Book Title: Jain Kathanakoma Sadbodhna Spandano
Author(s): Gunvant Barvalia
Publisher: Arham Spiritual Centre
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034401/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kathAnakomAM sadabodhanA spaMdano - guNavaMta baravALiyA AgamayuganI kathAo diji v - E tripaSThi zAkhA puNya caritra vinoda trIsI kathAo dharmakathAnuyoga siddhatvanI yAtrA zrI jJAtAAmakathA beMga Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kathAnakomAM sadaboghanA spaMdano saMpAdana :guNavaMta baravALiyA azoka prakAzana maMdira pahelA mALe, kastUrabA khAdI bhaMDAranI upara, ratanapoLanI sAme, gAMdhI roDa, amadAvAda - 380001. phona: 079-22140770 pheksa: 22140001 E-mail : hareshshah42@yahoo.co.in apmbooks42@yahoo.in navabhArata sAhitya maMdira 134, prinsesa sTrITa, muMbaI - 400002. phona : 2201 7213, 2208 5593 E-mail: nsmmum@yahoo.co.in navabhArata sAhitya maMdira bukazelpha jaina derAsara pAse, 202, pelikana hAusa, I 16, siTI senTara, gAMdhI roDa, Azrama roDa, sI.jI. roDa, amadAvAda-1. amadAvAda-9. | amadAvAda-380009 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Kathanakoma Sadbodhna Spandano saMpAdakanuM nivedana Edited by: Gunvant Barvalia Sept. 2017 saujanya: DaoN. ratanabena khImajIbhAI chADavA, muMbaI jaina kathAnakomAM sambodhanA spaMdano (jaina sAhitya jJAnasatra-16nA zodhapatrono saMcaya) saMpAdana: guNavaMta baravALiyA ahama spIrIcyuMala seMTara saMcAlita saurASTra kesarI prANaguru jenA philosophikala enDa liTararI rIsarca seMTara, ghATakoparanA upakrame padmazrI DioN. kumArapALa desAInA pramukha sthAne jainasAhitya jJAnasatra 16 nuM bIjI ane trIjI sapTe. 2010 nA prANadhAma, valasADa mukAme Ayojana thayuM. mAtuzrI puSpAbena bhUpatarAya bAvIsI haste zrI yogezabhAI prerita A jJAnasatra pUjyazrI prANakuMvarabAI mahAsatIjInI 86 mI janmajayaMti nimitte prayojavAmAM AvyuM. jJAnasatra "jaina kathAnakomAM sabodhanA spaMdano' e viSaya para vidvAnonA prApta zodhapatro ane nibaMdhone saMpAdita karI graMtharUpe mUkatA ame AnaMda anubhavIe chIe. - jJAnasatranA bIjA "adhyAtma kAvyomAM AtmaciMtana" viSayanA vidvAnonA zodhapatro ane lekhone alaga graMtharUpe prakAzita karI rahyA chIe. jJAnasatramAM upasthita rahI zodhapatro prastuta karanAra tamAma vidvAnono AbhAra mAnuM chuM. A kAryamAM DaoN. pU. viralabAI ma.sa. nuM amane satata mArgadarzana maLatuM rahyuM che. jJAnasatrane saphaLa banAvavA mATe yogezabhAI bAvIsI, khImajIbhAI | chADavA, anilabhAI pArekha (TrasTI, prANadhAma) prakAzabhAI zAha, DaoN. utpalAbena modI, jitendrabhAI kAmadAranA samyaka puruSArthanI anumodanA, karIe chIe. pU prANakuMvarabAI vAmI cerITebala TrasTanA TrasTImaMDaLano AbhAra. mUlya : rU. 250/ prakAzaka: ahaMma spIrIcyuMala seMTara saMcAlita SKPG jena philosophikala enDa liTararI rIsarca seMTara, ghATakopara, muMbaI. mo. 09820215542 gunvant.barvalia@gmail.com mudraNa vyavasthA: sastu pustaka bhaMDAra, amadAvAda. 601,mita epArTamenTa, upAzrayalena, ghATakopara, IsTa. ogasTa- 2017 guNavaMta baravALiyA Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjyazrInI janmajayaMti ane jJAnasatra: kAMcanamaNiyoga prANaguNInI 86 mI janmajayaMti sAthe ujavAya jJAnasatra, guNa gajarAnA zabda lakhavA mATe Teko paDe patra, guraNIno yaza gavAya che. atra tatra ane sarvatra; sAdhanA-sAdharmika bhaktithI gAje che prANadhAmanuM chatra . varasAdanI rasadhArane koNa rokI zake? sUryanA tejane koNa AMbI zake? samudranA taraMgane koNa mApI zake? vananI vanarAInA AnaMdane koNa lUMTI zake? pakSInA kalaravane koNa aTakAvI zake ? tema aNue aNumAM vAtsalya, rageragamAM ratnatraya pAmavAnI tamannA, TekA lIdhA vinA aMgeaMgamAM arihaMta prabhunA jApa, zabda zabdamAM sAdhanAnI surAvalI ane pagale pagale pApane pUrNa karavAnI khevanA che evA pUjyazrI prANaguruNInA jIvanane kaMDAravA sAmAnya mAnava zuM lakhI zake ? chatAM "zuM bALako mAbApa pAse bALakrIDA nava kare ne mukhamAMthI jema Ave tema zuM nava uccare" e yuktie kaMIka lakhavA mATe kara, kalama ane kAgaLa lakhavA taiyAra thayela chuM. lakhI rahI chuM gurumAtAno lekha, nAnI uMmaramAM lIdho che bhekha, bALajIvonI kare che dekharekha, sAdhanAthI toDe che karmanI rekha. rUpiyA banAvavA mATe bajAramAM javuM paDe, rUpa camakAvavA mATe byuTI pArlaramAM javuM paDe paNa svarUpa pAmavA mATe gurubhagavaMto pAse javuM paDe. guru zabda bahu ja nAnakaDo che chatAM tenI sAme kuberano bhaMDAra ane cakravartInI nidhi paNa vAmaNI paDe. caMdraka maLavAthI samAjasevakane AnaMda, phranTa peIjha para nAma camake eTale pradhAnane AnaMda, cUMTaNImAM sArA voTa maLI jAya to vijetAne AnaMda, skUlamAM pharsTa AvI jAya eTale vidyArthIne AnaMda ema pU. prANaguNInI 86 mI janmajayaMti ane vidvAnonuM jJAnasatra ujavAya tethI prANadhAmamAM AnaMda AnaMda vartAI rahyo che jANe ke divALI ujavAI rahI che. bhAratanI bhavyabhUmi rANapura gAma, pitA jayAcaMdabhAI, mAtA gaMgAbena, traNa bhAI ane cAra bahenanI lADakI mANakuMvarabenano janma covaTIyA kuTuMbamAM vi.saM. 1988 zrAvaNa vada pAMcamanA thayo. uMmaranA pAMcame varSe dIkSAno abhigraha karI vi.saM. 2004 mahAsuda terasanA divase sAvarakuMDalAmAM saurASTra kesarI pUjaya prANagurudeva tathA zAsanadIpikA pU. motIbAI ma.nA caraNamAM dIkSA lIdhI. dIkSA laIne jIvanane dhanyatama banAvavA guru AjJA ane gurusevAne aMtarapaTamAM vaNI lIdhI. pUjyazrInA vyAkhyAnano svAda mANe te dhanya banI jAya, zAMta ane sumadhura vANIno pravAha sAMbhaLatA sau koIne AtmazAMtino anubhava thAya. pUjayazrI pATa para besIne pravacana ApatA hoya tyAre pU. prANagurudevanI adezya kRpAdRSTi jANe varasatI na hoya tevuM bhAse. pUjayazrInA pravacananA nava pustaka pragaTa thayA che. dareka pustakamAM navo navo AdhyAtmika khajAno maLaze. (1) dharma prANa pravacana - kAMdAvADI (2) prANa parimala - koTa - muMbaI (3) AcAra prANa prakAza - muluMDa (4) prANa prasAdI - dhanabAda (5) prANa pragati - madrAsa (6) prANa pragati, hindImAM - madrAsa (7) janetA - visAvadara (8) prANa prabodha -rAjakoTa (9) prANa pamarATa -yogInagara, borIvalI . pUjazrInA A nava pustaka vAMcatA aneka AtmA tarI gayA, TharI gayA, ucca sthAne pahoMcI gayA. are, saMsArane svarga banAvI aMtima samaye saMthArAnI sIDIo caDI gayA. eTaluM ja nahi keTalAka jIvo ApaghAta karatA aTakI gayA, keTalAka jIvo tapanA rAhe caDI gayA ane keTalAka jIvo vyasanamukta banI gayA. tapasamrATa pU. ratigurudevanI AjJAthI pAMca cAturmAsa zramaNI vidyApITha ghATakopara mukAme karyA. vidyApIThamAM Agama tathA dareka prakAranI bhASAno abhyAsa karIne "vidyAbhAskara" nI padavI prApta karI che. vidyApIThamAM 35 sAdhvIjIo ane 40 vairAgI bahenono abhyAsa paNa pUjayazrInA netRtvamAM thayo che. gurukRpAthI alpa samayamAM ja 'prakhara vyAkhyAtA' ane 'zAsanaratnA' tarIke prANakuMvarabAI ma. khyAti pAmyA che. tapasamrATa pUjayazrI ratilAlajI ma. sAhebe 'pUjayazrI' nI padavI ApI che. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjyazrIe 1 lAkha ki.mI. no vihAra karI temanI preraNAthI ghaNA sthaLe upAzraya, davAkhAnA, upAzrayanA jIrNoddhAra, pAThazALA, yuvakamaMDaLa, mahilAmaMDaLa, prArthanAmaMDaLa vagerenI sthApanA karI goMDala saMpradAyamAM eka anokhuM sthAna meLavyuM che. potAnA ziSyavargane tapanA rAhabara banAvI ratnatrayanI ArAdhanA karAve che. atratatra ane sarvatra pU. prANaguNInA nAmanI bolabAlA che. 70cAturmAsa evA karyA che ke haju sudhI koI bhUlatA nathI. cAturmAsamAM cAra cAMda lAge, vikrama sarjAya evA avanavA Ayojano karI sUtelA lokone jagADyA che. gurunI, gacchanI, zAsananI, saMghanI, samAjanI jAhojalAlI vadhe tevA satkAryo karyA che. tapasamrATa pU. gurudeva sAthe paheluM comAsu rAjakoTa, saradAranagara, bIjuM vaDIyA tathA trIjuM rAjakoTa, royalapArkamAM sAmUhika traNa cAturmAsa karI gurudevanI vAMcaNIno ananya lAbha lIdhela che. pU. prANaguNIe temanA mAtuzrI gaMgAbena jayAcaMda covaTIyA ane bhAbhIzrI tArAbena ratilAla covaTIyAne dIkSA dAnanI sAthe saMthAro karAvI mAvitranA RNamAMthI yatkiMcita mukta thayA che. pUjyazrI tathA temanA ziSyAonI nAtaMdurasta tabiyata hovAnA kAraNe valasADa - magoda "prANadhAma" mAM sthiravAsa karI sAdhanAmAM aDIkhama AgaLa vadhI rahyA che. pUjyazrInI preraNAthI ja "prANadhAma" eka advitIya dhAma banI gayuM che. je Ave te kaMIka pAmIne ja jAya che. Aje prANadhAmamAM zAsanaratnA pU. prANakuMvarabAI ma., yazasvI pU. yazotibAI ma., sevAbhAvI pU. prajJAbAI ma., svAdhyAyapremI pU. zailAbAI ma., viralavibhUti DaoN. pU. viralabAI ma., kokilakaMThI pU. priyalabAI ma. birAje che. teozrInA sAnnidhyamAM A pavitra bhUmimAM jJAnasatranuM Ayojana karI kAMcanamaNiyoganuM sarjana karI jJAnanI garimA vadhArI che. pUjyazrInA kayA kayA guNane kaMDAravA, badhA ja guNa lakhavA besIza to AkhI bukanA pAnAM ochA paDaze. ApazrI yugoyuga varSa jIvI aneka AtmAone bhavya raste caDAvo. Apa ArogyanA amRtane prApta karo. .. jena kathAnakomAM sabodhanA spaMdano anukramaNikA krama viSaya lekhakanuM nAma 1. samatva thakI vItarAgatA samyaka parAkramanA rASTrasaMta pU. gurudeva bolamAM sadbodhanA spaMdano namramuni ma.sA. dhanya sArthavAhanI kathAnakamAM sabodhanA pU. DaoN. AratIbAI spaMdano svAmI 3. IkoI rAThoDanA karmanI kikiyArI batAvatI pU. DaoN. viralabAI kathAnuM saMvedana svAmI 4. jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano guNavaMta baravALiyA chalochala bharyA che. 5. samatAnA meru - kuraghaDu DaoN. gulAba deDhiyA zrI 2thaneminI kathAmAM rahelA sambodhanA jAdavajI kAnajI vorA spaMdano 7. caMpA zrAvikAnI kathAmAM sambodhanA spaMdano bhAratI dIpaka mahetA vinodacotrIsI' mAM sabodhanA spaMdano DaoN. kAntibhAI bI. zAha 9. prasannacaMdrane joyA che? DaoN. gulAba deDhiyA 10. "jananInuM bhikSApAtra' - kathAnaka ane DaoN. mAlatI zAha ane tenA sarjaka zrI ratilAla dIpacaMda desAI 11, mohanalAla dhAmI kRta 'veLA veLAnI vAdaLI' pArula bharatakumAra gAMdhI mAM vyakta thato karmasiddhAMta 12. sagara cakravartI - jIvanacaritra - eka adhyayana jasavaMta dhanajIbhAI zAha ane kathAmAM AdhyAtmika nirUpaNa 13. IlA alaMkAra kathAmAM sabodhanA spaMdano DaoN. ratanabena chADavA 14. mahAmaMtrI udayananI kathAmAM bhaktinA spaMdano DaoN. pravINa sI. zAha 15. labdhi dizAdarzana karAvatI muni DaoN. chAyAbena zAha naMdiSaNanI kathA 16. prabhAvakanI kathAmAM saMbodhanA spaMdano DaoN. razmibena bhedA 17. zrI sanatakumAra cakravartInI kathAmAM mitezabhAI e. zAha sabodhanA spaMdano 64 94 miniTa 119 prANadhAma valasADa 123 131 zAsanaratnA pUjyazrI prANakuMvarabAI ma.nA suziSyA DaoN. viralabAI mahAsatIjI Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kathAnakomAM saddhodhanA paMdano - samatva thakI vItarAgatA samyaka parAkramanA bolamAM saddhodhanA spaMdano - rASTrasaMta pU. gurudeva namramuni ma.sA. 18. dazArNabhadranI kathAmAM saddabodhanA spaMdano yogeza bAvIzI 139 19. cArudattanI kathAmAM saddabodhanA spaMdano DaoN. pArvatI khIrANI 144 20. anekasenAdi cha munirAjonA kathAnaka DaoN. ketakI yogeza zAha 15re dvArA dharmabodha 21. kavizrI RSabhasAgarajI kRta varadatta - DaoN. bhAnubena je. zAha 161 guNamaMjarInI copAI - kathAnaka (satrA) 22. samudrapAlanI kathAmAM sadbodha DaoN. rekhA vorA 173 23. jaina kathAnuyogamAM vyakta thatuM nIti sadAcAra DaoN. sejala zAha 180 ane dharmadarzana 24. jayabhikhunI kathA "devAnaMdA' mAM vyakta thato DaoN. sudhAbena niraMjana paMDyA 192 | mAtRtvano mahimA 25. pavitra bheTa ane jAtismaraNane ujAgara karatI DaoN. madhubena jI, baravALiyA 199 AdrakumAranI kathA 26. zrI mANibhadravIranuM kathAnaka kanubhAI zAha 27. bAhubalInI vizva prasiddha pratimAnA DaoN. reNukA poravAla abhiSekanI kathA 28. guNagauravanuM darzana : harikezIya kathA DaoN. upalA kAntilAla modI 220 29. lobha kaSAya sAme sajAga karatI kapila rameza ka. gAMdhI 227 kevaLInI kathA 30. vinaya ane vaiyAvRtyane ujAgara karatI guNavaMta baravALiyA 234 paMthakamuninI kathA 31. utkRSTa kSamAbhAvanuM darzana karAvatI DaoN. pUrNimA mahetA 246 gajasukumAlanI kathA 32. abhayadAnane ujAgara karatI saMjaya rAjA DaoN. kokilA zAha | (saMyati rAjA) nI kathA 33. nami rAjarSinA jIvana-kavanamAMthI zaileSI ajamerA sabodhanA spaMdano 34. mahAsatI madanarekhAnI kathAmAM sabodha rInAbena zAha 35. udAyana rAjAnI kathAmAM kSamAbhAva zilA rAjendra zAha 36. saMgamathI zAlibhadranI yAtrA : utkRSTa dAna hemAMga sI. ajamerA bhAvanAnuM udAharaNa kasAya - paccakhANeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? kasAya - paccakkhANeNaM vIyarAgabhAvaM jaNayai / vIyarAgabhAva - paDivaNNe vi ya NaM jIve samasuhadukne bhvi| kaSAya paccakhANa kaSAya kone kahevAya ? AtmAnA guNone kuSa (nabaLA) pADe tene kaSAya kahevAya che. AtmAnA guNo kayA ? kSamA, namratA, saraLatA ane saMtoSa e AtmAnA guNo che ane kaSAya tene pAtaLAM pADe che, nabaLAM pADe che. krodha karyo eTale kSamAbhAva nabaLo paDI gayo. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano AtmAmAM rahelA AtmAnA guNonI kRSatA utpanna kare tene kaSAya kahevAya che. kaSAyanA paccakhANa karavAthI AtmA majabUta bane che. AtmA AtmAmAM rahevA lAge tyAre ene para pratye rAga paNa na thAya ane Sa paNa na thAya. para pratye rAga ke dveSa na thavAM, tene kahevAya che vItarAgatA." vItarAga zabda kahyo paNa vitadveSa zabda na kahyo, kema ? rAga mAtA che ane dveSa tenuM bALaka che. IMDuM ja na hoya to maraghInI koI zakyatA nathI. AtmA rAga kare tyAre ja AtmAmAM dveSa janmI zake che. sUkuM vRkSa kyAreya janma na le. haMmezAM lIluMchama vRkSa janma ane lIlAchama vRkSamAM kyAreya Aga na lAge. lIluM jayAre sUkuM thAya tyAre temAM Aga lAge. tevI rIte rAga jyAre rAga raheto nathI tyAre dveSa banI jato hoya che ane te dveSane Aga kahevAya che. kyAMya paNa sIdhesIdho vaiSa janmato nathI. rAga vagarano dveSa kyAreya janmato nathI. rAgane jItI lo, mULane kApI nAkho, thaDa gayA vagara rahevAnuM nathI, paNa phaLane kApazo to pharI pAchuM UgyA vagara raheze nahIM. paramAtmAe rAgane badhA doSono janaka kahyo che. badhA doSonuM mULa kAraNa batAveluM che. rAga na thAya to vyaktine dveSa, aham, kapaTa, IrSA, khaTapaTa kaMI janmavAnuM nathI. evo eka paNa avaguNa batAvo jyAM rAga na hoya. evuM eka pApa batAvo je rAga vagaranuM hoya. ApaNane tiraskAra zA mATe janme che? ApaNane bIjAnuM sAruM kArya game che mATe AnuM kharAba kArya ApaNane gamatuM nathI. rAga vagarano tiraskAra kyAreya janme ja nahIM. kyAMka rAga hoya, sAruM gamatuM hoya to ja kharAba na gamatuM hoya. jagatanAM badhAM ja pApanA mULamAM rAga, rAga ane rAga ja paDelo hoya che. rAgo ya doso vi ya kammabIyaM, kammaM ca mohappabhavaM vayaMti / kammaM ca jAImaraNassa mUlaM, dukkhaM ca jAImaraNaM vayaMti / / rAga ane dveSa bannene samajavA hoya to uttarAdhyayana sUtranA 32 mA adhyayanamAM rAga-dveSa zabda upara vizALa vyAkhyA batAvI che. AkhuM adhyayana tenA para che. vyakti kaSAyanA paccakhANa kare tyAre zuM kare ? AtmAnA avaguNo nIkaLe che tyAre ja AtmAnA guNonI prApti thAya che. avaguNonI nIce ApaNA guNo dabAI gayA che. avaguNone kADhyA eTale guNa to pahelA ja che eTale tene bahAra nIkaLavuM paDe. kaSAyanA paccakhANa kare tene vItarAgabhAvanI prApti thAya che. eka kalAka mATe gusso nahIM karavAno, AvA paccakhANathI zo lAbha thAya ? eka moTA sarovaranI aMdara lIla jAmelI hatI ane sarovaranI aMdara jeTalAM kAcabA, mAchalAM hatA te ghora aMdhakAranI vacce rahetA hatA. kyAMkathI Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano eka soMya mAravAmAM AvI to lIlI zevALa upara bAharathI sUrajanuM eka kiraNa aMdara gayuM. kAcabo teja joIne aMjAI gayo ke A zuM ? ATalo teja prakAza ! ATalI divyatA meM kyAreya joI nathI. kAcabo dhImedhIme te kiraNa sudhI pahoMce che ane jevo upara jAya che eTale zuM thAya ? Aja sudhI tene ema hatuM ke upara dIvAla che paNa jevuM moTuM bahAra kADhyuM eTale upara prakAza... prakAza ane prakAza ! have te kAcabo prakAzamAM raheze ke ghora aMdhakAramAM? prakAzamAM, barAbara ! Akho saMsAra amArI dRSTie sarovara jevo che ane tenI para mohanIya karma - krodha, mAna, mAyA ane lobhanI zevALa jAmelI che. eka kalAkanA krodhanA paccakhANa eTale soyathI eka kANuM pADI dIdhuM. anaMtakALathI cAlatA krodha, mAna, mAyA, lobhanA karmo para eka kANuM pADI dIdhuM. eka kalAkanA paccakhANa karanArI vyakti anaMtakALanI vItarAgI banI zake che. eka kalAka mATe kaSAyanA paccakhANa karanArI vyakti anaMtakALa mATe vItarAgabhAvanI prApti karI zake che. kAraNa ke Aje eka aMza che, Aje jarAka che to AvatIkAle badhuM ja che. jeNe eka kiraNane joyuM nathI te sUrajane kyAreya joI zakato nathI. je vyakti vItarAgI banI che, tenI para bhayaMkara kakSAnuM duHkha Ave, to temAM paNa te taTastha rahe che ane atisukha Ave to temAM paNa te taTastha rahe che. tevI vyakti koNa hatI ? te hatA paramAtmA mahAvIra ! -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano kUtaruM karaDatuM hoya tevA anArya dezamAM paNa mahAvIrane zAMti che ane sonAno gaDha ane ratnanA kAMgarA, ratnono gaDha ane maNiratnanA kAMgarA jevo vaibhava hovA chatAM mahAvIra svAmIne aham nathI. banne paristhitimAM samabhAva che. te vItarAgadazA Ave tyAre sAdhakadazA sArthaka thaI kahevAya. sAdhakano mApadaMDa zo ? keTalI vItarAgatA AvI tenA uparathI sAdhakanuM mApadaMDa nIkaLe che. mAre mArA AtmAne eka kalAka mATe vItarAgI banAvavo che, AtmAnI vItarAga dazA lAvavI che, eka kalAka mATe koInA upara krodha, aham, kapaTa, lobha karavo nathI. kyAMya rAgadveSanA bhAva karavA nathI. koI game te kare, mAre joyA karavuM che - mAtra vItarAgabhAvamAM rahevuM che. koI kaMI bole, saMbhaLAve, apamAna kare, tiraskAra kare, mAre zAMta rahevuM che. Ama nakkI karavA chatAM koIno phona Ave ane ekAdI vAta saMbhaLAya, ekAda sagAvahAlAM sAthe vAtacIta thAya, eTale khalAsa ! zA mATe ApaNe azAMta thaI gayA ? ApaNe vItarAgadazAne prApta karavI che tevo deDha saMkalpa hajI karyo nathI. koI kaMI bole, koI kaMI kahe, koI kaMI saMbhaLAve, mAre eka ja kAma karavuM che - mAre vItarAgabhAvanI aMdara rahevuM che. samasuha dukkhne bhavar3a sukha ke duHkha bemAMthI zuM sAruM? je vyakti vItarAgabhAvanI prApti karAve tenA mATe sukha ane duHkha 12 13 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sambodhanA spaMdano samAna banI jAya che, paNa ApaNe vItarAga nathI to ApaNA mATe sukha sAruM ke duHkha sAruM? je baMnene ekasarakhAM mAne tenA mATe sukha karatAM du:kha vadhAre sAruM. AtmA mATe, sAdhakaAtmA mATe sukha karatAM duHkha vadhu sAruM, paNa ApaNI mohadazAnA kAraNe ApaNane du:kha gamatuM nathI. tamane acAnaka pAchaLathI maMkoDo caTako bhare ane baTakuM bharI jAya to tame zuM karo ? vAMcaNI lakho ke maMkoDAne juo? paramAtmA ema kahe che ke tArI pAse AvatuM pratyeka nAnuM du:kha tArA mATe moTA sukhanuM sarjana karavA mATe Ave che, paNa jene duHkha du:kha na lAge ane jene duHkha sukha lAge te ja sukhanuM sarjana kare che. ApaNI pAse duHkha Ave tyAre ApaNe tene be prakAramAM alaga karavAnuM. sahana karI zakAya tevA ane sahana na karI zakAya tevA duHkhane alaga pADI do. sahana karI zakAya evuM nathI to eno upAya karo, paNa sahana thaI zake evuM hoya to eka niyama banAvo. te duHkha vakhate ApaNuM dhyAna temAM javuM na joIe. kAraNa ke pratyeka sahana karI zakAya evA du:khanuM dhyAna bIjI tarapha laI jaIe to te du:kha ApaNA mATe du:kha rahetuM nathI. ApaNA anaMtA karmo khapI jAya che ane ApaNA mATe te sukhanuM kAraNa banI jAya che. paNa bane che evuM ke duHkha nAnuM hoya ke moTuM, te Ave eTale ApaNe du:khI du:khI thayA vagara rahetA nathI. -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdanoLocal Train ane Express Train vacce pharaka zo? dareka sTezane UbhI rahe tene Local Train kahevAya ane levA jevA sTezana le tene Express Train kahevAya. sAdhaka ane saMsArI vacce zo pharaka? vAMcaNImAM AvavAvALA ane na AvavAvALA vacce zo pharaka? eka ja pharaka - nAnA nAnA sTezana upara kyAreya enI gADI UbhI rahevI joIe nahIM. nAnI nAnI vAtamAM, nAnI nAnI ghaTanAmAM, nAnI nAnI pIDAmAM, nAnA nAnA duHkhamAM e duHkhI thavo na joIe, herAna thavo na joIe, ke trasta thavo na joIe. nAnA du:khamAM to te masta ja hovo joIe. tame Local Train cho ke Express cho? duHkhanA sTezana Ave tyAre te sTezana upara gADIne UbhI rAkhavA jevI che ke nahIM ? te ApaNA mananA Driver ne pUchI levAnuM. ApaNane gADI calAvatAM AvaDe to nAnA nAnA sTezana upara koI divasa gADI UbhI rAkhavI nahIM. ghaNA lokone badhAM ja sukho hoya, badhI ja samRddhi hoya, chatAM eka nAnakaDuM duHkha AvatA ja duHkhI duHkhI thaI jAya ane moDhAmAMthI nIkaLI paDe - mAre to have jIvavuM ja nathI, mane jIvavuM AkaruM lAge che, mane ema thAya che ke jaladI huM pATA nIce jaI ane huM ... !! Avo vicAra zA mATe Ave? kemake tenI gADI nAnA sTezana upara paNa UbhI rahetI hoya che. jene nAnuM sTezana moTuM lAge che tenI gADI tyAM vadhAre vAra UbhI rahe che. nAnA sTezanamAM gADI eka sekanDa UbhI rahe ane phaTa karIne AgaLa nIkaLe. - 15 -- Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sadbodhanA spaMdano paNa ghaNIvAra sTeMzana nAnuM hoya chatAM lAge bahu moTuM ane mana DrAIvara gADIne UbhI rAkhI de to ApaNane samaja hovI joIe ke nAnuM sTeMzana hoya to paNa ApaNI gADI tyAM sekanDathI vadhAre UbhI rahevAnI nathI. tArI gADI tArA nAnA-nAnA sTeMzana upara UbhI rahe che. duHkha vakhate... duHkhanI kSaNa vakhate jo huM sAdhaka AtmA chuM, to mAre nAnA duHkhone gaNavA nathI. sukha ane duHkhano eka niyama che. tene jeTalA gaNIe teTalA vadhe ane jeTalA avagaNIe teTalA ghaTe. sukhane gaNavuM sAruM ke avagaNavuM sAruM ? sukhane je avagaNe ene ja sAdhaka kahevAya. sukhane gaNavA lAge te kyAreya sAdhaka banI zakato nathI. vItarAgabhAvanI prApti karanAra vyakti samaduHkhanA bhAvanI aMdara AvI jAya che. "sukha karatAM duHkha sAruM ane tuM baMnene sarakhuM mAne to te sauthI sAruM !' tame duHkhathI duHkhI thatA ho tyAre kayA karma baMdhAya ? duHkhanI noMdha lenAra vyakti anaMtA duHkhane noMdhe che eTale zuM ? duHkha vakhate je vyakti duHkhI thAya che te ArtadhyAna kare che ane ArdradhyAna tene ja kahevAya je karmonA pradezane karmonI tIvratAne ane tenA samUhane vadhAre che. duHkha vakhate duHkhI thanAra jIva potAnAM duHkhane anaMtavAra vadhAre che ane duHkha vakhate samatA rAkhanAra jIva potAnAM duHkhane ghaTADe che athavA alpa karI de che ! saMdarbha:-jainaAgama zrI uttarAdhyayana sUtra adhyaya-29siddhatvanI yAtrA 1 2 jaina kathAnakomAM sadbodhanA spaMdano dhanya sArthavAhanI kathAnakamAM sadbodhanA spaMdano - pU. DaoN. AratIbAI svAmI AdhAragraMtha ane graMthakArano paricayaH prastuta kathA tIrthaMkara kathita zrI jJAtAdharmakathAMga sUtra AdhArita che. zrI jJAtAsUtra bAra aMgasUtromAM chaThThuM aMga sUtra che. tIrthaMkara paramAtmAne kevaLajJAnanI prApti thayA pachI teo prathama dezanAmAM 'upannaI vA, vigameI vA, veI vA' A tripadI pradAna kare che. tripadInA zravaNathI jene caudapUrva sahita bAra aMgasUtranuM jJAna thaI jAya, tene tIrthaMkaro gaNadhara pade sthApita kare che. gaNadharo potAne pragaTa thayelA jJAnanA AdhAre aMgasUtronI racanA kare che. A rIte jJAtAsUtra bhAvarUpe tIrthaMkara kathita che ane sUtrarUpe gaNadhara graMthita che. zrI jJAtAsUtra dharmakathAnuyogamAM samAviSTa thAya che. temAM jJAta-prasiddha kathAnako ane keTalAka rUpakonI yojanA karIne zAstrakAroe dharma ane karmanA 17 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano siddhAMto samajAvyA che. zrI naMdIsUtranA kathanAnusAra zrI jJAtAsUtra saMkhyAta hajAra pada pramANa che. temAM sADA traNa karoDa kathAo hatI, paraMtu kALakrame jaina sAhityano hrAsa thatAM vartamAne mAtra jJAtAsUtranA prathama zrutaskaMdhamAM ogaNIsa adhyayano ane bIjA zrutaskaMdhamAM daza varga che. A ogaNIsa kathAo ane daza vargamAM prabhu pArzvanAthanI paraMparAnA 256 sAdhvIjIonA jIvanadarzana dvArA zAstrakAre AtmasAdhanA mATenA mahatvapUrNa bhAvonuM darzana karAvyuM che. cAra anuyogamAM dharmakathAnuyoganuM eka viziSTa sthAna che. dharmakathA e upadezanuM prabaLa sAdhana che. bhAratanA dareka dharmagraMthomAM upadeza mATe kathAono mukhya AdhAra lIdhelo che. AtmasAdhanA mATenA gahanatama siddhAMto sAdhakone kyAreka bhArekhama banAvI de che, paraMtu te ja siddhAMto jayAre koIpaNa kathAonA mAdhyamathI samajAvAya, tyAre te saraLa, sahaja ane supAcya banI jAya che. kathAo viSayane rasaprada banAve che. vaidika paraMparAmAM rAmAyaNa ke mahAbhArata jevA dharmagraMtho tenI kathAonA AdhAre prasiddhine pAmyA che. jJAtAsUtramAM bhale koI saLaMga kathA nathI, tema chatAM meghakumAra, malli bhagavatI, draupadI caritra vagere kathAnako vAcakone jakaDI rAkhe tevA che. ApaNe jJAtAsUtranA bIjA adhyayanamAM kathita dhanya sArthavAha ane vijayacoranI kathAnA mAdhyamathI saMbodhanA spaMdanonI anubhUti karazuM. dhanya sArthavAha ane vijayacora: rAjagRha nAmanuM nagara hatuM. tyAM dhanya sArthavAha ane bhadrA nAmanI sArthavAhI rahetA hatA. temanA gRhastha jIvananA ghaNA varSo pachI aneka devadevIonI mAnatA-pUjA karyA pachI eka bALakano janma thayo. te devano dIdhelo hovAthI tenuM nAma devadatta rAkhyuM hatuM. atyaMta lADa-pyAramAM devadattano uchera -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano thaI rahyo hato. mAtA roja navA vastro, AbhUSaNo paherAvIne bALakane susajjita karI saMtAnaprAptino saMtoSa anubhavatA hatA. ekavAra dAsaputra paMthakanI sAthe devadattane gAmanI zerImAM ramavA mokalyo. zerImAM ADoza-pADozanA ghaNA bALako ramatA hatA. bALako ramavAmAM masta hatA ane dAsaputra bIjA bALakonI bAlakrIDA jovAmAM devadattane bhUlI gayo. devadatte bahu mUlyavAna AbhUSaNo paheryA hatA. te samaye nagarano kukhyAta vijaya nAmano cora tyAM pharI rahyo hato. tenuM dhyAna devadattanA AbhUSaNo upara gayuM. taka joIne teNe devadattane upADI lIdho ane chUpI rIte nagaranI bahAra bhAgI gayo. dUra-sudUra ekAMta nirjana jagyAmAM jaIne lobhane vaza thaI mAsUma bALakanI krUra hatyA