSAra, sAjIkhAra, navasAra vagere. dareka jAtanI mATI, dareka jAtanA patthara sauvIrAMjana : dareka jAtanA AMkhamAM AMjavAnA sUramA. pRthvIkAya jIvo marIne eka aMtarmuhUrtamAM 12824 bhava kare. eka juvAranA dANA jeTalA pRthvIkAyanA NamAM asaMkhyAtA bAdara paryAptA jIvo hoya che. pRthvIkAya jIvono AkAra masuranI dALa jevo che. sUkSma, bAdara, paryAptA ane aparyAptA hoya che. * eka sparzendriya che. sukSma pRthvIkAyAdi bAdara - pRthvIkAya Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. apakAya jIvonuM varNana : (pANInA jIvo) pANI zarIra che je jIvonuM te jIvo apakAya che. osa 1021 (1) haritaNu dhanodadhi apakAya jIvo bhUminuM pANI AkAzanuM pANI bhava saMkhyA AkAra svabhAva ta bheda iMdriya rakkha apakArya : bhoma kuvA, taLAva, vAva vagere varasAda, jAkaLa. lIlI vanaspati para phUTatA pANInA biMduo. = haritaNaM devonA vimAno tathA nArakanI pRthvIonI nIce TharelA ghI jevuM ghaTTa pANI, ghana ghATo. udadhi - dariyo. = jhAkaLa, barapha, karA, dhummasa, bheja vagere pANInA prakAra che. * eka aMtaramuhUrtamAM akAyanA jIvo 12824 bhavokare. pANInA eka sUkSma TIpAmAM asaMkhyAtA bAdara jIvo che. parapoTA jevo hoya che. * recaka, pAcaka, bhAre, halakuM, moLuM, mIThuM, khArUM, ane phIkuM vigere hoya che. svabhAve zItaLa che paNa agninA saMyoge uSNa thAya che. agnino viyoga thatAM muLa svabhAve rahe che. * sUkSma, bAdara, paryApta ane aparyApta hoya che. * eka sparzendriya hoya che. pANI okasIjana + hAiDrojana be vAyuthI utpanna thAya che tema vaijJAnika kSetre kahevAya che. A be vAyumAMthI pANIrUpa zarIra thAya che, te pANInA jIvone utpanna thavAnuM sthAna che. koi paNa saMyogathI caitanya - jIva pedA na thAya; pudgala - zarIra utpanna thAya. temAM yogyatA pramANe jIvo janma dhAraNa kare. A jaLabiMduo asaMkhya zarIranA piMDarUpa hoya che. 25 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. teukAyanA jIvo : (agnino jIvo) ) je jIvonuM zarIra agni che te teukAyanA jIvo che. teukAya jIvonA prakAra aMgArA saLagatA kolasA, kALa, bhaDako. mummara che jamInamAM khADo khodatA taNakhA nIkaLe che. ulkA AkAzamAM agninA lAMbA paTTA dekhAya che te. azani che. AkAzamAMthI taNakhA khare te. kaNiyA kharatA tArA jevuM jaNAya che. vijaLI AkAzamAM camakatI vijaLI tathA vijaLInA dIvA. zudhdha agni ja vAMsa ke cakamaka pattharanA gharSaNathI pedA thAya te sUryakAMta maNithI pedA thato agni vagere. dareka prakAranA agninA nAnAmAM nAnA taNakhAmAM asaMkhya jIvono piMDa te agnikAya che. agni dhUmADAvALo ane dhUmADA vagarano hoya che. agnino svabhAva dAhaka che chatAM paNa mAnava jIvanane upayogI padArtha che. che soyanA jaththA jevo hoya che. bhava agnikAya jIvo eka aMtaramuhUrtamAM 12824 bhAvo AkAra bheda sUma, bAdara, paryAya ane aparyAtA hoya che. iMdriya ja eka sparzendriya hoya che. vizeSa noMdha ] agnikAyane jijJAsue savizeSapaNe jANavA joie. kAraNa ke agnikAyano upayoga mAnava savizeSa kare che, tethI tenI virAdhanAmAM ghaNuM karIne cha kAya jIvonI virAdhanA thavA saMbhava che. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thoDo ghaNo paNa pANIno aMza hoya tyAM agni utpanna thAya che. pANI hoya to vanaspati hoya, pANI pRthvI para rahe che mATe pRthvIkAyanA jIvo hoya. vAyukAyanA jIvo to sarvatra uDatA hoya che. vilendriya trasakAya paNa uDatA ke pharatA hoya che. mATe agnino upayoga karatAM khuba sAvacetI ke yatanA rAkhavI. na 5(59) jvAlA S kaNaga mummara : .: : : By: taukAya ** * sthAna 4. vAyukAyanA jIvo che che pavana pote jenuM zarIra che te vAyukAyanA jIvo che. utkrAmaka uce caDhato vAyu ghAsa taNakhalA jevI halakI cIjane uce bhamAve che. tenuM bIjuM nAma saMvartaka vAyu che. utkalika nIce bhamato vAyuM thoDI thoDI vAre phUMkAya ane dhULamAM rekhAo paDe. maMDaLI ja cAvA leto vAyu. ja moTo vaMToLIyo, ke moDhAmAMthI nikaLato vAyuM. zudhdhavAyu A maMda maMda vAto vAyu. ghanavAta tana vAta ja devavimAno tathA nAraka bhUmionI nIce rahelo vAyu. (ghana = ghATo, tana = pAtaLo) muha 27 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AkAra jIvo bhava bheda indriya dhajA jovo eka vaDanA bIja jevaDA sthAnamAM asaMkhyAtA jIvo hoya che. * eka bAdara vAyukAya jIva aMtaramuhUrtamAM 12824 bhavo thAya che. * ubbhAmaga dareka padArtha potAnA lakSaNa ke kAryathI oLakhAya che, tema vAyu dhajAnA pharavAthI, pAnanA hAlavAthI, ThaMDA ke garama sparzarUpa havAthI oLakhAya che. sUkSma, bAdara, paryAmA ane aparyAmA eka sparzendriya hoya che. eka capaTI vagADatA jevI kriyAmAM asaMkhya vAyukAya jIvonI virAdhanA thAya che. pANI, vAyu ane agni vakare to vinAzaka che, ane samapariNAme rahe to jIvanane sahAyaka che. Ama banavuM te paNa jIvonA paraspara yoga ne kAraNe hoya che. jemake jayAM sahayoga ke vinAza thavAno hoya tyAM tyAM te pramANe bane che. vaijJAnika kSetre paNa kahevAya che ke kudarata sAthe avicArI prayogo karavAthI kudaratamAM paNa samatulA jaLavAtI nathI tethI vinAzaktA sarjAya che mATe jIva mAtra sAthe upakAra budhdhi rAkho. vAyukAya Subs ww gujavAyA wwwwwww Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATha-6 5. vanaspatikAyanA jIvo vanaspati jIvanuM je zarIra che te vanaspati kAya jIvo kahevAya che. te be bhedavALA che. 1 sAdhAraNa vanaspatikAya 2 pratyeka vanaspatikAya anaMtajIvonuM eka audorika zarIra pratyeka AtmanuM pratyeka zarIra ja , sAdhAraNa pratyeka vanaspatikAya vanaspatikAya (kaMdamULa) sAdhAraNa vanaspatikAyanuM vizeSa svarUpa eka zarIramAM anaMta jIvono vAsa hovAthI te anaMtakAya kahevAya che. tenuM bIjuM nAma nigoda kahevAya che. A anaMtA samagra jIvono AhAra, zarIraracanAnI kriyA eka ja hoya che. zvAsocchavAsa levA mukavAnI kyiA eka sAthe thAya che. janma maraNa paNa eka sAthe thAya che. eka zvAsocchavAsamAM satarathI vadhu janma maraNa hoya che. sUkSma nigoda caluthI agocara che. sthAna - caudarAja lokamAM sidhdha zilA paryata sarvatra nigodanA golaka (piMDa) asaMkhyatA che. eka eka piMDamAM asaMkhyAtI nigodo che. eka eka nigodamAM anaMtA jIvo che. sUkSmAtisUkSma eka sparzendriyavALA A jIvonuM svarUpa kevaLIgamya che. saMsArI jIvo mATe te zrata ane zradhdhAgamya che. 29. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ du:kha sUkSma nigoda sAMvyavahArika sUkSma nigoda asAMvyavahArika sUkSma nigoda | sAMvyavahArika sUkSma nigoda ja jagata sthitinA nyAye eka jIva muktimAM jAya tyAre, yogAnuyoga eka jIva avyavahAra rAzimAMthI bahAra nIkaLI vyavahAra rAzimAM Ave che. te jIva maraNa pAmIne puna: sUkSma nigodamAM jAya to paNa te vyavahAra rAzino jIva kahevAya che. ahIM tenI ati ati maMda chatAM vikAsa yAtrAno prAraMbha mAnI zakAya, kAraNe ke anAdikALa pachI ja jIvanI AvI yogyatA thAya che. kAraNa ke te puna: have avyavahAra rAzimAM javAno nathI asaMvyavahArika sUkSma nigoda je jIvo hajI avyavahArarAzimAMthI bahAra nikaLyAja nathI. temanI vikAsa yAtrAno aMzamAtra paNa prAraMbha thayo nathI. indriya eka sparzendriya che. sUkSma nigodanA jIvonuM duHkha nArakI karatAM paNa kathaMcihna vizeSa manAya che; kAraNa ke caitanya jevuM tattva chatAM svarUpano koI vikAsa zakya nathI. janma maraNanuM vizeSa du:kha. jJAnAdinuM gADhatama AvaraNa temanA astitvanI jagatanA jIvone koi noMdha nathI bhavasthiti eka aMtamuhUrtamAM 65536 bhavo kare che. A nigodamAM keTalAka abhavya, durbhavya ke bhavya hoya che. anaMtA jIvo kayAre paNa A sthAnathI bahAra nIkaLavAnA nathI. je jIvo nikaLyA te paNa kamaza sUkSma bAdara ekendri, vikalendriyapaNuM pAmI anaMtakALa janmamaraNanuM savizeSa du:kha pAmI prabaLa puNyodaye paMcendriyapaNuM, temAM manuSyadehe manasahita vAcAzakti prApta thai che. tevA avasare je karmono nAza karI mukti sidhdha na karI to pAcho utarato utarato nigoda sudhI pahoMcI jAya che. sukSma pRthvIkAya, apakAya, teukAya, sUkSma vAukAya ane sAdhAraNa vanaspatikAyanA jIvo eTalA sUkSma che ke temane koI jIvothI upaghAta nathI, agnithI baLatA nathI, pANathI bhIMjAtA nathI, zastrathI chedAtA nathI, temanI hiMsA hAlatA cAlatA thatI nathI. caudarAja lokavyApI che. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loka prasiddha sAdhAraNa vanaspati kAya (bAdara) che A jIvo paNa anaMtakAya kahe che. kAraNake soyanA agrabhAga jeTalI jagAmAM paNa anaMtA jIvo rahe che. kApelo TukaDo paNa uge che. prakAra : dareka jAtanA kaMdo, phaNagA, lIlIkuMpaLa, paMcavarNI phUga, lIla, sevALa, bilADInA Topa, lIlA Adu, haLadara, kacuro, gAjara, motha, thega, pAlakhanI bhAjI, kuNA phaLo, vanaspati, naso guNa hoya tevA pAMdaDA, chedavA chatAM uge tevA thora kuMvAra, gugaLa, gaLo, kuMvArapAThuM phaNagAvelA kaThoLa, mULa vagere. dareka vanaspatimAM jamInamAMthI phUTe tyAre anaMtakAya hoya tyAra pachI je anaMtakAyano prakAra che te anaMtakAya rahe che. Adu haLadaramAM resA phaTayA pachI anaMtakAya prAya: nathI rahetA. pratyeka hoya te pratyeka rahe che. je vanaspatinI naso, sAMdhA ane parvo guNa hoya jene kApavAthI be sarakhA bhAga thAya, ane puna: uge te, anaMtakAya sAdhAraNa vanaspatikAya che. A sivAya aprasidhdha sAdhAraNa vanaspati ghaNA prakAranI hoya che. vanaspatino bIjo bheda che. pratyeka vanaspatikAya che lakSaNa 9 jemanA eka zarIramAM eka jIva hoya, te pratyeka vanaspati che. jenI naso, sAMdhA, parvo pragaTa hoya che. prakAra dareka jAtanA phaLa, phUla gucchA, vela, gAMTha, ghAsa, jamIna ane pANImAM ugatI vanaspati, chAla, thaDa, mULa, pAMdaDA. sAdhAraNa vanaspatikAya karatAM pratyeka vanaspatikAyanA jIvono vikAsa ghaNo che. sarvanA zarIra alaga alaga che, jIva alaga che. pratyeka vanaspati jIvo eka aMtaramuhUrtamAM 3ra000 bhavo kare che. jemake AkhA vRkSano jIva eka che paNa thaDa, pAna vageremAM jIvo svataMtra hoya che. vanaspatinI ghaNI vicitratA ane vividhatA che. manuSyanA zarIra ane vikAsanI jema vanaspatinAM zarIranI racanA, svabhAva, utpatti, nAza, upayogitA, avayavo, uchera vagere pazu, pakSI ane manuSyonI sAthe AMzika samAnatA jovA maLe che. 71 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanaspati uge tyAre anaMtakAya hoya che, jo te anaMtakAya hoya to anaMtakAya rahe che. ane nahi to te pratyeka vanaspatirUpe pariName che. pRthvIkAya, apakAya, teukAya ane vAukAya e cAreya sukSma jIvo chatAM, eka zarIramAM eka jIvo hoya che. vanaspatimAM sUkSabhedanA jIvo, eka zarIramAM anaMta jIvo hoya che. tethI vanaspatinA sAdhAraNa ane pratyeka be bheda che. pRthvIkAyAdino bIjo bheda nathI. kRtta (mora) patta thayAM che. - chatra - thaDa vizvanA mUla Indriya eka sparzendriya hoya che. manuSya vicAra sahita prANI che. nirarthaka ke vizeSa virAdhanAthI bacavA, ane tenA pariNAma bhogavavA paDatA du:khathI chUTavA, vanaspatizAstra jANavuM jarUrI che. vijJAnanI koi prayoga zALA e rahasya nahi ApI zake. vItarAga vijJAnamAM e rahasya jANavA maLaze. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnava vanaspati, phUla, phaLa vagerene savizeSa upayoga kare che. temAM vivekapUrvaka vartavAnI jarUra che. loka prasidhdha sAdhAraNa vanaspati kaMdamULa vagere anaMtakAya jIvo che. tethI tenA vaparAzamAM vadhu hiMsA rahelI che. bahubIja, tucchaphaLa ane kuNI vanaspati paNa vadhu virAdhanAvALI che. te apekSAe pratyeka vanaspatimAM alpa hiMsA rahI che. te paNa jeTalI nivArI zakAya teTalI nivAravI yogya che. sapta vyasanathI vadhu hiMsA thAya che, tethI te vajarya che, tema kUNI vanaspati ke bahubIja jevI vastuno tyAga karavAthI hiMsA ochI lAge che. jIvasRSTinA abhyAsa vagara A mUka sRSTi pratye ApaNI anukaMpA, dayAbhAva, yatanA ke maitrI bhAva keLavAto nathI. pratyeka vanaspatikAya sivAyanA pRthvIkAyAdi pAMce sUkSma jIvo tathA bAdara vAyukAya, sakala lokamAM rahelA che. te aMtaramuhUrtanA AyuSyavALA che. ane cakSu agocara che. A sUkSma jIvo anya vaDe vyAghAta pAmatA nathI. pratyeka vanaspatimAM sUkSma jIvonI gaNanA nathI tethI tenA be bheda sUkSma jIvo, asaMkhyAta ke anaMtajIvonuM bheguM zarIra hoya to paNa joi zakAya nahi te nigoda ke sAdhAraNa vanaspati che. bAdarajIvo : A jIvonuM zarIra sthUla hoya che. asaMkhyAta ke anaMta jIvonuM bheguM zarIra tathA eka zarIravALA jIvonuM zarIra joi zakAya che. A jIvo chedAya bhedAya ke agnithI baLI zake che. anyathI upaghAta pAme che. sAdhArUga pratyeka sthAvaranA bhedo pRthvI a, teu vAyu paryAptA sUkSma 1 1 1 ! paryApyA bAdara aparyApta sUkSma 1 aparyApyA bAdara | 4 | 2 | rara 33 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( pATha - 7 ) trasa jIvonA prakAro - mukhya bheda ja che (1) beindriya (2) Indriya (3) caurindriya (4) paMcendriya. 