karI nAMkhI ane bALakanA AbhUSaNo laI lIdhA. tyAra pachI bALakanA mRtadehane avAvaruM kUvAmAM nAMkhIne svayaM gIca jhADImAM chupAI gayo... ahIM thoDIvAra pachI dAsaputra paMthakanuM dhyAna gayuM, te cAre bAju devadattane zodhavA lAgyo, paNa devadatta kyAMya dekhAyo nahIM. te AkuLa-vyAkuLa thaI gayo. zeThane zuM javAba ApIza ? te bhayabhIta thaIne dhrujavA lAgyo. ghare AvIne raDatA raDatA zeThane sarva hakIkata kahI. mAtA-pitA mATe putraviyoganA samAcAra asahya hatA. zuM thayuM haze ? bALaka kyAM gayo haze ? koNa upADI gayuM haze ? vagere vicAronA ghamasANamAM sArthavAha bebhAna thaIne paDI gayA. AsapAsanI vyaktioe zItopacAra karyA. thoDIvAramAM dhanya sArthavAha bhAnamAM AvyA. teNe cAre bAju putranI zodha mATe nagararakSaka koTavAlanI sahAyatAthI corane pakaDI lIdho. devadatte paherelA tamAma alaMkAro sAthe vijayacora pakaDAI gayo. 18 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano koTavAle tene kArAgRhamAM baMdI banAvI dIdho. corane khAvA-pIvAnuM ApyA vinA savArasAMja cAbUkanA mAra mAratA hatA. A rIte ghora trAsa sAthe vijayacorano samaya vyatIta thaI rahyo hato. yogAnuyoga thoDA samaya pachI dhanya-sArthavAha paNa rAjayanA mAmUlI gunAmAM pakaDAI gayA ane karmayoge temane paNa te ja kArAgRhamAM vijayacoranI sAthe eka ja beDImAM bAMdhavAmAM AvyA. dhanya sArthavAha mATe tenA gharethI bhojana AvyuM. sArthavAha bhojana karI rahyA hatA. vijayacora divasothI bhUkhyo-tarasyo hato. teNe bhojana mAMgyuM, paraMtu dhanya sArthavAhanA aMtaramAM putraghAtaka vijayacora upara bhArobhAra roSa hato tethI temaNe spaSTa niSedha karyo. traNa-cAra kalAka pachI dhanya sArthavAhane maLa-mUtra tyAga mATe bahAra javuM hatuM, paraMtu bhojananA niSedhathI khIjAyelA core paNa sArthavAhane nA pADI dIdhI. have zuM karavuM ? dhanya sArthavAha mUMjhANA. zArIrika sthiti kaphoDI hatI. aMte anicchAe temaNe bhojana ApavAnI zarata svIkArI ane cora sAthe bahAra jaIne kudaratI hAjatanuM nivAraNa karyuM. tyAra pachI dhanya sArthavAha potAnI anukULatA mATe zatru sama corane bhojana ApavA lAgyA. samaya jatAM patnI bhadrAne A vAtanI jANa thaI. tene atyaMta du:kha thayuM. kArAgRhamAMthI chUTIne potAnA pati jayAre ghera pAchA AvyA tyAre teNe potAnA pati prati nArAjagI pragaTa karI. te patinI sAme jovA paNa taiyAra na hatI. vhAlasoyA putranA ghAtaka vyakti sAtheno saMbaMdha kaI rIte calAvI zakAya? tenA manamAM kheda hato. tyAre dhanya sArthavAhe potAnI paravazatA, lAcArI ane asahya paristhitinuM pragaTIkaraNa karyuM ke mAre mAtra kudaratI hAjatanA -jaina kacAnakomAM sadbhodhanA spaMdano nivAraNa mATe ja corane bhojana ApavuM paDatuM hatuM. mArA aMtaramAM vijayacora prati saddabhAvano eka aMza paNa nathI. patinI anivArya paristhitine jANIne bhadrAnI zaMkAnuM nirAkaraNa thayuM. tyAra pachI te daMpatI AnaMdathI gRhastha jIvana jIvavA lAgyA. samaya vyatIta thayA pachI dharmaghoSa nAmanA sthavira munibhagavaMtanA upadezanA prabhAve teo dharmanA raMge raMgAyA. temaNe saMyamano svIkAra karyo. aneka varSonI saMyamaparyAyanuM pAlana karIne aMte eka mAsano saMthAro karI paMDita maraNane pAmyA. mRtyu pAmIne prathama devalokamAM deva thayA. tyAMnuM AyuSya pUrNa karIne mahAvideha kSetramAM manuSyajanma dhAraNa karI saMyama-tapanI sAdhanA dvArA sarvakarmano kSaya karI siddhagatine prApta karaze. vijayacora kArAgRhamAM vadha-baMdhananA du:khone bhogavato AyuSya pUrNa karIne prathama narakamAM utpanna thayo. tyAMnI bhayaMkara vedanAne abajo varSa sudhI bhogavIne tyAMnuM AyuSya pUrNa karIne dIrdhakAla paryata saMsAra-paribhramaNa karaze. kathAno sabodhaH zAstrakAre svayaM kathAnA upanaya rUpe saddhodhanuM darzana karAvyuM che. vinaya takkarassa... evAmeva je amhaM NiggaMthe vA NiggaMthI vA jAva imassa orAliya sarIrassa No vaNNaheuM vo... NaNNattha NANa daMsaNa carittANaM vahaNAyAe STETRmANArU | dhanya sArthavAhe vijayacorane dharma samajIne AhAra-pANI ApyA na hatA, paraMtu potAnA zarIranI rakSA mATe ja AhAra Apyo hato. te ja rIte sAdhu ke sAdhvI potAnA zarIranI rUpa ke baLanI vRddhi mATe ke puSTi mATe ke viSayabhoganI pUrti mATe AhAra karatA nathI paraMtu zarIra dvArA jJAnadarzana-cAritranI ArAdhanA karavA mATe ja AhAra kare che. 20 21 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sadbodhanA spaMdano zAstrakArano saMketa dehAdhyAsane choDavAno che. sAdhaka dehAsaktine choDIne AtmA sAthe anusaMdhAna kare, dehadaSTi chUTe, AtmadRSTi pragaTe, tyAra pachI sAdhakane zarIra ke AhAra prati Asakti rahetI nathI. te mAtra sAdhanAmAM sahAyaka samajIne anAsakta bhAve zarIranuM poSaNa kare che. navAMgI TIkAkAra zrI abhayadevasUrijIe vRttimAM A viSayanuM arthaghaTana upamA dvArA karyuM che. rAjagRha nagara samAna manuSyakSetra, dhanya sArthavAha samAna sAdhu, vijayacora samAna zarIra, devadatta samAna saMyama ane tenA AbhUSaNo samasta IndriyanA viSayo che. sAdhu saMyamanI surakSA mATe zarIranuM saMrakSaNa kare che. tenA aMtaramAM IndriyanA viSayonuM koI AkarSaNa hotuM nathI. vRttimAM A bhAvone pragaTa karatI gAthA A pramANe che - sivasAhaNesu AhAra - virahio jaM Na vadRNa deho / tamhA dhaNNo vva vijayaM, sAhU taM teNa posejjA / / AhAra vinA A deha dvArA mokSanI sAdhanA thaI zakatI nathI, tethI sAdhu AhArathI zarIranuM poSaNa kare che, paNa jema dhanya sArthavAhe lezamAtra anurAga vinA vijayacoranuM poSaNa karyuM tema sAdhaka AhAra ke zarIramAM Asakta thayA vinA zarIranuM poSaNa kare che. karmasiddhAMta : DALa mAAM ja movo asthi | karelA karmo bhogavyA vinA chUTako nathI. zAstromAM karmonI saphaLatAnuM aneka sthAne digdarzana che. prastuta kathA karmanA siddhAMtane samajAve che. viSayonI AsaktithI kapAyano janma thAya che. kaSAya karmabaMdhanuM kAraNa che. baMdhAyelA karmo anusAra sukha ke duHkha janaka paristhitinuM sarjana thAya che. A ja saMsArano krama che. 22 jaina kathAnakomAM sadbodhanA spaMdano vijayacora devadattanA AbhUSaNomAM Asakta thayo. tene lobha jAgRta thayo. lobhanI pUrti mATe krUra rIte bALahatyA karI. paMcendriyahiMsAnA te ghora pApanA pariNAme teNe A bhavamAM varSo sudhI kArAgRhano bhayaMkara trAsa sahana karyo. te duSkRtyothI baMdhAyelA karmothI narakAyuSyano baMdha thayo. te karmanA pariNAme lAkho, karoDo, abajonA abajo varSo sudhI narakagatinA dArUNa duHkho bhogavavA paDaze. tyAra pachI paNa dIrghakAla paryaMta te du:khanI paraMparA svarUpe saMsAraparibhramaNa thaze. eka vastunI Asakti ATaluM bhayaMkara pariNAma lAve che. A kathAnaka sAMpratakAlanA saMpatti, pada ke pratiSThAnA lobhamAM aMdha banelA loko mATe lAlabattI samAna che. vyakti A bhavanI pAMca-paccIsa varSanI jiMdagI mATe pariNAmano vicAra karyA vinA bephAma pAponuM AcaraNa kare che, amitta su vahuAna yuvA kSaNika-alpakAlanA sukha mATe te svayaM potAnA dIrghakAlanA duHkhanuM nirmANa kare che, A tenI mUDhadazA che. bhoganuM pariNAma dIrghakAlanuM duHkha che ane tyAganuM pariNAma dIrghakALanuM sukha, zAMti ane samAdhi che. dhanya sArthavAhe satsaMgathI bodha pAmI tyAgamArga svIkArI du:khajanaka, Adhi-vyAdhi-upAdhijanaka bhavaparaMparAno aMta karyo. sthULadaSTie tyAga mArga kadAca kaThina lAge paraMtu tenuM pariNAma zreSTha che. A rIte kathAnaka karmanA sukharUpa vipAka ane duHkharUpa vipAkane samajAve che. anekAMta dRSTi H koIpaNa vastu, vyakti ke paristhitinuM darzana eka dRSTikoNathI thAya, 23 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano jIvI zake che ane AsapAsanA vAtAvaraNane paNa zAMta banAvI zake che. A rIte dhanya sArthavAha ane bhadrA sArthavAhIno jIvanavyavahAra vAcakone zAMta ane surakSita jIvana jIvatA zIkhave che. - jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano tyAre te yathArtha hotuM nathI, jemake bhadrA sArthavAhIne kArAgRhamAM rahelA potAnA pati putraghAtaka corane AhAra Ape che, te samAcAra maLyA. turaMta tene pati prati atyaMta abhAva, roSa ane nArAjagInA bhAvo pragaTa karyA. pati kevA saMyogomAM kevI rIte AhAra Ape che te jANavAno prayatna karyA vinA ja patinI upekSA karavA lAgI. jayAre pati pAsethI sarva hakIkata jANI arthAt ekAMtadRSTi choDIne anekAMta dRSTi apanAvI, tyAre teno roSa utarI gayo. Ama koIpaNa samasyAnA samAdhAna mATe anekAMta dRSTi eka auSadhanuM kAma kare ekAMta dRSTikoNa samasyA che, anekAMta dRSTikoNa samAdhAna che. ekAMta dRSTikoNa rAga-dveSajanaka che, anekAMta dRSTikoNa vItarAgatA taraphanuM gamana che. ekAMta dRSTikoNa ajJAna che, anekAMta dRSTikoNa samyagujJAna che. ekAMta dRSTikoNa karmabaMdhanuM kAraNa che, anekAMta dRSTikoNa karmamuktino mArga che. AjanA yugamAM prAyaH vyaktinA mAnasa saMkucita, zudra ane svArthabahula thaI gayA che. anya vyaktinA ekAda vyavahArane joIne sAmI vyakti mATe abhiprAyo Ape che, anumAno bAMdhe che. potAnI icchAthI AMzika paNa viruddha vyavahArane joIne teno uzkerATa pragaTa thAya che. kSaNavAramAM te saMbaMdhone bagADI nAMkhe che, paraMtu jo bhadrasArthavAhIe patinI sAMbhaLIne potAno abhiprAya badalI nAMkhyo ane zAMtithI jIvana vyatIta karavA lAgI, te ja rIte eka vyakti potAnI vizALa dRSTithI bIjAnA dRSTikoNane samajavAno prayatna kare to Aveza ke uzkerATane avakAza raheto nathI. te svayaM zAMtithI saMbaMdhonI vicitratAmAM samabhAvaH saMsAranA saMbaMdho vicitra che. jenA vinA eka kSaNa paNa jIvI zakIza nahIM, te pramANe jIvanI mAnyatA hovA chatAM tenA vinA anaMtakALa vyatIta karavo paDe che ane jenuM mukha kyAreya joIza nahIM tevo dveSabhAva rAkhatA jIvane te vyaktine tyAM ja putra rUpe utpanna thavuM paDe che, tenI sAthe rahevuM paDe che. jema dhanya sArthavAhane putraghAtaka vijayacoranI sAthe ja eka beDImAM baMdhAIne kArAgRhamAM rahevuM paDyuM, kudaratI hAjatanA nivAraNa mATe vijayacoranI ja adhInatA svIkAravI paDI. saMsAranA saMbaMdhonI A ja vicitratA che. vyakti jo A vAstavikatAne svIkAre, to saMbaMdhIjanya rAga-dveSanA bhAvone ghaTADI zake che. A rIte kathAnaka TUMkuM hovA chatAM jIvana vyavahAramAM te atyaMta bodhapradAyaka che. | (saurASTra kesarI prANaparivAranA tapasamrATa pU. ratilAlajI mahArAjanA AjJAnuvartI pUjya mUkta-lIlamanA ziSyaratnAvirala prajJA pUjya vIramatIbAI ma.sa.nAziSyA AratIbAI ma.sa. prANa Agama batrIsInA sahasaMpAdikA che ane teoe khataragacchanA pU. devacaMdrajI svAmI para zodha prabaMdha lakhI pI.eca.DI. karela che. pUjyazrI jaina vizvakozanA parAmarza dAtA che.) 24 - 25 - Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kathAnakomAM sadhdhodhanA spaMdano IkoI rAThoDanA karmanI kikiyArI batAvatI kathAnuM saMvedana - pU. DaoN. viralabAI svAmI -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdanoloko pAsabuka, cekabuka, phesabuka vasAvaze paNa Agamabuka vasAvavI gamatI nathI. AtmA ane paramAtmA vaccenuM mAdhyama Agama che. Agama e paramAtmAno patra che, paraMtu teNe svayaM nathI lakhyo. jema zeTha potAnA mahetAjI pAse patra lakhAve tema paramAtmAe gaNadhara pAse patra lakhAvyo ane ApaNA sudhI pahoMcADI dIdho. je patranI aMdara sonerI zikhAmaNa, anaMta sukhanA khajAnAnI cAvIo ane jIvana jIvavAnI viziSTa kaLAo batAvI che. te patra to ApaNA hAthamAM AvI gayA paraMtu have tene prekTikala jIvanamAM utAravA paDe. jema mobAIlano rIcArja karAvavo paDe tema mAnavajIvanane mahAna banAvavA mATe AgamarUpI pada ane kathAo dvArA rIcArja karAvavo paDaze. 32 Agama paikI 11 muM vipAkasUtra eka karmavedananuM zAstra che. be prakAranA karma che - zubha ane azubha. A banne karmone samajAvatuM viSAkasUtra rasamaya ane saMvedanazIla kathAothI bharapUra che. kathA sAMbhaLatAM aMtaranI vyathA, aMtarano thAka ane karmanI nirjarA thAya che. je kathA sAMbhaLavAthI haiyuM hacamacI jAya, magaja meDa thaI, buddhi bahera thaI ane hAtha hAthamAM na rahe, to vAMco IkoI rAThoDanI kathAno AsvAda. bhagavAna mahAvIranA samayamAM mRgagrAma nagaramAM vijayakSatriya rAjA ane mRgAvatI rANI rAjya karatA hatA. samaya pasAra thatAM mRgAvatI rANIe eka bALakane janma Apyo tenuM nAma mRgAloDhiyA rAkhuM; je janmathI ja hADapiMjara hato. tene AMkha, kAna, nAka, hAtha, paga Adi avayava na hatA. te dareka aMgonA sthAne phakta nizAnI ja hatI. janma pahelAM garbhamAM ja tene bhasmaka roga lAgu paDyo hato, jethI AhAra kare ke tarata ja tenA zarIramAMthI vAMco vicAro ane jANo karmarAjAnI anokhI bhAta, vipAkasUtramAM IkoI rAThoDe sattAthI barabAda karyA dina rAta; bha. mahAvIrane gautama svAmInA saMvAdathI jANavA maLI karmanI vAta. kathAno sabodha vAMcI janajana sudhArI lejo potAnI jAta. vItarAga prabhue AtmakalyANa mATe AgamabhAvano apUrva rAjamArga batAvyo. mahApuruSanA viSAdathI jagatane amUlya prasAda maLe che. maharSi vAlmikInA aMtaramAM viSAda na thayo hota to jagatane rAmAyaNano prasAda na maLata. maharSi vyAsa ane mahArathI arjunanA aMtaramAM viSAda na thayo hota to jagatane bhAgavata ane gItAno prasAda na maLata, ema gautamasvAmInA aMtaramAM viSAda na jAgyo hota to bhagavAna mahAvIranA Agamano prasAda na maLata. mokSamArgamAM gamana karavA mATe Agama mAIlasTona che. Aje - 26. - 20 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano paru ane lohI vahetuM. sAkSAt narakanA darzana thAya evuM duHkha bhogavato hato. pUrvabhavanI mojathI teno poja jovo na game. tenI AkRti jotAM AtmAmAM eka anokhuM saMvedana thatuM. mUkI de manavA managamatI moja, mAthe phare che karmanI phoja, divase divase vadhaze karmano boja, bhAvimAM badalI jaze poja. zAstramAM traNa prakAranA AtmA batAvyA che. (1) jagatane kendramAM rAkhIne jIve te bahirAtmA. (2) jagadIzane kendramAM rAkhIne jIve te aMtarAtmA (3) jAtane kendramAM rAkhIne jIve te paramAtmA. mRgAloDhiyAe jagadIza ane jAtane bAjumAM rAkhI jagata upara sattAnuM jora jamAvyuM hatuM. karmanI 158 prakRtiomAMthI 103 prakRtio prAyaH deha mATe rokAyelI che. deha mATe jIva keTalAM karma bAMdhe che teno vicAra karo. eka aMtarmuhUrtamAM sAdhAraNa vanaspatinA jIvo 65,536 bhava kare. pratyeka vanaspati 32 hajAra bhava kare. ekendriya 12,834 bhava kare. beIndriya 80bhava kare, teIndriya 60bhava kare, caurendriya 4) bhava kare, asaMjJI tiryaMca 24 bhava kare, saMjJI manuSya ane saMjJI tiryaMca 1 bhava kare. manuSya gatinA jIvo bhava ochA kare paNa pApanI pagadaMDIe caDI pariNatIne bagADI parigrahanA lAlace, sattAnA mohamAM anaMta bhava kare che. suciNNA kammA suciNNA phalA bhavanti / duciNNA kammA duciNNA phalA bhavanti / / sArA karma karyA hoya to sAruM phaLa maLe che ane kharAba karma karyA hoya to kharAba phaLa maLe. mRgArANIne prathama putra mRgAloDhiyo hato. tyAra pachI cAra putro thayA hatA; je suMdara, sohAmaNA ane rUpa - guNathI yukta hatA. - 28 -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano eka samaye mRgApura nagaramAM bhagavAna mahAvIra padhAryA. samRddhimAna vijayakSatriya e dharatIno rAjavI hato. te rAjAnI dhana-dhAnya ane dharmanI samRddhi bhalabhalAnI AMkhamAM vasI jAya tevI hatI. parivAra ane nagarajano sahita te prabhunI dezanA sAMbhaLavA gayA. te ja nagaramAM eka dIna, hIna, avayavathI beDhaMga, janmAMdha, kapaDAM cIMtharehAla, cAlavAnA ThekANA nahi, mAthe mAkhI baNabaNatI hatI evI te vyaktie nagaramAM thatAM kolAhalane sAMbhaLIne koI dekhatA puruSane pUchyuM, "he devAnupriya ! zuM Aje mRgagAmamAM IndrAdi mahotsava che? skaMdha mahotsava che? rAja mahotsava che? udyAna ke parvatanI yAtrA che ? ke jethI A ugravaMzI ane bhogavaMzI Adi ghaNA puruSo eka ja dizAmAM, eka ja tarapha nagara bahAra jaI rahyA che ?" te puruSe kahyuM, "he devAnupriya ! Aje nagaramAM IndrAdino mahotsava nathI. A nagaramAM brahmanA brahmA, vizvanA viSNu, kiMkaranA zaMkara, jIvanA ziva, cAkaranA ThAkara, insAnanA Izvara ane mAnavanA mahAvIra bhagavAna padhAryA che. tenI dezanA sAMbhaLavA sau jaI rahyA che." janmAMdha vyaktie kahyuM, "mane tame sAthe laI jAva." dekhatA puruSe teno hAtha pakaDIne bhagavAnanA samavasaraNamAM laI Avyo. janmAMdha vyakti prabhunI paryApAsanA karI dezanAmAM besI gayA. bhagavAna mahAvIra mAlakauMsa rAgamAM dezanAno dhodha varasAvyo. saMsAra kevo asAra che "yuve sAsanmi " zarIra kevuM anitya che "meM zarIra ve" anitya zarIramAMthI sAra zodho. karmanA koyaDAne ukelo. "dana rmanI ta:" karma bhalabhalAne paNa choDatA nathI. zreNika mahArAjAne haraNI haNavAmAM 84 sekaMDa nahi thaI hoya paNa tenA phaLa svarUpe 84 hajAra varSa sudhI narakamAM rahevuM paDyuM. karma karatAM cetI jAo. beMkamAM eka seviMgsa khAtuM ane Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano bIjuM phIksa DIpojhITa khAtuM hoya. seviMgsa khAtAmAM vyAja ochuM maLe, phIksa DIpojhITamAM vadhAre maLe. seviMgsa khAtAnI rakama game tyAre upADI zakAya. ema mAnavajIvanarUpI beMkamAM mukhyatve be khAtA che (1) AgAra dharma ane (2) aNagAra dharma. A be dharmathI vItarAgadazAne prApta karI zakAya. gautamasvAmIe prazna pUchyo, 'bhaMte ! A keTalo duHkhI AtmA che, tenA jevo A duniyAmAM bIjo koI duHkhI hoya kharo ?' bhagavAna kahyuM, 'haMtA he gautama ! tenAthI vizeSa du:khI AtmA A mRgagAma nagaramAM vijayakSatriya rAjAno putra ane mRgAvatI rANIno Atmaja mRgAloDhiyA nAmano eka bALaka che. te janmathI ja aMdha che. arthAt tene hAtha, paga, kAna, AMkha ane nAsikA Adi aMgopAMga nathI. aMgopAMganA sthAne mAtra AkAra che. tenI mAtA tenuM pAlanapoSaNa ghaNI sAvadhAnIpUrvaka gupta rIte, gupta bhoMyarAmAM karI rahI che.' gautamasvAmIe namaskAra karI bhagavAna mahAvIrane kahyuM, 'bhaMte! ApazrInI AjJA maLe to huM te bALakane jovA icchuM chuM.' ahIM gautamasvAmIno vinaya sAMgopAMga jhaLahaLe che. bhagavAna mahAvIre kahyuM, "mahAsudaM vevANupiyA" jema tamane sukha Upaje tema karo. gautamasvAmI guruAjJA prApta thavA para prasanna ane saMtuSTa mane IryAsamitinuM barAbara pAlana karatAM karatAM mRgAvatInA ghare AvyA. mRgAvatI rANI gautamasvAmIne jotAM AnaMdita, praphullita ane harSita thaI. Aja mAre AMgaNe kalpavRkSa phaLyuM. darzana karatAM anaMtAnubaMdhI kaSAyanI cAra ane mohanIya karmanI traNa A sAta prakRtino upazama karI samakitanI sanmukha thaI. 69 kroDAkroDa sAgaropamathI jhAjherA karmono kSayopazama karyo. 'prabhu ! Aja mArA AMgaNe asamaye AvavAnuM zuM prayojana ?' gautamasvAmIe -- 30 -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano kahyuM, 'huM tamArA dIkarAne jovA Avyo chuM." tyAre mRgAdevIe cAra putrone vasa-AbhUSaNathI zaNagArIne gautamasvAmI pAse hAjara karyA. 'he bhagavanuM ! A mArA cAra putro che tene Apa joI lyo.' gautamasvAmIe kahyuM, "he devAnupriya! huM tamArA A putrone jovA mATe nathI Avyo, paraMtu janmAMdharUpa jayeSTha bALakanuM tame ekAMta gupta bhoMyarAmAM gupta rIte khAnapAnAdi dvArA pAlanapoSaNa karI rahyA cho evA mRgAloDhiyAne jovA Avyo chuM." A vAta sAMbhaLI Azcaryacakita thaIne teNe gautamasvAmIne pUchyuM, 'bhaMte ! evA koNa jJAnI ane tapasvI che? jemaNe mArI A rahasyapUrNa gupta vAta ApazrIne yathArtharUpe kahI ?' tyAre gautamasvAmIe kahyuM, "he devAnupriya ! mArA dharmAcArya, traNalokanA nAtha, kevaLajJAnI, kevaLadarzanI, manamananI vAta jANanArA bhagavAna mahAvIre A gupta vAta mane karI.' pachI mRgAvatI rANI vipula pramANamAM khAnapAnathI gADI bharIne gupta bhoMyarAmAM gautamasvAmIne laIne gaI.' prabhu ! Apa moDhe kapaDuM bAMdhI lejo.' mRgavatIe paNa moDhe kapaDuM bAMdhI lIdhuM. bhUmigRhanuM dvAra kholyuM tyAre temAMthI atyaMta durgadha phelAvA lAgI. te durgadha marelA sApa, kUtarA, bilADI, uMdara, gAya, manuSya, ghoDA, hAthI, siMha, vAgha, gheTAM, dIpaDA vagerenA klevara saDI gayA hoya, gaLI gayA hoya, kohavAI gayA hoya tevI bhayAnaka durgadha hatI. kIDA khadabadatA hatA. mRgAvatIe AhArane bhoMyarAmAM rahela piMjarAmAM nAMkhyo . mRgAloDhiyAe vipula pramANano AhAra rUMvATI dvArA grahaNa karyo. te AhAra tarata ja paru ane rUdhiranA rUpamAM rUpAMtara thaI gayo ane bahAra vahevA lAgyo. bALaka tene cATI gayo. gautamasvAmI A dazya joIne avAk thaI gayA. tyAMthI vihAra karI - 31 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano bhagavAna mahAvIra pAse AvyA. vaMdana karIne kahyuM, 'bhaMte ! meM naraka ke nArakIne joyA nathI, paNa kharekhara ! A bALaka naraka karatAM vadhAre vedanA anubhave che. he bhagavAna ! te bALaka pUrvabhavamAM zuM hato? teNe kevA krUra karma karyA haze ke te A bhavamAM rAjAno putra hovA chatAM AvuM mahAbhayaMkara duHkha bhogave che ?' bhagavAne kahyuM, "he gautama ! jaMbudvIpanA zatadvAra nagaramAM vijayavardhamAna nAmanuM eka laghunagara hatuM. IkoI rAThoDa te nagaranA rAjayanuM pratipAlana karato hato. te svabhAvathI adharmI, kRSNalezI ane durAcArI hato. -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano cAra kaSAyanI cokaDImAM ramIne anekane pAyamAla karI nAMkhyA. rAga ane dveSanA bIjane vAvIne saMsAranuM vRkSa UbhuM karyuM hatuM. cADIcugalI karI rAjAnA kAna bhaMbherI aneka zreSThIvaryone ciMtAtura banAvyA hatA. mAyA ane asatyanuM AcaraNa karI potAnI vAta pakaDI anekane ApaghAta karAvyA hatA. he gautama ! teNe mAthAnA vALa jeTalA pApa karyA tenA phaLasvarUpe karmanA kAyadA pramANe koI rAThoDane aMtima samaye 16 roga utpanna thayA. A vedanAmAM marIne te mRgAloDhiyo thayo. bAMdhyA aDhAra vApasthAnakanA pApa, nagarajano para karyo saMtApa, karma bhogavatA kare che bApa re bApa, duHkha bhogavaze te amApa. karmonI keseTa sau koI sAMbhaLe, karmano vicAra koI nA kare hasatAM hasatAM je karmo bAMdhyA haze, raDatAM raDatAM bhogAvavA paDaze... karmonI... IkoI rAThoDa aDhAra pApasthAnakanuM sevana karavAmAM pAvaradho hato. nirdoSa pazu-pakSInI hiMsA karI mAMsAhAranuM sevana karato. asatyanuM AcaraNa karI khoTA lekha, dastAveja lakhI janatAne parezAna karato. moTI corI karI khissAkAtarune sAtha Apato. durAcAranuM sevana karI parastrI laMpaTa banI aneka strIonA cAritra lUMTato hato. parigrahanI mUrchA vadhArI sattAnA jore garIbonA gaLA kApI ane zAhukArane jamInadosta karI deto. gurujanonI niMdA karI azAtanAnA karma bAMdhyA. IkoI rAThoDe dhanadhAnyanA bhaMDAra bharyA, parigrahanA lobhe prabhune bhUlI gayA; hAyavoya karIne narakamAM gayA, karma bAMdhatA pahelA vicAra karo... karmonI... IkoI rAThoDe aMtima samaya hAyavoya ane arerATImAM pUrNa karyo. tenA karma pramANe te narakamAM gayo, tyAMthI tiryaMcano bhava karyo, pachI ekeka bhava karatAM karatAM sAte narakamAM utpanna thayo. tyArapachI nAnA moTA lAkho bhava karI zubhakaraNI vaDe anaMtakALe mahAvidehakSetramAM janma laI siddha, buddha ane mukta thaze. gautama zuM kahuM IkoI rAThoDanI pApanI lIlA, lobhanA lAlace pazu, tiryaMca, mAnavane mAryA khIlA; aneka gAma nagaramAM yuddha karI toDAvyA che kIlA, anaMtakALa sudhI phaLa devAmAM karmarAjA nahIM bane DhIlA. - 32 - - 33 - Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sabrodhanA spaMdano - jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano kathAno sabodhaH- karma bAMdhatA pahelAM vicAra karIne kArya mATe paga upADazo to cIkaNA karma nahi baMdhAya. sattAnA jore ekavAra karma bAMdhI lezo to tene bhogavavA mATe bhavarUpI araNyamAM IkoI rAThoDanI jema lAkho bhava karavA paDaze. bIjAne satAvazo nahi to haLavA karma baMdhAze. jema navA kapaDAM para lAgelI dhULa khaMkherI nAMkhavAthI kharI jAya che ema sArA karma karavAthI jIva samakitane dhAraNa karI paMcama gatine prApta karI zake. are ! dravyakarma ane bhAvakarma bannethI mukta thaI zake. jaina kathAnakomAM sambodhanA spaMdano chalochala bharyA che (saurASTra kesarI prANagurunA ziSyA pUjayazrI prANakuMvarabAI mahAsatIjInA ziSyA DaoN. viralabAI mahAsatIjIe nava tattva: eka adhyayana para zodhaprabaMdha lakhI pI.eca.DI. karela che.) - guNavaMta baravALiyA jaina Agama ane Agamettara sAhityamAM kathAono bharapUra khajAno che. AgamanA cAra anuyoga prayojayA che. (1) caraNakaraNAnuyoga (2) dharmakathAnuyoga (3) gaNitAnuyoga (4) dravyAnuyoga. sAdhusaMtonA AcAra, jaina gaNita ane jainadarzananuM tattvajJAna samajavA mATe dharmakathAnuyogamAM AvatI kathAo bahu ja upayogI che. dharmanA gUDha rahasyo samajavA mATe dRSTAMtakathAo, caritrakathAo bahu ja upayogI che. A kathAnakonI virATa sRSTi ApaNI amUlya saMpadA che. zrI sthAnAMga sUtramAM dharmakathAnA cAra prakAra darzAvyA che. jemake, (1) AkSepaNI kathA : je kathAo jJAna ane cAritra pratye AkarSaNa pedA kare che. (2) vikSepaNI kathA : je kathA sanmArganI sthApanA karatI hoya. - 34 - * 35 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano (3) saMvedanI kathA : je kathA jIvananI nazvaratA, duHkha bahulatA ane zarIranI azucitA batAvIne vairAgya utpanna karatI hoya. (4) nirvedanI kathA : je kathA kRta karmonA zubhAzubha phaLa batAvIne saMsAra prati udAsInatA batAve che. A cAra prakAranI kathAnA bIjA cAra prabheda paNa batAvyA che. Ama, kathAsAhityamAM dharmakathA jIvananuM AmUla parivartana karanArI zreSThatama kathA che. Agama sAhityamAM AvatI kathAonuM pAtronI pradhAnatAnI dRSTie paNa vibhAjana karavAmAM AvyuM che. jemake, uttama puruSonA kathAnako, zramaNa kathAnako, zramaNopAsaka kathAnako. nirva kathAnako vagere vagere. A kathAnakomAM mukhya viSaya tarIke tIrthakaronA caritra, zramaNa bhagavaMtanI saMyamasAdhanA, pariSahajaya, tapazcaryA, jJAna, dhyAna vagerene darzAvyA che. mAnava vArtApriya prANI che. vArtA kahevI ane sAMbhaLavI tene game che. zaizavakALathI laIne jIvanasaMdhyAnA samaya sudhI bhinna bhinna prakAranI kathAvArtAono AnaMda le che. temAM paNa dharmakathA to upadezanuM prabaLa sAdhana che. jagatabharamAM kathAsAhityanuM sthAna advitIya ane anupama che. kahA-baMdhe ta Nasthi jayammi jaM kaha vi cukkA kuvalayamAlA jagatamAM evo koI padArtha nathI ke jene kathAracanAmAM sthAna maLyuM na hoya. pratyakSa duniyAmAM je mAnavaprajA vase che temAM bhaNelA, kuzAgrabuddhivALA alpa che ke je vijJAna, tattvajJAna, bhUgoLa, khagoLa, gaNita, Ayurveda, adhyAtma, yoga, pramANazAstra jevA gahana ane tAttvika viSayomAM rasa laI UMDA UtarI zake. AthI teone sa-rasa ane samaja paDe tevA ane te samaja dvArA jIvanano rasa mANI zakAya tevA sAhityanI apekSA che. AthI ApaNA - jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdanopUrva RSimunioe vipula pramANamAM kathAo dvArA temanI apekSAne pUrNa rIte saMtoSI che. teonA saptaraMgI meghadhanuSyanI vividhatA ane bhAtIgaLa manoraMjanathI bharyuM kathAsAhitya ApaNI jAtanI sUdhabUdha visarAvI kathArasanA alaukika pradezamAM dorI jAya che. vizvanA koIpaNa dharma-darzana, zikSaNa ke samAjanA kSetramAM siddhAMto ke niyamo samajAvavA ke je te kSetranA sahetu bara lAvavA prerakabaLa tarIke kathAnakono upayoga anivArya rIte karavAmAM Avyo che; jemAM jIvanamAM ghaTita thayelA preraka prasaMgo, upanaya kathAo, daSTAMta kathAono samAveza karavAmAM Ave che. samAjanA vividha vargamAM sadAcAranuM siMcana karavA mATe, vividha jAti, saMpradAya ke dharmanA lokone dharmAbhimukha karavA mATe vividha prakAranI kathAono Azraya levAmAM Avyo che. ApaNA purANo, veda, upaniSado, Agama uparAMta ApaNA mahAkAvyo rAmAyaNa - mahAbhAratamAM paNa bharapUra kathAnako saMgrahita che. kathAomAM paMcataMtra, hitopadeza, IsapanI nItikathAo, bauddhanI jAtakakathAo, parIkathAo, jaina kathAsAhityamAM AgamayuganI kathAo, bAlAvabodha, upadezamALAnA kathAnakono samAveza thAya che. dharmamAM zraddhA vadhAravA mATe paryakathAo, vratakathAo ane tattvabodhakathAono phALo noMdhapAtra che. jaina dharmamAM jJAnaprApti mATenA mArga-anuyoga dvAranA cAra prakAra batAvyA che - jemAM dharmakathAnuyogamAM triSaSTizalAkA puruSa Adi mahAtmAo, dAnI, zrAvaka zreSThIo, satI strIonA preraka jIvanane kathAnako dvArA varNavavAmAM 30 - 36 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano AvyA che. jaina kathAsAhityamAM jJAtAdharmakathA AgamamAM sADA traNa karoDa kathAo hatI tevI zrutaparaMparAthI mAhitI maLe che, paraMtu Aje ATalI moTI saMkhyAmAM kathAo upalabdha nathI. kathAnuyoga e sAmAnya janasamUha mATe dharmamArgamAM pravezadvAranI bhUmikA pUrI pADe che. kathA-lokakathA e sAhityanuM hRdaya che. AbAlavRddha, garIba-tavaMgara, sAkSara-nirakSara sarva koIne kathA samasvarUpe ekasUtratAthI jakaDI bAMdhI rAkhe che. A uparAMta tenI vizeSatA e che ke ene jeTalI sAMbhaLavA ke vAMcavAmAM Ave eTalI ja sahelAIthI, saraLatAthI te hRdayaMgama thaI zake che. AthI ja pratyeka dharmAcAryoe potAno dharmopadeza kathAnA mAdhyama dvArA karavAnuM yogya, ucita mAnyuM che. mAnavajIvanamAM dhArmika saMskAronA siMcana mATe kathAthI uttama saraLa, sahaja ane yogya koI mAdhyama nathI ane AthI ja vizvanA pratyeka dharmamAM kathAsAhityanI lokapriyatA, pracalitatA vyApakapaNe jaNAya che. bhagavAna mahAvIre dharmopadeza daramiyAna dharma, vijJAna ane tattvadarzana jevA gUDha ane gaMbhIra tattvone adhika saraLa, sugama, subodha ane rucikara banAvavA mATe kathAno Azraya lIdho; jene AgamasAhityamAM saMgrahita-saMkalita karavAmAM Avyo. Agama sAhitya pachI kramazaH thatI kathAracanAmAM parivartana AvatuM gayuM. AgamamAMthI prApta kathAo, caritra ane mahApuruSonA jIvananA nAnAmoTA aneka prasaMgomAMthI mULa kathAvastumAM avAMtara kathAonuM saMyojana ane mULa caritranA pUrvajanmonI ghaTanAone samRddha karavI, enI kathAvastuno vikAsa ane vistAra karavAnI pazcAddavartI zailI banI gaI, je zailIno prabhAva rAmAyaNa, mahAbhArata ke jAtakathI mAMDIne cAritro, pArAyaNo, AkhyAyikA, - 38 - -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano - kathAkoSo ItyAdimAM paraMparAgata rIte jaNAI Ave che. vizvabharanA dharma ane sAhityae daSTAMtakathAno sahAro lIdho che. bALadazAnA zrotAo ane vAcakone dharma ane tattvanA gahana rahasyo saraLatAthI rasamaya rIte samajAya e teno mukhya uddeza che. kathAo dvArA paricitatAnI mAdhurI ane aparicitatAno AnaMda ApI zakAya che. dravyAnuyoganA gahana tattvo prAthamika dazAnA vAcako mATe samajavA muzkela-adharAM che, paraMtu dravyAnuyoga kathAnuyoga para savAra thaIvAcakanA hRdaya sudhInI yAtrA saraLatAthI karI zake che. dharma ane darzanane jagata sudhI pahoMcADavA kathAnuyoga sauthI vadhu upakAraka bane che. AgamamAM kathAnuyoga abhipreta che. kAdambarIno bhAvAnuvAda karanAra, kavi bhAlaNanI ukti amArA hRdayabhAvane vAcA Ape che, mugdha rasika sAMbhaLavA icchI paNa prIrachI nava jAya, tehane prIchuvA kAraNe kIdhuM bhAlaNe bhASA baMdha." mugdharasika zrotA sAMbhaLavA ane samajavA icche che, paraMtu samajI zakatA nathI ane saraLa rIte samajAvavA bhAlaNa je rIte AsvAda-bhAvAnuvAdano puruSArtha kare che tema ApaNe paNa kathAnako dvArA AsvAdano puruSArtha karavo joIe. vizvanA kathAsAhityamAM jAsUsI kathAo, jugupsApreraka kathAo, bIbhatsakathAo, hiMsAtmaka vIra kathAo puSkaLa che, paraMtu dharma ke darzanasAhityamAM AvI kathAone sthAna nathI. ahIM nIti-sadAcAra prerakakathAo, cAritryakathAo, tapa-tyAganI kathAo ja dharmakathAo che, je mAnavajIvanane UrdhvagAmI karI zake che. vaLI, 39 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano jJAnIoe cAra vikathAno tyAga karavA jaNAvyuM che; jemAM pApahetubhUta strIpuruSanI kathA che. e ja rIte rAjakathA ane dezakathA karavAthI niMdA dvArA AtmA anarthadaMDathI daMDAya ane karmabaMdhana kare che, to vaLI kyAreka AdhyAna ke raudradhyAnamAM phasAI jAya che. jayAre bhojanakathAmAM Asakti abhipreta che. AvI vikathAno, ArAdhaka AtmAoe tyAga karI mAtra dharmakathAno ja Azraya levo joIe. Asakti ane saMjJAone pAtaLI pADavA A kathAnako pAyAnuM kAma kare che. zAstrakAra parAmarzIo, jaina dArzaniko, munio ke jaina sarjaka sAhityakAro ema daDhapaNe mAne che ke sAhitya ane kalAnA sarjanano uddeza zubhatattvonA darzanano hoya to ja sArthaka. kathA, kAvya, sAhitya, saMgIta ane lalitakathAothI jIvana sabhara bane che. mATe ahIM jIvanamAM kalAnI AvazyakatA ja nahi, paraMtu anivAryatA svIkArAI che, paraMtu jIvananI sabharatA ane madhuratAnuM zuM ? mAtra kalpanAmAM vihAra karavAthI jIvanamAM sabharatA ane madhuratA AvI zake ? sarjanazakti khIlavavA mATe kalpanAnA vikAsanI eka nizcita hada che. e sarahada pAra karyA pachI nirarthaka che. kathA, kAvya, sAhitya ke saMgIta vagere kalAo mAtra bhakti prayojanarUpa na hoya, sadAcArapreraka na hoya to mAtra kalpita ane nirarthaka banI raheze. je sarjanamAM nija svarUpane pAmavAnI jhaMkhanA nathI te kRti indriyonA manoraMjana karanArI nIvaDe che, jenuM pariNAma bhoga-upabhoga ane tRSNA vadhAranAruM, rAga-dveSa ne saMsAra vadhAranAra che. sUradAsa, tulasIdAsa, mIrAM, narasiMha, kabIra, AnaMdaghanajI, zrImad rAjacaMdrajI, pU. yazovijayajI, pU. haribhadrasUri, -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdanokalikAla - sarvajJa hemacaMdrAcArya, pU. kuMdakuMdAcAryanuM sAhitya AtmArthe hovAthI ciraMjIva banI amaratvane pAmyuM. prAcIna ke madhyakAlIna kathAmaMjuSA kholI sAhityasarjako, kathAonA zraddhAtattvane akabaMdha rAkhI sAMprata pravAha pramANe Adhunika-vaijJAnika abhigamathI e kathAo navI peDhI samakSa rajU karaze to yuvAnone dharmAbhimukha thavAnI navI dizA maLaze. jaina kathAnuyogamAM zrAvaka, zrAvikA, sAdhu-sAdhvI vagerenA jIvananA Adarza pAsAnuM nirUpaNa to karavAmAM Ave ja che, paraMtu jaina kathAonI viziSTatA e che ke te pazupaMkhInAM pAtrone, tenA jIvananA Adarzane rajU karI preraNA pUrI pADe che. siMhanA jIvananuM parivartana thatAM te bhUkhyA rahevA chatAM hiMsA karato nathI. caMDakauzika sarpane jAtismaraNa thatAM te kIDIne paNa nuksAna karato nathI. Ama, jaina kathAnuyoganI kathAonuM jIvanaghaDataramAM mUlyavAna yogadAna rahyuM che. jaina kathAsAhitya upadezAtmaka ane caritraghaDataramAM upayogI bane tevuM hoya che. teno uddeza mAtra kathA sAhitya racavAno ke manoraMjanano nathI hoto, paraMtu jaina mUlyone vadhu sudRDha karavAno hoya che. A caritro gRhasthadharmane AtmavikAsanA mArge laI javA mATe sahAyaka bane che. sAhityanI dRSTie emAM abhuta, zRMgAra ane vIratA jevA rasanuM Alekhana suMdara rIte karAyuM hoya che. strI ane puruSanA A caritromAM zubhAzubha karmavipAkane pragaTa karanArA dRSTAMto prApta thAya che, jeno mukhya uddezya jaina tAttvika vicAraNAnI prasiddhi karavI ane AdarzonuM sthApana karavuM. - 40 - 5 41 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sabrodhanA spaMdano -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano jaina kathA sAhityamAM pariSaha ane upasarga pradhAna kathAo paNa vipula pramANamAM jovA maLe che. sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA - ema caturvidha saMghane upasargo naDe che. devakRta, manuSyakRta ane tiryaMca (prANI, pazu, paMkhI) kRta upasargo Ave tyAre mahAna AtmAo samabhAvathI AvA upasargo sahana karI karmano kSaya kare che. sAdhanA jIvanamAM bAvIsa prakAranA pariSaho Ave che. pariSahapradhAna kathAomAM mahAna AtmAo kaI rIte samatAbhAve pariSaha sahana kare che te vAMcatA ApaNA jIvanamAM ananya preraNA maLe che. Ama jaina kathAnako sabodhanA spaMdanothI chalochala bharAyelA che, je mAnavane nIti ane sadAcArI jIvana mATe preraka baLa pUruM pADanAra che ane AtmotthAna karAvanAra che. samatAnA meru-kuraghaDu - DaoN. gulAba deDhiyA (guNavaMtabhAIe sI.e. sudhI abhyAsa karyo che. teo zaikSaNika, dhArmika ane Arogyane lagatI saMsthAo sAthe saMkaLAyelA che. temanA lakhelA ane saMpAdita thayelA 60 pustako pragaTa thayA che. jJAnasatronA AyojanamAM rasa le che. jaina vizvakoza, gujarAta vizvakoza ane jaina Agama mIzana sAthe joDAyelA che.) manane caMcaLa bhale kahIe paNa mana to kyAM ne kyAM baMdhAyuM hoya che. manano kabajo laI le che koI vicAra, koIno Thapako, koIke karela vakhANa, koI prasaMga, koInA kaThaNa veNa, koI jUnI yAda. mana e vAtane ghUMTyA kare che. Aje mArA manano kabajo kuraghaDu munie lIdho che. bhikSA vahoravA jatA, bhAta vahorIne AvatA, anya tapasvI munione vinayapUrvaka pUchatA, tiraskArano bhoga banatA, bhAtanA pAtramAM tapasvI sAdhuonuM thuMkavuM, madhyAhnano taDako, upAzrayanI zAMti badhuM citravat dekhAyA kare che. vArtA zarU thAya che dRSTiviSa sarpathI. jenI dRSTinA jherathI jonArA maraNane zaraNa thAya. A sarpane jAtismaraNajJAna thavAthI A dRSTiviSapaNAnI bhayaMkaratA yAda AvI. koIno ghAta na thAya mATe moTuM daramAM ja rAkhavA lAgyo. pUMchaDI daranI bahAra. - 42 - - 43 - Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano banavAkALa evo ke te samayamAM kuMbha rAjAnA kuMvarane koI sApe DaMkha dIdho, kuMvara mRtyu pAmyo. kopita rAjAe hukama karyo ke badhA sApane pakaDI pakaDIne mArI nAkho. marelo sApa lAvanArane sApa dITha eka eka sonAmahoranuM InAma. sarpanI zodhakhoLa karanAra koI mANasane dRSTiviSa sarpanI pUMchaDI daramAM dekhAI. kheMcavA lAgyo. sApa samajIne bahAra na Avyo. apAra vedanA thaI, pUMchaDI tUTI gaI. vedanA sahana karI. sApe deha choDyo. bIjI tarapha kuMbha rAjA ciMtIta che. putra nathI - vArasa nathI e ciMtA korI khAtI hatI. svapna AvyuM, 'have tuM evI pratijJA le ke huM koIne paNa sApa mAravAnI AjJA nahi karuM, sarpahatyA rokI daIza to tane putraratnanI prApti thaze." kuMbha rAjAe ema kahyuM. dRSTiviSa sarpa marIne kuMbhanI rANInA peTe avataryo. nAgadatta enuM nAma pADyuM. yuvAvasthAe pahoMcatAM nAgadatta kuMvare gokhamAMthI jaina sAdhune dIThA. jAtismaraNazAna thayuM. pUrvabhava yAda Avyo. sAdhu mahArAjane vaMdana karI dIkSA levA taiyAra thayo. mAtApitAe rokyo, samajAvyo, paNa vairAgI nAgadatta dIkSA aMgIkAra kare che. tiryaMca yonimAMthI AvelA hovAthI ane vedanIya karmano udaya hovAthI bhUkha sahana karI zakatA nathI. tethI porasI mAtranuM paNa paccakakhANa nathI karI zakatA. ApaNane ApaNI dazA yAda Ave. guru mahArAje muninI prakRti jANI upadeza Apyo, 'jo tArAthI tapazcaryA nathI thaI zakatI to tAre samatA aMgIkAra karavI joIe.' saraLa -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdanosvabhAvI nAgadatta munie gurunI vAtane manamAM sthApI dIdhI. nigraMtha sAdhue samatAnI gAMTha bAMdhI dIdhI, dararoja savAre eka ghaDuA (eka vAsaNa) bharIne kura (bhAta) vahorI lAvIne vApare tyAre ja hozakoza Ave. dararojanI A bhUkhanI pIDAe 'kuraghaDa' nAma chapAvI dIdhuM. kuraghaDunI bhojanaprIti sAme anya sahavartI cAra sAdhuo mahA tapasvI hatA. mAsakSamaNa tapa karI letA. cAre AhAravijayI tapasvI sAdhuo kuraghaDu munine 'nitya khAu', 'khAudharo' jevA vizeSaNothI navAjatA, tenI niMdA karatA, tene tuccha samajatA. kuraghaDu muni to samatAnI sAthe maitrI karI beThA hatA. badhA upAlaMbha, dveSa, niMdA, tiraskAra sahI letA. e apamAnanA zabdone mana sudhI pahoMcavA ja na detA. mahAparvano divasa, cAra cAra tapasvI munirAjo to tapamAM zUrA. lAcAra pelA kuraghaDu ! bhUkha pAse lAcAra. gocarI vahorI lAvyA. jaina AcAra pramANe kurADu munie tapasvI munirAjone pAtra batAvI namratAthI kahyuM, 'Apane AmAMthI kaMIka vAparavAnI abhilASA hoya to vAparo." madhyAhnananA tApa jevo krodha tapasvI muniomAM bhabhUkI UThayo. cAre dizAmAMthI cAre tapasvI krodhAyamAna thaI bolI UThyA, "kuraghaDu ! AvA mahA parvanA divase paNa tame tapa nathI karatA? dhikkAra che tamane ! ane uparathI amane vAparavAnuM kaho cho?" rAtApILA tapasvIo ATalethI na aTakyA. krodha sAtamA AsamAne hato. 'hApha... ghUM' kahI kuraghaDunA laMbAvelA pAtarAmAM thUkyA. upAzraya gussAnA lAla raMge dhagadhagI UThyo. - 45 - Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdanohajI peluM pAtra dekhAya che. thUkamizrIta AhAra kema gaLI zakyA haze? vicAratA kaMpArI chUTe che. jaina dharmamAM AvI AkarI sAmA cheDAnI kasoTIo che. sthUlibhadra yAda Ave ne ! daSTiviSa sarpano jIva, krodha ke kaSayAnA viSane jItI levA acaLa Asane birAjamAna thaI gayo ! samatAnI sAdhanA ApaNAmAM pragaTe, ApaNo svabhAva bane e prArthanA karIe. (vidvAna lekhake svAmI AnaMdanA jIvana ane sAhitya upara zodha prabaMdha lakhI pI.eca.DI. nI upAdhi prApta karI che. teo uttama nibaMdhakAra, vaktA ane adhyApaka che.) - jaina kathAnakomAM sambodhanA spaMdano ATaluM haLAhaLa apamAna thayuM. cAre tapasvIoe dhikkAryA chatAM kurADu to ThaMDA ne ThaMDA ! samatAno sAtha emaNe na choDyo ke samatAe emano sAtha na choDyo. kahevuM muzkela ! | kuraghaDu manamAM vicAre che, "dhikkAra che mane ! huM nAnuM sarakhuM tapa nathI karI zakato, bhUkhane rokI nathI zakato, huM pramAdane vaza chuM. Aje A tapasvI munirAjonA krodhanuM sAdhana-nimitta huM banyo' pAtrano AhAra vAparyo. zukladhyAnamAM pahoMcI jatAM kevaLajJAna prApta thayuM. kevaLajJAnano mahotsava UjavavA devatAo vimAne caDIne AvyA. tapasvI munio samajayA ke deva amAre mATe AvyA che, paNa ahIM to judI ja vAta banI. tapasvI munione paNa samajAyuM ke ame dravya tapasvI rahyA jayAre kuraghaDu to bhAva tapasvI che. kuraghaDune khamAvyA. chevaTe e cAre kSamAprArthI munione paNa kevaLajJAna thayuM. kuraghaDunI to mukti thaI paNa e pAtra manamAMthI khasatuM nathI. kasoTInI parAkASThA to juo ! apamAnanI caramasImAM, paNa e apamAnanI Aga kuraghaDune na aDI zakI kAraNa ke e to samatAnA meru para birAjamAna hatA. tapasvI munionuM krodhita thavuM mAnavasahaja hatuM. tiraskArano bhAva Ave ja. kuraghaDu taraphanI dhRNA kevI tIvra hatI. pote tapasvI ne pelo khAudharo, sarakhAmaNI. kuraghaDu bhUkha pAse nabaLA paNa krodha kaSAya sAme sabaLA. A sahanazIlatA, namratA, vinaya zvAsamAM hatA, lohImAM hatA. sahaja hatA. aMtaraMga hatA. kaMI navuM na lAgyuM. e svabhAva hato. svano bhAva ja Akhare jIte che. - 46 - Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kathAnakomAM sadhdhodhanA spaMdano 6 zrI rathaneminI kathAmAM rahelA saddhodhanA spaMdano - jAdavajI kAnajI vorA saurASTra kesarI bA. bra. pU. zrI prANalAlajI ma.sA. nI janma zatAbdInI pAvana smRtimAM zrI guruprANa phAunDezane zrI uttarAdhyayanasUtra prakAzita karyuM che. enA pramukha saMpAdikA pU. zrI lIlamabAI mahAsatIjI ane sahasaMpAdikA DaoN. pU. AratIbAI ma.sa. tathA pU. subodhikAbAI ma.sa. che. gurudeva zrI prANalAlajI mahArAja akhUTavairya, apUrvazakti ane atyaMta sAhasa dharAvanAra puNyAtmA hatA. emanA guru pU. jayacaMdrajI mahArAjanI umara hovAthI dIkSA pachI temanA zire mAtra traNa varasamAM ja goMDala gacchano saghaLo bhAra soMpyo hato. temanI vANInI khumArI evI hatI ke darabAro jevA darabAro paNa temanA ekamAtra vacanathI potAnA sarva vyasano choDI detA. ApaNA karakamalomAM A Agama Ave e mATe tene anuvAda sAthe lipibaddha karavAnuM kArya pU. zrI mukta-lIlama parivAranA pU. sAdhvI zrI sumatibAI ma.sa. e karela che. -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano zrI uttarAdhyayanasUtranI viziSTatA e che ke e sArabhUta jaina upadezano 'nicoDa' graMtha che. emAM jaina dharmanA mULabhUta siddhAMtone sparza karavA mATe bhagavAna mahAvIrasvAmInI carama dezanArUpa prasiddha pAmela AgamavANI ApavAmAM AvI che. jaina dharmagraMthomAM zrI uttarAdhyayana sUtranuM sthAna mULasUtra rUpe anokhuM che. temAM sAdhakone upayogI yama-niyamonuM mukhyatve nirUpaNa che temaja sAdhakonI sAdhanAnA preraNAtmaka hitazikSA sUtro che. bhUdAna praNetA AcArya vinobA bhAve rAtre sUtI vakhate potAnI eka bAju gItA ane bIjI bAju uttarAdhyayanasUtra rAkhatA hatA. temanuM kahevuM hatuM ke, "potAnA jIvanamAM udbhavatA dareka praznonA javAba temane uttarAdhyayana sUtramAMthI maLI rahe che. emAM mAnavamUlyo, AtmautthAnanA upAyo ane jana-janane sparzatA sanAtana ane saikAlika satyonI rajUAta che." uttarAdhyayana sUtranA 22 mAM adhyayanamAM zrI rathaneminI kathAmAM rAjematI sAdhvIjIe zrI rathanemi sAdhujIne Apelo upadeza vartamAnamAM zithilAcAra AcarIne pathabhraSTa thaI rahelA sAdhako mATe punaH saMyamamArge pAchA pharavA mATe utsAhapreraka ane mArgadarzaka che. AvA upadezanuM suMdara varNana karavAmAM AvyuM che. sauryapura nagaramAM daza bhAIomAM sahuthI moTA vasudeva tathA sahuthI nAnA samudravijaya nAmanA be bhAIo rAjaya karatA hatA. temAM samudravijaya rAjAnI zivA nAmanI rANI tathA ariSTanemi, rathanemi, satyanemi tathA daDhanemi nAmanA cAra putro hatA. moTA putra ariSTaneminI ugrasena rAjAnI putrI rAjemati sAthe sagAI nakkI thaI hovAthI vivAha mATe jatI vakhate e maMDapanI najadIka pahoMcyA tyAre temaNe vADAo ane pAMjarAmAM purAyelA 49 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano bhayagrasta ane atidu:khita pazuo ane pakSIonA citkAra sAMbhaLyA. sArathione pUchatAM temane khabara paDI ke A pazu-pakSIo potAnA vivAha nimitte yojAyelA bhojanamAM mAMsAhArI jAnaiyAonA mAMsabhakSaNa mATe bhakSya bananArA hovAthI citkAra karI rahyA che. tIrthaMkara bhagavAna ariSTaneminuM upAdAna zuddha hovAthI temanA aMtaramAM anukaMpAnA bhAvo utpanna thayA. gaMbhIra ciMtananA pariNAme temane tIvra nirvedabhAva pragaTa thayo ane saMsAra pratye pUrNa udAsInatA thaI. tyAMthI pAchA vaLatAM tarata ja potAnA badhA ja alaMkAro utArIne sArathine ApI de che ane tyAM ja temane saMyamabhAva utpanna thAya che ane e eka hajAra puruSo sAthe dIkSA grahaNa kare che. pU. ariSTanemi dIkSita thayA bAda 54 divasa sudhI chabastha avasthAmAM rahIne aneka gAmomAM vicaraNa karatAM karatAM raivatAcala parvata para aThThama tapa karIne zukladhyAnamAM magna thAya che. e samaye ghAtI karmono kSaya thatAM temane kevaLajJAna utpanna thAya che. jemane ApaNe vartamAna covIsInA 22 mA tIrthaMkara neminAtha bhagavAna tarIke jANIe chIe. lagnasaMsAra mAMDavAne badale ariSTanemi dIkSA laI rahyA che e sAMbhaLIne pahelAM to rAjamatI zokathI mUchita thaI jAya che. paraMtu, pachI pote ariSTanemi dvArA tyAgI devAI che ema jANIne vicAra kare che ke jo huM bIjA patino svIkAra kare to te paNa haMmezAM sAthe rahevAnA ja che evuM nathI. kALakrame pati-patnImAMthI ekane to viyoganuM du:kha sahana karavuM ja paDatuM hoya che. have kadApi patinA viyogane sahana na karavo paDe tethI sarva saMbaMdhono tyAga karI potAne paNa pravajayA grahaNa karavI e ja zreyaskara che ema vicAre che. pachI aneka rAjAo, sAmAnya puruSo, strIo tathA prabhunemanAthanA laghubaMdhu rathanemi tathA rAjamatie paNa neminAtha bhagavAna pAse dIkSA lIdhI. -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano prabhunA darzana mATe ekavAra sAdhvI rAjamati raivatAcala parvata para jaI rahyA hatA tyAre rastAmAM ghanaghora varasAda paDavAthI cArekora aMdhakAra vyApI jatAM anya sAdhvIothI e chUTA paDI gayA ane temaNe eka guphAno Azraya lIdho. tyAM potAnA bhInA vastrone sUkavavA te nirvastra thaI gayA tyAre tyAM agAuthI ja dhyAnastha dazAmAM beThelA rathanemi muni upara temanI najara paDatAM e bhayabhIta thaIne baMne hAthothI potAnA aMgone DhAMkI de che. ekAMta ati bhayAnaka che. tyAM bIjarUpa rahelo vikAra, rAkhamAM dabAyelA agninI jema pragaTa thAya che. saMyama sAdhanA karatA rathanemi muni caramazarIrI hovA chatAMya nirvasa mahAsatI rAmatine jotAM ja kSaNavAramAM temanuM mana calAyamAna thAya che ane temanI pAse bhogo bhogavavAnI mAgaNI karatAM kahe che, "manuSyabhava maLavo atyaMta durlabha che mATe Ava, ApaNe baMne sAthe bhogo bhogavIe. bhogo bhogavyA pachI ApaNe pharI pAchA saMyamamArganuM AcaraNa karIzuM." mahAsatI rAjamati sAvadhAna thaIne tarata ja vastraparidhAna karI le che ane potAnA vairAgyabhAvane deDha banAvIne hiMmatapUrvaka rathanemine saMyamabhAvamAM punaHsthira karAvavA kahe che, "jo tame rUpa, lIlA ke vilAsamAM deva athavA Indra samAna ho to paNa huM tamane IcchatI nathI. agaMdhana kuLamAM utpanna thayelo sarpa bhayaMkara agni javALAmAM paDIne marI jAya che chatAM paNa pote vamana kareluM potAnuM viSa pAchuM cUsavA icchato nathI." paDakAra karatAM kahe che ke, 'tyAgelA bhogono punaHsvIkAra karavA karatAM marI javuM bahetara che.' temane potAnuM kuLAbhimAna pragaTa karAvatAM kahe che ke, "ucca kuLamAM janmelAoe deDha thaIne saMyamabhAvanuM pAlana karavuM joIe. jo tame koIpaNa strIone joIne AvI - 50 - 51 - Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sadbodhanA spaMdano rIte rAgabhAva karatA rahezo to vAyuthI tarata ja prakaMpita thaI uThatI haDa nAmanI vanaspatinI jema tame paNa asthira cittavALA AtmA banI jazo. jema govALa gAyo ke dravyonA mAlika hotA nathI, tema saMyamabhAva rahita kevaLa veza paridhAna karavA mAtrathI tame zramaNa dharmanA mAlika rahezo nahi." saMyamI sAdhvI rAjematinA AvA kaDaka subhASita vacano sAMbhaLIne muni rathanemi potAnuM kartavya samajI jAya che ane punaH dharmamAM sthira thaI, bhagavAna pAse AlocanA laI caturyAma dharmamAM sthira thAya che. jIvanaparyaMta nizcala bhAvathI zramaNa dharmanuM pAlana tathA ugra tapanuM AcaraNa karatAM karatAM baMne kevaLI thayA ane badhA karmono kSaya karIne temaNe siddha dazA prApta karI. A kathAnakamAM sAMprata jIvanamAM upayogI thAya evA sadbodhanA keTalAMya spaMdano sphurIta thaIne ApaNane viziSTa bodha Ape che. 1. jenuM upAdAna zuddha hoya, tene koI paNa nimitta asara karI jAya che. anya jIvonI hatyA paralokamAM kyAreya paNa kalyANakArI nIvaDatI hotI nathI. ariSTanemikumAra atyaMta upazAMta ane jinendriya hoI temaNe kaumAryAvasthAthI ja kAmavAsanAonuM damana karyuM hatuM. AthI ja temaNe sAMbhaLelA pazu-pakSIonA pokArothI temanuM hRdaya kaMpita thaI jAya che ane potAnA rathane tyAMthI tarata ja pAcho vALavA mATe Adeza Ape che. 2. jyAM saMyoga che tyAM viyoga paNa anivAryapaNe rahelo ja che. be bhIMto kyAreya paNa ekI sAthe paDatI hotI nathI. pati-patnImAMthI ekane viyoganuM duHkha sahana karavuM ja paDe che. AvuM vicArIne rAjemati bhaviSyamAM kadApi patinA viyogane sahana na karavo paDe ethI sarva saMbaMdhono tyAga karIne saMyama grahaNa karavA tatpara bane che. para jaina kathAnomAM sadbodhanA spaMdano 3. saMyamabhAvathI thayeluM patana brahmacaryanA tejathI sthira thaI zake che. strI ane puruSano ekAMta sthAne sahavAsa kSaNavAramAM saMyamabhAvathI calita karI mUkavA samartha hovAthI e icchavA yogya nathI. eTalA mATe ja AjIvana brahmacaryanuM vrata lenArA daMpatIo mATe paNa brahmacaryanI nava vADonuM pAlana karavAnI salAha ApavAmAM Ave che. 4. pratikULa saMjogomAM paNa nAhiMmata thaIne hiMmata hAravAne badale AtmavizvAsapUrvaka potAnA zIlane bacAvavA potAnA prayAso jArI rAkhavA joIe. nakArAtmakatAbharyA vicArone karIne hiMmata hAravAne badale haMmezAM hakArAtmaka vicAro dvArA potAnA dhyeyane hAMsala karavA mATe lAgyA rahevAthI aMte manuSya avazya saphaLatAne pAme che. 5. vairAgyapreraka vacanothI ane saMyamI jIvananI mahattAnuM darzana karAvavAthI patita thayela jIvone paNa saMyamabhAvamAM punaHsthira karAvI zakAya che. zUratA ane vIratApUrvaka tathA zaurya ane vairAgyavAsita vacanothI potAnuM saMyamajIvana bacAvavAnI sAthe sAthe sAmenI vyaktine paNa potAnA kulanI kulInatAnuM smaraNa karAvIne prApta thayelA ati kiMmatI evA manuSyajanmane sArthaka karI zakAya che. 6. strIzakti komaLa tathA maMdagatinI ane lajjAyukta hovA chatAM paNa kaTokaTInI veLAe te pracaMDatAmAM palaTAIne prakAzita thAya tyAre jagatanuM sarve baLa parAsta thaI jAya che ane tIvra saMyamazIla, tapobaLa ane saMpUrNa nirvikAratAno vijaya thAya che. A pAMcamA ArAnA utaratA kALanA vartamAna samayamAM Aje ApaNe rojabaroja nirbhayAkAMDo tathA baLAtkAranA aneka kissAo vAMcI-sAMbhaLI rahyA chIe tyAre A sAdhvI rAjematino kisso khAsa karIne baheno-strIone 53 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sabrodhanA spaMdano --jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano potAnA zIla-saMyamanI rakSA karavA mATe preraNA-mArgadarzana pUruM pADe che. sAdhu rathanemi paNa manathI ane vacanathI calita thayA hovA chatAM paNa jinendra bhagavAnanA sarvaviratipaNAne zreSTha samajatA hovAthI ja temaNe bhogo bhogavAnI icchA karyA bAda paNa pharI pAchA saMyamajIvanamAM ja sthira thavAnI mahecchA pragaTa karI che e mahattvanuM che. A kathAmAMthI eka e paNa sabodha maLe che ke saMyamabhAvathI thayeluM patana brahmacaryanA tejathI pharI pAchuM sthirikaraNa karI zakAya che eTale krodha, mAna, mAyA ane lobhano sarva prakAre nigraha karIne, Indriyone vaza karIne pharI pAchA saMyamamArgamAM sthira thavuM ja zreyaskara che. caMpA zrAvikAnI kathAmAM saddhodhanAM spaMdano - bhAratI dIpaka mahetA (AdhyAtmika sAhitya vAMcanano zokha dharAvatA jAdavajIbhAInuM gamatAnA gulAla tathA vaicArika AdAnapradAna mATe patrazreNI