1. be indriya jIvo : sparzendriya ane rasanendriyavALA jIvo che. beIndriya jIvo aneka che. rasanendriya hovAthI alpapaNe svAdano anubhava karI zake che. A jIvo keTalAka pANImAM, jamIna para ke vAsI bhojanamAM ke zarIramAM utpavra thAya che. , ) iii!DD)li (2) itti * jI . l iaa DDDDDDDDDDya SSC it (UIDDDD Cre ja , be IndriyavALA jIvo 2 7 81) $ Ae2 si vaijJAnika kSetre je jaLabiMdumAM 36450 jIvo batAvyA che te apAyanA jIvo nathI, kAraNa ke te cakSuagocara che. tethI ema mAnI zakAya ke je batAvavAmAM Ave che athavA bhojanamAM thatA bekaTerIyA jevA jaMtuo A prakAranI apekSAye haze. be indriyavALA jIvonA prakAra che zaMkha : comAsAmAM varasAda thayA pachI dhoLA ke badAmI jevA raMganA jIvaDA hoya che, tathA dariyAmAM thatAM nAnA moTA zaMkha, gaMDolA, dariyAmAM thAya che. tathA peTamAM thatAM moTA karamIyA, AcariyA ThavaNImAM AcArya mahArAjanI sthApanA thAya che. te akSamAM eka moTo ane cAra nAnA kula pAMca goLa akSa hoya che. nirjIva thayA pachI vaparAya che. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aLazIyA (bhoya sarpa), lALIyA jIva, (madhamAkhInuM madha gaNAya) uparanA prakAro dvidaLamAM, vAzI aDhamAM tathA pANImAM prAye utpanna thAya che. karamIyA : peTamAM, zarIranA bIjA bhAgamAM, masAmAM tathA strInI yonimAM eka jAtanA jaMtuo hoya che. mAmaNamaMDA: lAkaDAmAM dhuNa thAya che. porAH lAla raMganA ke sapheda raMganA pANImAM thAya che chIpa vALA. cUDela : A jIvone prAye paga hotA nathI bhava : be Indriya jIvo eka muhUrtamAM vadhAremAM vadhAre 80 bhava kare. 2. te indriya jIvonuM varNana teIndriya jIvo - traNa indriyavALA che. (1) sparzendriya (2) rasanendriya (3) ghANendriya. RSS unny I B ! traNa IndizyavALA , jIva | III prakAro : mAMkaDa, ju, kIDI, iyaLa, gIMgoDA, gokaLagAya, kALIju, maMkoDA, udhaI, dhImela, kAnakhajUrA, sAvA, gadhdhayA, viSTAnA kIDA, ghanerA, kaMthavA, indragopa, vagere hoya che. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ noMdha : udhdhai che. jamInamAM tenI rANInA tAbAmAM ghara karIne rahe che, 41531, 51, 541 vagerene aurI pAya che. dhImela ja kharAba dhImAM thatI jIvAta. gIMgoDA kUtarAnA kAnamAM ghaNI jAtanA thAya che. gathvayA avAvarU jamInamAM thAya che. indragopa che. comAsAmAM lAla raMganA thAya che. te Indriya jIvone 4-6 ke vadhu paga hoya che. moDhA AgaLa teIndriya jIvone be vALa hoya che. bhava * tendriya po me muhUrtamA pAremA dhAre 60. (bhapa re. A jIvo asaMzI, paryAya ane aparyAtA hoya che. aSTa kama ajJAna jJAnAvaraNa uMca kula nIca kula gotra-karma nidrA aMdhatvAdi anaMta jJAna dazanAvaraNa anata zarIra indriyAdi yaza ya daumoThyAdi samaya nAma karma arupitA zana vAtarANa apayazasAmAgyo samyaga darzana mohniiy| shaasskaamkrodhaadi| mithyAtva avirati ganatavIye pati Adi sthiti akSaya anaMta janma,jIvana AyuSya aMtarAya kRpaNatA,daridratA vaMdanIya zAtA. azAtA) parAdhInatA.dubalI Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. caurindriya jIvo cAra indriyovALA caurindriya jIvo che. (1) sparzendriya (2) rasanendriya (3) ghrANendriya (4) cakSuindriya. prakAra : vIMchI, bagAi, bhamarA, bhamarI, tIDo, mAkhI, DAMsa macchara, kaMsArI, karoLIyA, khaDamAMkaDI, DhiMDhaNa pataMgIyA, vAMdo vagere. bagAi gAya bheMsa jevA DhoronA zarIra para thAya che. khaDamAMkaDI jenA mUtrathI zarIra para phollA thAya che. carindriya jIvone 6 ke 8 paga hoya che. moDhA AgaLa zIMgaDA jevA be vALa prAye hoya che. bhava * carindriya jIvo eka muhUrtamAM vadhAremAM vadhAre 40 bhavo karI zake. be Indriya, teindriya, carindriya traNe mATe eka zabda vikalendriya kahevAya che. A jIvone je je Indriya nathI tenI jarUriyAta paNa paDatI nathI. te jIvone je je indriya maLI che tenI utkaTatAthI potAnuM kArya calAvI le che. jema AMdhaLo mAnava sparzanA sahAre cakSunuM kAma nabhAvI le che. A vilendriya jIvo mana vagaranA asaMzi hoya che. tathA napuMsaka kahevAya che. paryAptA ane aparyAptA hoya che. 3 cAra IndriyonA jIva Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATha : 8 ) 4. paMcendriya jIvonuM varNana paMcendriya jIvo cAra prakAre che. (1) nAraka (2) tiryaMca (3) manuSya (4) deva paMcendriyajIvo - A jIvone sparzendriya, rasanendriya, ghANendriya, cakSurindriya tathA zrotrendriya hoya che. manuSya 'EN S calavarI jalacara vara (1) nAraka : ahIM prathama nArakanA jIvonuM varNana kahevAmAM Ave che. nArakanA jIvo atyaMta dukhavALA che. potAnA kura karmone bhogavavA tyAM janme che. teonA du:khonuM varNana jJAnIo paNa kahI zaktA nathI (2) tiryaMca : tiryaMcagatinA jIvo paNa adhika duHkhavALA che. paravazatA ghaNI hoya che. kayAreka AMzika sukha bhogave che. (3) manuSya : A gati sukhadu:khavALI che. paraMtu savizeSatA e che ke manuSyadehe jIva yogyatAne pAmIne paribhramaNathI mukta thaI zAzvata sukha prApta karI zake che. AvuM saMzipaNuM, vicAra zakti sahita jIvana prApta thavuM durlabha che. (4) deva : A gatimAM jIvane sarva prakAranA bhaitika sukho hoya che. paraMtu manuSya gati jevA dharmanA sAdhana ke saMyamanI prApti thatI nathI. ane sukhabhogamAM rAcIne prAye tiryaMca gati pAme che. samakitI deva e sukhamAM paNa sabhAna hovAthI manuSyadeha dhAraNa karI mukti pAme che. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A cAra gati eTale janma maraNAdinA duHkha ane paribhramaNa che. mokSa arthAta paMcamagati ja jIvanA sAcA sukhanuM sthAna che. A jIvavicAranuM parijJAna te gatinI prAptinI rUci mATe che. sarakArI jelamAM cAra varga hoya che. pahelA ane bIjAmAM evA kedIo hoya che ke te sajajana che. paropakArI ane dezadAjhavALA che paNa sarakArI kAnuna pramANe temanA para gunAno Aropa che. guno karyo nathI tethI sarakAra paNa maryAdA sAcave che. ane tevA sajajanone pahelA ke bIjA vargamAM mUke che. Akhare nirdoSa TharIne te jIvo mukta thAya che. - trIjA cothA vargamAM kukarma karanArA, ajJAnavaza hiMsAdi karanArAne prAya rAkhe che. ane temane tyAM sakhata majurI karavI paDe che. anya paNa ghaNA du:kho bhogavavA paDe che. ane chUTe tyAre paNa nirdoSa manAtA nathI. ApaNe eTaluM to karIe ke trIjA cothA vargamAM tiryaMca ane nArakamAM javuM ja na paDe. deva, mAnava thaine nirdoSa thai mukata thaIe. adharma Acare te bahirAtmA dharma Acare te aMtarAmAM sahaja svabhAvarUpa che paramAtmA bahirAtmA - rAgabhAva aMtaraAtmA - virAgabhAva paramAtmA - vitarAgatA Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATha nArakanA jIvonuM varNana * kSetra : caudarAjalokamAM ja adholoka che tyAM nArakanA jIvo utpanna thAya che. adholokamAM sAta prato (AMtarA) batAvyA che te narakabhUmi che. pahelI ane bIjI bhUmi vacce prathama ghanodadhinuM vizALa paDa che, tyArapachI ghanavAta (ghATo pavana) nuM vizALa paDa che, tyAra pachI tanavAtanuM (pAtaLo vAyu) vizALa paDa che, tyAra pachI AkAza che. AvA cAra paDo pachI bIjI bhUmi hoya che. bhUmi eka bIjA sAthe saMlagna nathI. chAtichatra hoya che. du:kha : A bhUmi sarva prakAre aMdhakAramaya che. A bhUmimAM atyaMta ThaMDI che. e ThaMDInI aMza mAtra lahara jo pRthvI para Ave to pRthvI TharI jAya. garamI evI ugra che ke garama havAnI eka lahara ApaNI pRthvIne bALavA samartha che. narakanA jIvo ThaMDI garamInuM AvuM du:kha bhogave che. zAstrakAro lakhe che ke nAkaranA jIvane himazikhara para mAgazara mAsanI ThaMDImAM nirvastra suvADayo hoya to paNa tene pasIno vaLe arthAta e ThaMDI paNa te jIvane garamI lAge. ane koi lokhaMDa gALavAnI bhaThThImAM mUkayo hoya to paNa ThaMDaka lAge. durgaMdhano eka kaNa jo uDI Ave to pUrI pRthvInA jIvo guMgaLAi jAya. asahaya bhUkha lAge che chatAM khorAkanI prApti nathI. asahaya tRSA lAge paNa jaLanI prApti nathI. kevaLa jugupsita padArthomAM ja temanI carcA hoya che. A koi du:khano teo pratikAra karI zaktA nathI. naraka gatino hetu : naraka gati pAmanAra jIvo mahAkAyI, kRSNa lezyAvALA, gADha mithyAdraSTi hoya che. mahA AraMbha ane parigrahanI vRttivALA hoya che. hiMsAnaMdI, mRSAnaMdI, cauryAnaMdI parigrahAnaMdI ke saMrakSaNAnaMdI hoya che. ghaNA krura karma karI jIva ajJAnavaza AvI adhogati pAme che. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ narakanI bhUmi ratnaprabhA zarkaraprabhA vAlukAprabhA paMkaprabhA narakAvAso lakSaNa jADAI, ucAI saMkhyA yojana pramANa dhammA - 30 lAkha ratnovALI 1,80,000 vizA - 25 lAkha kAMkarAvALI 1,32,000 zelA - 15 lAkha retIvALI 1,28,000 aMjanA - 10 lAkha kAdavavALI 1,20,000 riSTA - 3 lAkha dhUmADAvALI 1,18,000 maghA - 1 lAkha | aMdhakAravALI 1,16,000 mAghavatI 99995 gADha aMdhakAra | 1,08,000 dhUmaprabhA tama:prabhA tamatamaprabhA janma : nArakInA jIvono janma upapAta hoya che. narakanA jIvone paramAdhAmI devo kuMbhIpAkamAMthI (azudhdha pudgalothI bhareluM sAMkaDA mukhavALA pAtra jevuM) mahAkaSTa kheMcI kADhe che. temanuM zarIra pArA jevuM hoya che. kapAIne TukaDA thAya ane bheguM paNa thaI jAya. nArakInA jIvone virbhAgajJAna (avadhijJAna paratuM mithyAtva sahitanuM) hoya che. tethI viparIta buddhirUpe pariNamI pUrvanA vairIne joIne paraspara mArAmArI ane kApAkApI kare che. sudhA, tRSA, ThaMDI, garamI vagerenA du:kha uparAMta paramAdhAmI devo vaira ke katuhalavaza traNa narakanA jIvone ati kaSTa Ape che. bAkInI nArakamAM svakRta ane kSetrakRta vedanAnI tIvratA che. mAtra samyagRSTi jIvo ke jemano AyuSyano baMdha samatva prApti pahelA paDayo hoya temano narakamAM janma thAya che, temanuM avadhijJAna samayam hovAthI samabhAve dukhone bhogave che. eka bAju karmono nAza thAya che. bIjI bAju cIkaNA karmo bAMdhatA nathI athavA alpa bAMdhe che, tethI prAye bIjA bhave manuSyapaNuM pAmI te bhave ke alpa bhave mukta thAya che. 41. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ veda : nArakIo napuMsaka vedavALA hoya che. tethI kAmavAsanAnI tIvratA hoya che. nArakI marIne nArakI thato nathI kAraNa ke asahaya duHkho bhogave che, tethI kaMIka karmo khape che. paraMtu pApamaya jIvana hovAthI nArakI marIne deva paNa thatAM nathI. prAya tiryaMca gati pAme che, ane mAnava janmANa pAme che. bheda : paryAptA ane aparyAptA hoya che. zarIra : vaikriya hoya che. nAnuM moTuM thaI zake. sArAMza : narakanuM varNana jANIne samajadAra ke sukhavAMchu kyo jIva kukarmo karavA taiyAra thaze ? jo ke vicitratA e rahI che ke evA jIvo bicArA A hakIkata jANatA nathI jANe to sAcI mAnatA nathI, mAne to maraNIyA thaI jIve che. A cothA vargathI dUra thavA, tyAM javuM ja na paDe te mATe tIvra kaSAyano tyAga karavo, ati AraMbhane tyajavA, hiMsAdI bhAvone zAmAvavA, pApasthAnakomAM jAgRta thavuM, savyasanano tyAga parastrIno tyAga, rAtribhojana jevA prakArono tyAga karavo. hiMsAdi kara karmothI dUra rahevuM, raudradhyAna te karavuM ja nahi. jIvane zubhabhAvamAM joDI rAkhavo. 1 ratna prabhA paramAdhAmI // 5. dhUma prabhA 2zakarA prabhA 6. taH: baM 3.vAlukA pramA 7. taH: tamajhamAM Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. tiryaMca paMcendriya jIvonuM varNana : tenA traNa prakAra che. (1) jaLacara (2) sthalacara (3) khecara catupada uparisarpa bhujaparisarpa (1) jaLacara : A tiryaMca paMcendriya jIvo aneka prakAranA che. teo prAye jaLamAM utpanna thAya che, ane tyAM ja jIve che. temanI darekanI prakRti vividha prakAre hoya che. jaLamAM temanI zakti ghaNI hoya che. nIcenA pAMca jIvomAM ghaNA jIvono samAveza thAya che. (1) susumAra dariyAI moTA kadavALA jIvo. (2) matsya che anekaraMga ane AkAravALA mAMchalA-mAchalI. (3) kacchava ja kAcabo, kaThaNa pIThavALA jIvonI gaNanA. (4) gAha che jhuMDa tAMtaNA jevA zarIra sAthe zakti zALI jIvo. (5) magara dAMta ane lAMbA pUMchaDAvALA jIvo. aDhI dvIpanI bahAranA samudramAM atizaya moTA kada ane AyuSyavALA jaLacara jIvo hoya che. ema kahevAya che ke cUDI ane naLiyA sivAya jagatamAM jeTalA AkAra che te dareka prakAranA jaLacara jIvo hoya che. r, II (((((7lix 8 (The "saMjJI paMcendritha jalacara 13 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) sthaLacara jIvo : traNa prakAre che. mukhyapaNe jamIna para rahe che. (1) catuSpada cAra pagavALA jIvo, gAya, baLada, ghoDA, hAthI vigere. (ra) upaparisarpa peTa dvArA jamIna para cAlanArA jIvo. sApa, ajagara vigere. (3) bhujaparisarpa e hAtha dvArA gamanAgamana karanArA, noLiyA, udara vigere. ** * Iri >> :: jI Im * maka ka ka * * daja - BARU * IV . UDIO 1 che . ' ' haE = A 1 1 1 11A ' , S cindriya prANIo che Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) khecara :(AkAzagAmI) AkAzamAM uDavAnuM mukhya sAdhana pAMkha che. A jIvo lAMbo samaya sudhI AkAzamAM uDI zake che, tethI te pakSI kahevAya. mAkhI jevAne pAMkha che para lAMbo vakhata te uDI zaktA nathI. teo viklendriya gaNAya che. (1) zemaja pakSI jenI pAMkho rUMvATIvALI che. kAgaDA, kabutaravigere. 