saMdarbhaheThaLa 'pratibhAva'pustaka pragaTa thayuM che. teo jaina jJAnasatromAM zodhapatro pragaTa kare che.) I.sa.1564 mAM gujarAtamAM bharUca zaherathI 30 mAIla dUra vizvAmitrI nadI jayAM arabI samudrane maLe che tevA prazAMta gaMdhAra tIrthanA mULanAyakajI zrI amIjharA pArzvanAtha bhagavAnanI pratiSThA karAvanAra AcAryazrI vijayahIrasUrIzvarajI mahArAjAne I.sa. 1582 mAM biruda maLeluM : 'akabara pratibodhaka'. te maLavA pAchaLanAM kathAnakanuM mukhya ne mULapAtra eTale caMpA zrAvikA, jemanI kathAghaTanAno ullekha akabaranA navaratnomAMnA eka abula phajhale parsIyana bhASAmAM "akabaranAmA' athavA 'AyanA-eakabarI' nAme lakhela samrATa akabaranA jIvanacaritramAM, I.sa. 1589 mAM pUjaya padmasAgarejI mahArAje racela "jagadguru kAvya' mAM tathA I.sa. 1590 mAM zramaNa bhagavaMta pUjayazrI devavimalagaNijIe saMskRtamAM racela 'hIra saubhAgya kAvya' upakAMta 'bhAnucaMdramaNicaritam', 'lAbhodaya rAsa', 'vijayaprazAMti - 54 - 55 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sambodhanA spaMdano sAra', 20 mI sadInA gujarAtI graMtha "hIravijayasUrirAsa', 'sUrIzvara ane samrATa' vageremAM Aje paNa upalabdha che. mogala bAdazAha humAyu tathA hamIdAbAnu begamanA IslAmadharmI parivAramAM I.sa. 1542 mAM janmela abula phatteha jalAluddIna muhammada eTale ke zahenazAha akabara 13 varSanI vaye ja zrI bairAmakhAnanI rAhadArI nIce AgrA, phattepura sIkrI tathA dilhI rAjayanI rAjagAdI pAmyA. lagna karyA pachI teo ekadA rajhiyA begama tathA kAsImAbAnu begama sAthe potAnA rAjamahelanA jharUkhAmAM birAjI goSThi karatA hatA, tyAM dUre rAjamArga uparathI pasAra thatI eka anokhI zobhAyAtrAe teonuM dhyAna kheMcyuM. aitabara khAnane pRcchA karatAM uttara maLyo : "jahAMpanAha, potAnA guru pUjaya AcArya vijayahIrasUrIzvarajI mahArAjanI kRpAthI saLaMga 6 mahinAnA upavAsa eTale ke divasa-rAtanA rojAno niyama lenAra jainadharmI zrI caMpAbAI zrAvikAnA tapanAM mAnamAM A jhulusa nIkaLyuM che." dIne IlAhI, jhorathusTIyana, IslAmika, hindu, krizciyana vagere dharmamAM ekatA sthapAvanAra, payagaMbara preraNA pAmela dharmapraNetA mogala zahenazAha akabarane A suNatA acaMbo thayo. teoe joyuM ke dhAmadhUmapUrvaka pasAra thatA A jhulusamAM vAjiMtro sAthe zaheranA hajAro jainadharmI bhAviko joDAyela ne ratha zibikAmAM birAjela mahAtapasvinInA ugratAne biradAvavA suMdara gIto gavAtA hatA. vaLI, caMpA zrAvikA samayAMtare garIbone ullasita haiye dAna paNa daI rahyA hatA. cha mahinA paryata nA divase - na rAtre jamavuM ane chatAM ATalI badhI zakti A sohAgI nArImAM kaI rIte AvI haze tema vicArI rAjA akabare - 56 + -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano khAtarI karavA jainasaMghanA be AgevAno zrI bhAnu kalyANajI tathA zrI thAnasiMha rAmajIne phatepura sIkrImAM bolAvI, temanA dvArA zrAvikA caMpAbAIne mAnapUrvaka darabAramAM AmaMtrita karyA. AvI sudIrgha tapasyAnuM rahasya pUchatAM caMpA zrAvikAe jaNAvyuM, "sudeva, suguru ane jainadharmanI kRpAthI ja A zakya banyuM che. mArA gurudeva AcArya zrI vijayahIrasUrIzvarajI mahArAja hAla gujarAtamAM che. emanA ja AzIrvAda ane asIma kRpAthI huM A tapazcaryA karI rahI chuM." akabare tapanI pAkkI cakAsaNI karavA thoDA divasa mahelamAM ja rahI tapasyA AgaLa vadhAravA kahyuM. nirdhArita samaya pUrNa thaye khAtarI thatAM zahenazAhane AcAryazrI vijayahIrasUrIzvarajIne maLIne jainadharma vize UMDANathI jANavAnI icchA thaI. AcAryazrIjI e veLAe khaMbhAta parisara vihAramAM hatA, tethI akabara bAdazAhe zrAvako mAraphata saMdezo mokalyo tathA potAnA be kAsada modI ane kamAla mAraphata zAhI AmaMtraNa mokalAvyuM. vaLI, gujarAtanAM sUbedAra zAhabudIna ehamada khAna upara zAhI pharamAna mokalI sUrijIne saMpUrNa rakSaNa ApI dilhI pahoMcADavA hukama karyo. vidhavidha jainasaMghoe ekaThA thaI karelA vicAravimarza pazcAtuM ane sUrijInI svayaMnI dharmazraddhAne mAna ApavA saunI saMmati saha upAdhyAya vimalaharSavijayajInI AgevAnImAM thoDA ziSyo pATaNathI AgaLa vahelA mokalyA. te pachI saMpUrNa rakSaNa heThaLa vihAra karI pUjya gurudeva 67 ziSyo sAthe dilhI darabAramAM padhAryA tyAre suzrAvaka thAnasiMhe rAjayamAM jabarI ujavaNI karAvI. zrI abula phajhalanI hAjarImAM prathama milana thayA pachI samrATa akabare mahinAo paryata 'IbAdatakhAnA' mAM besIne teo pAsethI jainadharmanAM AcAro, siddhAMto tathA AgamasUtro viSayaka jJAna meLavyuM. I.sa. 1583 nuM cAturmAsa AgrAmAM karI, kula be varSa rahI prAMte prabhAvita pa0 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano thaI bAdazAhe sUrijIne hIrA, mANeka, jhaverAta Adi bheTamAM ApavA mAMDyuM, tyAre AcAryazrIe teno namratApUrvaka asvIkAra karatA jaNAvyuM ke : "e amArA sAdhvAcArathI viruddha che, paraMtu jo tamAre mane upahAra rUpe kAMIka ApavuM ja hoya to ApanA rAjayanA pAMjarAmAM pUrelA agaNita prANI-pazuo-nirdoSa kedIone mukta karo. DAbara taLAvamAMthI karAtA matyanA zikArane baMdha karAvo. vaLI, amArA paryuSaNa parvamAM dara varSe ATha divasa katalakhAnA paNa baMdha karAvo." 6 jUna, 1584 nA prakAzita thayela jahona mAlkomanA 'e memoIra opha senTrala InDiyA enDa mAlavA' mAMthI jJAta thAya che te mujaba suprasanna citte akabara mahArAjAe temAM potAnA taraphathI gurudakSiNA rUpe vadhArAnA 4 divasa umerI bAramAMthI 7 rAjayo jayAM jainonI bahudhA vastI hatI tyAM gujarAta, mALavA, ajamera, dilhI, phatepura, lAhora tathA sudUra rahelA mUlatAna rAjaya sudhI 12 divasa mATe tema karavA Adeza Apyo. vaLI, jaina yAtrAsthaLo uparano vero baMdha karAvavAno hukama jArI karyo tathA giranAra, tAraMgA, zatruMjaya, kesarIyAjI, AbujI, rAjagRhI tathA sametazikharajI jevA mahAna prAcIna jaina tIrthasthaLoe to kAyamanI jIvahiMsA baMdha ja karAvI. teonA atulya jJAnakauzalya, dharmabhAvanA tathA ahiMsAnA vistRta kAryaphalakane joI samrATa akabare sUrijIne 'jagadguru' nuM biruda paNa ApyuM. siddhapurathI kAThiyAvADa thaI dilhI pahoMcela potAnA mukhya ziSya AcAryazrI vijayasenasUrijIne samrATa pAse upadeza devA mATe rahevA daI sUrijIe tapazcAtu vihAra karI AgrA, mathurA, gvAliyara Adi jagyAoe lokone jainadharmano paricaya karAvI, hajAro hiMdu tathA musalamAnonA madirApAna tathA mAMsAhAra - jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano baMdha karAvyA. khaMbhAtanA hAjI habIbullAha upara pharamAna paNa kaDhAvyuM ke jaina saMpradAyanA lokone koI vAte herAna na karavA. zrI RSabhadAsa kavi kahe che tema pa00 nUtana derAsaro baMdhAvI, 50 pratimAjIonA pratiSThA mahotsavo paNa sUrijIe karAvyA. I.sa. 1526 mAM pAlanapuranA ozavALa parivAramAM janmIne dIkSA lIdhelA munizrI hIravijayajI I.sa. 1554 mAM 28 varSanI nAnI vaye AcAryapada pAmelA. I.sa. 1578 mAM mevADathI mahArANA pratApe jeone mArgadarzana mATe AmaMtrelA, tevA teo I.sa. 1582 mAM pa6 varSanI vaye akabarane pratibodha ApI, aneka jinabhakti ane jIvamaitrInAM kAryo karAvavA vihAra karatA-karatA teo 1585 mAM kAThiyAvADa parata pharyA. I.sa. 1595 mAM saurASTranA dIva najIkanAM unA gAmamAM 69 varSanI vaye jayAre kALadharma pAmyA, tyAre mahArAjA akabare teonA agnisaMskAra karI gurudevanI smRtimAM samAdhimaMdira bAMdhavA mATe rAjaya taraphathI 100 vIghA jamIna bheTamAM ApI. A kathAnakamAMthI aneka prakAre sambodhanAM suvarNa spaMdanonI anubhUti thAya che: (1) caMpA zrAvikAnAM caritramAMthI prApta thatA saddhodhanAM spaMdano e suvidita che ke 6 prakAranA bAhyatapa e 6 prakAranA AtyaMtara tapanA hetu rUpe grAhya che. jema ke anazana e prAyazcittano hetu che, UNodarI e vinayano, vRttisaMkSepa e vaiyAvaccano, rasatyAga e svAdhyAyano, kAyakleza e kAyotsargano ane saMlInatA e dhyAnano aMtaraMga hetu che. mATe tapa anivArya che. bAhyatapanI upekSA atyaMtara tapanI upekSAmAM pariNamI zake che te satyanA jJAtA mahAtapasvI zrI caMpAbAI zrAvikAe arihaMta prarUpita darzana, jJAna, - 58 59 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano cAritra ane tapanA caturyAmane jIvanamAM utArI, karmakSaya karI, mokSagAmI banavAnuM bIDuM jhaDapela. tapa karIe eTale AhAranA tyAgathI jema krodha ubhavI zake tema ahaMkAra paNa janme, paraMtu jinAjJAthI karmakSayanA ekamAtra hetupUrvaka karAto tapa sadaiva deva-guru pasAthe ja A tapa thAya che tenI satyapratIti karAve ja che. potAnA vIrya phoravavAnA puruSArthane yaza ApavAne badale deva-gurune ja tenuM parama kAraNa mAnatA caMpA zrAvikA tenuM utkRSTa udAharaNa che. prabhu vIra pachI cha mAsanA niraMtara tapa karavAnuM zreya temane ja jAya che, paraMtu temanI dharmazraddhA, tapa thakI utpanna thayela samatA ane vinaya guNe ja teone samrATa akabara samakSa ema bolAvyuM ke : "mArA gurudevanI ja kRpAthI huM A tapazcaryA karI rahI chuM." jo kvacit temaNe ema uttara dIdho hota ke A mArA saMkalpabaLathI karI rahI chuM to ItihAsa alaga ja hota ! -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdanoAnAthI vadhu suviziSTa nimitta na maLI zake tema vicArI badhA ekamata thayA te atyaMta mahattvanI ghaTanA gaNAya. sAMpratakALe zramaNo tathA zrAvako vaccenI A kaDI anekavAra tUTatI jaNAya che te duHkhada che. (3) samrATa akabaranI dharmoparatvenI udAratAmAMthI vahetA saddhodhanA spaMdano I.sa. 1582 mAM jyAre akabare AcAryazrI vijayahIrasUrIzvarajI samIpethI jainadharmanA siddhAMtone tattvajJAna samajIne zAstrArtha karyo tyAre teonI uMmara hatI phakta 40 varSa. bharapUra samRddhi, samrATanI padavI ane yuvAnI.... pachI to kahevuM ja zuM? paraMtu AvI bhautika sukhanI rasalhANa maLe jIvatA akabarane to dareka dharmonA tattvonI suyogya prarUpaNA samajavAmAM khUba rasa hato. akabarane jainadharmanA ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, anekAMta vagere dareka mukhya siddhAMto upara mAna upajeluM, paraMtu ahiMsA to temanA hRdayamAM ja vasI gayela. zikAranA zokhIna teoe lagabhaga badho kALa mAMsAhAra tyAga karI varSanA aneka divaso daramyAna katalakhAnAo baMdha karAvyA, zikAra jevI zokhIna pravRttio upara roka lagAvI ane taLAvanA mAchalAone jIvanadAna apAvyuM. akabarane sUrijInuM eka vAkya hRdayavedhaka baneluM : "manuSyanuM udara kaI rIte prANIonuM kabrastAna banI zake ?" A eka vAkya ja temaNe mahAvIra janmadina tathA paryuSaNanA ATha divasa 'amAri ghoSaNA' karAvela. gujarAtamAM cha mahinA katalakhAnA baMdha karAvavAnA teonA pharamAnane paNa saue vadhAvI lIdhela. e tAkAta hatI temanA cAritramAM. I.sa. 1605 mAM akabaranA mRtyuparyata samrATanI lokacAhanA akabaMdha rahI tenuM eka kAraNa teno ahiMsAprema gaNAvAya che. (2) jaina saMghanI suyogyatAmAMthI jharatAM sabodhanAM spaMdanoH soLamI sadInI zarUmAM jyAre jahAMpanAha akabare pUjayazna zra AcAryazrIne dilhI darabAramAM padhAravA teDuM mokalyuM, tyAre ekaTho thayela jaina saMgha jarUra avaDhavamAM hato ke ATalA moTA AcAryane eka muslima rAjAnA darabAramAM hAjara karavAthI teone, jainadharmane ke jaina saMgho upara kAMI Apatti to nahIM Ave ne? te aMge vicAravimarza karavA jayAre aneka saMghonA AgevAno ekaThAM thayA, tyAre teo uparokta AzaMkA sAthe jainadharmanI yazogAthA aMge paNa ujAgara hatA. teone pUrNa zraddhA hatI teonA gurumahArAjamAM, teonI vidvattAmAM tathA teomAM zuddha AcAramAM. vaLI, jainadharmano phelAvo karavA mATe 41 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sadbodhanA spaMdano 'AyanA-e-akabarI' nAmanA abula phajhale lakhela pustakamAM ullekha maLe che ke akabara mahArAjAe 140 prabuddha jJAnI tathA AtmajJAnI lokone potAnA rAjyamAM vasAvI, viziSTa mAna saMpradAna karela. temAM paNa 21 AtmajJAnIone alaga tAravIne teone sarvocca IlkAba Apela, temAM AcAryapravara pUjyazrI vijayahIrasUrIzvarajIne samAviSTa karela. AvA uttama caritrano jagatane paricaya karAvanAra hatuM pUya sUrijI mahArAjanuM samyaktva sattva ane rAjAnuM svayaMnuM udAratAvAdI tattva. Aje rAjakIyadhArAmAM A sattva khUTatuM jaNAya che. (4) 'akabara pratibodhaka' pUjya AcAryapravara zrI vijayahIrasUrIzvarajInI yazasvI puruSArtha gAthAmAMthI anubhUta thatA sadbodhanA spaMdano H pAlanapuranA jaina ozavAla jJAtimAM I.sa. 1526 mAM janmela bALaka hIrAjI tenA mAtA-pitA nAthIbAI tathA kuMbArajI (kumAzAha) bALapaNamAM ja videhI thatAM be moTI bahenonA hAthe suuchera pAmela. 13 varSanI bAlIvaye jainAcArya pUjya zrI vijayadAnasUrIzvarajInA ziSya banavA I.sa. 1540 mAM dIkSA aMgIkAra karI banyA - munizrI hIrahavijayajI mahArAja. devagiramAM saMsthApita saMskRta jJAnakendramAM saMskRtano 10 varSano abhyAsa karatA I.sa. 1551 mAM nADalAImAM 'paMDita' nI upAdhi pAmyA. tapazcAt I.sa. 1552 mAM upAdhyAya ne 1553 mAM rAjasthAnanA sirohImAM teo sUripadavInA dhAraka banyA. I.sa. 1556 mAM jyAre teo nIce 2000 ziSyo saMskRta bhaNIne taiyAra thaI rahyA hatA, tyAre teonA gurudeva kALa pAmatA zvetAMbara tapagacchanA agraNI AcArya tarIke teone ghoSita karAyA. kara jaina kathAnomAM sadbodhanA spaMdano tyAra bAda Azare 26 varSa pachI I.sa. 1582 mAM zahenazAha akabare AmaMtrita karyA tyArathI I.sa. 1595 sudhI eTale ke jIvananA aMtaparyaMta teo samrATa akabaranA adhyAtmaguru banI rahyA. akabaranI jIvanagAthAnuM nirUpaNa karanAra zrI vinasanTa smitha lakhe che ke sUrijImahArAja pratye teo eTalA to Adara ne sanmAna anubhavatA ke teo samIpa ghaNo lAMbo samaya rahI vihAra karavA chatAM samrATa akabara teone vAraMvAra Agraha karatA ke teo potAnI pAse pharIthI rahevA padhAre. A vinaMtIne mAna ApavA sUrijIne temanA ziSya muni zAMticaMdravijayajIne dilhI rAjyamAM rokela hatA, jeoe te pachI ziSyo muni bhAnucaMdravijayajI tathA muni siddhicaMdravijayajIne darabAramAM pratibodha karavA mokalela. vaLI chelle teoe I.sa. 1593 thI 1595 vacce teonA ziSya AcAryavara zrI vijayasenasUrIzvarajIne paNa dilhI-AgrA vagere rAjyomAM mokalIne samrATane AdhyAtmika mArgadarzana pUruM pADela. Ama, jJAnI, dhyAnI, tapasvI, udAracarita ane jeonA paMcAcAranA manohara udyAnamAM viharatA samrATa akabaranA jIvanamAM ya AkAzI parivartana lAvanAra mahAna sUrijInA jIvanamAMthI A sAMpratakALe ya AjIvana Acamana laI zakAya teTalA sadbodhanA spaMdano meLavI zakAya che. (rAjakoTa sthita jaina darzananA abhyAsu bhAratIbahenanA cAra pustako pragaTa thayAM che. temAM 'pArasamaNi' graMtha jaina zruta saMpadAne samRddha kare che. teo prophezanala DIjhAInara TImanuM netRtva kare che.) 93 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kathAnakomAM sadhdhodhanA spaMdano vinodacotrIsI' mAM sarbodha spaMdano - DaoN. kAntibhAI bI. zAha -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano kRtiparicaya:padyavArtA: madhya gujarAtI sAhityamAM padyavArtAnuM Alekhana be prakAre thayeluM che. 1. svataMtra saLaMga vArtA svarUpe. jemake haMsAulI, madanamohanA vagere. 2. vArtAmAlA svarUpe. emAM judI judI vArtAo koI eka kendrIya kathAdoramAM gUMthAIne Ave. jemake siMhAsanabatrIzI, vetAlapacIzI, sUDAbahoMcerI. 'vinodacotrIsI' A bIjA prakAranI vArtAmAlA che. enA nAma pramANe ja enI badhI vArtAo vinodarasika che. vastunI manoraMjakatA to kharI ja, paNa e jaina sAdhue AlekhelI hoI e badhI kathAo bodhakatAnA tattvavALI paNa che. AdhArastrota : 'vinodacotrIsI' nI A kathAonuM kathAvastu kavinuM maulika che ema kahI zakAze nahIM. A 34 kathAo paikI keTalIka kathAono AdhArIta ApaNA pUrvasUrionA dharmagraMthomAM prApta thAya che, to keTalIka kathAo ati lokapracalita kathAonA vastu sAthe sAmya dharAve che. 'vinodacotrIsI' nI 9 kathAo (kramAMka 5 thI 12 ane 29) no AdhArasrota vikramanA navamA zatakanA pUrvArdha sudhImAM thayelA prasiddha jainAcArya zrI haribhadrasUri - viracita graMtha 'upadezapada' temaja te graMtha upara zrI municaMdrasUrie saM. 1174 mAM racelI 'sukhabodhanI' nAmanI TIkAmAM prApta thAya che. emAMthI buddhinA cAra prakAronI daSTAMtakathAo 'upadezapada' uparAMta zrI malayagirikRta 'naMdIadhyayana vRtti' mAM paNa maLe che. kra. 21 nI kathA gauNa pheraphAra sAthe AcArya ratnazekharasUrie saM. 1576 mAM racela 'zrAddhavidhi prakaraNa' ane enI svopajJa TIkA 'zrAddhavidhi kaumudI TIkA' mAM maLe che. kra. 8, 23, 24 nI kathAo lokapracalita laukika kathAonuM rUpAMtara jaNAya che. kavi paricaya : 'vinodacotrIsI' e jaina sAdhukavi harajI muninI madhyakAlIna gujarAtImAM racAyelI 34 kathAonA saMpuTavALI padyavArtA che. harajI muni vikramanI 17 mI zatAbdInA pUrvArdhamAM thayelA kavi che. upakezagacchanI dvivaMdaNika zAkhAnA siddhasUri - kSamAratna - lakSmIratnanA te ziSya che. A kavinA janma-dIkSA-svargavAsa AdinA nizcita varSo prApta thatA nathI, paraMtu emanI be racanAo paikInI 'vinodacotrIsI' (racanA saM. 1641) ane bIjI, 'bharaDabatrIsI' (racanA saM. 162444) nA racanAvarSo prApta thatAM hoI A kavino kavanakALa 17 mI zatAbdIno pUrvArdha nizcita karI zakAya che. A sivAya A sAdhukavinA jIvanaviSayaka koI vizeSa mAhitI upalabdha nathI. - 64 - - 5 - Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sadbodhanA spaMdano bhale, kathAo maulika nahi, paraMtu koI eka kathAdoramAM sAMkaLI laIne kartAe potAnI bhASAzailImAM padyadehe kaMDArI che e dRSTie emanI sarjakatA svIkAravI rahI. zrI haribhadrasUrinA 'upadezapada' mAM manuSyabhavanI durlabhatA sadaSTAMta darzAvavA sAthe emaNe cAra prakAranI buddhi ucita dRSTAMtonA ullekha sahita samajAvI che : 1. autpatti kI buddhi : pahelAM kadI na joyelA, na sAMbhaLelA, na vicArelA padArthanuM tatkALa jJAna thAya evI buddhi. 2. vaiyikI buddhi : muzkela, adhUruM kAma pAra pADavAnuM sAmarthya ApanArI ane vinayathI utpanna thayela buddhi. 3. kArmikI buddhi : karma (abhyAsa) thI utpanna thayelI buddhi. 4. pAriNAmikI buddhi : anumAna, hetu ane dRSTAMtathI sAdhya padArthane siddha karanArI buddhi. harajI munie 'vinodacotrIsI' mAM je buddhicAturInI kathAo ApI che emAM A dRSTAMta kathAono AdhAra lIdho che. 'vinodacotrIsI' nI kathApIThikA (kendrIya kathAdora) : zrIpuranagaramAM zrIpati zreSThI atyaMta dharmAnurAgI che, paNa emano putra kamala nAstika, uddhata ane avivekI che. nagaramAM padhArelA jaina AcArya zeThanI vinaMtIthI kamalane zAstrakathita upadezavacano kahe che, paNa kamalane bodha pamADavAmAM niSphaLa jAya che. thoDA samaya pachI padhArelA bIjA mahAtmA paNa Avo ja prayatna kare che, paNa saphaLa thatA nathI. e pachI trIjA mahAtmA kamalanI nAstikatAnI vAta jANI sAmethI ene Astika banAvavAno nirdhAra kare che. A mahAtmA zAsranA E jaina kathAnakomAM sadbodhanA spaMdano sIdhA siddhAMtavacano saMbhaLAvavAne badale kathAnI mAMDaNI kare che. kamalane kathAmAM rasa paDavA mAMDe che. mahAtmA 34 divasa sudhI roja eka-eka kathA saMbhaLAvIne enuM hRdayaparivartana karI ene nAstikamAMthI Astika banAve che. 'vinodacotrIsI' nI A kathAo paikI kramAMka 29 nI kathA ahIM prastuta che, je 'upadezapada' nI TIkAmAM pAriNAmikI buddhinA dRSTAMta tarIke apAyelI che. kathA H vRddhajananI koThAsUjha caMdrAvatI nAme nagarImAM ratnazekhara rAjA vRddha thatAM yuvAnaputra madanasenane rAjagAdIe besADI vanamAM gayo. have rAjyamAM yuvAna madanasenanI ANa vartavA lAgI. paNa ene rAjakAjano pUrato anubhava nahoto. eka divasa maMtrI yuvAna rAjAne kahe che, "he svAmI ! ahIM vRddha puruSo rAjyavahIvaTanI sevAmAM Ave e ghaNuM ja ayogya che. kemake emanA zarIra zithila thayA che. moM phikkAM paDI gayA che, AMkho nisteja banI che, gaLAmAMthI kapha nIkaLe che. AvA gharaDAothI ApaNI rAjasabhA zobhatI nathI mATe emane sevAmAMthI chUTA karavA joIe." binaanubhavI yuvAna rAjAne maMtrInI A vAta gaLe UtarI gaI. pharamAna kADhIne eNe badhA vRddha rAjasevakone dUra karyA. have rAjadarabAramAM kevaLa yuvAno ja najare paDatA hatA. have eka divasa banyuM evuM ke rAjA madanasena enI rANI sAthe aMtaHpuramAM sogaThAMbAjI ramato hato. tyAre rANIe premamastInA AvezamAM AvIne rAjAne caraNaprahAra karyo. rAjAne mATe A kautuka samAna hatuM. rAtrinA pAchalA pahore rAjA vicArataraMge caDIgayo. 'rANIe mArA prati caraNaprahAranI 96 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano ceSTA kema karI ? Ano javAba mane koNa ApI zake ?' Ama vicAra karatAM ene yAda AvyuM ke mArA darabAramAM vRddho to che ja nahIM. badhA yuvAno che. koI zatrunuM saMkaTa AvI paDe to eno mArga koNa batAve? bIje divase rAjAe AkhIye rAjasabhAne saMbodhIne prazna karyo ke, koI vyakti mane caraNaprahAra kare to mAre zo daMDa karavo ? tame vicArIne ho." badhA juvAna sabhAsado kahevA lAgyA, "are svAmI ! je vyakti Apane caraNaprahAra kare enA caraNanA to TukaDeTukaDA karI nAkhavA joIe.' paNa rAjAe A vAta mAnI nahIM. te kahe, "je koI mane sAco javAba Apaze tene huM rAjayanA mukhyamaMtrI banAvIza." sabhA vikharAI. sau potapotAne ghera gayA. badhA ja manomana ekasarakhuM vicAravA lAgyA ke anubhavI vRddhajana sivAya Ano javAba koI kahI zake nahIM. eka sadasya potAne ghera Avyo tyAre pitAe ene moDA AvavAnuM kAraNa pUchyuM. putra kahe, 'pitAjI sabhAmAM Aje eka vAta banI te sAMbhaLo." Ama kahI eNe sabhAmAMnI ghaTanA kahI saMbhaLAvI. pitA kahe, "tuM kazI ciMtA karIza nahIM. pahelAM ApaNe bhojana karI laIe. savAre tuM sabhAmAM jaIne rAjAne kaheje ke ApanA praznano javAba mArA pitA Apaze. jo rAjA saMmata thAya to mane sabhAmAM teDAvI leje." pitAnA javAbathI putra khuza thayo. bIje divase sabhAmAM jaIne eNe rAjAne kahyuM, "ApanA praznano javAba mArA pitA kaheze." -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano rAjA thoDI kSaNa avaDhavamAM paDI gayo. kemake pote ja vRddhone rAjasabhAnA bAraNe paNa TUMkavAno pratibaMdha lAdyo hato. pachI ene thayuM ke vRddhajananI parIkSA to karuM, eTale eNe e yuvAna sadasyanA pitAne sabhAmAM teDAvI maMgAvyo. vRddha pitA sabhAmAM AvIne kahe, "he rAjA ! Apane je vyakti caraNaprahAra kare enuM to mUlyavAna maNi-mANeka-ratna ane vastrAlaMkArothI bahumAna karavuM." rAjAe pUchyuM, "ema zA mATe ?" tyAre vRddha kahe, "he svAmI ! Apane caraNaprahAra karavAnI hiMmata koNa kare ? je Apane khUba premALa ho e ja. ane premALa patnI vinA AvuM koNa kare ? ratikalahanI veLAe ane mojamastInA samayamAM patnI ja AvI ceSTA kare. AvI ceSTA to premanI abhivyakti che." rAjAe vRddhanI vAta mAnya rAkhI. vRddhanuM sanmAna karyuM. temaja vRddhajanone rAjasabhAmAMthI dUra karavAno lAdelo amala rada karyo. vRddho rAjasabhAmAM punaH praveza pAmyA. rAjAne pratIta thayuM ke vRddhajanonuM anubhavajJAna ane koThAsUjha gajabanA hoya che. tethI karIne yuvAnoe vRddhajanonI saMgati TALavI joIe nahIM. saddhodha - spaMdanaH 'vinodacotrIsI' nA kendrIya kathAdoranA saMdarbhamAM vicArIe to e phalita thAya che ke nAstika kamalane dharmAbhimukha karavA mATe sIdho dharmopadeza kAmayAba na nIvaDI zakyo. e kAma daSTAMtakathAo dvArA pAra pADI zakAyuM. ethI to hajAro varSothI vizvanI tamAma prajAomAM ane tamAma dharmomAM, graMthomAM sacavAyelI ane lokamukhe ramatI thayelI kathAono gADha prabhAva joI 69 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano zakAya che. jaina dharmamAM je cAra anuyoga darzAvAyA che temAMno eka anuyoga dharmakathAnuyoga' che. ApaNA Agamo paikI chaThuM aMga-Agama 'jJAtAdharmakathAga' che. sAdhu mahAtmAo emanA pravacanomAM zAstrakathita jJAnane daSTAMtakathAnA sahAre ja zrotAvarganA hRdaya sudhI pahoMcADI zake che. ahIM ApaNe je kathAno AsvAda lIdho e padya kathAnA aMtamAM kavie eka arthAntaranyAsa alaMkArathI yukta saMskRta zloka TAMkyo che 'yadehaH sthaviro vetti, na tat taruNakoTaya: / jIrNabhinnaM yathA pathyaM, na tathA navazAlayaH / / ' (asaMkhya taruNo je jANI zakatA nathI te eka vRddha jANI-pAmI zake che. jUnuM thayeluM anAja bhojanamAM jeTaluM anukULa-haLavuM che eTaluM navuM anAja (zAli) nathI hotuM.) A kathAmAM yuvAna maMtrIe tAjo rAjyAbhiSeka pAmelA yuvAna rAjAne vRddha sadasyonI kevaLa zArIrika nabaLAIonuM kAraNa batAvIne rAjasabhAmAM teo azobhanIya banatA hoI emane rAjayanI tamAma sevAmAMthI dUra karAvI dIdhA. paNa rAjAne caraNaprahAra koNa karI zake? e aMge ekapaNa yuvAna vicArI zakyo nahIM. caraNaprahAra karanAranuM zuM karavuM joIe e teoe jhaTapaTa kahI dIdhuM paNa rAjAe e vAta mAnya rAkhI nahIM tyAre AgaLa vadhIne koI anumAnatarkamAM jaI zakyA nahIM. A javAba eka sadasyanA vRddha pitA ApI zakyA. kemake varSonA anubhavajJAnano AdhAra laIne anumAnanI dizAmAM gati karIne cokkasa nirNaya upara AvI zakyA. vRddhajano zarIre dUbaLA ke asvastha bane eno artha e thato nathI ke teo buddhimAM zithila-maMda banyA che. -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdanoApaNe tyAM A lokokti ati pracalita che - "gharaDAM gADAM vALe.' arthAtu jyAre koI vAta vaNasI jatI hoya tyAre vaDIlo-vRddhajano vAtane vaNasatI aTakAvIne, yogya dizAmAM vALIne samucita samAdhAna upara lAvI zake che. A kathAnuM bodhaka tattva koIpaNa samayagALAne svIkArya bane ema che. sAMprata kALamAM paNa e eTaluM ja upayogI thaI paDe ema che. kathAmAM joyuM tema vartamAnamAM kAyika ke mAnasika rIte yuvAvarganuM vaDIlo sAthenuM aLagApaNuM jovA maLe che. mohavaza jIvanasAthInI svapasaMdagI, manaphAvatI raheNIkaraNI, arthopArjananA TUMkA rastAonI lAlaca, dekhAdekhIthI thatuM videzagamana - A badhA vartamAna jIvanazailInA evA pAsAM che jethI karIne yuvAvarga vaDIlothI aLago thato jAya che kAM to vaDIlone aLagA karI mUke che. vaDIlonI sAcI salAhanI avagaNanA e yuvAvarganuM UbharatuM lakSaNa najare paDe che. sAcI Takora sahana karavAnI zakti e gumAvato jAya che. vaDIlonI sahopasthiti jANe dakhalagIrIno paryAya banatI jAya che. rAmanArAyaNa pAThake sarjeluM mukundarAyanuM pAtra ahIM saheje smaraNamAM Ave. kathAnA aMtamAM jema vRddhonI anivAryatA sthApita thaI che e dvArA eka mahattvano sarbodha - saMdeza apAyo che ke vRddhajanonI saMgati TALI zakAya ema nathI. (amadAvAda sthita DaoN. kAMtibhAIe madhyakAlIna gUrjara sAhitya para ghaNuM saMzodhana-saMpAdananuM kArya karyuM che. teo jaina sAhitya jJAnasatromAM abhyAsa pUrNa peparsa prastuta kare che. emanA graMthone sAhitya akAdamInA evorDa prApta thayA che.) saMdarbha: vinoda cotrIzI kartA harajI muni saM. DaoN. kAMtibhAI zAha prakAzakaHprANaguru jaina philosophI seMTara ane gujarAtI sAhitya pariSada saMyukta (c)1 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kathAnakomAM sadhdhodhanA spaMdano prasannacaMdrane joyA che? - DaoN. gulAba deDhiyA -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano prasannacaMdra potanapura nagarInA rAjA hatA. prabhu mahAvIra potanapura padhAryA che ane manorama udyAnamAM birAje che e jANI prabhune vaMdana karavA jAya che. mohano nAza karanArI mahAvIra vANI sAMbhaLe che. eka to prabhunI vANI ane vyaktitvano prabhAva ane te samayanA jIvonI saraLatA kevI ! rAjA prasannacaMdra rAjapATa choDyuM. potAnA nAnakaDA kuMvarane siMhAsane besADyo ane prabhu pAse dIkSAvrata grahaNa karI lIdhuM. kamaLanA patra parathI jalabindu sare eTaluM sahaja, eTaluM svAbhAvika ! rAjaRSi prasannacaMdra dharmamAM UMDA utaratA gayA. prabhu rAjagRhImAM padhAryA che. zreNika mahArAjA parivAra sAthe hAthI, ghoDAnI savArI laI prabhu darzane AvavA nIkaLyA che. zreNika mahArAjanI senAmAM sumukha ane durmukha be mithyA dRSTivALA senAnIo mokhare cAlatA hatA. emaNe prasannacaMdra munine eka page UbhA rahI, hAtha UMcA karI tapa karatA joyA. sumukhe kahyuM, "vAha ! AvI ApanA (ugra tapa) karanAra A muni mATe svarga ke mokSa e dUranI vAta nathI." durmukhe kahI dIdhuM, "A to potanapuranA rAjA prasannacaMdra che. potAnA rAjayano bhAra kuMvarane mAthe nAkhI dIdho, A te kaMI dharmI kahevAya ! enA maMtrIo caMpAnagarInA dadhivAhana rAjA sAthe bhaLI jaI rAjakuMvara pAsethI rAjaya paDAvI leze. A rAjAe to haLAhaLa adharma karyo che." (ApaNe paNa AvA abhiprAyo sAva sahaja rIte kyAM nathI uccAratA !) A vacano sAMbhaLI dhyAnastha muni prasannacaMdra vicAravA lAgyA. "aho! mArA bhraSTa maMtrIone dhikkAra che. mArA putra mATe AvuM karavA dhAre che ? A vakhate huM rAjA hota to emanI khabara laI leta. (samajavAnI vAta A che, huM tamane pUchuM, "tame prasannacaMdrane joyA che?" tamane navAI lAgaze, tame tarata ja kahezo, "meM prasannacaMdrane kyAMthI joyA hoya ! e to pelA vArtAvALA rAjarSi prasannacaMdra e ja ne !" "hA, hA, e ja. paNa emane jovA hoya to darpaNamAM jovuM." darpaNamAM to ApaNI chabI dekhAya che." "basa, e ja to kahevuM che, prasannacaMdra ane ApaNAmAM phera kyAM che? e to ghaDImAM khuza ne ghaDImAM nAkhuza thayA hatA. ApaNuM paNa evuM ja ne !" ApaNo A saMvAda aTakAvI jarA e rAjA ane e RSi prasannacaMdranI vArtAne pharIthI mANIe ane jANIe. vArtA to khabara che ! chatAM emAM rahelo marma samajavA jevo che ne ! Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano ApaNA badhA mATe A keTaluM svAbhAvika che. rAga ke dveSa saMpUrNa chUTe e virala paLa to kyAreka ja Ave che. bIjI rIte joIe to muninA manamAM putra mATenI A ciMtA e paNa sahaja che. vastra badalavAnuM sahaja che. mana badalavAnuM keTaluM duSkara che tenI A vAta che.) tapamAM magna muninA manamAM saMkalpa-vikalpa cAle che. prasannacaMdra aprasanna thaI potAnA sAdhutvanA vratane visArI manathI ja maMtrIo sAthe yuddha kare che. (ApaNI jema ja ! ApaNe paNa pratidina, pratipaLa kevA kevA manoyuddhomAM macyA rahIe chIe !) zreNika mahArAjA prabhune vaMdana karI pUche che, "mArgamAM tapamagna prasannacaMdra rAjarSine meM vAMdhA che. A sthitimAM emanuM AyuSya pUrNa thAya to emanI gati kaI hoya ?" prabhu mahAvIre kahyuM, "sAtamI narake jAya." te sAMbhaLI zreNika vicAramAM paDI gayA ane mAnyuM ke, sAdhune narakagamana na hoya, prabhunI vAta mane barAbara saMbhaLAI nahi hoya. thoDI vAra rahI zreNika mahArAjAe prabhune pharI pUchyuM, "prabhu ! prasannacaMdramuni A samaye kALa kare to kyAM jAya ?" bhagavaMte kahyuM, "sarvArthasiddha vimAne jAya." zreNikanI jijJAsA vadhI gaI, pharI pUchyuM, "Ape kSaNanA aMtaramAM be judI judI vAta kema kahI ?" prabhue samajAvyuM, "dhyAnanA bhedathI muninI sthiti be prakAranI thaI gaI. tethI meM be judI vAta karI che. durmukhanI vAtathI gusse thayelA muni manamAM yuddha karatA hatA tethI narakane yogya hatA. tyAMthI tamArA ahIM AvavA daramyAna temaNe manamAM vicAryuM ke mArA badhA astra-zastra vaparAI gayA. have - jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano mastakanA zirastrANa (bheTa) thI zatrune mAruM. ema vicArI mastake hAtha mUkyo to loca karelA mastake badhuM yAda karAvI dIdhuM. munivrata yAda AvyuM. potAne niMdavA lAgyA. AlocanA, pratikramaNa karyuM. pAchA prazasta dhyAnamAM sthira thayA. tethI tamArA bIjI vAranA prazna vakhate sarvArthasiddhine yogya thayA." prabhu hajI A parivartananI vAta karatA hatA tyAM prasannacaMdra muni pAse devaduMdubhi vAge che. zreNike pUchyuM, "prabhu A zuM thayuM ?" prabhue kahyuM, "dhyAnamAM sthira thayelA prasannacaMdra munine kevaLajJAna prApta thayuM che." A kathA ApaNA mananI caMcaLatA, mananI agAdha zakti, mananA badalAtA bhAvane darzAve che. zAMta sarovara jevuM mana che. jarAka jeTalI nAnI amathI kAMkarI paDI ke, pANImAM vartuLa sarjAya che. Adhunika manovijJAna ane dharmanI A vAtone sAthe sAthe jovI joIe. gADImAM besIne kyAMka jaI rahyA chIe. cAra rastA pAse pahoMcatAM ja signala lAla thayuM to nArAja thaI gayA. bIjA signala pAse pahoMcatAM ja signalanI lIlI battI thaI to prasanna thaI gayA, manano sismogrApha cAlyA ja kare che. pAMceya IndriyothI kaMIka ne kaMIka jhIlyA ja karIe chIe. temAM paNa AMkhothI to sauthI vadhu. eTale to manane ekAgra karavA AMkhone DhALI devAnuM kahe che. chatAM manamAM to ghaMTI cAlyA ja kare che. vicAro khUTatA ja nathI. ApaNI muzkelI e che ke, prasannacaMdramuni jevA ke enAthIya AkarA nakArAtmaka vicAro to jhaTa AvI jAya che, paNa sakArAtmaka, AtmabodhanA, pratikramaNanA, bhUla svIkAranA, saraLatAnA vicAro jhaTa AvatA nathI. - o5 4 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sabrodhanA spaMdano --jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano manane vaza karavAnA, manane jItavAnA, zubha vicAro lAvavAnA dharmae aneka rastA darzAvyA che. sAva saraLa, sIdhA ne sarvasulabha upAyomAM nAmasmaraNa, maMtrajApa, pUjApATha, satsaMga, guruvaMdana, svAdhyAya, sAmAyika, pratikramaNa, devadarzana vagere aneka darzAvI zakAya. sAdhaka mAnavIne maLatAM mana prasaza thAya che. phonanI ghaMTaDI satata vAgyA kare, phona para phona AvyA kare to nArAja thaIe. icchIe ke A phona baMdha thaI jAya to sAruM. ane ApaNuM dhAryuM thAya ane phona baMdha thaI jAya to pAchA nArAja thaI jaIe. kaI paLe teDuM Avaze, e to jANatA nathI. ane e paLomAM azubha manodazA haze, manamAM yuddha cAlatuM haze to !? prasannacaMdra rAjarSinI A kathAnuM satata smaraNa rahe to ya sAruM. have samajAyuM ne ! prasannacaMdrane maLavuM hoya to darpaNamAM juo. ApaNI aMdara ja eka page UbhA rahI tapa karatA prasannacaMdra hAjarAhajUra che. dharmanI vAtone manovijJAnathI nihALIzuM to yuvAvargane vadhu gamaze. 10. jananInuM bhikSApAtra' - kathAnaka ane tenA sarjaka zrI ratilAla dIpacaMda desAI - DaoN. mAlatI zAha (vidvAna lekhake svAmI AnaMdanA jIvana ane sAhitya upara zodha prabaMdha lakhI pI.eca.DI. nI upAdhi prApta karI che. teo uttama nibaMdhakAra, vaktA ane adhyApaka che.) TUMkA TUMkA vAkyo, rasajharatuM prakRtivarNana, coTadAra saMvAdo ane pravAhI zailImAM navalikAo (TUMkI vArtAo) lakhanAra zrI ratilAla dIpacaMda desAI mUlyaniSTha sarjaka hatA. aitihAsika ghaTanAo, rAjakathAo, bahoLA jaina sAhityanA kathAnako, mAnavajIvananA mUlyaniSTha pAsAo, nArIjIvananI mahattA sthApita karatA banAvo - A badhA temanI vArtAnA viSayo hatA. khUba jahemata bAda lakhAyela "zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhIno ItihAsa' bhAga 1 ane 2, kacchamAM Avela suprasiddha yAtrAdhAmanuM mahattva darzAvanAra 'zrI bhadrezvara -vasaI mahAtIrtha', suprasiddha keLavaNIdhAma zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA pacAsa varSanA mahotsavanI ujavaNI nimitte lakhAyela 'vidyAlayanI vikAsakathA' - A to zrI ratibhAInI kalame AlekhAyela pramANabhUta rIte ItihAsane nirUpita karatAM keTalAMka graMthonA nAmo che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano bhAvanagarathI prakAzita thatAM "jaina" aThavADikamAM I.sa. 1947 thI zarU karIne ekadhArA batrIseka varSa sudhI taMtrIlekha dvArA samAjamAM jAgRti phelAvavA, anyAyane paDakAravA, sArA ane sAcA vicArone vadhAvavA, koInI paNa zeha-zarama rAkhyA vagara ratibhAIe kalama calAvI. temanA A taMtrIlekho ane sAmayika phuraNanA moTA pathArAmAMthI khUba mahenata karIne teonA suputra pro. zrI nItinabhAI desAIe saMpAdita karela 'amRta samIpe', 'jinamArganuM jatana' ane 'jinamArganuM anuzIlana' A traNa pustako temanA patrakArapaNAnI sAkSI pUre che. jIvanaH bhagatanA gAma tarIke oLakhAtA sAyalA gAmanA vatanI zrI dIpacaMdabhAI (ke jeo dIpAbhagata tarIke oLakhAtA) ane zivakora bahenane tyAM sAtamI sapTembara 1907 nA roja jayeSTha putra tarIke zrI ratibhAIno janma thayo. bahenono janma thayo, paNa TUMkuM AyuSya bhogavIne vidAya thaI gaI. potAnAthI nAnA be bhAIo : kAMtibhAI ane dharamacaMdabhAI. pitAnA paribhramaNanA kAraNe temanuM prAthamika zikSaNa yevalA, dhULiyA, vaDhavANa, sAyalA, dhULiyA, surendranagara vagere judA judA sthata thayuM. potAnI cauda varSanI vaye, eTale ke nAnI uMmaramAM ja mAtAnuM avasAna ane te pachI thoDA samayamAM pitAjIe svIkArela saMyamamArga. aDhI varSanA dIkSAparyAya pachI pU. dIpavijayajI mahArAja (saMsArI pitA) paNa, ratibhAInI bAvIsa varSanI uMmare kALadharma pAmatA temanI mA-bApanI leNa-deNa yuvAnavaye pUrI thaI gaI. kAkA zrI vIracaMdabhAIe (zrI jayabhikhkhanA pitAzrIe) traNe bhAIonuM dhyAna rAkhavAnI potAnI pharaja adA karIne anokhA kuTuMbapremano dAkhalo besADyo. -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano potAnI mAtAnA avasAna pachI kAzIvALA pU. AcArya zrI dharmasUrijInI salAhathI "zrI vIratattva prakAzaka maMDaLa' nAmanI pAThazALAmAM pahelA zrI ratibhAI ane pachI temanA pitarAI bhAI zrI bAlAbhAI (jayabhikhu) dAkhala thayA. muMbaIthI banArasa thaI zivapurImAM sthAyI thayela A vidyAdhAmanA sAhitya, saMskAra, saMskRtithI haryAbharyA je mUlyaniSTha vAtAvaraNano mAhola tyAMnA anya vidyArthIonI jema A baMne bhAIone maLyo teNe A baMne bhAIonA jIvananI ane bIjA zabdomAM kahIe to samagra kuTuMbanI sAhityika dizA pakaDavAmAM agatyano bhAga bhajavyo. abhyAsamAM pravINa zrI ratibhAI yuvAnavayathI ja nyAya ane satyanA AgrahI hatA. zivapurImAM zrI ratibhAIne 'tArkika ziromaNi' nI padavI ApavAnuM nakkI thayuM tyAre khUba manomaMthananA aMte 'pote te padavI mATe lAyaka nathI' evo ekarAra teoe khullA mane karyo. paNa saMsthAe temanI lAyakAta joIne 'tarmabhUSaNa' nI padavI to ApI ja. 23 varSanI vaye I.sa. 1930 mAM mULI pAse Avela TIkara paramAra gAmanA zrI caturadAsa tathA jIvIbahenanA dIkarI mRgAvatIbahena (maraghAbahena) sAthe temanA lagna thayA tyAre teo zivapurImAM AchI-pAtaLI gharavakharI sAthe rahetA. 26 varSanI uMmare gujarAta kaoNlejamAM, saMskRta sAthe ema.e. karavAnA lakSyathI dAkhala thavA mATe amadAvAda AvyA ane mAdalapuramAM vasavATa karyo, paNa kuTuMbanI javAbadArI ane anya kAraNothI icchA hovA chatAM ekAda varSa pachI kaoNlejano abhyAsa temane choDI devo paDyo. te pachI AjIvikA arthe teoe samagra jIvana daramyAna jayAM jyAM kAma karyuM tyAM tyAM temaNe saMpUrNa prAmANikatA ane niSThAthI kAma karyuM. te eTale sudhI ke potAne cha9 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kathAnakomAM sadbodhanA spaMdano ema lAge ke kAma pramANe mAro pagAra vadhAre che, tyAre ghaNI jagyAe teoe sAme cAlIne pagAra ghaTADavA mATe arajI karI. 'nyAsaMpanna vaibhava' nA temanA A jIvanamArgamAM teonA sahadharmacAriNI ane kuTuMbanA anya sabhyono paNa sAtha-sahakAra maLyo. mULa sAhityano jIva. zarUAtamAM 'vidyArthI', 'jaina satyaprakAza' jevA sAmayikomAM saMpAdana ane lekhananuM kArya karatA. pachI Akasmika rIte AvI paDela 'jaina' nI javAbadArI lAMbo samaya sudhI nibhAvI. AgamaprabhAkara muni zrI puNyavijayajI sAthe 'zrI mahAvIra jaina vidyAlaya' nA Agama-prakAzana vibhAgamAM kAma karyuM. A badhAMnI sAthe sAthe anya saMpAdano ane lekhanakArya paNa cAlu. I.sa. 1985 nI sAtamI Disembare avasAna pAmyA tyAM sudhI 'zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhInA ItihAsa' nA bIjA bhAganA lakhANanI javAbadArI cAlu hatI. kathA sAhitya : temaNe judA judA samaye vArtAo paNa lakhI hatI. temanI A vArtAonA AdhAre I.sa. 1953 thI zarU karIne I.sa. 1982 nA varSomAM kramazaH temanA dasa vArtAsaMgraho A rIte prakAzita thayA. 1. 'abhiSeka', 2. 'suvarNakaMkaNa', 3.'rAga ane virAga', 4. 'padmaparAga', 5. 'kalyANamUrti', 6. 'himagirinI kanyA', 7. 'samarpaNano jaya', 8. 'mahAyAtrA', 9. 'satyavatI' ane 10. 'samarpaNano jaya' A daseya vArtAsaMgrahonI badhI vArtAono samAveza karIne I.sa. 1994 mAM 'kathAsAhitya' nA 1 thI 5 bhAga gUrjara graMtharatna kAryAlaya dvArA navA svarUpe prakAzita thayA. jaina kathAnakomAM sadbodhanA spaMdano kathA - 'jananInuM bhikSApAtra' : 'suvarNakaMkaNa' vArtAsaMgrahamAM rajU thayela 'jananInuM bhikSApAtra' mULa 'uttarAdhyayana sUtra' nA AdhAre lakhAyela kathA che, je 'kathAsAhitya bhAga-1 maMgaLamUrti' mAM punaH prakAzita thaI che. jene Agama sAhityanA 45 AgamomAM cAra 'mULa sUtro' rajU thayela che. temAMnA eka 'uttarAdhyayana sUtra' mAM kula chatrIsa adhyayano rajU thayA che. zrI mahAvIra svAmIno aMtima upadeza (dezanA) rajU karatA 'uttarAdhyayana sUtra' mAM sAdhuone saMyamamArgamAM rahevAnA upadezo temaja siddhAMto vividha kathAo, dRSTAMto, upamAo, saMvAdo vagere rUpe rajU thayela che. 'jananInuM bhikSApAtra' kathA A pramANe che : eka sohAmaNI savAre mithilAnagarInA rAjavI zrI namirAjane samAcAra maLyA ke potAnI hastizALAno sarvazreSTha rAjahastI (gajarAja) potAno khIlo ukhADIne jaMgala tarapha upaDI gayo che. potAnA prANapyArA A rAjahastIne zodhavA mATe thaI zake te badhAM ja prayatno karyA, paNa tenA koI sagaDa na maLyA. aMte jAsUsone A rAjahastI zodhavAnuM kAma soMpyuM. jAsUso dvArA bhALa maLI ke A rAjahastI mAlavapati caMdrayaza rAjAnI sudarzanapuramAM Avela hastizALAmAM che. mithilApati nimarAje mAlavapati caMdrayazane A rAjahasti pAcho soMpavA saMdezo mokalyo, paNa mAlavapatie mithilAnA A hAthIne soMpavAnI mAgaNI phagAvI lIdhI. mirAjane temAM potAnuM apamAna jaNAyuM. tethI potAnA rAjahastIne pAcho meLavavA mATe nimarAje caMdrayaza upara caDAI karavAno nizcaya karyo. A bAju mithilAnagarInA dharmAMgAramAM rahetA, dekhAve sohAmaNA ane svabhAve zAMta sAdhvI zrI sutratAjInA kAne A yuddhanI vAto pahoMcI. te 1 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano sAMbhaLatAM teo bIjA divase dharmAgAra choDIne mAlavadeza tarapha vihAra karatAM pahoMcI gayA. tyAM baMne pakSo yuddha mATe pUrepUrI taiyArI thaI gaI hatI. mAlavapati caMdraze potAnA samagra sainyane nagaramAM samAvIne killAnA daravAjA baMdha karI dIdhA. to mithilApati namirAjanA sainyae tyAM sudarzanapurano, cakaluMya na pharakI zake tevo ghero ghAlyo. sAdhvI suvratA sudarzanapura pahoMcyA tyAre hajI yuddha zarU thayuM na hatuM. namirAja potAnA maMtrIo, sAmaMto sAthe yuddhanI vyuharacanA ghaDavAmAM vyasta hatA. vAtAvaraNa ekadama taMga hatuM. A bhayAnaka vAtAvaraNamAM sAdhvI suvratAe praveza karyo. lekhaka lakhe che : "baLabaLatAM raNamAM nAnI sarakhI vAdaLI chaMTakAva kare ema, potAnI prazAMta mukhamudrAthI zAMtirasano chaMTakAva karatAM sAdhvI suvratAe namirAjanI zibiramAM praveza karyo." namirAja ane maMtrIo temaja sAmaMto to joI ja rahyA. emane thayuM : A zuM? raNabhUmi upara eka abaLA ! ane te paNa eka dharmaguruNI ! ahIM emanuM zuM kAma ? na samajAya evo eka koyaDo jANe badhAnI sAme AvIne khaDo rahyo. paNa sAdhvI to svasthapaNe UbhA hatA." ("maMgalamUrti', pR. 17) mAre tamArI pAsethI kazIka bhikSA joIe che ema jaNAvatAM vAtacItanA aMte sAdhvIjI jaNAve che ke mAre to yuddha zAMtinI bhikSA joIe che, jethI saMhAralIlA aTake. vaLI, bhAI dvArA bhAIno saMhAra aTake. A sAMbhaLI namirAja ane sau Azcarya pAme che ke mithilApati ane mAlavapati bhAI-bhAI kevI rIte ? sAdhvIjI kahe che ke jema mAlavapati caMdrayaza e yugabAhu ane madanarekhAno putra thAya, tema mithilApati tame paNa yugabAhu -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano ane madanarekhAnA ja putra cho. tame jene mAtApitA kaho cho te pAratha ane puSpamAlA tamAruM pAlana karanAra pAlaka mAtA-pitA che. namirAjane hajI gheDa besatI nathI, tethI sAdhvIjI jaNAve che ke huM ja tamArA baMnenI janmadAtrI mAtA chuM. tAro (namirAjano) janma jaMgalamAM thayo. tyAM mAruM apaharaNa thayuM ane padmaratha mithilApatie tane putranI jema ucheryo. mAruM zIla akhaMDa rahetA meM sAdhvIveza dhAraNa karyo. ATaluM jANavA chatAM paNa namirAja to yuddha karavAnA potAnA nirdhAramAM aDaga ja rahyA. paNa sAdhvI suvratA game te bhoge A yuddha aTakAvavAnA potAnA vicArone ghUMTatA rahyA ane game tema karIne sudarzanapuramAM pravezI mAlavapati caMdrayazanA rAjabhavanamAM pahoMcI gayA. rAjA caMdrayaza potAnI mAtAne oLakhI gayA.. sAdhvIjIe potAnA moTA dIkarA caMdrayazane 'tame baMne sahodara cho' A vAta samajAvIne 'A yuddha aTakAvavuM ja joIe' tema jaNAvyuM. A bAbata gaLe utaratA yuddhazAMtinI ghoSaNA thaI ane bhAI-bhAI bheTI paDyA. moTA bhAI mAlavapatie rAjahasti to soMpyo ja, sAthe sAthe pote rAjatyAga karIne potAnuM rAjya potAnA bhAIne soMpyuM. A ghaTanAthI jananInA hRdayanuM bhikSApAtra chalochala bharAI gayuM. sarjanI vizeSatAH eka bAju bhISaNa yuddhanuM varNana ane tenI ja vacce apAra zAMti phelAve tevI sAdhvI suvratAjInI vAto - A be viruddha paristhitinuM varNana karavAmAM lekhaka tarIke zrI ratibhAInI kalama eTalI coTadAra che ke vAcake A vArtA vAMcavI zarU kare te pUrI karIne ja jaMpe. sarjakanI varNanakaLAnI ane zabdo dvArA yogya citraNa karavAnI kuzaLatA noMdhapAtra che. - 83 82 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sadbodhanA spaMdano sAdA, saraLa zabdo, nAnA-nAnA vAkyo, rasALa vaheto kathAno pravAha, baMne rAjavI sahodara che te darzAvatuM camatkRtinuM tattva - A badhI lekhakanI zailInI vizeSatAo vAcakane pakaDI rAkhe che. samagra pRthvI upara atyAre jyAre AtaMkano bhaya vyApelo che tyAre ApaNA mananA chUpA khUNAmAM AzAno eka taMtu jIvaMta hoya che ke koIka tattva A saMhArane roke. ahIMyA jema sAttvikatA ane komaLatAnA pratIka sama sAdhvIjI AvI caDe che!, tema atyAranA AtaMkane aTakAvavA mATe lAgaNIsabhara, nAnuM evuM vicArabiMdu paNa nimitta bane to sAruM ema ApaNuM mana jhaMkhe che. kALamIMDha paththara uparathI khaLakhaLa vahetA pANInA jharaNAMnI tAkAta keTalI ke te paththaramAM paNa khADAM pADI zake che. e ja rIte chaLakapaTa vagaranA, daMbha vagaranA mAnavInA mananI saraLa vRttionI tAkAta paNa kAMi kama nathI hotI. mahAtmA gAMdhIjIe zastro vagara bhArata dezane ahiMsaka mArge AjhAdI apAvI te ghaTanA pAchaLa paNa satya, ahiMsA jevA sanAtana mUlyomAM rahelo temano dRDha vizvAsa ja dRSTigocara thAya che. jamInamAM DhabUrAyeluM nAnuM bIja jamInanA paDane vIMdhIne potAnA aMkurone vyakta kare che tema, mUlyonI chUpI tAkAta gajabanI hoya che. jo mANasanA haiyAmAM rAma vase to azakya vAta paNa zakya bane che ane durlabha vastu sulabha bane che. A jJAnasatra nimitte mane mArA vicAro rajU karavAnI ane kaMIka aMza pitRRNa adA karavAnI taka ApI te badala A jJAnasatranA Ayojakono hArdika AbhAra. (bhAvanagara sthita mAlatIbena zAhe tattvajJAna viSayamAM Ph.D. karela che. temanA cAra pustako pragaTa thayA che. jaina seminAramAM zodhapatro prastuta kare che.) * 11 jaina kathAnakomAM sadbodhanA spaMdano mohanalAla dhAmI kRta 'veLA veLAnI vAdaLI' mAM vyakta thato karmasiddhAMta - pArula bharatakumAra gAMdhI akhUTa sAhityabhaMDArathI jainazAsana Aje samagra vizvane jhaLAhaLAM karI rahyuM che. zUnyano sarva prathama paricaya ApanAra kaho ke paramANunI sUkSmamAM sUkSma samajaNa ApanAra kaho, cha kAyamAM jIvanI prathamavAra oLakha karAvanAra kaho ke anekAMta dvArA saMgharSonuM samAdhAna ApanAra jainadarzane bhAratane sAhitya kSetre zreSTha sAbita karyuM che. jainadarzananA sAMAketika mUlyavAna khajAnAno sauthI lokapriya ane lokabhogya sAhityaprakAra rahyo hoya to te kathAsAhitya che. 19 mI 20 mI sadImAM je mahAna sAhityakAro thaI gayA temAM siddhahasta navalakathAkAra mohanalAla cunIlAla dhAmInuM nAma suvarNAkSare lakhAyeluM che. sarasvatIputra mohanalAla cu. dhAmI vize thoDuMka : mAtA-pitA : puMjIbA (jhavera bhagatanA putrI) tathA cunIlAlabhAI dhAmI janmabhUmi : uttara gujarAta, pATaNa janmatithi : saM. 1961 jeTha suda agiyArasa 5 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano vizeSatA : sAhityanA badhA kSetro jemake bAlasAhitya, pravAsakathA, jIvanacaritro, nibaMdha, vArtA, dharma, ItihAsa, kAmazAstra, lokakathA, lokagIto, cAraNIgIto, nATaka, citrapaTa, patrakAratvanuM kheDANa kareluM che. siddhahasta navalakathAkAra jemanA dvArA 170kathAnuM sarjana thayuM. aMgrejI, hindI, baMgALI, vraja, saMskRta, prAkRta, urdU ane marAThI jevI ATheka bhASA para prabhutva. zIgha kavi 2000 kAvyonA racayitA, gAyaka uparAMta dezadAjhasabhara uttama vaktA. Ayurveda bhUSaNa ane AyurvedazAstrI jevI zreSThatama padavIo pAmanAra uttama vaidya je temanA nAma sAthe jIvanabhara joDAyeluM rahyuM. uttama kathAnA lokasAhityakAra ke jeo duhA, chaMda, bhajana, stavana khUba suMdara rIte rajU karI zakatA. temaNe lakhelA traNa nATako khUba ja saphaLa thayelA. uparAMta be gujarAtI citrapaTanA gIta-kathA paTakathA vagere lakhelA. zAstrIya saMgItanI paNa suMdara tAlIma lIdhela. saphaLa taMtrI, zataraMjanA uttama khelADI, jaina dharmamAM UMDI zraddhA dharAvanAra tathA jaina dharmanA siddhAMtone potAnA jIvanamAM AcAravaMta banAvanAra A bahumukhI, pratibhAsaMpanna lekhaka viSe ema kahIzuM to atizayokti nahi gaNAya ke gujarAtI bhASAmAM temaNe jeTalA vividha viSayo para lakhyuM che teTaluM kadAca koIe lakhyuM nahi hoya. gujarAtanuM gaurava kahI zakAya tevA sAkSara ane siddhahasta lekhakazrI dhAmIjI ekAMtaparAyaNa, saMskArazIla, niSThAvAna, siddhAMtapremI sAhityakAra hatA. aviratapaNe sAhityanI sAdhanA karavA chatAM niHspRhI, saraLa ane namra vyaktitvanA svAmI banI teo agrima paMktinA sarjaka banyA hatA. temaNe athAga mahenata ane AgavI sUjhabUjha dvArA jaina saMskRtine, jaina ItihAsane ane jaina sAhityane potAnA utkRSTa sarjano dvArA gauravAnvita karyuM che. tenI kadara eka eka jainane hovI ghaTe. emAMye temaNe potAnI navalakathAomAM je - jenA kathAnakomAM sambodhanA spaMdanosaMdeza Apyo che te vAMcI-vicArI aneka loko kAma, krodha, moha, mada, matsara, bhogavilAsa vagere tyajIne ke ochA karIne vizvamaitrInA mahAmaMgala mArge cAlavA preraNA pAmI muktimArge AgaLa vadhavA mATe kaTibaddha banyA che. AvA sArasvataputranuM eka navalakathAnA ciMtana-manana dvArA zabdAMjali ApavAno namra prayAsa karI rahI chuM. kathAnaka - veLA veLAnI vAdaLI : siddhahasta lekhaka zrI mohanalAla cunIlAla dhAmInuM 127 muM sarjana eTale prastuta kathA. A kathAmAM aitihAsika caritra bhImasenane nAyaka banAvI tenA dvArA jainadarzananA karmanA siddhAMtanuM suMdara nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. A pustakanI cAra thI pAMca AvRttio thaI che, je tenI lokapriyatA darzAve che. saMskRta sAhityamAM 'bhImasena caritra' nAmano eka suMdara kathAgraMtha che jenuM mULa prAkRta bhASAnA ItihAsamAM paDeluM che. zrI ajitasAgarajI mahArAjAe saMskRta graMtha parathI gujarAtI bhASAmAM 'bhImasena cAritra' taiyAra kareluM che. tenA parathI preraNA laI lekhake A kathAnakanI racanA karI. je dainika vartamAnapatra 'jayahinda' mAM pragaTa thaI. 311 pAnAnA A pustakamAM jIvanamAM AvatA sukha-du:kha, utAra-caDhAva ane pUrvakarmanI lIlAonuM varNana khUba suMdara rIte karavAmAM AvyuM che. bhagavAna munisuvratasvAmInuM janmakalyANaka je nagarImAM ujavAyuM che te rAjagRhInA varNanathI kathAnI zarUAta thAya che. A kathAno samaya lagabhaga 2860 varSa pahelAno gaNAvI zakAya. zrI neminAtha prabhu ane pArzvanAtha prabhunI vaccenA suvarNayuganI A vAta che. rAjA guNasena jaina dharma matAvalaMbI hovAne kAraNe vinamra, baLavAna, sadAcArI ane dharmapriya hatA. brahmacaryanI - 86 - 8 . Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano mahattA jANavAne kAraNe tene aMtaHpuranI zobhA vadhAravAmAM rasa nahoto. AthI tene priyadarzanA nAmanI eka ja rANI hatI. te paNa nAma pramANe guNa dharAvanArI, patiparAyaNa, dharmiSTha strI hatI. 16-16 varSa sudhI khoLAnA khUMdanAranI prApti na thavAthI te udAsa rahetI hatI. jaina dharmamAM deDha zraddhAvaMta patie karmanA siddhAMtanI vAstavikatA samajAvyA bAda te pharI prasannatAthI jIvavA lAgI. Anarta dezanA eka nimittakanA nimittathI rAjA-rANI eka nahi, paraMtu be-be suMdara putronA mAtA-pitA banyA. moTo putra te kathAno nAyaka bhImasena ane nAno putra te hariSeNa. AzramajIvanamAM gurunA sAnidhyamAM rahIne rAjakAraNa, nyAya, vyAkaraNa, dharma, kalA Adi vidyAonA abhyAsArthe baMnene gurukuLamAM mUkavAmAM AvyA hatA. baMne bhAI khUba suMdara rIte gurunA mArgadarzana heThaLa ghaDAyA hatA. vaLI, mAtApitA dharmamAM zraddhAvAna, AcAravaMta ane AdhyAtmika vRtti dharAvatA hovAne kAraNe baMne putro paNa saMyamI, dhIragaMbhIra, AjJAvaMta ane vinayI hatA. baMnemAMthI koIne paNa eka nAnuM sarakhuM paNa vyasana nahotuM. teo mAnatA hatA ke jugArathI mAnavI kartavyabhraSTa thAya che ane madirApAnathI viveka ane buddhibhraSTa, nAca-gAna ke parAyI sInA rUpadarzanathI mahApApanA bhAgIdAra banAya che. Ama, baMne bhAI sAta vyasanathI ane durguNothI dUra ja rahetA. vArtAnA anya pAtromAM nimittaka, AzramamAM vidyAdAna denAra gurudeva, samarasena, kAmAginI gaNikA, gaNikAputrI naMdinI vagerenuM Alekhana khUba suMdara rIte thayuM che. baMne putronA jenI sAthe vivAha thayA te kramazaH suzIlA ane surasuMdarI paNa potAnA vyaktitva dvArA vAcakonA mana-mastiSka para chavAI -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano jAya che. A baMne derANI-jeThANI ekamekathI taddana viruddha paddhati dharAvatI hatI. suzIlA tenA nAma pramANe ja guNo dharAvatI sajajana prakRtinI hatI. jayAre sura tenA nAma pramANe bhoga-vilAsamAM rAcanArI, anyanA kahevAthI doravAI janAra strI hatI. bhImasena tathA hariSaNane gRhasthAzramamAM mokalyA bAda mAtA-pitAe saMyamamArge prayANa karyuM. bhImasenane be putro thayA - devasena ane ketusena. atyAra sudhI sukharUpa cAlatI jIvananaiyAne acAnaka eka vaMToLa AvI dhvaMza karI gayo. atyAra sudhI rAjA bhImasena ane senAdhyakSa hariSaNa eka maganI be phADanI jema jIvatA hatA, paraMtu surasuMdarIe hariSaNanI kAnabhaMbheraNI karI tyArathI bhImasena para duHkhanA vAdaLo gherAyA. acAnaka bhImasenane jIva bacAvavA rAjamahela choDI patnI ane be putro sAthe bhAgavuM paDyuM. gAma-gAma ane nagara-nagaranI Thokaro khAtA baMne pati-patnI ane putrone ghaNuM duHkha sahana karavuM paDyuM. pUrvakRta karmonA udaya savaLuM kareluM paNa avaLuM paDavA lAgyuM. aneka vipattio vacce gherAyelA hovA chatAM pati-patnIe dharmanI zraddhA lezamAtra calita na thavA dIdhI. bUrA karmono vipAka jANI zAMtithI jiMdagI pasAra karatA hatA. ekabIjAnA sumadhura saMgAthamAM parvata jevaDA du:khone paNa rAI jevaDA banAvavAnI zakti che, te temanA sahavAse sAbita karyuM. prema-vizvAsa, paraspara pAtro vaccenI zubha bhAvanA, AvelA duHkhone vAmaNA banAvI de che, paraMtu A sukha paNa bhAgyadevIne maMjUra na hoya tema, azubha karmonA udayathI bhImasenanI mati bagaDI ane te kAMIka prApta karavAnA uddezathI patnI-putrone UMghatA mUkI dUra dezAvara cAlyo gayo. A pachI baMne para keTakeTalI vipattio - 88 89 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano AvI. saMkaTono sAmano karatA hAryA tyAre nabaLI paLe AtmaghAtano vicAra paNa karyo, paraMtu daivayoge bacI gayo. duHkhano vipAka pUrNa thatAM dhIme dhIme badhA sukho sAme AvIne pAchA maLyA, je hariSaNe bhAInI hatyA karI pote rAjaya paDAvI levAno kAraso karyo hato teNe paNa vAstavikatA jANatA pazcAttApa karyo. A badhI bAbatonI jaDarUpa rANI surasuMdarIne piyara vaLAvI, pote bhAInI pAse gayo. tenuM bhavya svAgata karI pAchA lAvyo, paraMtu saMsAranI AvI vicitra paristhitioe temanA manamAM rahelI saMyama ane tyAganI bhAvanAne jagADI baLavattara banAvI. bhAIne karelA anyAya badala sadAya DaMkhatA hRdaye bhAI - bhAbhIne punaH rAjaya soMpI saMyamamArge prayANa karyuM. surasuMdarIe paNa sAcI vAta samajI patinI pAchaLa saMyamamArge ja AgaLa vadhavA nizcaya karyo. pote karelA pAponuM zuddha hRdaye prakSAlana karavA te kaTibaddha banI. bhImasene thoDA varSa rAjadhurA vahana karI paraMtu baMne putro yuvAna thatAM devasenano rAjayAbhiSeka karI, ketusenane yuvarAjapada soMpyuM. baMne putrone khAnadAna kuLanI rAjakanyAo sAthe paraNAvI. yogya samaye hariSaNamuni pAse bhImasene tathA surasuMdarI AryAjI pAse suzIlAe saMyamamArga aMgIkAra karyo. A samagra kathAnakamAM eka vAta uDIne AMkhe vaLage tevI che te e ke eka nArI dhAre to A dharatI para svarga utArI zake che ane nahi to strIcaritra dvArA anekonA jIvana barabAda karI A dharatI para ja narakano anubhava karAvI zake che. surasuMdarInuM pAtra eka gharane verAna banAvI de che. jayAre suzIlAnuM pAtra strIne vizvAsa, dharmamAM UMDI zraddhA ane nizcayanA baLa dvArA duHkhamAM paNa hAma na hAravAnI suMdara preraNA Ape che. -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdanosaddhodhanA spaMdanoH kathAsAhitya dvArA tattvanI agharI vAtone paNa saraLatAthI rajU karI loko samakSa mUkavAmAM Ave to AbAlavRddha tene hoMze hoMze AvakAre che. vArtAnI aTapaTI gUMthaNI dvArA rahasya ane jijJAsA utpanna karI vAcakavargane ATApATA ukelavAnI AMTIghUMTI samajAvI zakAya che. A rIte eka sabodha ApI vAcakone sanmArge cAlavAnI preraNA ApI zakAya che. prastuta kathAnaka 'veLA veLAnI vAdaLI' dvArA lekhake jainadarzananA karmasiddhAMtane loko samakSa mUkavAno prayAsa karyo che. karmano siddhAMta gahana ane agharo hovA chatAM jo tene saraLa rIte loko samakSa mUkavo hoya to prathama tene barAbara samajavo paDe. A kathAnA ciMtana-manana dvArA khyAla Ave che ke lekhake jaina dharmanA siddhAMtone, rahasyone mULamAMthI samajIne hRdayastha banAvyA che. "karma jevA karIe tevA ja phaLo karmanA karanArane maLe che," eTaluM ja nahi karelAM karmone bhogavyA vinA chUTako ja nathI." A baMne bAbatone temaNe khUba suMdara rIte rajU karI che. jo karmo karelA hoya te bhogavavAnA ja hoya to pachI hasatA hasatA ja bhogavI laIe e bAbatanuM suzIlAnA pAtra dvArA AbehUba citraNa karyuM che. karelA karmo tIrthakarone paNa choDatA nathI. bIjA zabdomAM kahIe to game tevA camarabaMdhIne paNa karelA karmo bhogavyA vagara chUTako ja nathI, paraMtu jo karmanA A siddhAMtane yogya rIte samajI lIdho hoya to bhogavatI vakhate hAya-voya ane haiyApITane badale dharmadhyAna tarapha mana AsAnIthI vaLI jAya che. bhImasena eka samartha rAjavI hovA chatAM karmodaye tene jaMgalamAM bhaTakato karI dIdho, eTaluM ja nahi potAnI prANapriya patnI ane kalejAnA TukaDA jevA saMtAnono tyAga karavA paNa majabUra karI dIdho. A 91 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano bAbata ja namratA, maitrIbhAva ane RjutA vadhAre che. mAnavIne du:kha sahana karavAnI zakti Ape che. pApabhIru banAve che. kAramAM du:kho paDe tyAre dharma tarapha udAsInatAne badale dharmazraddhAne vadhAre gahana kare che, jethI puNya baMdhAtA puNyodaye pApa kapAya che. bhImasena ane suzIlA bhayaMkara pApodayamAM paNa TakI zakyA hoya to tenI pAchaLa temanI dharma pratyenI daDha zraddhA rahelI che. AvelA kamanA udayane temaNe hasatA-hasatA bhogavI, tamAma kartavyo pUrNa karI chelle je kArya sAdhavAnuM che - mokSa meLavavAno che - te meLavavA saMyamamArge prayANa AdaryuM. tenA dvArA lekhaka eka jIvanapaddhatinuM citraNa vAcaka samakSa mUke che. kathAnuM hArdaH A kathAmAMthI maLatA bodha viSe AgaLa ApaNe joyuM. kathAnuM hArda e che ke tyAga dvArA ja AtmAnuM zreya thAya che. tyAga vagara mukti nathI. mukti vagara zAzvata sukhanI prApti nathI. AtmAnI samagra zaktione vikasAvanAruM koI ciraMjIva auSadha hoya to te kevaLa tyAga che. pote paNa saMsAra tyAgIne jaina sAdhu thatAM thatAM sahejamAM rahI gayA hatA, jenuM duHkha jiMdagIbhara cAlyuM. pariNAmarUpe dUdhapAka na khAvAnI pratijJA AjIvana nibhAvI. tyAgano mahimA temanA aMtaHkaraNamAM samAI gayo hato. AthI ja temanA A eka pustakamAM ja nahi paraMtu temanI moTAbhAganI navalakathAomAM varNavyo che. saMyama ane tyAga dvArA karmonI nirjarA karI AtmakalyANa sAdhavuM e mAnavajIvananuM lakSya hovuM joIe. A ja vAta temaNe navalakathAo dvArA janasamUha samakSa mUkI che. bAkI navalakathAnI samagra zailI pravAhabaddha hovAthI vAcakane jakaDI rAkhI zake che. AvI ja temanI badhI ja navalakathAone jabbara lokapriyatA -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdanomaLI che. dhAmIjInI pAtrAlekhananI kalA adbhuta che, maMgala dRSTi che. tejasvI lekhinI che. jaina saMskRti je samasta saMsAranI maMgalamayI mAtA che teno eka saMskArazIla satuputra potAnI tejIlI kalame, mRdu-madhura zailIe, bhavya bhASAvaibhava dvArA tathA ItihAsane vAstavika rUpamAM rAkhIne je rIte gaurava gAthAonuM sarjana karIne samagra mAnavasamAjane "jAgatA rahejo" no bhavya saMdezo Ape che te kharekhara ajoDa che. AvA mahAna sAhityakAra ane temanA dareka sarjanane so so salAma. upasaMhAra : sAhitya e samAjano prANa che, samAjanI ArasI che, samAjanI bhAvanA ane jJAnanI sAcI saMpatti che. samAjanA lokonA ghaDatara mATe jJAnano prakAza phelAvI, sAcI dizA batAvanAra, sadguNano vikAsa karanAra, nyAyanIti ane prAmANikatAnI zikSA ApanAra sAhityanI jarUra paDe che. AvuM sAhitya ane te paNa vipula pramANamAM sarjana karI samAja, zAsana ane jana-janane samarpita karanAra, sAhitya gagananA tejasvI tAraka dhAmIjIe je je kSetramAM kAma karyuM tyAM tyAM potAnuM nAma paNa uttama rIte ujjavaLa karyuM. e ja bAbata eka samartha lekhaka hovAno purAvo che. bahumukhI pratibhAsaMpanna, bAhoza ane nIvaDelA lekhaka evA dhAmIjInuM yogadAna sAhityakSetre je che te temane sadIo sudhI lokahRdayamAM jIvaMta rAkhaze. utkRSTa sAhitya sarjaka vaidya mohanalAla cunIlAla dhAmIne pharI pharI so so salAma. (rAjakoTa sthita pArulabena jainadarzananA abhyAsu che. jainazALA ane jaina zikSaNa sAthe saMkaLAyelA temanA cAra pustako pragaTa thayA che. temanA nibaMdhane muMbaI jaina patrakAra saMghano eNvorDa prApta thayo che.) 93. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kathAnakomAM sadhdhodhanA spaMdano sagara cakravartI - jIvanacaritra - eka adhyayana ane kathAmAM AdhyAtmikanirUpaNa - jasavaMta dhanajIbhAI zAha -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano eTale 24 tIrthakara, 12 cakravartI, 9 vAsudeva, 9 prativAsudeva ane 9 baLabhadra. eTale A graMthamAM vartamAna kALanA A bharatakSetranA 63 zalAkA puruSonA jIvanacaritronuM varNana upalabdha che. A graMthanA gujarAtImAM bhASAMtara kartA (4) zrI kuMvarajIbhAI ANaMdajIbhAI che. prakAzanakartA zrI jaina prakAzana maMdira, amadAvAda - 38001. (5 mI AvRtti - 2OO6) vartamAnakALanA 12 cakravartImAM prathama cakravartI - je prathama tIrthaMkara zrI RSabhadevanA putra bharata cakravartI hatA. dvitIya cakravartI - sagara cakravartI - tIrthakara zrI ajitanAthanA samayamAM thayA hatA. atre e paNa ullekha karavo anucita nahIM gaNAya ke mahAbhAratanI kathAomAM paNa sagara cakravartIno ullekha jovA maLe che. sagara cakravartInuM jIvanacaritra A graMthamAM bIjA parvanA sarga 4, sarga 5 ane sarga 6 mAM ema traNa sargamAM saMkalita karavAmAM Avela che. sarga 4 mAM cakravartInA digvijayanuM tathA temanA abhiSekanuM varNana che. sarga 5 mAM sagara cakravartInA putronuM tIrtharakSA nimitte thayela nidhananuM varNana che ane sarga 6 mAM zrI ajitanAtha svAmI tathA saMgara cakravartInI dIkSA ane kevaLajJAna prAptinuM varNana che. sagara cakravartInuM jIvana caritra ati saMkSepamAM kAMIka A pramANe varNavI zakAya: upara jaNAvyA pramANe graMthanA parva 2 nA sarga 4 thI vizeSarUpe sagara cakravartInA caritranuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. A sargamAM sagara cakravartInA cha khaMDa paranA vijaya - digvijayanuM khUbaja suMdara varNana karavAmAM Avela che. sagara rAjAnA zastramaMdiramAM sudarzana nAme cakraratna utpanna thayuM. A cakranuM varNana para atyaMta AlaMkArika ane saumyabhASAmAM karavAmAM AvyuM che. nama: siddhabhya: jJAtA jJAna tathA seyaM draSTA darzanadezyabhu: | kartA hetuH kriyA yasmAta tasma jJANyAtmane namaH // sarvajJa vItarAga devane aMtaHkaraNapUrvaka koTi koTi vaMdana Apa sarvamAM zaktirUpe virAjamAna AtmA paramAtmAne mArA praNAma jainadarzanamAM triSaSTi zalAkA puruSanA jIvanacaritrano ullekha jovA maLe che. kalikAla sarvajJa zrI hemacandrAcAryalikhita graMtha A viSayano agragaNya graMtha che. triSaSTi eTale 63 tresaTha - zalAkA eTale uttama - arthAt tresaTha uttama puruSonA jIvanacaritronuM Alekhana karato A graMtha che. jainadarzana pramANe A tresaTha uttama puruSo pratyeka ardhacakrakALamAM hoya che. A tresaTha puruSo 95 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sadbodhanA spaMdano dA.ta. te cakranI dhArA suvarNamaya hatI. te cakra nAMdIghoSa sahita hatuM. caMdananA vilepanavALuM hatuM - eka hajAra yakSothI adhiSThita hatuM.... ItyAdi. te cakra joIne AyudhAgAranA uparI puruSe tene namaskAra karyA. pachI harSavaMta thaIne satvare rAjAne te aMge AdarapUrvaka nivedana karyuM. A sAMbhaLIne rAjAe tene pAritoSikarUpe aMga para rahelAM sarva AbhUSaNo tatkAla ApyA. rAjA sagara pachI viveka sahita te cakranuM ucita vidhithI pUjana kare che. te pachI sagara rAjAne digyAtrAno vicAra Avyo ane maMgala muhUtaeN gajaratna upara ArUDha thayA ane senApati azvaratna upara besI, hAthamAM daMDaratna laIne rAjAnI AgaLa cAlyo. AkhI senAnuM varNana paNa AbehUba che. AkhI yAtrAnuM varNana lagabhaga 12 pAnAM bharIne che. yathA sthaLe rAjA aThThama tapa kare che ane AvazyakatA pramANe cAre prakAranI rAjanIti - zAma, dAma, bheda ane daMDa vaDe digvijaya prApta kare che. cAre dizAonuM temaja mAgadhatIrtha, varAmatIrtha ane prabhAsatIrthanuM temaja misrAguphAnuM varNana karavAmAM Avela che. jarUrata pramANe aSTAkSikAparvanA utsavo paNa karyA. pauSadhAgAramAM jaIne pauSadha karyuM pachI srI-ratna sahita pAchA AvyA. paMcama sargamAM sagara cakravartInA putronuM tIrtharakSA nimitte thayela nidhananuM varNana che. sarganA prAraMbhamAM tIrthaMkara bhagavAna zrI ajitanAthasvAmI sAketanagaramAM AvIne samasaryA ane te dharmasabhAmAM vairAnubaMdhavALA be jIvo - pUrNamedha ane sulocana Avela hatA. sagara cakravartIe prabhune benA veranuM kAraNa pUchyuM. bhagavAne savistArapUrvaka kAraNa jaNAvyuM. te bannenA pUrvabhava paNa jaNAvyA. bAdamAM sagara cakravartIe sahastralocana pratye sneha thavAnuM 96 jaina kathAnakomAM sadbodhanA spaMdano kAraNa paNa bhagavAne pUchyuM. uttararUpe bhagavAne savistara pUrvabhavanuM kathana karyuM. tyArabAda sagara cakravartI temanI cosaTha hajAra strIo sAthe IndranI jema aMtaHpuramAM ratikrIDA karavA lAgyA. Ama viSayasukha bhogavatA temane jaddukumAra Adi sATha hajAra putro thayA. yogya kALe yauvanane prApta thayA. aneka kaLA ane vidyAomAM kuzaLa thayA. eka divase baLavAna kumAroe rAjyasabhAmAM sagara cakravartI pitAne khUbaja namratApUrvaka ane viveka ane vinayapUrvaka nivedana karatA jaNAvyuM ke parAkramane yogya sarvakAma karyA che. amAre have tevuM kazuM ja karavAnuM bAkI nathI. AthI ame vihAra karavA icchIe chIe. pachI prayANa vakhate maMgalasUcaka duMdubhi vagaDAvyA. kALayoge te samaye azubha zukana paNa thayA. aneka prakAranA apazukananA varNanano ullekha che. sarve putro tyAMthI cAlyA. keTalAka uttama hAthI para, to keTalAka suMdara azva para to keTalAka rathamAM beThA. badhAe mugaTa paheryA hatA ane Indra samAna zobhatA hatA. yAtrAnuM vistRta varNana che. anukrame pharatA pharatA puNyasaMpattinA sthAnarUpa aSTApada parvatanI samIpe AvI pahoMcyA. aSTApada parvatanuM suMdara ane vistRta varNana karela che. bharata cakravartI dvArA nirmANa karAyela siMhaniSadyA nAmanA caityano ullekha che, jemAM RSabhasvAmI ane pachI thanArA bIjA trevIsa tIrthaMkaronAM bibo nirdoSa ratnothI potapotAnA dehapramANa, saMsthAna, varNa ane lAMchanavALA vidhi pramANe karAvelA che tema jaNAvela che. te badhAe sarakhI zraddhApUrvaka namaskAra karyA. bhakti, pUjA, AratI ItyAdinuM khUbaja suMdara manamohaka rasaprada varNana che. RSabhasvAmInI stuti karI ane 97 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano bharatacakrInA bhrAtAonAM pagalAMonI vaMdanA karI. bharata cakravartIe A parvatanI cotarapha ATha ATha pagathiyA karAvelA tethI te aSTApada nAme prasiddha thayA. bAdamAM sagaraputrone te tIrtha rakSAno vicAra Avyo ane daMDaratna vaDe cotarapha hajAra yojana khAI khodAvI. AthI tyAMnA nAgadevatA kopAyamAna thayA. sagaraputroe temane zAMta karyA. pachI sagaraputromAMnA jayeSTha putra jahue tyAM deDaratnano upayoga karI tyAM gaMgAnadInuM pANI vaLAvyuM. tethI te 'jAnhavI' kahevAI. nAgakumAronA maMdiro jaLathI purAI gayA. tethI nAgakumAroe tyAM ghAsa mUkI agni pragaTAvI ane temAM sarve sATha hajAra sagaraputro baLIne bhasmIbhUta thayA. SaSTha vargamAM sagara cakravartInI dIkSA ane kevaLajJAnanuM varNana che. sATha hajAra sagaraputronI sAthe gayelA anucaro - sevako kalpAMta kare che. AvA dArUNa samAcAra rAjanane kayA moDhe kevI rIte ApavA tenI vimAsaNamAM hatA tyAM bhagavAdhArI eka brAhmaNa Ave che ane rasto batAve che. te brAhmaNa vividharUpe rAjana pAse jAya che ane aneka rUpakAtmaka zailIe A ghaTanAne sacoTa vairAgya utpanna karAve tema rajU kare che. "pUrvavidhithI paroktavidhi jema baLavAna che tema sarve thakI vidhi - (karma) baLavAna che." sagaracakrIne vairAgya jAgyo. pautra bhagIrathane rAjaya ApI dIkSA grahaNa karavAno nirdhAra karyo. te vakhate ajitanAtha prabhu tyAMnA udyAnamAM samasaryA hatA. sagara cakravartIe dIkSA grahaNa karI sagaramuni banyA. saMsAranA cauda ratna tyAgI dharmanA triratnadhArI banyA. anukrame kevaLajJAna prApta thayuM ane aMte nirvANa pAmyA. -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano adhyAtmanirUpaNa ane sAMprata jIvanamAM AmAM pragaTa thato bodhaH sau prathama to prAraMbhamAM ja zastra maMdira zabdaprayoga atyaMta vinayasUcaka che. zastra pratyeno Adara darzAve che. cakravartI paNa cakranI pUjA kare che. A cakravartI samyaphaSTi jIva che. te ajIva cakra - AyudhanI pUjA kare che te kartavyaparAyaNa che. tethI AvI kriyAne ekAMte mithyA na kahI zakAya. guphAnA dvAra kholAvavA mATe tenA pAlaka - dhAraka devanI ArAdhanA aThThama tapathI kare che. A paNa kartavyaparAyaNatA che. tene paNa ekAMte mithyA na kahI zakAya. to AvI ja rIte jaina zrAvaka pUjana - copaDApUjana kare che ke jemAM AgamamAM sthAna pAmelA ucca koTinA jIvonA nAma Adara sahita aMkita karavAmAM Ave che tene ekAMte mithyAtva na gaNavuM joIe. te to zrAvakanI dharma pratyenI zraddhA ane maMgala sUcaka che. te to copaDAnuM maMgalAcaraNa che. bIjuM joIe to vAstavamAM ke jene AjanA samayamAM ApaNe "jaina dharma" nA nAmathI 'ahiMsA pradhAna dharma' kahIe chIe te to kharekhara to 'vIra' no dharma che ke je samayAnusAra vIratA paNa dAkhavI zake. "harino mAraga che zUrAno, nahi kAyaranuM kAma." eTale ja to "kSamA vIrasya bhUSaNam." dharmatIrthanA rakSaNa kAje 60,OOO sATha hajAra rAjaputro - baMdhuo vIragatine pAmyA. "dharmezUrA - karmezUrA" dharma - dharmatIrthanA trANa - rakSaNArthe balidAna devAnI hiMmata jarUrI che. sATha hajAra putronA mRtyunA atyaMta AghAtajanaka samAcAra sagara cakravartIne jaNAvavA mATe jayAM temanA anucaro - sahayAtrIo asamartha hatA te veLAe eka bhagavAdhArI brAhmaNanI upasthiti vicAraNIya che. A brAhmaNa potAnI vidyA ane kuneha thakI cakravartIne ke atyaMta AghAtajanaka samAcAra ke Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano karI zakAya. temAMthI to mAtra bodhapATha ja levo joIe. temAM bauddhika dalIla ke tarka na calAvavA joIe. pratyeka mokSagAmI jIva pota potAnA karmo pramANe ja jIvana vyatIta kare che. sarvajJanA jJAnanI apekSAe A kathana che. ajJAnI ke chabastha jIva to kazuM ja jANato nathI. tethI teNe to zraddhA ja karavI joIe. kAraNa ke vAstavika kArya-kAraNa bhAva ke nimitta - upAdAna kAraNa ke nimitta - naimittika bhAva paNa kevaLIgamya che. chadmastha mAtra potAnA karmonA kSayopazama pramANe anumAna ke dhAraNA ja kare che. A lakhANamAM alpajJatAne kAraNe vItarAga sarvajJanI vANI ke AjJA viruddha kAMI paNa lakhAyuM jaNAya to te badala aMtaHkaraNapUrvaka kSamA cAhuM chuM. -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano je sAMbhaLatAM ja koIpaNa hoMza khoI bese ane kadAca prANaghAtaka paNa banI zake tevA samAcArane rAjAne prabaLa vairAgya utpanna karAve te rIte rajU kare che te kharekhara dAda mAMge che. A vyavahArakuzaLatAno uttama dAkhalo che. jema ke kuzaLa vaidya rogInI nADa pArakhIne davA - auSadha Ape, darekane kAMI ekasarakhI davA na Ape tema A bhagavAdhArI brAhmaNe alaga alaga rUpa rajU karI rAjAne samAcAra ApyA. noMdhavA jevI bAbata to e che ke te bhagavAdhArI brAhmaNanA nAmano koI ja ullekha nathI. cakravartI putronA zoka vilApa karatAM dareka ratnane manomana pUche che ke temanI agAdha zaktio kyAM gaI ? "kAbe arjuna mArIo e ja dhanuSa e ja bANa." sagara cakravartInA pautra bhagIrathe gaMgAnA pravAhane pUrvasAgaramAM vALyo, tethI te bhAgIrathI kahevAI. patra bhagIrathe tenA mRta pitA ane kAkAonA asthi gaMgAmAM kSepana karyA. A prakAranI prathA ghaNA lokomAM hajI pravartamAna jovA maLe che. bhagIratha paNa pravajayA grahaNa karavA jaNAve che tyAre sagara cakrIe karela kathana paNa manana karavA yogya che. "putrane rAjaya ApI pachI dIkSA lejo." Ama, samagrarUpe jotAM A kathAnakamAMthI Adarza dharma, vinayazIlatA, viveka ane vyavahAra kuzaLatA vagereno bodha maLI rahe che. sAthe sAthe A ke AvA anya koIpaNa taddabhava mokSagAmI jIvonA kathAnaka ke cAritranuM paThana karatI vakhate eka vAta lakSamAM rAkhavI e jarUrI che ke te temanA caramabhavamAM temanA dvArA thayela kriyA temane mATe baMdhanuM kAraNa nathI banatI, paraMtu te kriyAo nirjarAnA kAraNa hoya che. te bhavamAM to tevA AtmAone zeSa karyo ke je bhogAvalI karmo tarIke paNa jANItA che te pramANe ja temano te bhava vyatIta thAya che. mATe temanA te jIvanakAryanuM anukaraNa na - 100 (vApI sthita jasavaMtabhAI enjiniyara che. teo saMskRta, prAkRta ane jaina sAhityanA abhyAsu che.) 101 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kathAnakomAM sadhdhodhanA spaMdano 13 IlA alaMkAra kathAmAM sabodhanA spaMdano - DaoN. ratanabena khImajI chADavA -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdanobahoLo parivAra hovA chatAM temaNe saMvata 1994 mAM saurASTra kesarI pU. prANalAlajI ma.sA. pAse bagasarAmAM dIkSA aMgIkAra karI tapa sAdhanAmAM joDAI gayA. tapa sAdhanA sAthe sAthe temaNe utkRSTa sAhityanuM sarjana paNa karyuM. lagabhaga vIseka graMtho lakhyA, jemAM RSabhacaritra jevA mahAkAvyano samAveza paNa thayo che. temaja mahAvIra svAmInA jIvana viSe nAnA-moTA kAvyonI paNa racanA karI che. A uparAMta dharmakSetre upAzrayonA nirmANanA preraNAdAtA to banyA ja che. parama dArzanika pUjya jayaMtamuni ma.sA. nuM jIvanakavana : pUjaya zrI jagajIvana ma.sA.nA saMsArI putra 'jaku' pitAzrIne pagale anusarI saM. 1999 mAM verAvaLa mukAme bhaginI caMpAbahena sAthe bhAgavatI dIkSA laI 'jayaMtamuni' banyA. tyArabAda vizvanI aneka dArzanika paraMparAono abhyAsa karyo. pUrva bhAratanA saMghoe temane parama dArzanikanuM biruda ApyuM. temaNe pU. pitAzrI jagajIvana ma. sAhebe lakhela sAhityanI vivRtti, rasadarzana lakhyuM. temaja aneka viSayonuM gahana adhyayana karI vipula sAhityanuM sarjana karyuM. emanI preraNAthI pUrva bhAratamAM Arogya, zikSaNa, dharma, adhyAtmanuM kArya karatI aneka saMsthAo UbhI thaI. peTarabAramAM cakSucikitsAlayanI sthApanA karI. jhArakhaMDamAM netrajayoti pradAtA rUpe prasiddhi pAmyA ane AdivAsIonA 'bAbA' banyA. Ama, parama pU. pitA-putranI joDIe sAcA arthamAM jaina dharma sAthe sevAdharma paNa dIpAvyo che. IlA alaMkAranA A kathAnakamAM IlAyacIkumAranI pratibhAnA baMne pAsAMne nyAya ApI IlAyacInuM pAtra sajIva karyuM che. eka tarapha IlAyacInI IlAyacIkumAranA jIvanacaritra AdhArita divya kathAnakane udayagirinA yogezvara tapodhanI parama pU. jagajIvana ma. sAhebe kAThiyAvADI taLapadI bhASAmAM dohA rUpe gUMthI 'IlA alaMkAra' rUpe prastuta karI che. kavizrIe A kathAnakamAM IlAyacIkumAranI rAgathI vairAgya taraphanI yAtrAno adbhuta citAra Apyo che. jyAre goMDala gacchanA ziromaNI parama pU. jayaMtamuni ma. sAhebe tenuM rasALa vivaraNa karI lokabhogya banAvI che. temaja saraLa bhASAmAM kAma-rAga, mAnavasaMbaMdhono moha, karmanI philosophI jevA gahana viSayo upara prakAza pADyo che. tapodhanI parama pU. jagajIvana ma.sA. nuM jIvanakavana : saurASTranA girapradezanA dalakhANiyA gAmanA nagarazeTha zrI jagajIvanabhAI maDiyAnA aMtaramAM puNyayoge gRhasthAzramamAM ja vairAgyanA bIja ropAI gayA hatA. - 102. - 103 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sadbodhanA spaMdano ucca koTinI khAnadAnI hovA chatAM naTakanyAmAM mohita thavuM, bIjI tarapha A mohano udvega punaH ucca koTinA kalyANa svarUpe pariName che, patanathI UrdhvagamananI eka adbhuta lIlAnuM sarjana banAvyuM che. kathAnakano saMkSipta sAra : IlAvardhana nagarImAM dhanadatta nAmanA zreSThI ane dhAriNI nAmanI temanI bhAryA rahetA hatA. teo badhI vAte sukhI hatA. A koTyAdhipatine tyAM putrano janma thayo. tenuM nAma IlAyacIkumAra rAkhavAmAM AvyuM. anukrame kumAre vidyAbhyAsamAM kuzaLatA prApta karI yuvAnInA prAMgaNamAM praveza karyo. ekavAra kumAra havelInA jharUkhAmAM Ubho hato. tyAM tenI najara mANekacokamAM khela karatI eka naTamaMDaLI upara paDI. naTamaMDaLImAM eka rUpa rUpanA aMbAra samI naTaDI paNa hatI. tenI nRtyakaLAnI bhAvabhaMgi, kAmaNagArA netro ane manamohaka smita kumAranI AMkha ane aMtaramAM vasI gayA. A ghaTanA kumAranA jIvanamAM gajabanuM parivartana sarje che. naTaDInA rUpamAM mohita banI kumAra potAnI sUjha-bUjha badhuM ja gumAvI kAmavarathI pIDita banyo. game tema karI divasa pUro karyo, rAta paDI. kumAra aMdhArAmAM lapAto-chupAto naTamaMDaLInI rAvaTImAM pahoMcI gayo. tyAM jaI A zreSThIkumAra zeTha maTIne eka bhikhArI banI namratApUrvaka naTarAja pAse temanI kanyAnI mAMgaNI karI. tenA badalAmAM lAkha sonAmahora ApavA paNa taiyAra thAya che. tyAre pIDha ane anubhavI naTarAja kumArane salAha Ape che ke bhAI ! ame rahyA garIba jAtinA sAdhAraNa mANasa ane tame UMcI jAtanA zrImaMta mANasa cho. mATe tamAro ane amAro meLa saMbhava nathI. tame koI kuLavAna kanyAne pasaMda karI *104 jaina kathAnakomAM sadbodhanA spaMdano saMsAra mAMDo. samoviyA gharanA vara-kanyA hoya to tenI joDI sukhI thAya. mATe tame sAce raste AgaLa vadho. kavizrIe ahIM naTarAjanA mAdhyamathI sAdhAraNa jAtimAM keTalI nItimattA varte che ane mANasa gaMbhIrabhAve vicAre che tenuM suMdara vivaraNa karyuM che. naTarAjanuM maMtavya sAMbhaLyA pachI paNa IlAyacI nirAza na thayo, paraMtu potAnI Asaktine AdhAre naTarAjane vAraMvAra vinave che ane potAno dRDha saMkalpa pragaTa kare che ke he naTarAja ! huM paraNIza to A naTakanyAne ja. bIjI badhI kanyAo mArA mATe bahena samAna che. jyAre kumAra AtmahatyA karavAnI dhamakI Ape che, tyAre na chUTake naTarAje potAnI nAtanA niyama pramANe eka kaDaka zarata mUkI ke, tame eka kuzaLa naTa bano ane navidyAthI koI rAjAne rIjhavI zako tevA khela batAvI InAma prApta karo. pachI mArI kanyAne tamArI sAthe paraNAvIza. kumAra tarata ja A zaratano svIkAra kare che. naTarAja sAthe A prakArano vArtAlApa thato hato, tyAre naTakanyA paNa jAgI jAya che ane sUtA sUtA Akho saMvAda sAMbhaLe che. tyAre tene paNa potAnA rUpa upara dhikkAra Ave che. potAno doSa mAne che ke mArA thakI ja zeTha kumAra mohamAM bharamAyA che. IlAyacInI AsaktinA pratyAghAta tenA mAtA-pitA para kevA paDaze teno vicAra karI svayaM eka vedanAno anubhava kare che, tema ja bIje divase potAnI saMgItakaLA vaDe kumArane samajAvIza evuM manamAM nakkI kare che. A bAju mohavaza banelo kumAra potAnA mAtA-pitAnI rajA levA jAya che. mAtA to A vAta sAMbhaLI AghAtathI mUrchita thaI jAya che. pitA 105 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sambodhanA spaMdano -jaina kathAnakomAM sambodhanA spaMdano kumArane samajAvavAno prayatna kare che. ucca kuLanI apsarA jevI kanyAo sAthe dhAmadhUmathI lagna karAvI ApavAnI lAlaca Ape che, paraMtu mAtAnI mUrchA ke pitAnI mUka vedanA kumArane pIgaLAvI zakatI nathI. karmanI gati bahu gahana che. jIva mAtrane sArAnarasA saMjogamAM mUke che. jayAM karmanI prabaLatA che tyAM jIvAtmA teno cAkara banI jAya che. IlAyacI paNa karmAdhIna banI mA-bApane tarachoDI potAnI kAmanA pUrI karavA naTamaMDaLI sAthe cAlI nIkaLe che. naTanuM rUpa dhAraNa karI kumAra naTamaMDaLI sAthe gAmegAma bhramaNa karavA lAgyo. kumAra ane naTakanyA paraspara premanA taMtuthI baMdhAyA che, paraMtu sAMsArika niyama pramANe lagnavidhi na thAya tyAM sudhI potAno dharma saMbhALIne cAle che. samaya jatAM IlAyacI naTavighAmAM kuzaLa banI gayo. tenI naTavighA joIne naTarAja paNa saMtoSa anubhave che. pharatAM pharatAM kumAra naTamaMDaLI sAthe potAnI ja nagarImAM Ave che. rAjAnI AjJA laI khela zarU karyo. Aje IlAyacIno utsAha anero che kAraNa ke rAjAne rIjhavI InAma meLavI zarata pUrI karavAno moko maLyo hato. teNe eka pachI eka zreSTha khela zarU karyA. jIva saTosaTanA khela khele che, loko tALIo para tALIo pADe che, vAha, vAhanA pokAro thAya che, paNa rAjA rIjhato nathI. mohanI kevI karAmata ! rAjA paNa te ja naTakanyA para moha pAmyo che. rAjA vicAre che ke kyAre A naTakAra doraDA parathI nIce paDe ane mRtyu pAme, jethI A suMdara naTakanyA mane maLe. jayAre kumAra mATe rAjAnuM AnaMdita thavuM jarUrI che eTale pharIthI pAcho vadhu jokhamI khela kare che. Ama te traNa traNa vAra khela kare che. dareka vakhate jokhamanI mAtrA vadhatI jAya che chatAM rAjA AnaMdita thato nathI. bIjI tarapha naTakanyA paNa A traNa vakhatanA khela pachI khUbaja AnaMdita bane che ane te kumAranA jIvanA jokhamanI ciMtA kare che. vidhinI vakratA to juo ! eka tarapha rANI ane anya prajAjano A naTakumAranA khUba vakhANa kare che, paraMtu rAjAnuM mana rIjhayuM nahIM. trIjIvAranA khela pachI chelluM abhivAdana karavA te ekavAra pharIthI dorI para caDyo. tyAre sahu koI tenA sAhasanA vakhANa karavA lAgyA, paraMtu tyAM ja jIvanamAM ekAeka adbhuta parivartana Ave che. jANe IlAyacIno prabaLa mohano aMta AvavAnuM nimitta UbhuM thAya che. | dorI upara UbhelA kumAranI najara sAmenI eka havelInA cokamAM jAya che. tyAM eka rUpa rUpanI aMbAra samI yauvanavaMtI nAra muni bhagavaMtane AhAra-pANI vahorAvI rahI che, paNa e muni tenI sAme UMcI AMkha karIne jotAM paNa nathI. muninI dRSTi nIcI che. raMbhA jevI suMdara strInuM rUpa paNa temanA manane jarApaNa vicalita karI zakatuM nathI. A dezya jotAM ja kumArano AtmA jAgI UThyo. karmavipAka pUrA thatAM mohano paDado tUTI gayo, jJAna prakAzita thatAM ja zuddha ciMtananI dhArA vahevA lAgI. IlAyacI putra vicAre che, e hA hA ! kyAM A munino tyAga ane kyAM mohanI khINamAM mAruM pagaluM ! A puNyAtmA gharabAra choDI AtmakalyANamAM ramI rahyA che, jayAre huM gharabAra choDI kAdavamAM (mohamAM) phasAyelo chuM. Ama, pazcAttApanI agnimAM tapatAM tapatAM IlAyacI kumAranA manobhAva UrdhvadizA tarapha gati karavA lAgyA. nIce UtarI, munine vaMdana karI, saMyamanI anumati meLavI, paMcamuSTi loca karI IlAyacI muni saMyamane paMthe cAlI nIkaLyA. 