2) carmaja pakSI che. jenI pAMkho mAtra cAmaDInI che.cAmAciDIyA jevA. A uparAMta bIDAyelI pAMkhavALA pakSI tathA ughADI pAMkhavALA pakSI ke je uDe bese to paNa pAMkho te ja pramANe rahe. A pakSIonA janma maraNa AkAzamAM thAya che. te manuSya kSetranI bahAra che. tenuM jJAna kevaLIgamya che. IT SITEk ka GSTV - a - 8, 9. : -- 45 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATha : 10) jagata jIvonA janmanA prakAra 3 che upapAta garbhaja saMmUrchAima deva ane nAraka manuSya ane tiryaMca ekendriya, vikalendriya paMcendriya manuSya, tiryaMca paMcendriya jIvonA janmanA prakAra che ganATa 3vpAta | samUcchima S pAtaja (1) upapAta (2) garbhaja ja devamAM phUla jevI zayyA upara zubha mugalonA samuhathI yauvanapaNe janma narakamAM azubha pudgalorUpe kuMbhipAkamAMthI upajavuM che je jIvo janma pahelA amuka samaya garbharUpe rahI yogya kALe janma le athavA pakSIo iMDArUpe rahI yogya kALe janma le. che garbhaja jIvonA maLa, mUtra, kapha, praraveda pitta, rakta, vIrya, vamana kezaba jevA padArthomAM ke, bAhya saMyogo maLatA utpanna thAya che. prathamanA cAra indriyavALA jIvo to saMmUrchAima hoya che. paMcendriya tiryaMca ane manuSya garbhaja ane samRdghima baMne hoya che. (3) saMmUrchAima Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMmUrchAima jIvonI utpatti che ekendriya tathA be Indriya jIvo potAnA dehanI utpattine lAyaka saMyogo thatAM arthAta potAnI svajAtinI AsapAsa utpanna thAya che. teIndriya jIvo svajAtinA jIvonA maLa viSTA vageremAMthI utpatR thAya che. (chANa jevA prakAro) cAra IndriyavALA jIvo svajAtinI lALa ke maLa, vagere mAMthI utpanna thAya che. A jIvonuM zarIra aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTaluM hoya che. ane aparyAptA hoya che. manuSyalokanI bahAra moTA kadavALA. vadhu AyuSyavALA ane paryAptA saMmuzkeima jIvo hoya che. tiryaMca paMcendriya jIvo garbhaja ane saMmUrchAima be prakAre hoya. A baMne saMmUrchAima jIvo maLa mUtrAdimAM utpanna thAya che. mATe te te prakAranI kriyAmAM upayoga rAkhavAthI tenI hiMsAthI bacI zakAya che. garbhaja tiryaMca paMcendriyanA janmanA prakAra traNa (3) che. (1) aMDaja (2) jarApuja (3) potaja (1) aMDaja che je jIvo janma pUrve iMDArUpe hoya, pachI amuka samaye iMDAnu sevana thayA pachI janma le. calI kabUtara, mora, garoLI vagere. (2) jarAyuja che je jIvo janma pUrve oramAM viMTaLAyelA hoya, manuSya, bakarI, vAcharaDuM vagere. (3) potaja che. je jIvo sIdhA baccArUpe janme. hAthInuM baccuM vagere. - Adhunika yuganA vijJAna ane budhdhijIvIoe prasiddha karyuM che ke iMDA vanaspatinI jema zAkAhArI khAI zake, kAraNa ke badhAM ja iMDAmAMthI baccuM pedA thatuM nathI. vaLI maraghI uchera sAthe kRtrima iMDA pedA karavAnI amAnuSI zodha thai che. temAM to bagsa pedA thavAnI zakyatA nathI tevI prasidhdhi karI. tevA iMDAne ahiMsaka padArtha mAnavA ane manAvavAmAM Ave che. bauddhika stare paNa A vidhAna hAsyAspada che. 47 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) bajAramAM iMDAnI oLakha ApI zakAtI nathI ke kyA IMDAmAMthI bacyuM pedA thaze ke nahi thAya. (ra) IMDAnA pravAhI padArthamAja asaMkhya jIvotpati hoya che. (3) kRtrima rIte pedA thatAM iMDAmAM eka to maraghIne vAraMvAra prasutinI pIDA veThavI paDe. mAnava strI varSe zIghamAM zIdhra eka ja vAra bALakane janma Ape tene badale be traNa vAra janma ApavAmAM keTaluM kaSTa thAya ? tema maradhI paNa paMcendriya jIva che te paNa pIDAne jANe che. vaLI maraghIne kaMI evI vicAra zakti nathI ke mArA iMDA to kRtrima che ke bALakanI ghara gharanI ramata jevA che. e to jayAre iMDA mUke tyAre mAnI lAgaNIthI sabhara hoya che. tenA iMDA chInavI letA te duHkhI thAya che. Ama iMDAnA upayogamAM dravya ane bhAva hiMsA rahelI che. vikAsa ke vinAza vikAsayuganI ane vinAzayuganI vyAkhyA zuM ? mANasAI vadhe te vikAsayuga sANasAI vadhe te vinAzayuga ujaLI sabhyatAmAM mAnava asabhya to nathI banato ? jAgo, uTho, vicAze. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATha : 11 manuSyanA bheda traNasone traNa hoya che kSetra : manuSyanA bheda jANatA pahelA temano vAsa kyAM hoya che te jANavuM jarUrI che. caudarAja lokanI madhyamAM manuSyaloka che. temAM jaMbudvIpa, tenI cAre bAju pharato lavaNa samudra, tene pharato dhAtakI khaMDa che, tenI cAre bAju kAlodadhi samudra che. ane tene pharato puSkarAI dvIpa che. puSkaradvIpanI vacamAM mAnuSottara parvata hovAthI te adhuM che. AthI jaMbudvIpa. dhAtakIkhaMDa ane ardhA puSkaradvIpa gaNatA aDhI dvIpa thAya che. A aDhI dvIpamAM 15 karmabhUmi, 30 akarmabhUmi ane pa6 aMtaradvIpa AvelA che. A traNa sthAnomAM mukhyatve manuSyano vasavATa che. bIjA asaMkhyAta dvIpa ane samudro che paNa tyAM manuSyono vAsa nathI. A sarva kSetro tirthAlokamAM che. (1) karmabhUmi : jyAM asi (zastro) masi (zAhI dvArA lekhana) kRSi (khetIvADI jevA udyogo) hoya che. manuSyone jIvana calAvavA AraMbha samAraMbhanI anekavidha pravRttio, vyavahAra ane vyApArAdi hoya che. ane tenA dvArA pApabaMdha thAya che. bIjI savizeSatA che ke karma kSetramAM mokSamArga pAmavAnA devAdi zudhdhadharmanA avalaMbano paNa prApta thAya che. dharmanI ArAdhanA vaDe A karmabhUmimAMthI jIva mokSa gamana karI zake che. manuSyanuM A kSetra pIstAlIsa lAkha yojana pramANa che. asI WIL masI kRSi mayugalika R ev. . maimUrSi nahi Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyanA janmamaraNa manuSyanA kSetramAM thAya che. vaLI ArA (kALanA parivartana) pramANe A kSetramAM ghaNI vicitratAo hoya che. karmabhUmi | bharata airavata mahAvideha jaMbudvIpamAM dhAtakIkhaMDamAM | 2 puSkarAITrIpamAM 2 15 karmabhUmi kula (2) akarmabhUmi : (yugalika bhUmi) karmabhUmimAM manuSyane karma pravRttio karavI paDe che. akarmabhUmimAM manuSyane karma pravRtti karavI paDatI nathI. ahIM asi, masi ke kRSinuM prayojana nathI. ahI rahetA manuSyo "yugalika' kahevAya che. temanI khAvA pIvAnI sarva jarUriyAto kalpavRkSa dvArA pUrI thAya che. A kalpavRkSa devatAothI adhiSThita ane rakSita hoya che. aMtarIpamAM A pramANe yugalikono vAsa hoya che. karmabhUminA manuSyone duHkhamizrita sukha ke vizeSa du:kha hoya che. paraMtu manuSyo AdhyAtmika pragati karI mokSa prApta karI zake che. jyAre A yugalika mAnavone akarmabhUmimAM mokSa prAptinA sAdhano ke saMyama upalabdha nathI. teonuM jIvana bhale saraLa ane ghaNA pApAraMbha vagaranuM che. teo pUrvakRta puNya bhogave che. paNa saMyama pALI mokSe jaI zaktA nathI. ahIM dharma, karma ke rAjayAdinI vyavasthA nathI. akarmabhUmi | himavaMta hiraNyavaMta harivarSa ramaka devakUru | uttaraksa jaMbudvIpa | 1 dhAtakIkhaMDa puSkarAI kula kula 30 ekarmabhUmi Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A jIvo ghaNA saraLa hadayI hovAthI janmAMtare devalokamAM utpanna thAya chappana aMtaradvIpa : (samudramAM rahelA dvIpo) . jaMbudrIpanA himavaMta ane zikharI nAmanA be parvata che temAMthI lavaNa samudramAM kula ATha zAkhAo jAya che te dareka dADhA (zAkhAo) para sAta dvIpo AvelA che tethI kula 7 X 8 = pa6 aMtarIpo che. jemAM yugalIko vase che. manuSyanA kula bheda 303 15 karmabhUminA 101 garbhaja paryApA manuSya 30 akarmabhUmi 101 garbhaja aparyApta manuSya 56 aMtarIpanA 101 saMmUcchima aparyAptA 101 kula 303 kula sUryano prakAza jagatane ajavALe che. caMdrano prakAza jagatane zItaLatA Ape che. saMtono jJAna prakAza ajJAne dUra kare pApIne puNyavaMto kare che. jenuM citta malina che tene paramArthanuM sukha svapnamAM paNa durlabha che. dukhano dveSa karanAra ane sukhanI icchA rAkhanAra mohAMdha jIva guNadoSane hitAhitane jANI zakato nathI tethI to du:kha ja pAme che. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATha : 12) devalokanuM varNana bhavanapati vyaMtara jyotiSI vaimAnika kula 25 26 10 38 99 99 paryAptA + 99 aparyAmA = kula 198 devalokanA janma : kulanI zayAmAM sauMdarya sahita yauvanapaNe pIDA rahita upapAta janma thAya che. temanuM zarIra vaikriya hoya che. nAnuM moTuM thaI zake che. sukha : bhautika ke paudagalika draSTie devalokamAM manuSyaloka karatAM ghaNA sukha vaibhavanA sAdhano upalabdha hoya che. AyuSya lAMbA ane deha nirogI hoya che. devagatinuM kArANa : bALatapa, sAmAnya prakAranA vrata, sarAga saMyama, dAnAdi pravRtti devagatinuM kAraNa che. chatAM du:kha : potAnA vaibhavanA sAdhano karatAM uparanA devono ati vaibhava joI IrSAthI du:khI thAya che. mRtyu pahelA cha mAsa rahe tyAre kaMThamAM rahelI mALA karamAvAthI mRtyunA bhayathI ane nIcI koTinA janmathI du:kha pAme che. je devo pAse samakti nathI te devo prAye ati sukhabhoganI tRSagAnA pariNAme tiryaMcamAM janma le che. manuSya janma thAya to paNa garbhanuM duHkha bhogavavuM paDe che. je devo samakitI che te deva lokanA sukhamAM ati lubdha thatAM nathI ane pote bhAvanA kare che ke manuSya janma pAmI, saMyama pALI zAzvata sukha pAmazuM. kSetra : bhavanapatidevo ane vyaMtara devo : tirdAlakanI ratnapabhA nAmanI pRthvInA vistAranA ghaNA aMtare, amuka sthAnomAM moTA bhavano hoya che. temane narakanA durgadhAdino koI avarodha thato nathI. zaheranA suMdara adyatana ane zrImaMtanA AvasonI AsapAsa jhuMpaDA hoya che. tema kathaMcita jANavuM. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. vyaMtara devo : ratnaprabhA nArakanI pRthvInA amuka AMtare parvato guphA ke raLiyAmaNA jaMgalamAM rahe che. madhyalokanA nIcenA bhAgamAM hoya che. 3. jayotiSka devo : cara (pharatA) jayotiSI devonA prakAzamAna vimAno merUparvatanI AsapAsa phare che. te cara jayotiSI sUrya, caMdra, graha, nakSatra tArA che. ahI TrIpanI bahAra je sthira che te acara (sthira). jayotiSI devo che. te madhyalakanI uparanA bhAgamAM che. 4 vaimAnika devo : prakAra be che. jemanuM nivAsasthAna vimAna che tethI te vaimAnika devo kahevAya che. teo vimAnamAM utpanna thAya che. urvalokamAM che. navaraiveyaka devo : bAra devalokathI upara nava raiveyakanA devonA vimAno cAre dizAmAM hoya che. te devo kalpAtIta che. pAMca anuttara vimAnavAsI devo : nava raiveyakanI samAMtare pAMca anuttara vimAna che. cAra dizAmAM cAra ane vacamAM sarvArtha sidhdhanuM vimAna che. A devo kalpAtIta che. prAye eka bhavI che. bhavanapati, vyaMtara, vANavyaMtara, jayotiSI devo kalpopanna che. navaraiveyaka tathA pAMca anuttara vimAnavAsI devo kalpAtIta che. (1) kalpapatra - jemAM maMtrI, rakSaka, sevako jevI vyavasthA hoya che. (2) kalpAtIta - jemAM sevya sevaka bhAva nathI. devanI vizeSatA che bhavanapati : A devonA AvAso vizALa bhavana jevA hoya che. teo temAM rahetA hovAthI bhavanapati kahevAya che. sAmAnya rIte A devo svabhAve mRdubhASI, madhura gativALA ane kIDAzIla hoya che. dekhAvamAM saudaryavAna ane kumAra avasthA jevA hoya che. tethI kumAra paNa kahevAya che. A devomAM asuranikAyanA devo hoya che. te paramAdhAmI devo kahevAya che. te halakA kRtyo karanArA, adharmavRtti vALA hoya che. khAsa karIne kutUhalavaza ane pUrvakarmakRta vairabhAvathI narakamAM jai nArakIone asahaya du:kha Ape che. mAravA, kApavA, khAMDavA vagere prakAre atyaMta pIDA upajAve che. atyaMta kura pariNAmI A jIvo, devanuM AyuSya pUruM thatAM ekendriyapaNe upaje che. samudranI aMdhakAramaya guphAmAM janmIne mahAdu:kha pAme che. deva marIne deva ke nAraka thatAM nathI. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) aMtara : vANavyaMtara devo ja vividha prakAranA aMtare rahenArA tathA vanomAM rahenArA hovAthI vyaMtara ane vANavyaMtara kahevAya che. madhyalokamAM ane adholokamAM teonuM AvAgamana hoya che. mitrabhAve koI jIvane sahAya kare ane vairabhAve herAna kare. (bhUta preta jevA nAmathI loka prasidhdha che.) vividharUpa karI zake che. tIrthaMkara, cakravartI jevA puNyazALI purUSonI sevAmAM hAjara rahe che. bhakti karanAra upara prasanna thaI varadAna Ape ane vera levA zrApa paNa Ape. A jAtimAM tiryakajAbhaka devo che te tIrthaMkara bhagavAnanA cyavana ke janmAdi kalyANako vakhate dhana dhAnyAdithI temanA bhaMDAro bharapUra karI de che. (3) jyotiSI devo e cara jyotiSka devonA vimAno pharatA hoya che. aDhIdvIpa pramANa manuSyalokanI upara temanuM paribhramaNa hoya che. (4) vaimAnika devo kalpopanna bAra devaloka che. temAM sevakarUpe kaMika halakA prakAranA devo kilbiSika kahevAya che. 9 lokAMtika devo che. (tIrthakarane saMsAra parityAga samaye vinaMti karavA Ave che.) A bAra devalokanI vacamAM kilbiSiyA devo rahe che je sevakanuM kAma kare che. nava raiveyaka : bAra devalokanI upara temano vAsa che. utkRSTa tapa jevA kAraNothI manuSya ahIM Utpanna thAya che. abhavI jIva paNa A devaloka sudhI yogya kALe utpanna thAya che. pAMca anuttara vimAnavAsI devo A devo kevaLa AtmaciMtanamAM ramaNa karanArA che. ekAvanArI che. indro : devono rAjA dasa bhavanapatinA 2, 2 ra0 8 vyaMtara 8 vANavyaMtara nA 2, 2 jayotiSka nA sUrya-caMdra 11 vaimAnika devanA 9. 11, 12, no eka eka - 4 bIjA vimAna nA eka eka kula indro che Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 15 kula devAnA peTA bhedo kula 198 che bhavanapati : bhavanapati paramAdhAmI 25 vyatara : vyataMra vANavyaMtara tirthaMkajabhaka kula jyotiSI : sthira 5 asthira vaimAnika : devaloka naiveyaka lokAMtika anuttara kilbiSiyA kula bhavanapati vyaMtara jayotiSI vaimAnika kula 99 paryAmA + 99 aparyApA = 198 devone paryApti zarU ane pUrI karyAno vacceno samaya aparyApta. 9-bhavanapAta vyaMtara-2 2 . jyotiSa cAra ja vaimAnika Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsArI jIvanA kula bheda jIvono prakAra nAraka jIvo ekendriya jIvo viklendriya tiryaMca paMcendriya manuSya devo kula cAre gatinA jIvonA kula 563 bheda che nAraka sAta narakanA sAta nAraka paryAptA, sAta aparyAptA = 14 tiryaMca ekendriyanA bheda = rara pRthvI apa teu vAu vanaramatikAya paryApA aparyApta kAya kAya kAya kAya sAdhAraNa-pratyeka sUkSma 1 1 1 1 1 0 = 5 5 bAdara 1 1 1 1 1 1 = 6 6 kula 11 + 11 | rara vikalendriyanA bheda - 6 paryAptA aparyAptA kula beindriya 5 5 teIndriya carindriya 1 5 1 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 tiryaMca paMcendriyanA bheda 20 jalacara sthalacara khecara garbhaja saMmUcchima 1 3 1=5 5 + 5 10 uparanA jIvo 10 paryAmA 10 aparyAmA = 20 manuSyanA bheda 303 garbhaja paryatA garbhaja aparyAptA saMmUcchima aparyAptA 101 101 101 devonA bheda - 99 paryAptA 99 aparyApA kula jIvonA kula bheda 303 198 563 AtmAno vikAsa krama avyavahAra sazi A , bAvAjI mAka, devajIvana mana ma kaDa nigoda Uya moDheSa saMsAra pratyeja , vaizAdhArI - jaina sAdhu dra siMha nAraka prama, noda mAchImAre apanAbedhaka mA AsapholI nAra5 A - manajIvana saMsAra Thpamona paNa game 'saMsAra paNa ame DaLa deva . UMTa vaMzAdhArI je. 4 pravara , che. dhyAnAupaNamake mahatmArA hAtha prabhimukha mApaka UTa hAthI macchara - : dvidhaka sabaMdhaka - nAca - jana sAdhu rAja :ayogI: na jaina sAva rAja sana patita mAmAnuja thoDAM UMTa nigoda bAdara T vezadhArI : DevalI viziSTa apramatta sAdhanA sarva virati karatA sAdhu: che.. ke 15 * - na sAdhu UMTa sanyAsI baLada ghI = 6 vara* *"e chho gharabAra : pramata aNI vezadhArI tyAgI sarva virati ) aDadho "'da saMsAratyA jaya gharamAM rahI iply? Polen keine HIC A LO SIRR Pic do gine manuSya 30 s aus meine Juvelle MORIRE L kaTa DLaw P) 60 1 y SIR PL sin * faite 57 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATha : 13) siddhaloka - (mukta jIvo) che . sidhdhakaraNa : je sarvathA karmathI mukta che. te sidhdha che. je jIvanA AThe karmo saMpUNapaNe nAza thai aSTa mahAguNa pragaTayA che te sidhdha che. je jIvone have saMsAramAM puna: janmamaraNa nathI. sAdI anaMta anaMtakALa sudhI kevaLa svarUpastha rahevAnA che. te muktajIvo upadravarahita che. roga zoga rahita che. acaLa che. akSaya sthitivALA che. azarIrI che. lokAgre rahelA che. sakarmaka avasthAnA ATha doSo svabhAvadazAnA ATha guNo jJAnAvaraNIya karma anaMtajJAna darzanAvaraNIya karma anaMta darzana mohanIya karma anaMta cAritra (vitarAgatA) aMtarAya karma anaMta labdhi . vedanIya karma anaMta avyAbAdha sukha nAma kame arUpIpaNuM gotra karma aguru laghu guNa AyuSya karma akSaya sthiti Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sidhdha eTale muktaka mukta eTale pUrNa. je jIvo sidhdha mukta ane pUrNa che temane mATe bheda ke prakAro kema hoya? chatAM sAdhaka jijJAsu jIvo sidhdha dazAnuM mAhAtma samajI zake te mATe mukta thavAnI yogyatAnA lakSaNathI sidhdha jIvonuM varNana kahevAmAM Ave che. kAraNa ke mukta thatAM jIvone aMtima avasthAnI chApa paDe che. dA. ta. sidhdhanI avagAhanA carama zarIra thI kaMIka nyuna hoya che. paMdara prakAramAMthI koI eka prakAre siddha thAya che. ATha karmono naSTa thavAthI jIva ATha mahAguNane pAmI siddha thAya che. sidhdha gatine pAmavA mATenI pAtratA nIce mujaba che : dasamArgakhAdvAra : trasakAya paMcendriyapaNuM saMjJIpaNuM manuSya bhavya aNAhAra kSAyikabhAva kevaLadarzana kevaLajJAna yathAkhyAtacAritra paMdara prakAre sidhdha che 1 jinasidhdha 2 2. ajinasidhdha che. tIrthaMkara thaIne siddha thAya. dA. ta. zrI arihaMta paramAtmA tIrthaMkara na thAya sAmAnya kevaLI thaIne mokSe jAya. udAharaNa - puMDarIkasvAmI, gautamasvAmI vigere. tIrthanI sthApanA pachI mokSe jAya. udAharaNa - gaNadharAdi kevaLIo vagere. tIrthanI sthApanA thayA pahelA mokSe jAya. udAharaNa - marUdevA mAtA. 3. tIrtha sidhdha 4. atIrtha sidhdha www.jainelibra 599 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. gRhastha liMge sidhdha ja gRhasthavezamAM kevaLajJAna pAmI saMsAratyAga karI mokSe jAya. bharata mahArAjA vigere. 6. anya liMge sidhdha ja tApasa Adi anya dharmanA vezamAM moze jAya. udAharaNa - vikalacIrI. vigere. 7. svaliMge sidhdha che sAdhuvezamAM mokSe jAya. udAharaNa - jainamuni 8. strI liMge sidhdha che strI paryAya chatAM mokSe jAya. udAharaNa - caMdanAbALA, rAjamatI vagere. 9. purUSa liMge sidhdha che. purUSa paryAye mokSe jAya. udAharaNa - gajasukumAra vagere. 10. napuMsaka liMge sidhdha che zrApane kAraNe ke anya rIte kRtrima napusaka thayelA. udAharaNa - gAMgeya. 11. pratyeka budhdha sidhdha kare pUrvanA ArAdhananA saMskAre vartamAnamAM koI nimitta maLatA vairAgya pAmI muni thAya. kevaLI thaI mokSe jAya. udAharaNa - karakuMDurAjA. 12. svayaMbudhdha sidhdha ja karmasthiti laghu thavAthI svayaMskuraNA thaI vairAgya pAmI mokSe jAya. udAharaNa - kapila kevaLI. 13. budhdha bodhita sidhdha gurUnA upadezathI bodha pAmI dIkSA laI mokSe jAya. udAharaNa - vAyubhUti Adi gaNadhara. 14. ekasidhdha eka ja samayamAM ekaja mokSe jAya. udAharaNa - bhagavAna mahAvIra. 15. aneka sidhdha ja eka samayamAM ekathI vadhu aneka sidhdha thAya. udAharaNa - zrI RSabhadeva bhagavAnanI sAthe, ghaNA sidhdha thayA. - A Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A avasthAo mokSe jatA pahelAMnI che. mokSanI pAtratA ane prAgaTayanuM sAdhana eka mAtra zukla dhAna che athavA pUrNa vItarAgatA - zudhdha cAritra che. jJAnamaya zudhdha upayoga dvArA pUrNa vItarAgatA pragaTe, jIva kevaLajJAna pAmI mokSe jAya che. gRhastha ke tApasa koI paNa jIva zudhdhabhAve pariNamI pUrNa vItarAgabhAva pragaTa kare to ja mokSa pAme. liMga e bAhyA aMtima avasthA che. vaLI kevaLajJAna pAmI jo AyuSya sthiti hoya to saMsArano tyAga karI munI thAya pachI mokSe jAya. gRhasthavezAdinA udAharaNo apavAda mAnavA mokSanuM sAdhana zukaladhyAna che. game te liMge zukladhyAna vagara mokSa pragaTa na thAya. munipaNuM e mokSa mATe mahatvanuM che. eka buMda . telanuM eka TIMpu pANImAM paDe to pANInI sapATIne telamaya banAvI de che tema eka sadgaNanI caramasImA jIvanamAM pUrNa paNe patharAI jAya che. www.jainelibrar 6 je Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( pATha : 14) jIvonuM avagAhanA dvAra (zarIranI ucAinuM pramANa) A avagAhanA aDhIdvIpanI bahAra samudra AdinI samajavI. ekendriya jIvonI utkRSTa avagAhanA avagAhanA aMgulano asaMkhyAtamo bhAga jIvonA nAma pRthvIkAya, apakAya, teukAya vAukAya, sAdhAraNa vanaspatikAya pratyeka vanaspati kAya eka hajArayojana vikalendriya jIvonI utkRSTa avagAhanA beIndriya 1ra yojana (48 gAu) teindriya 3 gAu caurindriya 4 gAu nArakInA jIvonI utkRSTa avagAhanA pahelI narakanA jIvo dhanuSa 6 aMgula bIjI 1paI trIjI 3nA 6rA cothI pAMcamI 125 chaThThI 250 , - 250 pa00 sAtamI Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiryaMca paMcendriya jIvonI utkRSTa avagAhanA garbhaja tiryaMca jalacara uraparisarpa bhuja parisarpa catuSpada khecara devonI avagAhanA 1000 yojana 1000 yojana 2 thI 9 gAu 6 gAu 2 thI 9 dhanuSa bhavanapati, vyaMtara, jayotiSI tathA 1lA bIjA devalokanA devo trIjA - cothA devalokanA devo pAMcamA - chaThA devalokanA devo sAtamA AThamA devalokanA devo navathI bAra devalokanA devo nava praiveyaka devalokanA devo prathamanA cAra anuttara tathA pAMcamA sarvArtha sidhdhanA devo saMsArI jIvonI svakAya sthiti deva marIne deva thatA nathI pRthvIkAya, ukAya teukAya vAukAya vanaspatikAya sAdhAraNa vanaspatikAya beindriya, teindriya, caurindriya, paMcendriya tiryaMca tathA manuSya 6) W 5 samUrcchima tiryaMca 1000 yojana 2 thI 9 yojana 2 thI 9 dhanuSa 2thI 9 gAu 2 thI 9 dhanuSa hAtha 99 13 - 3 2 1 hAthamAM kaMika ochuM. svakAya sthiti : jIvo marIne te ja prakAranI ekja kAyAmAM vadhAremAM vadhAre keTalI vakhata utpanna thAya. 19 99 nAraka marIne nAraka thatA nathI. asaMkhya utsarpiNI tathA avasarpiNI anaMta avasarpiNI saMkhyAtA varSo 7 ke 8 bhava. 6.3 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yonidvAra : jIvonuM utpattisthAna pRthvIkAya, apakAya, teukAya, vAukAya darekanI sAta lAkha yoni ra8 pratyeka vanaspatikAya 10 lAkha yoni 10 sAdhAraNa vanaspatikAya 14 lAkha yoni vikalendriya vanaspatikAya 3 darekanI 2 lAkha yoni 6 deva, nAraka, tiryaMca paMcandriya 3 darekanI 4 lAkha yoni 12 manuSya 14 lAkha yoni 14 kula 84 lAkha yoni che 84 utpatti sthAno to asaMkhya che paNa jenA varNAdi eka sarakhA hoya te badhAnI yoni eka ja gaNAya te corAzI lAkha che. s, yoni supapAta Ji1 prasa jIva nariva '' It kyA Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATha : 15) teukAya saMsArI jIvonuM AyuSya dvAra tiryaMcanA prakAra utkRSTa AyuSya pRthvIkAya rara hajAra varSa apakAya 7 hajAra varSa 3 ahorAtri vAukAya 3 hajAra varSa pratyeka vanaspati 10 hajAra varSa sAdhAraNa vanaspati sUkSma pRthvIkAya Adi 4 aMtarUmuhUrta beIndriya 1ra varSa teIndriya 49 divasa caurindriya 6 mahinA garbhaja jalacara pUrva koDa varSa garbhaja uraparisarpa pUrva koDa varSa garbhaja bhujaparisarpa pUrva koDa varSa garbhaja catuSpada 3 palyopama garbhaja khecara palyopamano asaMkhyAtamo bhAga saMmUrchAima jalacara pUrvadoDa varSa saMmUrNima uraparisarpa 53 hajAra varSa saMmUrchAima bhuja parisarpa saMmUrchAima catuSpada saMmUrchAima khecara garbhaja manuSya 3 palyopama saMmUrchAima manuSya aMtarmuhUrta jaghanya - jaghanyathI tiryaMca ane manuSyanuM AyuSya aMtaramuhUrtanuM samajavuM. bAkInA madhyama jANavA. - 65 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavanapati, vyaMtara, jayotiSI tathA 1ra devalokanuM AyuSya bhavanapati nikAyanA 1 lI nikAyanA asura kumArAdi devo nava nikAyanA devo vyaMtara devo jayotiSI devo : caMdra 1 sAgaropamathI adhika dezona be palyopama 1 palyopama 1 lAkha varSa- adhika 1 palyopama 1 hajAra varSa-adhika 1 palyopama 1 palyopamAM nA palyopamAM vA palyopama sUrya graha nakSatra tArA AyuSya 2 sAgaropama 2 , adhika - thI , 12. devaloka 1 saudharma devalokanA deve 2 izAna 3 sanata kumAra 4 mohendra 5 brahma 6 lAMtaka 7 mahAzuka 8 sahastrAra 9 Anata 10 prANata 11 AraNa Jain Education Int12 azruta 22 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 raiveyaka devaloka che 1 lA raiveyaka devo 23 sAgaropama anuttaravAsI cAra devo pAMcamA sarvArtha sidhdha devo 31 thI 33 sAgaropama 33 sAgaropama 7 narakanA AyuSyazara che 1 nArakanA jIvo 1 sAgaropamAM - devatA ane nArInuM jaghanya AyuSya dasa hajAra varSanuM hoya che. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra 1. ApaNe zuM karIzuM ? samasta vizvanuM avalokana karatAM be tattvanI mukhyatA jaNAze, te che 'jIva ane jaDa' jo A be tattvo na hoya to vizva zUnya che. jIva vagara jaDa ane jaDa vagara bhautika jagatanI vicitratA ane vividhatA paNa zUnya che. jaDanA saMparka vagara sidhdhaloka paNa astitva dharAvatuM nathI. bhale teo azarIrI che paNa lokAgre arthAta AkAza pradezamAM che. kALanI apekSAe anaMtakALa rahevAnA che. arthAta jIva ane jaDano sAMyogIka saMbaMdha rahelo che. ajJAnavaza jIva saMsAranI cAre gatimAM rakhaDe che, kAraNa ke tene pAMcamI gati, zAzvata gatino paricaya nathI ke zradhdhA nathI. ajJAnavaza jIva dehabhAvane kAraNe ke mithyAtvAdi hetuo vaDe, puNya ane pApa jevA Azravo ne vaza thAya che. ane karmanA baMdha-udayamAM paravazatA pAme che. koi mahapuNyayoge karmonA dabAvAthI, AtmAnI kSayopazama-zakti vaDe jIva karmone rokavA ane naSTa karavAnA upAya yoje che, tyAre satpurUSArtha vaDe, devAdinA avalaMbaMne mokSamArgamAM joDAya che. saMsAramAM jIvane du:kha pAmavAnuM kAraNa ajJAna che. ajJAnavaza jIva svadharma cUke che tethI du:kha pAme che. vAstavapaNe du:khanuM kAraNa pApa che, ane pApanuM kAraNa hiMsA che, tema samajAze. sthUla ke sUkSma, jANe ke ajANe, thatI hiMsA paraspara vairabhAva vadhAre che. ane tethI du:kha bhogavavuM paDe che. mATe du:kha muktino upAya ahiMsA kahayo che. ApaNuM zikSaNa ahiMsAthI zarU thavuM joie, paNa sukhanI icchAvALA bhautika jagatano mAnavI ahiMsA jevA tattvane visarI gayo che, kAraNa ke tene jIva sRSTinuM jJAna nathI pachI temanA sukha du:khanuM bhAna to kayAMthI ja hoya ? mokSanA abhilASI sujJajane to jIvavicAra jevA graMthono abhyAsa jarUra karavo, sadAcAra pALavA, Avazyaka kriyAo karavI, satsaMga-svAdhyAya avazya karavA. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ he cetana, saMsAra samudranI cAre gatimAM bhamatA durlabha evuM manuSyapaNuM prApta thayuM che. zAstrakAroe cAra vastu durlabha kahI che. manuSyapaNuM, sadgurUdbodha zradhdhA ane saMyama. arthAt samyagadarzana jJAna ane carItra dvArA jIva mokSane pAme che temAM prathama samyagadarzananI agrimatA kahI che. huM cetana ! saMsAra samudranI cAre gatimAM anaMtakALa bhaTakayA pachI durlabha evuM manuSyapaNuM pAma thayuM che. zAstrakAroe jagatamAM cAra vastu maMgaLa ane durlabha kahI che. * manuSyapaNuM * zradhdhA saMyama * sadgurUno bodha - zruti manuSyapaNuM zravaNa ane vAcA sahita vicAra zakti maLI che evo manuSya potAnuM Atma hita sAdhI zake che, ane te ja manuSyatva che. sadgurubodha * mAnava sivAya anya jIvone Avo bodha prApta thavo durlabha che. saMsAra premIne to e ati durlabha che. zradhdhA Atma zreyanI zradhdhArUpa darzana je sadevadinA avalaMbanathI prApta thAya che. saMyama * e to sarva kALane mATe durlabha che. prAraMbhamAM kaSTadAyaka pariNAme amRta evo saMyama manuSya janmamAM sAdhI zakAya che. A cAre vastu uttaro uttara durlabha che. ane jo tenuM mAhAtmya Ave to AtmAne e ja maMgaLarUpa che. A kALane viSe A cAra uttama vastunuM mAhAtmya samajI jIva satpurUSArtha kare, to mokSanA bIjabhUta 'samyagadarzana' pAmI, anukrame mukti avazya pAme. A kALamAM mAnavajanmanI sArthakatAnuM eka mAtra sAdhana samyagadarzana che. jo tenI prApti thai hoya to tenA rakSaNa mATe saMsAra tyajavo e ja bhavaMtano upAya che. tema na thai zake to zrAvakAcAranuM uttama prakAre pAlana karI, upAdAnane zudhdha rAkhavA zrama karavo, te dvArA draDha thayelA saMskAra jIvane janmAMtare paNa dharmaprAptinA sAdhano sudhI pahocADaze. sadharmanA saMskArabaLa mATe jIvAdinuM parijJAna dhaNuM Avazyaka che. te kaThaNa che ke agharUM che tema kahI tenAthI vimukha rahevuM nahi. kAraNa ke AvI sAmagrI manuSyane ja maLe che te mATe saullAsa jJAna ArAdhanA karavI. jijJAsu jIve saMsArabhAva ane tenI pravRttine gauNa karIne paNa jJAna upAsanA karavI. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 saMsArathI muktino upAya . saMsAranA paribhramaNano upAya to eka AtmajJAna che. je samagradarzana thatAM pragaTa thAya che. A samyagadazAmAM jato sAdhaka pAMca lakSaNoyukta hoya samyagadazAnA pAMca lakSaNo che 1. zama ke phodhAdi kaSAyonuM samAI javuM. IndriyonA viSayonuM zAMta thavuM mithyA kadAgrahano tyAga thavo. zAMtino anubhava thavo. 2. saMvega che mAtra mokSano abhilASa. sAMsArika pralobhanono sahaja tyAga, samyaga prakArano bhAva. 3. nirveda vidhyothI, saMsArabhAvathI pAchA vaLavuM sAMsArika pravRtti ke vyavahAramAM kheda vartavo. 4. AsthA sadeva, satagurU, sadharmamAM zradhdhA jinavara praNita tattvanI yathArtha rUci. dayArUpa dharmAmAM zradhdhA. pa. anukaMpA ja sarva jIvo pratye samAna vRtti vAkyabhAvano AvirbhAva. du:khI jIvo pratye teo sukhI thAya tevI sakriya bhAvanA. samagradazAnA pAMca lakSaNonA pragaTa thavAthI jIva. samyagadarzanane pAme che. arthAta samyagadraSTi AtmAmAM A guNo hoya che. dvAra ughADayA zama saMveganA jI anubhava bhuvane beThe mAro nAtha re samakita tUra gabhAre pesatA zama saMvegAdi guNonI vRddhi dvArA pariNAmanI zudhdhi pragaTe che, tyAre jIvane svAtmAno anubhava thAya che te samyagudarzana Atmadarzana che. vaLI A samagradarzana paNa parivAra sahita hoya che. samagradarzana thI ja mokSa mArgamAM praveza maLe che. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. samiti AtmAno parivAra 1 ni:zaMkita 2 nikAMkSita 3 nirvitigicchA 4 amUDha draSTi ni:zaMkita nikAMkSita nirvitigicchA amUDha draSTi upagrahana sthirikaraNa vAtsalya prabhAvanA "samakita sAthe sagAi kIdhI saparivArazuM gADhI mithyAmati aparAdhaNa jANI gharathI bahAre kADhI". 5 upagrahana 6 sthirikaraNa 7 vAsthya 8 prabhAvanA saMzayarahita, tattvano zradhdhAvAna, nirbhaya. AkAMkSA rahita, parapadArthanI apekSA rahita. tiraskAra-dveSa rahita, madhyasthabhAvavaLo. hitAhitanA bhAnavALo kuzAgra anyanA doSone DhAMkatAra, guNa grahaNayukta. dharmathI smuta thatAM jIvane sthira karanAra. jIva mAtra pratye nivairabhAvayukta nirdoSa prema. dharmanA marmano prabhAvaka. samakitI AtmAnA jIvanamAM A ATha guNa alpAdhikapaNe avazya vartatA hoya che. tethI e jIva potAne paNa jANI zake che. ke tene mArganI prApti thai che, ane tenA sahavAsamAM AvatA jIvopaNa tenI nizrAmAM teno paricaya, pAmI dharmamArganI rUci kare che. samyagdarzanajJAnacAritrANa mokSa mArga: tattvArtha sUtra jIvavijJAnane jANyA pachI, e samajavAnuM che, ke potAnA AtmAmAM Avo anaMta guNadharmovALo khajAno paDayo che. je kevaLa sukhadAyI che. to pachI zA mATe teNe AvI du:khadAyaka yoniomAM bhaTakavuM paDe ? anya 71 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yonimAM ke sthAnamAM to tene hatAhita vicAravAno avakAza nathI paNa A mAnavadeha. IndriyanI kSamatA, budhdhibaLa, dharmadezanAnA yoga, satzAstranI prApti, jinabhakti, gurUnInizrA, vaLI kaMika sAdhana saMpannatA vagere maLavA chatAM, zA mATe sAcA sukhanA sAdhananI sAmagrIne sAdhato nathI ? he cetanA ! ekavAra tArA nidhAnane jo, na jaNAya to sadguru pAsethI tenI gurUcAvI meLavI le. aMtararmukha thavAno prayAsa kara to tAruM parama nidhAna jarUra pragaTa thaze. saMsAramAM to tuM anAdi kALathI DUbakIo mArato ja Avyo chuM. ekavAra tArA aMtaramAM DubakI lagAva, te paLe tane je sukha maLaze te ananya ane adbhUta haze. e sukhanA anubhava thavA mAtrathI jagatanA sarva ArSaNo sahaje chuTI thaze. "kavaNa nara kanakamiMga choDI bhRga saMgrahe kavaNa kuMjara tajI karaha leve-. vaNa bese tajI klpatarU bAule tuja vinA avara sura koNa seve ? chatAM he jIva ! jo A janmamAM tane tAruM hita na ja rUce to pachI samajI leje ke: "parama nidhAna pragaTa mukha AgaLe jayoti vinA jUo jagadizanI jagata ullaMghI ho jAya jinezvara aMdho aMdha palAya jinezvara" he bhavyAtmA ! tu vicAra ke tAre dharmano marma pAmavo che ke karmanI paravazatA pAmavI che ! nirNaya karavAne tuM svataMtra chuM ! te mATe have karmanA prakAro paNa jANI levA jarUrI che. jethI jIva hitAhitano nirNaya karI le. 4. AtmA ane karmano saMyoga * paramasukhamaya, sacanaMdamaya AtmasvarUpane samajayA pachI ApaNane prazna thAya ke jo AtmA zudhdha ane paramasukhamaya tattva che to pachI A vizvamAM jaNAtI vicitratA ane vividhatAnuM kAraNa zuM che ? Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijJAnanI koi prayogazALA Ano javAba ApI nahi zake. prANI mAtra roga, zoka, du:kha mRtyu ke saMtApa icchato nathI; chatAM AvI paDe che te du:khone dUra karavAnA upAya karyA chatAM te naSTa thatAM nathI. rUpAMtara thayA kare che. roga jAya to zoka Ave, zoka jAya to saMtApa Ave; janma thAya to mRtyu Ave. vaLI sRSTimAM jIvonI dazA joie to enDriyAdi tiryaMca pazu pakSInA du:kha. manuSyamAM eka rogI eka nirogI. eka rAjA eka raMka. eka sukhI bIjo du:khI. eka rAgI bIjo dveSI. AvI aneka prakAranI vicitratA koi mAnavI, yaMtra, maMtra ke taMtra karI zakatuM nathI. eka pitAe be putrone vaheMcelI sarakhI saMpattimAM paNa kALakrame aMtara paDI jAya che. eka mAtAe janma ApelA sahodara bhAIomAM paNa rogI nirogInA bheda hoya che. AvA sarva bhedanuM kAraNa zubhAzubha karma che. sarvajJa paramAtmAe joyeluM A karmanuM sUkSma ane vizada svarUpa anya graMthothI jANI levuM ahIM to mAtra tenI AchI rUparekhA prastuta karI che. 5 karma zuM che ? (karmanuM svarUpa ) * caudarAjalokamAM samagra sRSTimAM kAryaNavargaNA draSTi agocara evI sUkSma, sadhanapaNe vyApta che. te jaDa che, chatAM tenAmAM eka viziSTa zakti ke prakRti che. caitanyasvarUpa evA AtmAmAM jayAre jayAre rAgAdi aneka prakAranA vikAra ke vibhAva utpanna thAya che, tenuM nimitta pAmIne A jaDa kAryaNavargaNA AtmAnA pradezo sAthe bhaLI jAya che. tyAre e kAryaNavargaNA karmabaMdha kahevAya che. lohacUMbaka jema loDhAne AkarSe che ane pachI coMTI jAya che tema AtmAnI vibhAva dazAnuM nimitta pAmI kAryaNavargaNA AkarSAya che, ane Atmapradezo para coMTe che. te samaye temAM eka viziSTa racanA thAya che. e karmabaMdhanA prakAra cAra che. . 1 prakRti 2. sthiti 3. rasa 4. pradeza baMdha 1. prakRti baMdha 2. sthiti baMdha 3. rasa baMdha 4. pradeza baMdha * je karma udayamAM Ave teno svabhAva, te jJAnavaraNAdi kevuM phaLa Apaze vigere. e karma jIva sAthe keTalo samaya raheze te. karmanA zubhA zubha ke sukha du:khano tIvra maMda anubhava karma pudgalonA pradezono jaththo. 73 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmabaMdhanA kAraNo pAMca che 1 mithyAtva, 2. avirati, 3. kaSAya, 4. pramAda, 5. yoga. 1. mithyAtva ja satadeva, sagurU, sadharmamAM azradhdhA sarvajJa praNita tattvamAM arUci, saMsAra pratye sukhamAM rAga, du:khamAM pa. 2. avirati asaMyama, vrata paccakhANamAM arUci 3. kaSAya dharmamAM anAdara, adharmamAM Adara, krodha, mAna, mAyA, ane lobha. 4. pramAda vyasana, viSaya, kaSAya, vikathA. parabhAva, nidrA. 5. yoga ja mana vacana kAyAnI pravRtti. A pAMca kAraNo AtmAnA guNavikAsane roke che. aMtaraMga zatruo che. tenA naSTa thavAthI jIva mukta thAya che. mithyAtvAdi hetuo sAthe kaSAyano bhAva karma ane AtmapradezanuM mizraNa kare che. jIvanA saMsAranA paribhramaNamAM kaSAya janita pariNAma eka mahatvanuM aMga che, te kevA prakRtivALA hoya che te nIcenA koThAthI samajAze. kaSAya - kapa = saMsAra; Ara = lAbha = je vaDe saMsAra vRddhi pAme. IMdriyo dvArA Azraya dIpAtadira ( 1 2sanetha aTI[, Azrava ka ' zrakriyA 'IIIIIIIIII cakSavindathI ( Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kyAya eTale jIvanA pariNAmanI cikAza ke malinatA che. jema tela mardanavALo puruSa jamIna para vyAyAma kare tyAre cikAzane kAraNe tenA zarIra para dhULa coMTI jAya, tema jIvanA kaSAyamaya upayogane kAraNe jIvanA pradezone karma raja coMTe che. tenI nIcenA prakAro pramANe tIvratA ane maMdatA samajavI. mithyAmati jIvane anaMtAnubaMdhI kaSAya mukhyatve hoya che. krodha, mana, mAyA, lobha cAra, cAra prakAre che. 1. anaMtAnubaMdhI apratyAkhAniya 3. pratyAkhAniya 4. saMjavalana anaMta saMsAranI vRdhdhi kare. jIvana paryaMta rahe. naraka gatimAM lai jAya. samakitanI prApti thavA na de. eka varasa rahe, tiryaMca gatimAM lai jAya, deviti guNane roke che. vratAdimAM aMtarAya thAya. cAra mAsa rahe, manuSya janma maLe. sarva virati guNane bAdhaka che. paMdara divasa rahe, devalokamAM laI jAya, yathAkhyAta cAritrane roke che. arthAt kaSAyo jema jema maMda thAya tema tema ucI gatinuM anusaMdhAna jANavuM. kaSAyonA hovAthI devagati maLe tema nahi, paNa kaSAyo eTalA maMda thavAthI jIvanA adhyavasAya zubhapaNe varte tethI sArI gati maLe tema samajavuM. karmanuM vizeSa svarUpa navatattvanA saMkSipta paricayamAM AvyuM che. zakita karatAMya pavitratA mahatvanI che. kita to rAvaNamAM karyAM ochI hatI ? paNa pavitratA na hatI. eTale zakita mAraka nIvaDI. 75 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaSAyone samajavA mATe draSTAMto che anaMtAnubaMdhI | phodha parvatanI tirADa samAna kyAre vilaya na pAme. apratyAkhAniya pRthvImAMnI rekhA samAna varasAdathI maTe tevo. pratyAkhAniya kodha retImAM dorelI rekhA samAna pavanathI dUra thAya tevo. saMjavalana jaLamAM dorelI rekhA samAna tarata vilaya pAme. anaMtAnubaMdhI mAna pattharanA sthaMbha jevo koI rIte name nahi. apratyAkhAniya mAna hADakAnA jevo mahAkaSTa name - vaLe. pratyAkhAniya mAna kASTanA jevo sAmAnya upAye name - vaLe. saMjavalana mAna | netaranI soTI jevo sahelAithI vaLe. anaMtAnubaMdhI mAyA vAMsamULa jevI, mULa chedAya nahi, kuTilatA TaLe nahi. apratyAkhAniya mAyA gheTAnA zIMga jevI vakratA, ati kaSTa TaLe. mAyA baLadanA mUtranI dhAra jevI, pavanAdithI vakatA To. tame mAyA TaLe. pratyAkhAniya | saMjavalana | mAyA vAMsanI chAla jevI, jaldI dUra thAya. anaMtAnubaMdhI | lobha kiramajInA raMga jevo pAko. kadApi maTe nahi. apratyAkhAniya lobha gADAnA paiDAnI kITa jevo ati kaSTa TaLe. pratyAkhAniya vacce lAgelA kAjaLa jevo ghaNA du:kha utare. saMjavalana lobha haLadaranA raMga jevo sUryanA tApathI dUra thAya tevo. lobha Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( nava tatvano saraLa paricaya pATha 1 che huM koNa chuM? huM jIva chuM, AtmA chuM. kevo chuM? sat - cina - AnaMda - svarUpa chuM. karmanA saMyoge zarIradhArI chuM. svabhAve dehAdithI bhinna chuM. jIvanuM lakSaNa zuM che? jIva cetanA lakSaNovALo - upayoga sahita che. jIva che ? jIva eka padArtha - tattva che. tattva zuM che? tatva eTale vastunuM svarUpa che. tattva keTalAM che ? mULabhUta tattva e che : 1. jIva 2. ajIva jIva - ajIvane samajavA teno vistAra karatAM sarvajJa paramAtmAe nava tattvanuM nirUpaNa karyuM che. A tattva jANIne zuM karazo ! jinavara praNita A tatvanuM vAstavika svarUpa jANI tenI yathArtha zraddha karI, samayagadarzana prApta karI, janmamaraNAdithI mukta thaizuM. zreima jI 9 2. navatatva. h TesTa /bwe nin jIva mokSa svarUpa che www.jainelibra7779 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA - je | ajIva nuM navatattva, jIvA jIvA pAgaga pAvAsava saMvaro ya nijarANA, baMdho mukakho ya tathA navatattA heti nAyabA. artha - jIva, ajIva, puSya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha, mokSa e nava tattvo jANavA yogya che. tatvanA nAma jIva | caitanya sahita che. jIve che. prANone dhAraNa kare che. jJAna darzana upayoga sahita che. mAnava, deva, pazu, pakSI vagere. cetanA rahita che. prANa ke upayoga lakSaNa rahita che. vastra, pAtra, khATalA, pATalA vAhana vigere. zubhakarma te puNya, jenA udayathI jIvane su:khano anubhava thAya. azubhakarma te pApa che, jenA udayathI jIvane duHkhano anubhava thAya. karmane AvavAnA dvArA / mithyAtvAdi hatuM. jenA dvArA karmo Ave che. 6. saMvara AvatA karmonuM saMyamAdi dvArA aTakavuM. karmano aMze aMze tapAdi dvArA kSaya thavo. 8) baMdha AtmAnA pradezo ane karmarajonuM dUdha pANInI jema eka meka thaI javAno svabhAva. 9 mokSa | karmono saMpUrNa kSaya thavo, AtmAnA zuddha svarUpanuM pragaTa thavuM. | A nava tattvo e padArthanuM vAstavika svarUpa che. vizvanI racanA svayaM saMcAlita che. A nava tattva jIva ane ajIva tattvane samajavA mATe che. jo nava tattvone yathArthapaNe samajAya to jIva ghaNA saMtApa ane du:khathI mukta thaI zake. jayAM sudhI jIva zubhAzubha karma sAthe joDAyelA che, tyAM sudhI saMsAra che. zubhAzubha karmono cheda thatAM jIva potAnA sahaja svAbhAvika evA mokSa pAme che. Azrava | mULa lakSmInuM mULa, sarva sukhonuM mULa, dharmanuM mULa kalyANa-maMgaLanuM mULa vinaya che.) Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puNya= 42 ajIva 4 mokSa = 9 1. jIva, 2. sacitra navatattva baMdha pApa-82 jIva 14 akAma Azrava-ra saMvara 57 nirjarA = 12 ajIva, 3. puNya, 4. pApa, 5. Azrava, 6. saMvara, 7. nirjarA, 8. baMdha, 9. mokSa. jIva ajJAnadazAne kAraNe puNya, pApa, Azrava ane baMdha kare che. jJAnadAzAne prApta karI saMvara, nirjarA ane mokSane pAme che. nava tattvane zraddhIne, eka AtmA ja upAdeya jANI, tene mokSamAM joDavo te tattvano sAco paricaya che. sA www.jainelibra79g Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeya | pATha : re , navatatvano prathama vicAra - viveka navatatvanI zraddhA mATe vivekanA traNa prakAra che: 1. zeya 2. upAdeya 3. heya. nAma | vyAkhyA tattva jANavA yogya jIva - ajIva upAdeya AdaravA yogya puNya, saMvara, nirjara, mokSa. heya ! tyAga karavA yogya pApa, Azrava, baMdha. vizeSa noMdha puNya AtmAnI zakti ke guNa nathI. zubhapravRttinA nimitte upajatA zubhabhAvanuM pariNAma puNya che. te zubha Azrava che. ane Azrava mAtra tyAgavA yogya che. to pachI puNya upAdeya zA mATe? nizcayanayathI to puNya tyAgavAyogya heya che. paraMtu dharmamArgamAM upayogI mAnavadeha ane anya saMyogo puNyanA nimitte maLe che. vaLI azubha bhAvathI dUra rahevA prathama zubhabhAva hoya che. tethI kevaLa te bhomiyArUpa che. mArga maLyA pachI tenI upayogItA na hoya tyAre te svayaM dUra thaI jAya che. puNya mokSanuM sAdhana che sAdhya nathI. mokSanuM sAdhana zuddhaupayoga che. tenI prathamanI bhUmikA kathaMcita zubhabhAva che. saMvara nirjarA zubha adhyavasAya che. paraMtu te karmone aTakAvavAnA ane nirjaravAnA tattvo hovAthI te AtmAzaktirUpa che; tethI te jIvanA prakAra gaNAya che. jagatamAM mukhya tatva to be che, 1. jIva ane 2. ajIva. teno vistAra eTale navatattva. jIvamAM gaNAtA tattvo cAra che. jIva, saMvara, nirjarA ane mokSa. ajIvamAM gaNAtA tattvo pAMca che. ajIva, puNya, pApa, Azrava, baMdha. jUo puNyatattvane ajIvanA khAtAmAM mUkayuM kAraNa ke te jIvano bhAva nathI; zubhAzrava che. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( pATha : 3 : saMsArI jIvane bIjA kayA prakAre jANazo ? eka prakAre cetanA lakSaNathI sarva jIvo samAna che. be prakAre ja trasa (hAle cAle tevA), sthAvara (sthira rahe te) traNa prakAre che. strIlIMga, purUSaliMga, napuMsakaliMga. cAra prakAre ja deva, manuSya, tiryaMca, nAraka (gati pramANe) pAMca prakAre ekendriya, beIndriya, Indriya, caurindriya, paMceIndriya. cha prakAre A pRthvIkAya, apakAya (pANI), teukAya (agni, vAyukAya, vanaspatikAya (pAMca sthAvara) trasakAya. jIvanA cha prakAranuM sacitra pratika A 2 saMsa napusaka ( vaida che sthAvara 5 IkiyA caitanya jIbha nAka / 6 cAmaDI prakiya T ApakAya | | vanaspatikAya || vAukAya trasakAya , leuvA #A e che tene :: trasa : trAsa paDavAthI ke sukha duHkhanA prayojanathI svayaM hAlI cAlI zake tevA. be indriyathI mAMDIne pAMca indriyavALA. sthAvara trAsa paDavA chatAM svaye hAlI cAlI na zake sUkSma nigodathI mAMDIne sarva ekendriya jIvo. pRthvIkAya, apAya (pANI), teukAya (agni), vAukAya ane vanaspatikAya. 81 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATha : 4 ajIta ajIva tattva zuM che ? ajIva jaDa - jenAmAM jIva nathI te A ajIva tattva eTale pudagala, khATalA, pATalA, vastra, pAtra, Tebala, khurazI, ghara-nagara ityAdi aneka vastuo uparAMta sRSTimAM koi ajIva tattvo evA paNa che ke je ApaNe cakSu dvArA joI zakatA nathI. teo ApaNane mUka sevaka tarIke sahAya kare che. ane samasta vizvamAM vyApI rahyA che. te ajIva dravya tarIke paNa prasidhdha che. te pAMca prakAra che. lakSaNa dharmAstikAya gatisahAyaka (jIva ane pudagalane) adharmAstikAya sthiti sahAyaka AkAzAstikAya jagA ApavAmAM sahAyaka , pudgalAstikAya varNa, gaMdha, rasa, sparzavALuM - vastunA parivartanamAM sahAyaka , nAma - je che ke ? kALa ajIva tava adharmAstikaa dharmAstikAya ] - ke - AkAzAstikAya [ pagalAstikAya | kALa asti = pradeza, kAya = samuha = pradezono samuha te astikAya. jIva, dharma, adharma, AkAza, pudgala, astikAya che. pradezonA samuharUpe Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAstikAya dharmAstikAya 3 || AkAntikAya 5 che pudgalAstikAya adharmAstikAya 4 kALa 5 winelibrary.org Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lobha AmavAta karavAnI kaSAyarUpI zatruo kAva Bowladite Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATha : 5) sRSTinI racanAnA cha dravyo jagatanI racanAmAM cha dravyo che. je svayaM svayaMsaMcAlita kviAvALA che. sRSTimAM vyApelA che. ane saunA guNa pramANe pariNamanazIla hoya che. A sRSTi koi banAvatuM ke bagADatuM nathI. paNa A cha dravyonA guNadharmonI kAryazIlatA vaDe svayaM saMcAlana thayA kare che. cha dravyonA nAma che 1. jIvastikAya, 2. pudagalAstikAya, 3. dharmAstikAya, 4. adharmAstikAya, 5. AkAzAstikAya, 6. kALa. A cha dravyonuM vargIkarANa che 5 astikAyadravyo | 5 ajIva dravyo 1 cetanadratha 1 rUpI pa arUpI dravyo 1 jIvAstikAya dharmAstikAya | jIva pudagalAstikAya jIvAstikAya 2 dharmAstikAya adharmAniya dharmAstika 3 adharmAstikAya AdrazastiSaya adharmokiya ja AkAzAstikAya pudagalAstikayA AzAsitraya 5 pudagalAstikAya naLa kALaapradeza) arUpI dravyo potAnA guNadharmathI jaNAya che. jemake dharmAstikAyano guNa jIva ane pudagalone gatimAM nimitta thavAno che. jIva caitanya lakSaNathI jaDa dravyothI judo jaNAya che. ajIvamAM arUpI dravyo che paNa te guNa sAmAnya che. pudagala dravya eka ja rUpI che te tenA varNAdithI samajAya che. puda-bharAvuM, maLavuM.gala-gaLavuM, kharajavuM. AthI pudagala dravya vinAzI kahevAya che. astikAya dravyamAM kALa nathI kAraNa ke te apradezI che. ajIva dravyomAM jIva nathI kAraNa ke jIva cetana che. arUpI dravyomAM pudagala nathI kAraNa ke varNAdivALuM che. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. 2. 3. 4. 5. ruM chuM v= 4. 1. jIM 4. 5. 4. 7. 8. n ny guNa kRSNa nIla lohIta hAridra zveta tikta kaTuka kAya Amla madhura pATha ra pudgalanA vargAdinuM svarUpa artha varNa pAMca zIta uSNa snigdha rakSa ladhu guru mRdu karkaza surabhigaMdha dubhigaMbha kALo vAdaLI rAto pILo dhoLo rasa pAMca tIkho kaDavo tUro khATo mITho sparza-8 ThaMDo garama cIkaNo lukho halako bhAre suMvALo kharabacaDo gaMdha -2 sugaMdha durgaMdha konA jevo kAjaLa morapIMcha majITha haLadara saphedazaMkha suMTha-marI lImaDo triphaLA AMbalI sAkara hima-barapha agni tela-divela rAkha 3 lokhaMDa mAkhaNa karavata kasturI lasaNa A prakAro kevaLa pudgalo padArthone hoya che. anya arUpI dravyamAM hotA nathI. pudgala rUpI dravya che. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( pATha : 7 pugyatattva puNya - zubhakarma - zubhabhAvathI thato zubhabaMdha tathA udaya, jenA udaya vaDe saMsAramAM sukhanA sAdhana - saMyoganI prapti thAya. uttama puNyanA udaya vaDe dharmanI prApti thAya. tame kevuM sukha iccho cho ? saMsAranuM kSaNika sukha ? ke mokSanuM zAzvata sukha? puNya saMsAranA sukhanuM sAdhana che. jJAna mokSanA sukhanuM sAdhana che. uttama puNya mokSa mArgamAM bhomiyAnuM kAma kare che. evA uttama puNya mATe sadeva, gurU, sadharmanuM ArAdhana paramArthanA lakSe karavuM. pugyabaMdhanA hetuo 'vaMdana 3 . ; A PILG + 1wive : EN sAta = + 8 che , kana dara 'spAnadAna "haradana 1 jalaH ** * * * * * * * * * * * * * * *pa* * * * * * * puNya baMdhanA hetuo che supAtre dAna, jinabhakti, gurUjanonI sevA, mana vacana kAyAnI zubha pravRtti, anuMpAdAnamAM duHkhI daridrajIvonI AvazyakatA jANI sahAya karavI. dayArUpa dharmanuM pAlana karavuM. www.jainelibra859 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( pATha : 8 6. krodha 4 pApata pApa-azubhatattva che. azubhabaMdhathI thato pApano baMdha ane udaya. pApa karmanA udayathI jIva saMsAranA aneka prakAranA du:kha bhogavo che. cAre gatimAM bhame che. dharma ke sukha pAmato nathI. jIvane du:kha ApanArA A pApa aDhAra prakAranA che. jene aDhAra pApa sthAnaka kahevAmAM Ave che. tenuM rUdra rUpa jANI tenAthI dUra rahevuM che aDhAra pApasthAnaka - pApane rahevAnA sthAno 1. hiMsA koipaNa jIvanA prANano ghAta karavo, du:kha ApavuM, rAgAdibhAva te bhAva hiMsA che. 2. asatya che. thoDA sukha ke lobha khAtara asatya vacana bolavAM. 3. corI e mAlikane pUchyA vagara koI paNa vastu laI levI. 4. maithuna ja viSaya vAsanAnuM - kAmanuM sevana karavuM. 5. parigraha e sAMsarika sacita - acita ghaNI vastuone saMgraha karavo. * gusso, Akroza, rIsa, IrSA, abolA karavA. mAna chehuM moTo chuM, rUpavAna, guNavAna chuM ityAdi ahaMkAra karavo. mAyA , chaLa, prapaMca, dago, ThagavApaNuM, chetarapIMDI karavI, 9. lobha A tRNA, asaMtoSa, khUba meLavavAnI icchA karavI. 10. rAga ja cetana-acetana dravyo pratye sneha thavo. 11. zreSa ja ijaDha dR adekhAI karI du:khI thavuM. 1ra. kalaha che koinI sAthe jhaghaDAsaMgharSa karavo. 13. abhyAkhyAna e koInA upara kalaMka Aropa mUkavA. 14. paizunya - koInI cADI cUgalI karavI. 15. rati-arati e mana pasaMdavastumAM harSa ane aNagamatI vastumAM dveSa karavo. 16. para parivAda , pArakI niMdA, kuthalI karavI. 17. mAyA mRSAvAda , mAyApUrvaka asatya bolavuM. 18. mithyAtvazalya tattvanI viparita zraddhA karavI. $ $ Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMsA mAna pApa baMdhanA hetuo alyAkhyAna (G) l 3) rAga dveSa mAyA Tha 5] sAmAvAda laoNbha t carca krodha (ha) rati ata co sa dhyA tva zalya 87 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Azrava - jenA vaDe karmono pravAha Ave. AzravanA hetuo mukhya pAMca che tenA bheda 4ra che. pAMca prakAra - mithyAttva, avirati, kyAya, yoga, pramAda. AzravanA 42 bheda. pAMca indriyono asaMyama krodha, mAna, mAyA, lobha, kaSAyanAbhAva pAMca prakAranA (hiMsAdi) asaMyama mana vacana kAyAnA yogano asaMyama kAyika vividha kriyAo - je hiMsAdi pravRttio tathA aDhAra pApasthAnaka ane AraMbha parigrahavALI che. kula pATha 8 5. Azravatattva avirati kAya yoga pramAda OM nAvamAM chidro paDe tyAre temAM pANIno pravAha Ave ane nAva samudramAM DUbI jAya. tema AtmA ajJAnavaza asaMyama seve te AzravanA chidro dvArA karmano pravAha Ave ane jIva bhava samudramAM DUbI jAya. = zubhakarma te zubhAzrava che. azubhakarma te azubhAzrava che. mATe baMne Azravane jIve rokavA jarUrI che. m AzravanA mULa pAMca prakArane rokavA kAraNa ke te karmabaMdhanA kAraNo che. mithyAttva sadeva-guru-dharmamAM azraddhA. asadeva-guru dharmamAM zraddhA. dehAdimAM sukhanI mAnyatA. tattvanI viparIta mAnyatA. te samaktinI prApti thatA dUra thAya. vrata paccakhkhaNa rahita asaMyama. krodha, mAna, mAyA, lobha, cAra kaSAya. - jI 25 42 mana, vacana, kAyAnI zubhAzubha pravRtti. dharmamAM anAdara, arUci, viSaya kyAyamAM rati, rAgakathA ane nidrA Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( pATha : 10 6 saMvaratattva saMvara - karmanA AvatA pravAhane rokanArI Atmazakti. Azrava vaDe karmano pravAha Ave che. saMvara vaDe karmono pravAha rokAya che. 1. dravya saMvara : jJAnAvaraNAdi karmanA pravAhanuM rokAI javuM. 2. bhAva saMvara : AtmAnA rAgAdi pariNAmanuM rokAi javuM arthAt AtmAnuM jJAna svabhAvamAM rahevuM. karmanA pravAhane rokavAnA sAdhano kyA che? pAMca samiti - samyaga prakAre pravRtti karavI. 1. IrSA samiti, ra. bhASA samiti, 3. eSaNA samiti, 4. AdAna bhaMDamatta nikSepaNA samiti, 5. pAriSThA panikA samiti. traNa gupti - pravRttine gopavavI. nivRtta thavuM. mana gumi, vacana, gati, kArya guma bAvIsa pariSaha anukULatA ke pratikULatAomAM - samatA rAkhavI dasa yatidharma kSamA, namratA, saraLatA, saMtoSa, zauca, saMyama, satya, tyAga, Akicanya ane brahmacarya 10 bArabhAvanA anitya, azaraNa, saMsAra, anyatva, ekatva, azuci, Azrava, saMvara, nirjarA, lokasvarUpa, dharma ane bodhidharma pAMca cAritra sAmAyika Adi zuddha AcaraNa 57 A saMvara dharmanA adhikArI mukhyatve muni che. chatAM vratadhArI sAdhaka ke samakIti zrAvakane saMvara tatva sAdhya che. saMvarathI Atma zakti dvArA Avato pravAha aTake che, paNa anAdikALathI sattAmAM paDelA karmo nAza karavA mATe zuM karazo? te mATe nirjarAtattva sAdhana che. ja 89 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATha : 11) 7. nirjarAtatva - nirjarI ke kharI javuM nirjarA - sattAmAM rahelA ane udayamAM AvatA karmone nAza karavAnI Atmazakti te nirjarA che. tenA be prakAra che :1. AkAma nirjarA 2 udayamAM AvelA karma tenA kALe naSTa thAya che. paNa te samaye jIva udaya karmamAM joDAyelo hovAthI vibhAvadazAne kAraNe navo anubaMdha kare che. tethI te karmonuM kharavuM aAma nirbhara che. 2. sakAma nirjarA ja jJAnI - munine hoya che. udayavartI karmo sAthe upayoganI tadrupatA na hovAthI upayoga zuddha jJAnamaya hovaoNthI karmo nAza pAme che. ane navo baMdha tevo thato nathI te sakAma nirjarAtattva che. 1. dravyanirjarA Atma pradezothI karmaparamANuonuM krame krame kSINa thavuM. 2. bhAvanirjarA vibhAvajanita rAgAdi bhAvakarmanuM krame krame kSINa thavuM. nirjarA thavAnuM sAdhana tapa che. tapa - icchAnuM aTakavuM, nirodha thavo ke samAI javuM. icchA nirodha tapa: icchA nirodha mATenA sAdhano bAra prakAranAM tapa - cha bAhya ane cha atyaMtara che. bAhya tapanA cha prakAra bAhya - bAhya draSTithI dekhAya; ta5 - zarIrane tapAve, dame te. 1. anazana ke abhyAdhika samaya mATe sarva prakAranA AhArano tyAga. 2. uNodarI bhUkha karatAM ocho AhAra levo. 3 vRtti saMkSepa che AhAranA padArthonI maryAdA rAkhI gaNatrImAM levA. 3. rasa tyAga ja svAdanA jya mATe svAdiSTa rasono tyAga karavo. temAM dUdha, dahIM, ghI, tela, goLa, taLeluM (mIThuM) rasavALA padArtho che.. 5. kAya kalaza zarIra sAdhanamAM draDha rahe tema karavuM. 6. saMlInatA che padmAsana jevA Asanano mahAvaro rAkhavo. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atyaMtapanA cha prakAra che. A aMtaraMga tapa che. prAya: bAhyadraSTie dekhAya tevuM nathI. paNa AtmAnA pariNAmane vizuddha kare che. 1. prAyazcita ja thayelA pApono prazcAtApa karavo ane prAyazcita karavuM. 2. vinaya che gurujano ane vaDIlonA vacano mAnya karavA. 3. vaiyAvRtya chegurujano, vaDIlo ane tapasvI AdinI sevA karavI. 4. svAdhyAya ra sAstro ane Agamono abhyAsa karavo. 5. dhyAna na koI viSayanuM ekAgratA pUrvaka dhyAna karavuM. 6. kAyotsarga kAyAne pApavyApArathI rokavI dehabhAvano tyAga karavo. nirjarA tattvanA cha atyaMtara tapa mokSamArganA sAdhano che. tenI rakSA mATe cha bAhya tapa che. mukhyatve IcchAno nAza thavo ane vitarAgabhAva pragaTa thavo te mokSa mArga che. anazana, uNodarI, vRttisaMpa ane rasatyAga, A cAra prakAra AhAra zuddhi mATe che. A kAyakaleza, saMlInatA, kAyAnI zuddhi ane saMyama mATenA che. prAyazcita, vinaya ane vaiyAvRtya A traNa tapa manazuddhinA che. svAdhyAya, dhyAna ane kAyotsarga, AtmazuddhinA tapa che. A prakAranA tapa dvArA karmono aMze aMze nAza thaI jIva muktine sAdhe che. | huM jIva chuM, sukha mane priya che. duHkha leza paNa gamatuM nathI. ema mArA jevA bIjA anaMtA jIvo saMsAramAM che. e paNa jIvavA icche che. sukhanA arthI che. duHkha leza paNa gamatuM nathI te sarva jIvo sukha pAmo du:khathI mukta thAva. 91 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoDImAM chidra vATe pANI Ave ja Ave te hoDInA chidra pUravAthI pANI rokAya saMvara tatva hoDImAM bharAyeluM pANI bahAra kADhe nirjarA tattva lil 5 ja hoDI lakSya sthAne pahoMcI mokSa tattva Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATha : 12 ) 7. karmabaMdhanuM svarUpa che karmabaMdha be prakAre che : zubhakarma : (puNya) jenA udayathI ke baMdhathI jIvane sukhanA sAdhano maLe ane sukhano anubhava thAya. azubha karma : (pApa) jenA udayathI ke baMdhathI jIvane du:khano anubhava thAya. A pramANe karmanA prakAra ane hetu jAgyA pachI eka rahasya jANavA jevuM che. Atmapradezo ane karmarajonuM ekameka mizraNa thayA pachI te jIvane kevuM phaLa Ape che? jema AhAra grahaNa karyA pachI hojarImAM pAcanakriyA thaine te padArtho saptadhAturUpe pariName che, tema A karmo AtmAmAM sAta ke ATha prakRtirUpe pariName, tenA svabhAva pramANe phaLa Ape che te nIcenI vigatathI samajAze. (1) jJAnAvaraNIya karma kara baMdhanukAraNa - jJAnInI tathA jJAnanA sAdhananI avajJA, azradhdhA nA sevanathI ke dveSabhAva, anya ne jJAnArAdhanAmAM aMtarAya karavAthI kyA guNane roke - AtmAnA jJAna guNane zeke. upamA - AMkhe jovAnI zakti chatAM pATA bAMdhIne cAle jethI padArthane joI na zake. tema AtmA jJAnasvarUpa chatAM ajJAnane kAraNe svarUpane jANI na zake, ane jJAna svarUpane AvaraNa rahe. (ra) darzanAvaraNIya karma ja baMdhanuM kAraNa - jJAnAvaraNanI jevuM jANavuM. kyA guNane roke, AtmAnA darzanaguNane roke arthAt cakSu Adi IndriyothI thatAM darzanane tathA jAgRtine AvaraNa kare. - upamA - koI manuSyane rAjAnA darzana mATe darabAramAM javuM che. paNa dvArapALa tene aMdara javA deto nathI. tema jIvamAM darzana upayoga hovA chatAM balA padArthonuM ke aMtara svarUpanuM darzana karI zakato nathI 93. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) vedanIya karma zAtA tathA azAtArUpa be prakAre che. baMdhanuM kAraNa deva gurUnI bhakti. supAtre dAna, viSaya kakSAyanI maMdatA, tathA mana vacana kAyAnI zubha pravRttithI zAtA vedanIyakarma baMdhAya che, tethI dehadhArIne zarIra nirogI rahe che. uparanA nimittomAM viparItapaNe prarvatana karavAthI azAtA vedanIya karma baMdhAya che, jethI zarIramAM asAdhya rogo thAya che. vaLI zoka, saMtApa, rUdana karavA ke, karAvavAthI A karma baMdhAya che. kyA guNane roke : AtmA avyAbAdha sukhasvarUpa che chatAM dahedhAraNa thavAthI eka kSetrAvagAhe hovAthI zAtA azAtA bhogave che. ane AvyAbAdha sukhane roke che. upamA : madhathI kharaDAyelI charI paranuM madha cATatA madhano svAda madhura lAge ane dhAravaDe jIbhane ijA thAya tema A karma zAtA azAtarUpe hoya che. (4) mohanIya karma (1) darzana moha, (2) cAritra moha, be prakAra che. baMdhanuM kAraNa : krodha, mAna, mAyA, lobha hAsyAdi pravRtti karavAthI tathA viparIta budhdhi ane azradhdhAthI A karma baMdhAya che. kayA guNane roke : darzanamoha AtmAnA zradhdhALuNane roke ane vItarAgatArUpa cAritrane cAritra mohanIya roke. upamA : madirApAnathI manuSya jema hitAhitanuM bhAna bhUlI jAya che tema jIva mohanIyanA aneka prakArothI potAnA hitAhitane bhUlI jAya che. tethI tenA darzana ane cAritraguNa AvarAI jAya che. (5) AyuSyakarma : devAyu, manuSAyu, tiryaMcAyu, narakAyu, baMdhanuM kAraNa - cAra prakAre AyuSya baMdhAya che. (1) devAyuM sarAga saMyama, dezavirati ke bALa tapAdithI, (ra) manuSkAyuM viSaya kaSAyonI maMdatA, saguNa saMpannatA, alpa AraMbha, parigraha. (3) tiryaMcAyu che chaLa, prapaMca, zalya, ArtadhyAna. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ narakAyu : raudradhyAna, mahA AraMbha parigraha ane tenI mUccha, vyasana, kura pariNAma, viSayAsakta, mAMsabhakSaNa. devAyu, manuSyA, zubha che. tiryaMcAyu, narakA, azubha che. kayA guNane roke : AtmA akSaya ane amara svarUpa che. chatAM ajJAna, rAga ane dveSanA kAraNe janma maraNa rUpa AyuSya karma AtmAnI akSaya sthitine roke che. upamA : jelanA baMdhana jevuM A karma che. jelanI sajA jeTalI mudatanI hoya temAM alpAdhika pheraphAra thaI zakAto nathI, sajA pUrI thAya pachI chuTI zakAya tema je prakAranuM AyuSya hoya te pUruM karavuM paDe. (6) nAmakarma zubha ane azubha be prakAre che. baMdhanuM kAraNa zubhanAma karma : kSamA, namratA, saraLatA, saMtoSa jevA guNo, guNIjanonI prazaMsA, svanI aprazaMsA, udAratA vigere. azubha nAma karma : asatu pravRtti, asaraLatA, viSayAzakti, kapaTa, caMcaLatA, paraniMdA, svaprazaMsA vigere. kyA guNane roke : AtmasvarUpa ArUpI che. te dehadhAraNa karavAthI rUpI paNAne pAme che tethI arUpI guNane AvaraNa Ave che. upamA : citrakAra citra dore tenA jevuM A karma che. citrakAra sArA vicArothI suMdara citra dore ane asadbhAvathI kadarUpA citro dore, tema jIva potAnA azubha pariNAmathI azubhanAma karma bAMdhe ane zubha bhAvathI zubhanAma karma bAMdhe che. (7) gotrakarma uca gotra, nIca gotra, be prakAre che. baMdhanuM kAraNa guNAnurAga, anyane bhaNAvavuM, bhaNavuM, nirahaMkAritAthI, ucagotra baMdhAya che. mAna, matsara, mada karavAthI nIca gotra baMdhAya che. kyA guNane roke : AtmasvarUpa halakuM ke bhAre nathI chatAM uca gotra ke nIca gotramAM janma dhAraNa thavAthI jIvane ucA ke nIcapaNuM manAya che. 95 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upamA : kuMbhAra ghaDA ghaDe, pachI tene kharIdanAra manuSya yogAnuyoga sAro naraso upayoga karI, koI ghaDo dhI bharavAmAM vaparAI ane koI ghaDo madIrA bharavAmAM vaparAi, halakA ke sArApaNuM pAme che. (8) aMtarAya karma che baMdhanuM kAraNa : dAnAdi pravRttimAM aMtarAya karavAthI ke rokavAthI aMtarAya karma baMdhAya che. kyA guNane roke : AtmA anaMtazakti ane sAmAA vALo che. tenI zakti A karma pragaTa thavA detuM nathI. upamA : koI yAcakane rAjAe dhanAdi ApavA Adeza Apyo hoya, paNa rAjAno bhaMDArI tene Icchita vastu Ape nahi. tema AtmA puNyayoge jagatanA bhaitika sukho prApta karI zake tevuM hoya, dAnAdi karI zake tevo yoga hoya, tapAdi karI zake tevI zakti hovA chatAM zakti pragaTa thavA na de. arthAta AtmAnI svarUpa prAptine A karma aMtarAya kare che. A ATha karmo ghAtI ane aghAtIrUpe hoya che. ghAtakarma : AtmAnA mULaguNane ghAta kare. aghAtI karma: AtmAnA mULaguNane bAdhA na pahocADe. AtmAnI jJAnazakti vaDe ghAtI karmono nAza thAya che. mohanIya karmano nAza thatAM cAre ghAtI karma nAza pAme che, tyAre jIva kevaLajJAna pAme che. pachI AyuSya pUrNa thatA AghAtI karmo nAza pAmatA jIva sidhdha budhdha ane mukta thAya che. 4 ghAtI karmo 4 aghAtI karmo jJAnAvaraNIya vedanIya karma darzanA varaNIya AyuSya karma mohanIya nAma karma aMtarAya gotra karma Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIva sRSTinA pirajJAnamAM joizuM ke, jIva nigodamAMthI nIkaLyA bAda kramaza: vikAsa pAmato jAya che. bhavya jIvanuM jIvana prAye vikAsa lakSI hoya che. cAre gatimAM caDha utara to ghaNI thAya che. chatAM bhavya jIva uttarouttara pragati kare che. nadI ghoLa pASaNa nyAye ke bodhapUrvaka vikAsa pAmato jIva samyakatva sudhI pahoce che. ekavAra sakhyatvanI prApti thayA pachI anaMtakALanuM paribhramaNa saMkSepa pAme che. evuM mahAmUlu samyakatva prApta karavA mATe ja bhavya jIvanI jhaMkhanA hoya che. anAdikALanI karmazRMkhalAne toDanAra zakitta svayaM AtmAnI che. sadeva, sagurU ane sadharmanuM avalaMbana pAmI jIva A mArgamAM saraLatAthI yAtrAno prAraMbha kare che. ane potAnA svapurUSArtha dvArA pariNAmanI zuddhi karI, jJAnadhArA zudhdha upayoga vaDe karmathI mukta thaI sidhdhavane pAme che. sakarmaka jIvanA adhyavasAyane vezyA paNa kahevAya che. apekSAe legyA pramANe AyuSya baMdha thato mAnavAmAM Ave che. te vezyAnuM svarUpa have joIe. lezyAnuM svarUpa che lezyA : kaSAyajanita mananA pariNAma - adhyavasAya vezyAnA traNa zubha ane traNa azubha cha prakAra che. azubha lezyA zubhalezyA 1 kRSNa vezyA 4 tejovezyA 2 nIla vezyA 5 paleyA 3 kApo vezyA 6 zuklalezyA jIvanA pariNAma samaye samaye badalAya che. saMyoga AdhIna AtmAnA pariNAmanuM badalAvuM te lehyA che. legyA e manoyoganuM bhinna bhinna svarUpa che. je prakAre AtmAnA pariNAma badalAya che tevA prakAranA tenA rUparaMga badalAya che. te raMgo parathI A vezyAnA upara mujabanA nAma rAkhavAmAM AvyA che. lezyA : kaSAyajanita pariNAmo anusAra zubha-azubha baMdha thAya che te cha prakAre hoya che. draSTAMta: tIvra, tIvratara tIvratama, maMda, maMdatara, madaMtama, (zubhAzubha bane) Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) kRSNalezyA ke ekavAra cha mitro musApharIe nikaLyA. mArgamAM jAMbunuM vRkSa joyuM. tenA para suMdara jAMbu pAkyA hatA. cha mitrone sudhA lAgI hatI ane A pAkA jAMbu joyA pachI to temAno eka mitra kuhADI laIne upaDayo ane sIdho vRkSane mULamAM ja ghA karavA lAgyo. te bolyo ke vRkSane mULamAMthI ja toDI pADuM ane vRkSanA lAkaDA, phaLa sarve gharabheguM karUM. AvI svArthajanita AvegavALI vRtti te kRSA lehyA che. AtmAnA pariNAmanI vizeSa malitanA che, tethI tene kAjaLanA raMga jevI kahI che. (2) nIla glezyA bIjo kahe are ! AkhA vRkSane toDavAthI zuM phAyado che ? kevaLa moTI moTI DALIo toDI pADuM. temAMthI lAkaDA ane phaLa maLI rahezeA vezyA svArthajanita che chatAM AtmAnA azubha pariNAmanI kaMika maMdatA che. morapIchanA raMga jevI kahI che. (3) kApota lezyA che trIjo bolyo moTI DALo zA mATe toDo cho? nAnI DALa para paNa jAMbu che tethI nAnI DALo toDI lo ane jAMbu meLavo, svArtha-moha chatAM ghaNI maMdatA che. AtmAnA pariNAmanI malinatA ghaTe che. kabUtaranI pAMkha jevo raMga hoya che. (4) vejolezyA cotho mitra bolyo DALIo paNa zA mATe toDavI ? kevaLa jAMbunA jhUmakhAM ja toDo ApaNe to jAMbunI ja jarUra che. te jhUmakhAmAMthI maLI raheze. A vezyAvALAnA pariNAma samatAvALA hoya che. tenAmAM udAratA hoya che. ugatA sUryanA raMga jovo gulAbI svabhAva jevo raMga hoya che. (5) padha legyA che. pAMcamo bolyo are ApaNe to jAMbu khAIne sudhA tRpti karavI che, to jhADa para rahelA pAkA phaLa ja toDI lo ane sudhA tRta karo. A pariNAmavALo AtmA paropakArI, ahiMsAbhAvavALo ane uttama pariNAmavALo hoya che. caMpAnA phala jevI pILA raMgavALI A vezyA che. (6) zukla lezyA ke chaThThomitra vadhu zANo ane samajadAra hato. te bolyo tame badhA zA mATe ATalI badhI lapa karo cho. . A jamIna para svayaM pAkIne paDelA jAMbu ApaNA sau mATe pUratA che. enAthI ApaNI sudhA tRpti thaze. A AtmAnA pariNAma zuddha che. sarvAtmamAM samadraSTivALo che. dUdha jevA sapheda raMga jevI A vezyA manAya che. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArya to eka ja hatuM jAMbu khAvAnuM paNa AtmAnI prakRti ane pariNAma pramANe tenI bahAra abhivyakti thAya che, jene vezyA kahe che. aMtaramAM jevA bhAva hoya tevI manovRtti pragaTa thAya che. A draSTAMta dvArA e vicAravuM ke ApaNI jarUriyAto pUrI karavA ApaNe kevA prakAranI vRttio dharAvIe chIe. temAM kAMI vicAra vinimaya kharo ke manasvIpaNuM hoya che ? game tame thAo paraMtu mArI IcchAo pUrI thAva te sarva azubha lehyA che. kAMi vicAra - vinimaya che tyAM zubha lehyA che. A vezyA pramANe jIvanA karmabaMdhano AdhAra che. AIR '' ll, ka Mii. * jAMbu vRkSa nayana ne ! Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATha 13 9 - mokSatattva samyagadarzanazAnacAritrANimAkSamArga: zrI umAsvAti AcArya tatvArtha sUtra. mokSa - mukta thavuM konAthI mukta thavuM ? anaMta prakAranA karmorUpI zatruothI mukta thavuM. anaMta kALanA janma maraNanA paribhramaNathI mukta thavuM. mokSa zuM che? AtmAnA zuddha svabhAvanuM pragaTa thavuM. dehAdithI sarvathA mukta thavuM. te pachI AtmA kyAM rahe ? anaMta avyAbAdha sukhamAM anaMtakALa sudhI silakamAM rahe tyAM zuM kare ? AtmasvarUpamAM lIna rahI nija sukhamAM smaNatA kare. zAzvata sukhane pAme. janma, jarA, maraNa, roga, ane zogathI sarvathA sarvakALa mATe yukti. mokSa mArganA sAdhane kyA che? samyagadarzana, samyagajJAna ane samyagacaritra tenA sAdhano che. tenI prAptino krama zuM che. samyagadarzana - tattvonI yathArtha zraddha. samyagajJAna - tattvono yathArtha bodha. samyagacAritra - samyam vitarAgatA tenI ArAdhanAno kama zuM che? puNyanuMbaMdhI puNyano yoga, saMvara nirjarArUpa Atmazaktine pragaTa karanArA tattvono vidhisahita kama sevavo. mokSanI tIvra abhilASA, kaSAyanuM zamana. dayArUpa dharmanuM pAlana e tenI pAtratA che. jemAM koI jAti ke vezano bheda nathI. mAnavajIvananuM AkharI, agrima ane ananya kartavya mokSamArganI prApti che. tan ITY : International Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyuSyakarma nAmakarma aghAtI karma nirjA saMvara For Private & veMdanIyakarma gotrakarma www.jainelibrary Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karma pravAha pramAda nirjarAtatva baMdhatatva 9 saMgharatva 7 Azravatatva pa www.jainellbrary.org Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G[l//// yaaca - 1 ajIvatacva 9 mota, prayatacva. pApaccva www.ameliorare Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtarAyakarma moniTAkarma darzanAvaraNIyakarma jJAnAvaraNakarma : ghAtI karma Nan Education international For Private Persona use only www.dainelibrary.ora Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. sArAMza ja karmono saMyoga, kaSAyajanita pariNAma, ane azubha lezyA A sarva AtmAnA aMtaraMga zatruo che. tene, kevaLa satpurUSArtha ane jJAnaupayoga dvArA nAza thai zake che. A pramANe mAnavajIvananA mahAna kartavya rUpa dharmano marma ane karmanI vivazatA jANIne, sAcu sukha kyAM maLe teno nirNaya karavAnI jIvamAM jAgRti Ave che. mATe abhyAsIo e A nAnI pustikAno kramaza: abhyAsa karavo, na samajAya to yogya adhikArI pAse jaIne samajavAno prayatna karavo, paNa A pustikA upayogI nathI tema mAnIne abharAI para na sUkaze. teno upayoga karajo ane bIjA pAse karAvajo. tame abhyAsa karo bIjAmAM tenI rUci pedA kare, ane A pustikAnA tamArA sadbhAva ane anubhavanA AdhAre, pAMceka vyakti teno upayoga kare tevo ullAsa rAkhI prayAsa jarUra karajo. mAnavajIvanamAM vAMcana, vicAra ane vinimayanA kevAM uttama sAdhana maLyA che, te pratye jo ApaNuM mana AkarSAya to jIvana dhanya banI jAya, te vAta ni:saMzaya mAnajo. AvA pustaka vAMcanamAM koI grejyueTanI kakSA ke kolejanA zikSaNanI jarUra nathI. AvazyakatA che tamArA AtmavizvAsanI, tattva zradhdhAnI dharmajijJAsAnI, AtmArtha prAptinI, muktAvasthAnI ane nijapadanA nirNayanI. vaLI ema thavAmAM tattvano abhyAsa ane ciMtana sahAyaka che. mATe jIvananuM anivArya aMga mAnI saupadeza, sazAstra vAMcana karavuM. jIvanane vyartha vikathAmAM veDaphI nAkhavuM nahi. paraMtu Atma bhAvavaDe, aMtaramukhatAne AvakArI AtmAnaMdane prApta karavo, AnaMda ho, maMgaLa ho. vAstavamAM pralobhanIya sAdhanonI doDamAM ApaNe ane ApaNI saMtati vyartha hiMsA AcarIne apara pIDAnuM kAraNa na banIe tevo upayoga ke yatanA rAkhI gRhastha jIvanano nirvAha karavo. sukhabhoganA je je sAdhano vasAvIe, viSayAdhIna thai je je karaNI karIe, kaSAya janita vRttiothI parane pIDA ApIe, tevA prasaMgomAM jAgRta thavAmAM svapara zreya che. Iti zIvama EE www.jainelib1019 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. svAdhyAya 1. vasanADI zuM che ? tenA keTalA vibhAga che. tenI vigata sAthe lakho. 2. jIvanA mukhya prakAra vigata sAthe lakho. 3. jIva mAtranA lakSaNa tathA jIvanA prANa lakho. 4. paryAti zuM che. tenA prakAra vigata sAthe lakho. 5. jIvanA indriya, prANa, paryAti lakho. koTho doravo. 6. be indriya, caurindriya, saMzI paMcendriyanA indriya ane prANa lakho. 7. saMsArI jIvanA zarIranA prakAro vigata sAthe lakho. 8. manuSyanA saMsthAna vigata sAthe lakho. 9. manuSyanA saMghapaNa viSe lakho. 7. - svAdhyAya 1 1. saMsArI jIvanA mukhya prakAra vyAkhyA sAthe lakho. 2. pRthvIkAya jIvonA sAta prakAra lakho. 3. apakAya, teukAya, vAukAyanA pAMca prakAra lakho. 4. pRthvIkAyAdi cAranA AkAra lakho. 5. vanaspatikAyanA prakAro vigata sAthe lakho. nigodanA jIvo viSe lakho. sthAvara jIvonA nAma tathA koTho prakAra sAthe lakho. 2 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAya -3 1. trasa jIvonA mukhya bheda lakho. 2. beindrithI mAMDIne caurendriya sudhInA jIvonA pAMca pAMca nAma lakho. 3. paMcendriya jIvonA mukhya prakAra vigata sAthe lakho. 4. narakanI bhUmino vAsa lakho. 5. tiryaMca paMcendriya jIvonA prakAro lakho. 6. jagatanA jIvonA janmanA prakAra vigata sAthe lakho. 7. manuSyanA bhedanI vigata lakho. 8. karmabhUmi tathA akarmabhUmino taphAvata lakho. 9. devalokanA mukhya prakAra lakho. 10. saMsArI jIvanA kula bheda lakho. 11. sidhdhaloka viSe tathA tenA guNo viSe lakho. 12. sidhdhanA prakAro vigata sAthe lakho. svAdhyAya - 4 1. navatattvanA nAma vigata sAthe lakho. 2. navatattvanA vicAra vivekanA prakAro lakho (heyAdi) 3. saMsArI jIvanA prakAro lakho. 4. ajIva tattvanA prakAro vyAkhyA sahita lakho. 5. pudagalanA varNAdino koTho lakho. www.jainelibr1089 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. puNyabaMdhanA hetuo lakho. 7. pApabaMdhanA hetuo lakho. 8. Azrava zuM che tenI vigata lakho. 9. saMvaranA prakAro lakho. 10. nirjarAnA prakAro lakho. 11. karmabaMdhanA cAra tathA ATha prakAro lakho. 12. ATha karmanA baMdhanA kAraNo lakho. 13. mokSa tattva viSe lakho. 14. ghAti ati karmo viSe lakho. svAdhyAya -5 1. lezyAnA nAma ane svarUpa lakho. 2. samyagdarzananA lakSaNo vigatathI lakho. 3. samyagdarzananA ATha guNo vigatathI lakho. 4. jIvasRSTInuM parijJAna zA mATe ? pAMca lITI lakho 5. cAra uttama ane durlabha vastu viSe lakho. pAMca lITI 6. A abhyAsathI tamane zuM phAyado thayo ? pAMca lITI lakho 7. ahiMsA dharmanuM pAlana kema karazo ? dasa lITI lakho. 8. manuSya janmanuM kartavya zuM che. dasa lITI lakho. Shi For Private & Personalove Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ i aravata haga (0) -e) 2.--- Grabhaka - mAnavI2 pahRta f bha2ta,2 - 1/25/kamploTa pazcima )saiRche hRvaNa zikharI parvata hiraNyavaMta kSetra (6) rumI parvata (pa) 2myaka kSetra (pa) nIlavaMta parvatanA mera parvata kSavideha kSetra bIpa(lAkha yo) niSadha parvata harivarSa naMga mahAhimavaMta' parvata 2) dimavaMta leMga2) ladhumivaMta parvata (1) bharata ]] kSetra (1) vaitAya parvata, pUrva va8, 2-sa 1916*lIyanTa puka, lI sajaa C88 Kta dhata. 2. mahAvira kea. . che SL LEE (8:la EL )SS - unAnA asaM /"cle" 01 daMDa (4- lA. ska2va2 TrITa ?pa samatA - --- da.lA.caeN) cca vasati che 2uoN.lI..). dvaa(aThaoN.lA. " dakSiNa. chelle svayaMbhu masamudra aDhI. dvIpa