106 - 100 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sadbodhanA spaMdano A dazya joI naTakanyA paNa IlAyacI kumAranA paMthe cAlavAno nirdhAra karI dIkSA aMgIkAra kare che, tyAre rAjA ane rANI paNa saMsArathI virakta banI saMyamano veza dhAraNa kare che. Ama, cAra cAra AtmAo cAritranA raMge raMgAI eka pachI eka guNazreNI caDhatAM jAya che. terame guNasthAne pravezI kevaLajJAna, kevaLadarzana pAmI zAzvata sukhanA adhikArI bane che. upasaMhAra H 'IlA alaMkAra' A aitihAsika kathAnakamAM IlAyacI kumAranuM romAMcaka jIvanacaritra mAtra nathI, paraMtu sadbodhanI eka adbhuta kathA che. sAhityika tattvothI samRddha evI A kathAmAM nItibodha, vyavahArika bodha, dharmatattvanuM ciMtana vagerenuM nirUpaNa sahajatAthI thayuM che, je sAMprata samayamAM paNa khUba upayogI che. kavizrIe A kRtimAM karmanI akaLa gatinuM svarUpa samajAvyuM che. manuSyanA manane kAraNe enI gati badalAya che, paraMtu enuM kAraNa mAtra mana nahi paNa enA karmanuM phaLa hoya che. arthAt je kAMI thAya che temAM manuSya nahi paraMtu tenA karma ja javAbadAra hoya che. sAmAnya vyavahAramAM nimitta kAraNane pradhAnatA apAya che, paraMtu nimitta kAraNo jenuM tene upAdAna kAraNa hoya te vyakti para prabhAva pAthare che. upAdAnanI yogyatA pramANe nimittano prabhAva paDe che. nimitta kAraNa pratyakSa dekhAya che; jyAre upAdAna kAraNa parokSa bhAve hoya che, paraMtu manuSyanI dRSTi sthUla hovAthI pratyakSane vadhAre vajana Ape che. nimitta kAraNathI mohanI udIraNA thAya che, paraMtu karmanA paripAka ane upAdAna karaNo je rIte udbhavyA hoya te rIte ja nimittanuM pariNamana thAya che. Ama, - 108 -jaina kathAnakomAM sadbodhanA spaMdano IlAyacI kumAranA pAtra dvArA karmanI udIraNA ane karmavipAkano suMdara sadbodha karAvyo che. IlAyacI kumAranI patana avasthAmAM paNa uccakoTinI naitikatA jovA maLe che, jenA kAraNe prematattvanuM sAcuM svarUpa prApta thAya che. premanI pUrvabhUmikA majabUta hoya ane yogya rIte premanuM ghaDatara thayuM hoya to ja AvI UMcI bhUmikA pradarzita karI zakAya. eTaluM ja nahi, aMtamAM naTakanyA paNa uttama premanI keDIe cAlavA saMkalpa karI IlAyacI muni sAthe saMyamano paMtha svIkAre che. kharekhara to nAta, jAta ke nAma te bahArano libAza che. naTarAja eka sAmAnya mAnavI hovA chatAM keTalA badhAM UMcA saMskAra che ! tethI ja IlAyacIkumArane hitazikSA ApI zake che. ahIM mAnavamatimAM dareka pratye samabhAva rahe ane koI UMca-nIca nathI teno garbhita IzAro paNa kavizrIe karyo che. vaLI, koI mahAsaMkaTa UbhuM thavAnuM hoya to AvI paristhitimAM buddhimAna mANase vacalo rasto kADhavo joIe ke jenAthI saMkaTa paNa TaLI jAya ane zAMti jaLavAI rahe. AvI vyavahArika kuneha naTarAjanA mukhe sAMbhaLavA maLe che. naTakanyAnuM atizaya rUpa zreSThIputra mATe ane potAnI naTamaMDaLI mATe paNa bhayajanaka banyuM che. A che naTakanyAnuM ciMtana ! eka sAdhAraNa nArInA ATalA ucca koTinA vicAra te kharekhara nArIjAtinuM gaurava che. Aje eka nAno gRhastha paNa nAnI evI gRhasthI choDI zakato nathI. jyAre rAjA ane rANI rAjapATa, vaibhava, riddhi-siddhi choDI saMyamano mArga apanAve che. kharekhara ahIM aparigrahano utkRSTa bodha prApta thAya che. *109 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sabrodhanA spaMdano -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano 'darzanam mAtrama kalyANa kAraNam' 'sAdhunAma darzanam puNyam' A kathAmAM munivaranA darzana bahu ja mUlyavAna ane AdaraNIya ghaTanA che. saMtanA darzanathI IlAyacIkumAra para eka adabhuta prabhAva paDyo, je ItihAsanA pAnAM para IlAyacIne amara banAvI de che. phakta amara ja nahi, muktinA mahela sudhI pahoMcADe che. Ama, A dareka pAtromAMthI mUlyaparaka bodha to prApta thAya che ja, paraMtu kathAne cetanavaMtI banAve che. kharekhara ! zrI pitA-putranI jugala joDIe lokasAhityanA kSetre eka aNamola ratnarUpe A kathAcaritranA sarjana dvArA dareka jIvAtmA anaMtasukha pAme evo kalyANakArI bodha Ape che. mahAmaMtrI udayananI kathAmAM bhaktinA spaMdano - DaoN. pravINa sI. zAha (jaina prakAza' nAM taMtrI ratanabahene zrAvakakavi RSabhadAsa kRta "vrata vicAra rAsa" para zodhaprabaMdha lakhI pI.eca.DI. karyuM che. hastapratonA saMzodhanamAM tathA jaina sAhitya satronA AyojanamAM khUba rasa dharAve che.) saMdarbha graMthaH IlA alaMkAra padya pUjaya jagajIvanajI ma.sA. saM. guNavaMta baravALiyA gadya: pUjya jayaMtamunijI prakAzaka: prANaguru jaina seMTara jaina sAhityamAM aneka mahApuruSonA jIvanamAM vaNAyelI vividha ghaTanAonuM varNana vAMcIe to aneka prakAranI sanmArganI preraNA maLatI hoya che. nirAza jIvanamAM AzAno, utsAhano saMcAra thAya che. potAnA jIvananA Adarzo dhyeya-lakSyane pahoMcI vaLavA AvatA vinone haThAvavAnuM joma-utsAha mArgadarzana maLe che ane avAja uThe che ke 'yA homa karI kUdI paDo phatteha che Age, DagaluM bharyuM te nA haThavuM nA haThavuM.' mahAmaMtrI udayananA jIvananA vaLAMko ane AzA - nirAzA vacce jholA khAtA maMtrIzvare kevI jIvanasiddhi meLavI ane te siddha karavA temanA jIvananI aneka ghaTanA ApaNA jIvanane sparzIne protsAhana Ape che. tenI vAta atre rajU karavI che. (mAravADa) dezamAM udA nAmano juvAniyo vase. unALe AMbA phaLe ema muzkelImAM enI mardAnagI khIlelI. koInuM pIThabaLa maLe to kAMInuM 110 116 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sadhdhodhanA spaMdano kAMI karI nAkhavAnA ene koDa. paNa hAma, dAma ne ThAma traNeno ene toTo. Akho divasa pharyA kare, ane vicAryA kare ke mArI bhAgyadevI kyAre jAgaze ! preraNA - game tevA viparIta saMjogomAM AzA choDato nathI. utsAha sAthe paristhitino sAmano karavA taiyAra che. mULe enA bApadAdA kSatriya : keDe kaTArIne DhAlatalavAra bAMdhanArA. enA pUrvajo vIradeva, yakSanAga ne ajesara koI jaina sAdhunA upadezathI zrAvaka banelA. tIra-kamAnano-hiMsAno dhaMdho choDI, trAjavA-kATalAMno dhaMdho lIdho. A pUrvajono vArasadAra dInahIna udo ! pagamAM paheravA joDA nahIM to caDhavA UMTa kyAMthI hoya ! TUMkI potaDI, jUnuM aMgarakhuM ne lagharavaghara pAghaDI: A eno pozAka. udo ghIno vepAra karato. baLa ane buddhimAM e ocho na hato, paNa jamA-udhAranA be pAsA sarakhAM karI na zakato. jema jema enI garIbAI vadhatI gaI, ema ema udAnI mahatvAkAMkSA vadhatI gaI. e musIbato joI hAryo nahIM. bevaDI hiMmatathI muzkelIo sAme laDavA lAgyo. bhAre bhaDa puruSa! preraNA - game tevI paristhitimAM paNa utsAhI rahe che. nirAzA - hatAzA tenA jIvanamAM jovA nathI maLatI. e javAna udo mAravADI eka vAra ghI ugharAvavA nIkaLyo. mAthe ghIno gADavo hato. khabhA para dhanuSyabANa hatA. rAta aMdhArI hatI. khetarane zeDhe thaIne e jato hato. acAnaka enI najara koInA khetaramAM pANI vALatA mANaso upara gaI. udAne lAgyuM ke ATalI rAte koNa pANI vALe ? nakkI A koI bherU haze. eNe bANa caDhAvI paDakAra karyo. "koNa cho alyA ? sAcuM -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano kahejo, nahi to A tIra tamAruM saguM nahi thAya !" preraNA - paragaju svabhAva, hiMmatano baLiyo, paropakAramAM AgaLa. ame nasIbavaMta lokonA vagara pagAranA cAkara chIe." udAe prazna karyo : 'bhAI, A khetaravALo to eka jaNane paNa nokara rAkhI zake tema nathI. to tenA khetaramAM pANI vALanArA ATalA badhA tame koNa ?" ame enA hitaciMtaka chIe.' pelA lokoe javAba vALyo. udAne lAgyuM ke bhAgyazALIne bhUta raLe, jevuM kAMIka lAge che. nirbhaya udAe prazna karyo : "mArA paNa hitaciMtaka kyAMya haze kharA ?' preraNA - taka maLe to AgaLa vadhavAnuM mArgadarzana meLavI le ane DagaluM bharyuM to nA haThavuM evo dRDha nizcayI. 'jarUra, gujarAtanA karNAvatI nagaramAM." udAe vigatathI pUchavA mAMDyuM : "ApaNA bhinnamALa (zrImALanuM bIjuM nAma) pradezanA sAmaMta rAjinA putra mULarAjanuM nasIba jayAM khIlyuM, jaina dharma pALanArI karNATakanA rAjA jayakezInI kuMvarI mInaLadevI jayAMnA rAjAne varI, e ja nagarI karNAvatImAM jAuM? zuM tyAM bhAgyadevI mArA para rIjhaze." 'jarUra rIjhaze', javAba maLyo. preraNA - AzA amara che. prayatna karavAmAM vAMdho zo ? udo mAravADI to cAlI nIkaLyo. eNe khabhe khaDiyo nAkhyo che, pAchaLa bairI ne be bALako che. eka bALakane calAvatAM, ekane teDatAM, sAthenI gharavakharIno bhAraboja vahetAM e paMtha kApI rahyA che. 112 113 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano Akhare karNAvatI AvI pahoMcyuM. e pote jaina dharmano anurAgI hato. suMdara derAsara dekhI darzana karavA lAgyo. darzana karanArA to aneka hatA, paNa A udayananI laganI ajaba hatI. sthitinuM to du:kha mAthe hatuM ja, sAthe sAthe karmanI vicAraNA karato e stavana gAto hato eTale e zabdo bhAvathI bharapUra hatA. preraNA - tenA jIvanamAM dharmazraddhA, dharmaArAdhanA vaNAyelI che. aMtarAya karyo haThAvavA dharma eka zaraNamAtra che tevI deDha zraddhA che. lAchI nAmanI eka zrAvikA darzana karavA AvI hatI. e vidhavA hatI. ene bALaka nahotuM. eNe A juvAnane joyo, enA bhAvane pichANyo. are, A to mArI samAna dharma jaina ! du:khiyAro paradezI lAge che. are, eka paNa sahadharmAnuM duHkha na pheDuM to dharma maLyo hoya zuM ne na maLyo toya zuM?" lAThIe udayanane potAno mahemAna banAvyo. rahevA mATe potAno meDo kADhI Apyo. vepAra karavA thoDI mUDI paNa ApI. velAne vADa joItI hatI te Aje maLI gaI. thoDA samayamAM eNe bhAre nAmanA jamAvI. thoDI mUDIe bahoLo vepAra kheDavA mAMDyo! dukAna dhamadhokAra cAle che. dhULamAMthI paNa dhana pedA karavAnI AvaData che. dhana, dhana ne dhananA DagalA ! - udAne vicAra thAya che ke, pAse be paisA thayA che, to rahevA IMTonuM pAkuM makAna caNAvuM. eNe lAchI zrAvikAne vAta karI. lAchIne to paMDa sudhI pathAro hato. eNe eka makAna udAne vecANa ApI dIdhuM. udAe to gharanA pAyA khodavA mAMDyA. khodatAM khodatAM pAyAmAMthI dhana nIkaLyuM. -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano udA zeThe vicAra karyo 'bhale jamIna mArI hoya, paNa dhana mAruM na kahevAya.' eNe lAchI zrAvikAne bolAvI, tenI AgaLa dhana rajU karatAM kahyuM, mAtA, A dhana tamAruM che. tame laI jAo !' lAchI zrAvikA kahe : "jenI jamIna enuM dhana; mAre kAMI levAdevA nahIM.' khUba rakajhaka cAlI. A vAta karNAvatImAM phelAtI phelAtI rAjadarabAramAM pahoMcI, paNa udayana to eka ja vAtane vaLagyo hato : 'e dhana lAchI zrAvikAnuM!' Akhare e dhanathI jinamaMdira bAMdhyuM, preraNA - jIvanamAM prAmANikatA vaNAyelI che. koI lobha lAlaca dekhAtA nathI. loko e maMdirane udayanavihArane nAme oLakhavA lAgyA. prajAne lAgyuM ke udo zeTha prAmANika che. eTale emano dhaMdho khUba vadhI gayo. pATaNa to alabeluM nagara. lAkhopatinA AvAsa lAkhanA hisAbe dIvA baLe. koTidhvajonI dhajAo pharake. rANI mInaLadevI bhAre catura, nyAyI ne nararatnanI parIkSA karanArI strI hatI. eNe A navA ratnane pArakhI lIdhuM. udayananI rAjakAjamAM salAho levAvA lAgI. lokoe temane maMtrInuM biruda ApyuM. pATaNanA mahAjananA agresaromAM paNa udayana zeTha AgaLa paDatA thayA. evAmAM rAjA karNa acAnaka gujarI gayA. emanA vArasadAra kuMvara jayasiMha bALaka hatA. rAjA bALaka hoya tyAre svAbhAvika rIte rAjakhaTapaTanI bhUtAvaLo jAge. AmAM udayana mahetAe mahArANIne sAtha Apyo. udayananI buddhie ghaNo mArga saraLa karI dIdho. udayana maMtrInA mAna vadhyAM. preraNA- potAnA parizramathI caDatI paDatInA anubhavathI mahAmaMtrI padanI yogyatA meLavI. - 114. 115 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano mahAmaMtrI udayananI bahAdurI ane bAhozIthI soraThasara thayuM. mahArAja jayasiMhadevanA cAra hAtha emanA upara thayAM. khaMbhAta jevA baMdaranI saranazInI emane maLI. khaMbhAta eTale corAzI baMdarane vAvaTo ! mahAmaMtrI udayana khaMbhAtanA betAja bAdazAha banyA. e veLA AcArya devacaMdrasUri tyAM vihare. temanI sAthe eka moDha bALaka. bALakane enI mA pAsethI dhaMdhUkAthI mAgI lAvelA. gurudeva kahetA hatA ke A bALaka kSatriya kuLamAM pedA thayo hota to cakravartI thAta; vaNika kuLamAM pedA thayo che eTale saMsAramAM rahe to maMtrI thAya; ne jo koI matano svIkAra kare to yugapradhAna thAya; kaLiyugamAM satyuga lAve. e bALakanI sAcavaNIno bhAra gurujIe udayana upara nAkhyo. thoDe divase cAMgano pitA dhasamasato AvI pahoMcyo. eNe AcArya pAse potAno putra mAgyo. AcArya zAMtithI kahyuM, 'tamAro bALaka maMtrI rAjanA ghera salAmata che. tamArI ja vATa hatI." cAMgano pitA pArakA chokarAne jati karanAra udayana maMtrI upara krodha varasAvI rahyo. udayana maMtrI cAMganA pitAne ghera laI gayA. ramatA putrane lAvIne pitAnA khoLAmAM besADyo, sAthe paMcAMga puraskAra sAthe traNa kiMmatI pozAka ane traNa lAkha rUpiyA bheTa karyA ane kahyuM : "mana mAne to putranI dezane khAtara bheTa caDhAvo ! ghera rAkhazo to ghara ajavALaze; bahAra kADhazo to duniyA ajavALaze. mAtra potAno svArtha na jozo.' cAMgano pitA khuza thaI bheTI paDyo. e bolyo : "maMtrIrAja mAro putra tamane arpaNa che. mAro putraprema utkaTa che. paNa ethIya tamAro dharmaprema vadhu utkaTa che. mAre eka koDI paNa na khape !' - 116 - -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdanoe bALaka cAMgo te ja gurudeva hemacaMdra prabhu ! dhana ne sattA pAmIne kone mada nathI thayo ? chatAMya udayane deva, guru, dharma ne svAmInI bhaktimAM leza paNa kacAza rAkhI nahi. mahArAja jayasiMhano krodha kumArapALa para utaryo. kumArapALane upara Abha ne nIce dharatI rahyA. e veLA kumArapALano mitra maMtrIrAja pAse madada mAMgavA gayo. maMtrIrAja udayane cokhkhuM kahyuM. "mane lUNaharAma na banAva. koI rAjasevaka na jue te pahelAM ahIMthI cAlyA jAo !' preraNA - rAjabhakta, rAjayano vaphAdAra, vizvAsu maMtrIzvara jovA maLe che. ane e ja kumArapALa mATe jayAre gurudeva hemacaMdrAcArye kahyuM, 'kumArapALane Azraya ApavAmAM svAmIdroha nathI, paNa rASTrasevA che. mAruM jJAna bhAkhe che ke kumArapALa gujarAtano cakravartI rAjA thaze.' tyAre pote ene Azraya Apyo. preraNA - guruAjJA, gurubhaktine prAdhAnya Ape che. mahArAja kumArapALane jeTalA vALa teTalA duzmana hatA. maMtrIrAja sAthe rahyA, sAthe jhUjhayA, ne temanI sattA sthApI. gujarAtanI nava khaMDamAM nAmanA karI. sittera varSanI avasthA thaI che. udayana maMtrI nivRtta thayA che. patnI gujarI gaI che. dIkarA ne vahu, dIkarAne ghera dIkarA, ema lIlI kuTuMbavADI jAmI che. have pote kAmakAjano saMkero karyo. pravRttinuM dhAma pATaNa ane khaMbhAta choDI karNAvatImAM AvI vasyA, paNa nirAMta to nasIbamAM hoya to levAya ne... ! melagapuranA medAnamAM sAMgaNaDoDIonuM e yuddha bhayaMkara hatuM. dhAryA 110 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sabrodhanA spaMdano -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano karatAM duzmano vadhu nIkaLyA. e baLa karatAMya kaLa vadhu vAparatA. pITha pAchaLa ghA karavAmAM kuzaLa hatA. gujarAtanAM lazkaro pIchehaTha karavA mAMDyA. tarata ja maMtrIrAja udayane raNamedAnamAM potAnA ghoDAne mokhare doya, preraNA - jIvananA chellA zvAsa sudhI yuddhamAM laDI rAjyabhakti ane vaphAdArI batAvI. raNano raMga barAbara jAmyo. dhIre dhIre senA ochI thatI gaI. zatruoe eka sAmaTo maMtrIrAja para humalo karI dIdho, paNa pAchA haThe e bIjA . maMtrIrAje eMsI varSanI vaye navajuvAna joddhAne paNa zaramAve tevA raNaraMga dAkhavavA mAMDyA. maMtrIrAjanuM AkhuM aMga vetarAI gayuM. mastaka DolavA lAgyuM, chatAMya emanA hAthamAM samazera camakI rahI che. mAgIne khAto, jayaNA pALato. jIvanane dharmathI jIvato. preraNA - maMtrIrAje maratI veLo raNamedAnamAM bahurUpI sAdhu mAnI AzIrvAda meLavI aMtima zvAsa choDyA ane pariNAme vezadhArI bahurUpI jIvanabhara sAdhu tarIke jIvyo. maMtrIrAjanuM mRtyu Ama maMgalarUpa banyuM. lokoe kahyuM : 'hAthI jIvato lAkhano, maryo savA lAkhano te AnuM nAma !" 15 labdhi dizAdarzana karAvatI muni naMdiSeNanI kathA - DaoN. chAyAbena zAha (amadAvAda sthita pravINabhAIe jaina dharmamAM jJAnamImAMsA viSaya para Ph.D. karela che. teo deza videzamAM jaina dharma para pravacano Ape che.) bharaphesara strotamAM prAtaHsmaraNIya mahApuruSo tathA mahAsatInA nAmo che. temAM mahApuruSomAM naMdiSeNa muninuM vRttAMta che. AjathI lagabhaga 2600 varSa pahelAM paramAtmA mahAvIra A pRthvI para vicaratAM pRthvIne pAvana karI rahyA hatA. prabhunA bhaktomAM prabhuno ananya bhakta magadhano rAjA zreNika hato. prabhu je dizAmAMthI AvI rahyAnA samAcAra prApta thAya ke tarata ja te dizAmAM sonAno sAthiyo karI prabhune vadhAvato. prabhu taraphanI AvI bhaktie zreNika mahArAjAne "tIrthakara nAmakarma baMdhAvI ApyuM hatuM. zreNika mahArAjanA vizALa aMtaHpuramAM temano naMdiSeNa nAme rAjakumAra hato. naMdiSeNa atyaMta svarUpavAna hato. lAMbuM kada, vizALa chAtI, lAMbA bAhu ane daidipyamAna cahero hato. te UMcA kuLanI rUpavAna pa00 kanyAne paraNyo hato. sAMsArika sukhonI parAkASThAmAM mahAlato hato. 118 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdanokevI rIte thaI gayo ? mAruM AvuM adha:patana' muni UbhA thaI gayA. doDIne prabhune caraNe paDyA. kSamA mAgI. prAyazcitta karyuM. muni pAchA svasthAne sthira thaI gayA ne AtmakalyANa karyuM. - jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano eka divasa paramAtmA mahAvIra prabhunI dezanA sAMbhaLavA gayA. vANIno dareka zabda naMdiSaNanA hRdayamAM rahelA ajJAna aMdhakArane dUra karato hato. dezanA pUrNa thatAM satya samajAI gayuM. saMsAranuM raudra svarUpa jANIne dhrujI uThyA ne turata ja prabhu pAse dIkSA grahaNa karI. dIkSA lIdhA pachI eka ja dhyeya hato, 'karmamukta thavAno' tethI khUbaja kaSTadAyaka tapazcaryA karI. virasa nIrasa AhAra laI kaMcana samI komaLa kAyAne murajhAvI nAkhI. ugra tapazcaryAnA pariNAma rUpe naMdiSaNane aneka labdhio prApta thaI. atIndriya zaktio utpanna thaI. dIkSita jIvana pasAra karatAM karatAM eka divasa gocarI levA nIkaLyA. bhUlathI koI vezyAnA dvAre pahoMcI gayA ane dharmalAbha' bolyA. vezyAe bAraNuM kholyuM. munine joI prabhAvita thaI gaI ne ToNo mAryo, 'ahIM dharmalAbha na hoya, ahIM to arthalAbha hoya'vezyAno A ToNo muni sahana karI zakyA nahIM. potAnI zaktino upayoga karyo. pagathI taraNuM dabAvyuM ne dhanavarSAthI vezyAnuM AkhuM ghara bharAI gayuM. have vezyA munine thoDI javA de ? yena kena prakAre munine vaza karI lIdhA. muni paNa bhogAvalI kama bAkI haze tethI DagI gayA ne munipaNuM choDI vezyAne ghera rahI gayA paNa sAthe nirNaya karyo ke roja 10 vyaktine pratibodha karIza ne prabhu pAse dIkSA levA mokalIza. pachI ja AhAra vAparIza. muni pAse evI vacanasiddhi hatI ke roja 10 vyakti pratibodha pAmI prabhu pAse dIkSA laI letA. Ama, 12 varSa vItI gayA. eka divasa evo Avyo ke 9 pratibodha pAmyA paNa dazamo na maLyo. muni ciMtita hatA ne tyAM vezyAne hAsya sUjhayuM. te bolI uThI, "emAM zuM che? dazamAM tame". vezyAnA A be zabdoe munine jAgRta karI dIdhA. 'huM dazamo 120 kathAmAM rahelA saddhodhanA spaMdano kathAmAMthI 3prakArano sabodha udbhave che. muni ugra tapazcaryA kare che ne pariNAme tapanA phaLa svarUpa aneka siddhio pAme che. dareka tapasvIne AvuM phaLa prApta thatuM nathI. tapa enA yathArtha svarUpamAM thAya to ja AvI siddhi prApta thAya che. tapanuM yathArtha svarUpa batAvatA zAstrakAro kahe che. (1) tapasvIne tapa kema karuM chuM tenuM jJAna hovuM joIe. (2) tapasvIe indriyone parAjita karI che. e vIratAno, vijayano AnaMda enA mukha para dekhAvo joIe. (3) tapasvI vAsanA para vijaya meLavato jAya. (4) tapasvI zalyarahita hovo joIe. (5) tapasvI krodharahita hoya. A badhA lakSaNo hoya to Aje paNa AvI labdhio prApta karI zakAya. vyaktine viziSTa prayatnothI jyAre labdhio, zaktio prApta thAya che tyAre vyaktimAM e zaktione pacAvavAnI pAtratA paNa hovI jarUrI che. potAnI zaktiono upayoga paropakAra mATe karavo joIe, paraMtu jo A zaktione pacAvatA na AvaDe to jyAre vyakti potAnA vyaktigata ahamane poSavA mATe teno upayoga kare to tenuM avazya patana thAya che. vezyAe ToNo mAryo 'ahIM dharmanuM nahIM, arthanuM kAma che.' muni sahana karI zakyA nahIM. vezyAno ToNo nivAravA potAnI siddhino upayoga karyo, dhananI varSA karI. zaktinA A durupayogathI Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sabrodhanA spaMdano prabhAvakanI kathAmAM saddhodhanA spaMdano --jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano muninuM patana thayuM. mahAmUlyavAna sAdhupaNuM choDI vezyAne tyAM rahI gayA. sAdhune sAdhutva jALavI rAkhavA mATe brahmacaryanI nava vADonuM pAlana karavAnuM hoya che. temAM eka vADa e che ke strI sAthe kyAreya ekAMtamAM maLavuM na joIe. sajajAyamAM kahyuM che, sAdhujI nA jaIe re para ghera ekalA re, nArI zuM kavaNa vizvAsa; naMdISaya gaNikA vacane rahyA re, bAra varSa ghara vAsa." ne chelle kahyuM, 'sAdhu tuM ekalo ke paraghera gamana nivAra." mATe sAdhu bhagavaMte kyAreka ekalA paNa na rahevuM joIe ane parastrIne ekAMtamAM paNa na maLavuM joIe. A vAta zrAvaka-zrAvikAne paNa lAgu paDe che. ziyaLavratanuM zuddha pAlana karavA parastrI ke puruSa sAthe ekAMtano tyAga karavo joIe. naMdiSeNa muni to aneka labdhionA svAmI hatA. vaLI temane to prabhu mahAvIra jevA guru hatA. tethI cUkyA paNa cetI gayA, paNa badhA pAse AvA saMjoga nathI hotA. adhaHpatana vinAza sarje che. mATe haMmezAM cetIne ja cAlavuM. - DaoN. razmibena bhedA mokSa eTale AdhyAtmika jIvanavikAsanuM aMtima pariNAma, je mAnavajIvananuM aMtima sAdhya che. saMsArI AtmA zubhAzubha sarva karmono kSaya karIne mukta bane che, zuddha AtmasvarUpa prApta kare che ane siddhAtmA bane che. te ja mokSa che. mokSano mArga eTale AtmAnI zuddhi. eno pAyo che samyakatva. samyaktva eTale sAcI dRSTi, vastusvarUpane yathArthapaNe sahavuM. A samyaktva guNa jo AtmAmAM nizcayathI pragaTa thayo hoya to tenAmAM 67 sthAno pragaTa thAya che. jayAre koI vakhata samyagadarzana na thayuM hoya to A 67 sthAno AcaravAthI samyagadarzana pragaTa thAya che. eTale A 67 sthAno samyatvanuM kArya paNa che ane samyakatva prAptinuM kAraNa paNa che. AcArya zrI haribhadrasUrie samyaktva guNanA A 67 guNane samajAvato prAkRtamAM 'zrI samyakatva saptatikA' nAmano graMtha lakhelo che, jemAM dareka guNa para ekeka kathA ApelI che. samyakatvanA (amadAvAda sthita jaina dharmanA abhyAsu chAyAbahena paMDita prabhudAsa pArekhanA jIvana ane sAhitya para saMzodhana karI pI.eca.DI. karela che. teozrI jaina zikSaNa kSetramAM khUba rasa dharAve che.) - 122 - * 123 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sambodhanA spaMdano A 67 bolomAM ATha prakAranA prabhAvaka Ave che. jinezvara paramAtmAe prarUpelA dharmano vistAra karavo, aneka jIvone tenA siddhAMto, tattvanA rahasyo samajAvavA ane temAM pravartAvavA - A sarva zAsana prabhAvanA kahevAya. samyatva prApta karelA jIvo jema jema mokSamArga para AgaLa vadhatA jAya che, temanuM AtmajJAna vadhune vadhu pragaTa thatuM jAya che. tema teo jaina zAsananI vizeSa prabhAvanA karI zake che. A mahAtmAo potAnI AtmavizuddhithI pragaTelI zaktio dvArA jainazAsananI prabhAvanA kare che. teone prabhAvake kahevAya che. AvA mukhya ATha prabhAvaka kahyA che. emAMthI be prakAranA prabhAvaka - tapasvI prabhAvaka ane kavi prabhAvakanI kathA ahIM rajU karuM chuM. (1) tapasvI prabhAvaka:- cha bAhya ane cha atyaMtara ema bAra prakAranA tapanuM je viziSTapaNe AcaraNa kare che, tIvra tapaguNathI dIpe che, tIvra tapa dvArA meLavelI labdhithI je zAsana prabhAvanA kare che te tapasvI prabhAvaka kahevAya che. enA mATe zrI viSNukumAra muninI kathA ApelI che. hastinApura rAjayamAM padmottara nAme rAjA ane enI javAlA nAme rANI hatI. eNe garjanA karatA siMhanA svaprathI sUcita evA putrane janma Apyo, jenuM nAma 'viSNukumAra' rAkhyuM ane cauda svaprothI sUcita bIjo eka putra janmyo. jenuM nAma "mahApA' rAkhyuM. baMne bhAIo yuvAvasthA pAmyA. tyAre viSNukumAra moTA bhAI hovA chatAM vairAgI cittavALA hovAthI rAjAe nAnAbhAI mahApadmane yuvarAja pada ApyuM. | ujaina nagarImAM naravarma rAjAne tyAM jaina dharmano dveSI evo namUci nAme maMtrI hato. 20 mAM tIrthakara zrI munisuvrata svAmInA 'suvrata' nAme ziSya bIjA munio sAthe te nagarInA udyAnamAM padhAryA. rAjAne khabara -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano maLatA temane vaMdana karavA rAjA potAnA namUci maMtrIne sAthe laIne tyAM gayA. jaina muniono dveSI evA namUcie suvratAcArya sAme vAdano paDakAra pheMkyo. vAda mATe ayogya samajI guru mauna rahyA, paraMtu guru mauna rahe to temano parAbhava thAya ema samajI eka nAnA munie namUci sAthe pratyakSa - anumAna - AgamAdi pramANo dvArA dharmatattva evI rIte rajU karyuM ke namUci niruttara thaI gayo. potAno vAdamAM parAbhava thavAthI namUcino sAdhuo pratyeno dveSa vadhyo. emanA upara atyaMta krodha AvavAthI ardharAtrie talavAra laIne munine mAravA mATe udyAnamAM gayo, paraMtu zAsanadevIe ene khaMbhita karI dIdho. prabhAve khaMbhita thayela namUcine joI loko ene dhikkAravA lAgyA. kSamAvAna evA AcArya bhagavaMte devIne kahI ene mukta karyo. namUcino A vRttAMta jANI rAjAne namUci para krodha AvatA ene dezamAMthI kADhI mUkyo. namUci tyAMthI hastinApurI gayo. tyAM mahApadmarAjAe ene potAnA maMtrI tarIke rAkhyo. hastinApuranA kuru dezanA sImADe siharatha rAjA hato ke je kapaTathI mahApadma rAjAnA gAmone bhAMgato hato. eTale mahApadma rAjAnA AdezathI namUci maMtrI siMharatha rAjAne jItavA mATe gayo. namUcie potAnA buddhino prayoga karI yuktithI siharatha rAjAne pakaDI lAvI rAjA samakSa hAjara karyo. tethI khuza thayelA rAjAe namUcine varadAna mAgavAnuM kahyuM. namUcie 'avasare mAMgIza' ema kahI varadAna bhaMDArI rAkhyuM. pottara rAjAe mahApadma yuvarAjano rAjayAbhiSeka karI pote moTA putra viSNukumAra sAthe zrI suvratAcArya pAse dIkSA lIdhI. mahApadma rAjA bharatakSetranA chae khaMDa jItIne navamA cakravartI rAjA thayA. pauottara muni ane 125 + 124. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sadbodhanA spaMdano viSNukumAra muni tapa, dhyAna Adi dvArA AtmasAdhanAmAM lIna thayA. karmono kSaya karatAM karatAM viSNukumAra munine aneka labdhio pragaTa thaI. te labdhisaMpanna evA muni AtmasAdhanA mATe meru parvata para cAturmAsa mATe rahyA. te vakhate suvratAcArya cAturmAsa mATe hastinApura hatA. maMtrI namUcine suvratAcAryanA cAturmAsanI khabara paDatA bhUtakALamAM ujjainImAM thayelo vAdano prasaMga tAjo thayo. suvratAcArya paranuM vera tAjuM thayuM ane badalo levAnI tIvra icchA thaI, paraMtu rAjA jaina dharma ane jaina munionA upAsaka hatA. tethI vicAratA emane upAya sUjhyo. rAjA pAse rAkheluM potAnuM varadAna eNe mAgyuM. 'sAta divasa mATe tamAruM rAjya mane Apo.' rAjA vacanabaddha hovAthI tene rAjya ApI pote gupta sthAnamAM rahyA. rAjA banatA namUcie suvratAcAryane bolAvIne sAta divasanI aMdara sarva jainamunione rAjyamAMthI javAno Adeza Apyo. suvratAcArye namUcine cAturmAsa hovAthI jaina muniono vihAra na karAvAno AcAra samajAvavAno prayatna karyo, paraMtu dveSathI bharelo namUci samajyo nahi. jaina munio ane jainazAsana para AvelI A AphatanuM nivAraNa karavA suvratAcArye AkAzagAminI vidyAdhArI evA eka munine meru parvata para cAturmAsa karI rahela evA aneka labdhisaMpanna viSNukumAra munine bolAvavA mokalyA. hakIkata jANatA viSNukumAra muni hastinApura AvyA ane namUcine cAturmAsa sudhI munione rahevA devA mATe kahyuM, paraMtu dveSabhAvathI bharelA evo namUci potAnA vacana para aDaga rahyo ane have bAkI rahelA pAMca divasamAM sarva munione rAjya choDI devAnuM kahyuM. tyAre viSNukumAra munie kahyuM, "tamAruM rAjya to saMpUrNa bharatamAM che ane munio bharatakSetranI bahAra jaI zakatA nathI. tethI badhA munione rahevA mAtra traNa DagalA jeTalI bhUmi * 126 jaina kathAnakomAM sadbodhanA spaMdano Apo." namUcie kahyuM, "traNa DagalA jeTalI bhUmi ApuM chuM, paNa te traNa DagalAnI bahAra jo koI muni haze to ene huM mArI nAkhIza.'' eTale atyaMta krodhAyamAna thayelA evA viSNukumAra munie tIvra tapAdithI meLavelI vaikriya labdhithI eka lAkha yojana pramANa vaikriya zarIra banAvyuM ane jaMbudvIpanA baMne cheDAe be paga mUkI pRthvIne rokI lIdhI ane trIjuM pagaluM namUci para mUkI ene kIDAnI jema dabAvyo. viSNumunino A krodha joI suvratAcArye potAnI amRta sarakhI vANIthI emano krodha zAMta karyo. viSNukumAra muni potAnuM vaikriya svarUpa saMkelI mULa zarIra dhAraNa karyuM. AvA jinazAsana ane jaina sAdhuonI avahelanA karanArA namUcine rAjya soMpavA badala rAjAne Thapako Apyo ane pote guru pAse potAnA A vaikriya zarIra ane krodhanI AlocanA, prAyazcitta karIne zuddha thayA. A pramANe tapa dvArA prApta thayela labdhi dvArA jainazAsananI prabhAvanA kare e tapasvI prabhAvaka kahevAya che. 2) kavi prabhAvaka - jaina darzanamAM padArthanuM svarUpa anekAMta svarUpe je rIte kahyuM che te ja rIte yathArthapaNe gadya-padya rUpe race, arthagaurava ane zabda lAlityathI manohara hoya, rAjA-prajA Adi jenAthI pratibodha pAme tevI madhura arthavALI kRtio kadAgraha ke mamatvabhAva vinA je race ane jaina zAsanano prabhAva vadhAre te kavi prabhAvaka kahevAya che. ahIM siddhasena divAkarasUrinI kathA che. zrI pAdaliptasUrijInI ziSya paraMparAmAM kaMdilAcAryanA mukuMda muni nAme ziSya hatA. emaNe ekavIsa divasa upavAsa karIne sarasvatI devIne prasanna karI. devIe sarva vidyAomAM pAragAmI thavAnuM varadAna ApyuM. te muni jainazAsananI prabhAvanA karatA vAdIone vAdamAM jItatA sarva vAdIomAM vAdIrAja thayA ane teo 'vRddhavAdI' tarIke prasiddhi pAmyA. * 120 * Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano avaMti nagarImAM vikrama rAjAnA rAjayamAM devasiyA nAme brAhmaNano siddhasena nAme putra hato. te atula vidyAbaLa vaDe AkhAya jagatane tRNa samAna mAnato hato. vAda-vivAdamAM nipuNa evA siddhasene pratijJA karI ke vAdamAM ene je jite teno e ziSya thAya. vRddhavAdInuM nAma sAMbhaLI teonI sAthe vAda karavAnA icchAthI siddhasena brAhmaNa e jayAM vicarI rahyA hatA te tarapha gayA ane rastAmAM vRddhavAdIne vAda mATe lalakAryA. vRddhavAdIe kahyuM, "rAjayasabhA vinA nyAya (jaya-parAjaya) koNa Apaze ?" to siddhasene tyAM hAjara rahelA gheTAM bakarAM carAvanAra govALiyAo ja vAdamAM sAkSI thaze' ema kahyuM. vRddhavAdI saMmata thayA ane siddhasenane pUrvapakSa rajU karavAnuM kahyuM . siddhasene saMskRta bhASAmAM alaMkAra bharelA kAvyo gAyA, paraMtu govALiyA te bhASA samajavA jeTaluM UMcuM jJAna dharAvatA na hatA. tethI temaNe siddhasenane kahyuM, "amane kAMI samajAyuM nathI." enA pachI samayajJa evA vRddhavAdI keDa upara kapaDuM bAMdhIne govALiyAnI ja bhASAmAM rAsaDo gAtA nAcavA lAgyA, 'koI prANIne mAravo nahi, koInuM dhana coravuM nahi, parastrIgamana karavuM nahi.... ItyAdi." A sAMbhaLI govALiyAoe khuza thaI vRddhavAdI tarapha nyAya Apyo. siddhasenane potAnI bhUla samajAI ane vRddhavAdIsUrine dIkSA ApI potAno ziSya banAvavAnI vinaMtI karI. vRddhavAdIsUrie emane dIkSA ApI kumudacaMdra nAma ApyuM. thoDA ja samayamAM teo jainAgamono abhyAsa karI mahAvidvAna thayA tyAre gurue emane sUripada ApI emanuM nAma 'siddhasenadivAkarasUri' rAkhyuM. vihAra karatA teo ujajainI nagarImAM padhAryA. potAnA jJAnathI tyAMnA vikrama rAjA para prabhAva pADyo. rAjAe kroDa sonAmahoro jinamaMdiramAM, jINoddhAramAM vAparI. tyAMthI citrakUTa nagarImAM - jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano vidyAothI bharapUra evA pustakomAMthI be vidyA emane prApta thaI. tyAMthI kumArapura nagare AvI tyAMnA zrIdeva rAjAne pratibodhI jinazAsanano anurAgI banAvyo. ekavAra siddhasene divAkarasUrie zrIdeva rAjAne enA sImADAnA zatru rAjAonA AkramaNa sAme jitADyo. eTale rAjA sUrino parama bhakta thayo. rAjakIya mAna-sanmAna maLavAthI siddhasenasUri ane temano parivAra cAritramAM zithila thayA. temanA zithilAcArathI zrAvaka upAzrayamAM AvatA baMdha thayA. A pramANe siddhasenasUrinA zithilAcAranI vAto sAMbhaLI temane pratibodhavA temanA guru vRddhavAdisUri ekalA kumArapura nagare AvyA. RddhigAravathI Asakta thayelA siddhasenajIe gurune oLakhyA nahIM. paraMtu gurue eka zloka ane eno artha saMbhaLAvIne temane pratibodhyA. siddhasenajIne paNa gurunA zikSAthI potAnI bhUla samajAI. kSamA mAgI potAnA duzcAritranI AlocanA karI ane vRddhavAdIsUri sAthe vihAra karyo. teoe anya anya sUrivaro pAsethI ghaNuM zrutajJAna meLavyuM ane zrutadhara thayA. eka vakhata siddhasenasUrie saMghane kahyuM ke, "jo saMghanI AjJamAM hoya to sarva siddhAMta graMtha je prAkRtamAM che te saMskRta bhASAmAM rUpAMtara karuM." saMghe kahyuM, "AvuM bolavuM e paNa pApa che, kAraNa sarva akSaronA saMyojanane jANanArA evA gaNadhara bhagavaMto zuM A siddhAMta saMskRta bhASAmAM racI zakatA na hatA ? paraMtu cAritranI icchAvALA evA bAla-vRddha ane strI tathA ajJAnI jIvonA anugraha mATe tattvajJa puruSoe A siddhAMta prAkRta bhASAmAM racyA che. paraMtu A pramANe bolatA tame pArAMcita nAmanA prAyazcittane yogya che." siddhasenajIe potAnI bhUla kabUlI lIdhI, paraMtu saMghayaNa ane buddhibalanA abhAve pArAMcita prAyazcitta viccheda pAmeluM hovAthI tene anusaranAruM bAra 128 129 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sabrodhanA spaMdano 17 zrI sanatakumAra cakravartInI kathAmAM saddhodhanA spaMdano -jaina kathAnakomAM sambodhanA spaMdano varSa sudhI guptavezamAM rahevAvALuM prAyazcitta emaNe lIdhuM. gacchano tyAga karI, vividha tapa, japa, dhyAnAdi AcaratA ATha varSa bAda ujainI nagarImAM mahAkAlanA maMdiramAM AvyA. pArAMcita tapane yogya tapane sevatA e, maunane kAraNe loko pUchavA chatAM kAMI bolatA nathI. tethI lokoe rAjAne nivedana karyuM ke koI paradezI maMdiramAM rahevA chatAM mahAdevane praNAma karato nathI. Azcarya ane krodha sAthe rAjAe siddhasenasUri mahAdevane praNAma na karavAnuM kAraNa pUchyuM. siddhasenasUrie atyAre jinazAsananI prabhAvanA karavA yogya avasara jANI rAjAne kahyuM, "mArI stuti A mahAdeva sahI zakaze nahIM.'' rAjAe vadhAre gusse thaI kahyuM, "je thavAnuM hoya te thAya paNa tame mahAdevane praNAma ane stuti karo." tyAre sUrie jinaguNathI garbhita evA batrIsa batrIsa zloka racavA lAgyA ane atyaMta prabhAvazALI evA "kalyANamaMdira stotra' nI racanA karI. je racatA zivaliMgamAMthI agninI javAlAo nIkaLI ane enA madhyamAMthI apratima sauMdaryavALI evI zrI pArzvanAtha prabhunI pratimA pragaTa thaI. A dazya jo I rAjA ane lokoe pArzvanAtha prabhuno ane jinazAsanano jayajayakAra karyo. sUrijIe rAjAne dharmopadeza ApI jaina dharmano anurAgI banAvyo. AvI rIte siddhasenasUrie jinazAsananI prabhAvanA karI eTale saMghe paNa pArAMcita prAyazcittanA bAkI rahela cAra varSanA prAyazcittanI kSamA ApI ane ghaNA bahumAnapUrvaka sUrijIne nagarapraveza karAvyo. teoe saMmatiprakaraNa, batrIsa batrIsiko Adi suMdara kAvyaracanAo dvArA jinazAsananI prabhAvanA karI eTale teo AThamA kavi prabhAvaka kahevAyA. - mitezabhAI e. zAha jaina darzana anusAra cAra anuyoga paikI dharmakathAnuyoganuM paNa mahattvanuM sthAna che. prathamAnuyoga (dharmakathAnuyoga) mAM mukhyatve 63 zalAkA puruSa (24 tIrthakara, 12 cakravartI, 9 baLabhadra, 9 nArAyaNa tathA 9 pratinArAyaNa) nA jIvanacaritranuM varNana Ave che. zrI padmapurANa, zrI harivaMzapurANa, zrI AdipurANa, zrI uttarapurANa, zrI pradyumnakumAra caritra vagere graMtho dharmakathAnuyoga aMtargata Ave che. prathamAnuyoganA adhyayanathI paraloka temaja pApa-puNya tattvanI zraddhA deDha thAya che. sUkSma ane dUravartI padArthonuM jJAna thAya che. 63 zalAkA puruSo paikI cothA cakravartI zrI sanatakumAra zrI dharmanAtha tathA zrI zAMtinAtha tIrthaMkaranA AMtarAmAM thaI gayA. teo vItazoka nagaranA rAjA anaMtavIrya tathA teonI mahArANI sItAnA putra hatA. teoe che khaMDane vaza karI cakravartI padane dhAraNa karyuM hatuM. cakravartInI vibhUti A pramANe | (muMbaI sthita razmibahene jainadarzanamAM yoga viSaya para saMzodhana karI pI.eca.DI. karela che. temanA cAra pustako pragaTa thayA che. jJAnasatromAM teo abhyAsapUrNa zodhapatro prastuta kare che.) - 130 - 131 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdanohoya che - navanidhi, cauda ratno, coryAsI lAkha hAthI, coryAsI lAkha ratha, aDhAra karoDa ghoDA, coryAsI karoDa zUravIra, chagu karoDa dhAnyathI bharelA gAma, chavu hajAra rANIo, batrIsa hajAra mukuTadhArI rAjAonA svAmI. devo ane vidyAdharo paNa sanatakumAra cakravartInI sevAmAM tatpara rahetA. jinadharma para teone pUrNa zraddhA hatI. cha khaMDanA adhipati hovA chatAM teo nitya dharmakriyAo karatA. jyAre AjanA mAnavIne 'dharma" karavA mATe samaya maLato nathI ! kharekhara to teone aMtaramAM dharma pratye ruci hotI nathI. dharma pratye ruci pragaTe to vyasta jIvanazailImAMthI paNa dharmaArAdhanA mATe samaya kADhI le. kazuM karuM karatAM kazuM nathI karato, dhyAna prabhunuM haju nathI dharato; vAto karatAM zubha veLA jAye vahI re, rAtre roja vicAro Aja kamAyA zuM ahIM re ?" eka divasa saudharmasvarganA IndranI sabhAmAM sanatakumAra cakravartInA rUpanI prazaMsA thaI. tyAre maNimAla ane ratnacUla nAmanA be devo kasoTI karavA viprarUpe sanatakumAranA aMtaHpuramAM gayA. te vakhate sanatakumAra snAna karavA mATe beThA hatA. viprarUpe AvelA devatA temanuM manohara mukha, kaMcanavarNI kAyA ane caMdra jevI kAMtine joIne bahu AnaMda pAmyA ane mAthuM dhuNAvyuM. cakravartIe AnuM kAraNa pUchatAM devoe jaNAvyuM ke ame tamArA varNa, rUpanI prazaMsA sAMbhaLI hatI; Aje te vAta amane pramANabhUta thaI. ethI ame AnaMda pAmyA ane mAthuM dhuNAvyuM ke jevuM lokomAM kahevAya che tevuM ja rUpa che. ethI vizeSa che, paNa ochuM nathI. suMdara rUpanI prApti pUrva puNyanA udayathI - 132. -jaina kacAnakomAM sadbhodhanA spaMdano thAya che. jaina dharma anusAra kAmadevanuM pada prApta karanAra advitIya rUpa dharAvatA hoya che. potAnA rUpanI prazaMsA sAMbhaLI ahaMkArathI grasita thatAM sanatakumAre kahyuM ke tame A veLA mAruM rUpa joyuM te bhale. paraMtu huM jayAre rAjasabhAmAM vastrAlaMkAra dhAraNa karI siMhAsana para besuM chuM tyAre mAruM rUpa ane varNa jovA yogya che. te vakhate mAruM rUpa joIne tame cakti thaI jazo. 'ame rAjasabhAmAM AvIzuM' ema kahIne devo tyAMthI cAlyA gayA. zrImad rAjacaMdrajIe kahyuM che ke jagatamAM mAna na hota to ahIM ja mokSa hota ! manuSyabhavamAM abhimAnanI mukhyatA hoya che. ahaMkArarUpI parvatane bhedyA vinA samyagdarzananI prApti asaMbhava che. eka kavie kahyuM che, "aham re aham tuM jAne re marI, bAkI mArAmAM rahe te hari." ahaMkAranA aneka prakAra che, paNa temAM mukhya ATha prakAra che : "jJAnaM pUjA kulaM jAti balamRddhi tapo vapuH / aSTAvAzritya mAnitvaM smayamAhurgatasmayAH // " - zrI ratnakaraDazrAvakAcAra - 25 sanatakumAra uttama vastrAlaMkAro dhAraNa karIne siMhAsana para ArUDha thayA. rAjezvara cAmarachatrathI ane khamA khamAthI vizeSa zobhI rahyA che ane vadhAvAI rahyA che. tyAM pelA devatAo AvyA. abhuta rUpavarNathI AnaMda pAmavAne badale jANe kheda pAmyA che evA svarUpamAM teoe mAthuM dhuNAvyuM. cakravartIe AnuM kAraNa pUchyuM. tyAre devoe kahyuM, "he mahArAjA ! te rUpamAM ne A rUpamAM bhUmiAkAzano phera paDI gayo che. prathama tamArI komaLa kAyA 133 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sadbodhanA spaMdano amRtatulya hatI. A veLAe jherarUpa che. ame kahIe chIe te vAtanI siddhi karavI hoya to tame hamaNAM tAMbUla thUMko, te para kSikA besaze ane paradhAma prApta thaze." saMsAranI badhI vastuo anitya - kSaNabhaMgura che. badhI vastuo kSaNe kSaNe parivartita thatI rahe che. kSaNamAM nIrogI ne kSaNamAM rogI ! paryAyardaSTi jIva mUDha, ajJAnI che. dravyadRSTi jIva jJAnI che. "vidyuta lakSmI prabhutA pataMga, AyuSya te to jaLanA taraMga; puraMdarI cApa anaMga raMga, zuM rAcIe tyAM kSaNano prasaMga !'' - zrImad rAjacaMdrajI sanatakumAre parIkSA karI to e satya TharI. pUrvakarmanA pApano udaya ane temAM kAyAsaMbaMdhI mada maLavAthI cakravartInI kAyA jheramaya thaI gaI. mATe puNyanA udayamAM chakI na javuM ane pApanA udayamAM nAsIpAsa na thaI javuM. "sukhamAM na chakI javuM, duHkhamAM na hiMmata hAravI; sukha duHkha sadA TakatA nathI, e nIti ura utAravI." pApano udaya thatAM saMjogo badalAI jAya che. karoDapati roDapati thaI jAya che. nIrogI rogI banI jAya che. khudanA sagAM moM pheravI le che. sAruM karavA chatAM paNa apakIrti maLe che. vinAzI ane azucimaya kAyAno prapaMca joIne sanatakumAranA aMtaHkaraNamAM vairAgya utpanna thayo. te vicAravA lAgyo ke saMsAranI badhI saMpatti vIjaLInA camakArAnI jema jota-jotAmAM naSTa pAme che. saMsAra du:khano 134 jaina kathAnakomAM sadbodhanA spaMdano samudra che. zarIra durgaMdhayukta apavitra vastuothI bhareluM che. pAMca IndriyonA viSayo AtmAne ThaganArA che. mithyAtva e AtmAno moTo zatru che. tene vaza thaIne jIva saMsAranA duHkhothI choDAvIne avinAzI sukha pradAna karanAra pavitra jainadharma pratye anurAgI thato nathI. zrImad rAjacaMdrajIe yogya ja kahyuM che, "jJAnIoe ene (saMsArane) anaMta khedamaya, anaMta du:khamaya, avyavasthita, caLavicaLa ane anitya kahyo che. anaMta bhavanuM paryaTana, anaMtakALanuM ajJAna, anaMta jIvanano vyAghAta, anaMta maraNa, anaMta zoka e vaDe karIne saMsAracakramAM AtmA bhamyA kare che. jJAnIo e saMsArane kSaNabhara paNa sukharUpa kahetA nathI. tala jeTalI jagyo paNa e saMsAranI jhera vinA rahI nathI.... anaMta tApa, anaMta zoka, anaMta duHkha joIne jJAnIoe A saMsArane pUMTha dIdhI che te satya che. e bhaNI pAchuM vALI jovA jevuM nathI, tyAM duHkha, duHkha ne duHkha ja che. duHkhano e samudra che.' vairAgyathI raMjita thayela sanatakumAre saMsAratyAga karI pravajyA dhAraNa karI. sAce ja, mAnavabhavanI saphaLatA jJAna ane saMyamanI ArAdhanAmAM che. " nRjanmanaH phalaM sAraM yadetadajJAnasevanam / anigUhita vIryasya saMyamasya ca dhAraNam // " - zrI sArasamuccaya sanatakumAra sAdhurUpe vicaratA hatA tyAre temane zarIramAM mahArogo utpanna thayA. paraMtu cakravartInA mana para A vyAdhionI koI asara nA thaI. teo zarIrathI nirmohI rahyA ane sAvadhAnIpUrvaka munidharmanuM pAlana karatA rahyA. 22 prakAranA pariSahone samabhAve vedatAM munijanone dhanya che ! * 135 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jaina kathAnakomAM sambodhanA spaMdano "kAyAnI visArI mAyA, svarUpe zamAyA evA, nigraMthano paMtha bhava aMtano upAya che." sanatakumAranI parIkSA karavA deva vaidyanuM rUpa dhAraNa karIne Avyo. teNe joyuM ke sanatakumAranuM samagra zarIra rogonuM ghara banI gayuM che, chatAM teo sumeru samAna nizcala banIne tapa karI rahyA che. chatAM sanatakumAranI parIkSA karavA te deve kahyuM ke huM kuzaLa rAjavaida chuM; tamArI kAyA rogono bhoga banelI che; jo ApanI icchA hoya to tatkALa te rogone dUra karI dauM. zarIra pratye niHspRha te mahAtmA bolyA, "he vaida ! karmarUpI roga mahA unmatta che. e roga TALavAnI tamArI jo samarthatA hoya to bhale mAro e roga TALo. e samarthatA na hoya to A roga bhale rahyo !" devatAe kahyuM ke e roga TALavAnI samarthatA huM dharAvato nathI. deva dravyaroga bhale TALI zake, paNa bhAvaroga TALavAnI tenI zakti nathI. bhAvaroga TALavA to vyavahArathI sat deva-gurudharmanuM zaraNa ane nizcayathI zuddhAtmAnuM zaraNa svIkAravuM jarUrI che. pachI sanatakumAra sAdhue potAnI labdhinA baLa vaDe ghUMkavALI aMguli karI te rogane kharaDI ke tatkALa te rogano nAza thayo. deva muninA guNAnuvAda karI svasthAnake gayo. sanatakumAra cakravartInuM caritra azuci bhAvanAne deDha kare che. teoe 18 jeTalA mahArogone 700 varSa sudhI samabhAve sahana karyA. -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano - ajJAnI jIva zarIranA mohamAM unmatta banIne rAtadivasa tenI sevA kare che. jyAre zarIra choDavAno vakhata Ave che tyAre bhayaMkara vilApa kare che. saDI jAya, gaLI jAya, paDI jAya, maLI jAya, vIkharAI jAya evo zarIrano svabhAva che. jyAre huM (AtmA) akhaMDa, avinAzI, ajanmA, ajara, amara, amUrtika, zuddha, jJAtAdeSTA, paramAnaMdamaya sapadArtha chuM. jo zarIranA svarUpano barAbara vicAra karavAmAM Ave to koI paNa buddhimAna azuci, malina ane glAni upajAve tevA zarIranI saMgati pasaMda na kare. audArika zarIranI utpattinuM kAraNa mAtApitAnuM atyaMta malina rajavIrya che. A zarIra rasa, rudhira, mAMsa, carabI, hADakAM, majajA ane vIrya e sAta dhAtuonuM baneluM che. vAta, pitta, zleSma, zirA, snAyu, cAmaDI ane udarAgni - A sAta upadhAtuonA AdhAre zarIra TakI rahe che. be karNachidra, be AMkha, be nAkanAM chidra, eka mukha, liMga ane gudA - A navadvArathI niraMtara gaMdakI ja vahe che. ajJAnI jIva mAne che ke zarIra sthira che, paraMtu te asthira che. zarIramAM jUnA paramANu kharatA rahe che ane navA AvIne maLatA rahe che. zarIra pudgala che. puraNa ane galana teno svabhAva che. jema dUdha ane pANIno saMbaMdha che tema AtmAno zarIra sAthe saMbaMdha che. (zarIra ane AtmAno ekakSetrAvahagAha saMbaMdha che.) raktapitta jevA sadaiva lohIparuthI gadagadatA mahArogonI utpatti zarIramAM che. paLamAM vaNasI javAno zarIrano svabhAva che. zarIranA pratyeka romamAM poNA banne rogano nivAsa che. tevA sADA traNa karoDa romayukta kAyAmAM pAMca karoDa aDasaTha lAkha navvANuM hajAra pAMcaso corAsI (5,68,99, 584) jeTalA rogo zarIramAM UpajavA yogya che. + 130 "khANa mUtra ne maLanI, roga jarAnuM nivAsanuM dhAma; kAyA evI gaNIne, mAna tyajIne kara sArthaka Ama." - zrImad rAjacaMdrajI + 136 + Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sabrodhanA spaMdano - jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano jeTalA pavitra padArtho che te paNa zarIrano sparza pAmatAM ja apavitra thaI jAya che. dehane snAna, attara, sugaMdhI lepa AdithI dhovA chatAM paNa sadA durgadha bahAra kADhe che. paMDita banArasIdAsajI "samayasAra nATaka' mAM jaNAve che, deha acetana preta karI raja reta bharI mala khetakI kyArI, vyAdhi kI poTa arAdhi kI oTa upAdhi kI joTa samAdhisoM nyArI; re jiya! deha kare sukhahAni Ita para to tohi lAgata pyArI, deha to tohi tajegI nidAna pai tUhI taje kyAM na deha kI yArI." 18 dazArNabhadranI kathAmAM sabodhanA spaMdano - yogeza bAvIzI AvuM apavitra zarIra paNa jo dharmaratnothI vibhUSita hoya to pUjanIya ane pavitra mAnavAmAM Ave che. ApaNe naradehane pudgalamaya, azucimaya, nAzavaMta ane AyuSyakarmane AdhIna samajIne zarIra dvArA jeTaluM AtmakalyANa thAya teTaluM zIdhra karI levuM joIe. "re Atma tAro ! Atma tAro ! zI ene oLakho, sarvAtmamAM samaSTi gho, A vacanane hRdaye lakho." (amadAvAda sthita jainadharmanA abhyAsu mitezabhAI 'divyavadhvani' nA taMtrI che. temanA lekho sAmayiko ane vartamAnapatromAM avAranavAra prasiddha thAya jaina darzana eTale vizvazAMti darzana ane jaina darzananA pAyAmAM rahelI jJAna-darzana ane cAritranI mahattA. temAM jJAna eTale pAyAno siddhAMta. jJAnano vikAsa samyakrasAramAM pariName. darzanane deDha banAvavA ane jaDa-cetanano bheda jANavA cAritra ane tapa dvArA ujajavaLa banAvavA jJAnanI mukhya bhUmikA rahela che. jJAna guru pAsethI maLe, jJAna AgamamAMthI meLavI zakAya, bhakti svarUpe meLavI zakAya, kathA dvArA meLavI zakAya, dezya dvArA meLavI zakAya. dareka AtmA potAnA kSayopazama pramANe jJAnanuM upArjana kare che. jJAnanA sabodhana dvArA AtmazuddhinuM cokkasa phaLa maLe che. Atmazuddhi thAya to jIvanI paDatI dazAmAMthI bacI zakAya che ane jIva Urdhvagati tarapha prayANa kare che. jyAre lipi na hatI tyAre guru, AcAryo, upAdhyAya, gaNadhara Adi kaMThathI kaMTha dvArA jJAnanuM ziSyomAM prarUpaNa karatA hatA. tene guru-ziSya paraMparA kahevAtI - 138 - 139 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jaina kathAnakomAM sadhdhodhanA spaMdano hatI ane tyAre guru jaina darzananA ghaNA badhA saMto, sagavaDo, rAjA-mahArAjAnA kathAnako dvArA ziSyone jJAna ane teno sAra temaja tattvonuM nirUpaNa karatA hatA. ApaNA carama tIrthaMkara prabhu mahAvIre prarUpelA ane gaNadharoe gUMthelA AgamomAM ghaNA badhA AgamanI aMdara kathA dvArA sarbodha ane svarUpanA spaMdano samajAya che. jevA ke, uttarAdhyayana sUtra, bhagavatI sUtra, aMtagaDa sUtra jevA AgamanI aMdara AvI kathAo joI zakAya che. Aje uttarAdhyayana sUtranA aDhAramA adhyayanano sahAro laIne 'dazArNabhadra' rAjAnI kathA Apa samakSa rajUAta karavAno chuM. dareka kathAmAM rAjA-mahArAjA-cakravartI jevA dhUraMdharoe tyAgano mArga apanAvIne vIragati prApta karela che tenuM mahattva raheluM che. uttarAdhyayana sUtramAM mukhya sUtra jJAna e ja che. temAM 36 adhyayana rahelA che, jemAM Aje 18 mA adhyayananI aMdara dazArNabhadra upara meM vizeSa dhyAna kendrita karela che. A adhyayanamAM bharata cakravartI, nami karakaDu, udayana jevA aneka mahAna AtmAnI kathAnuM varNana che. uttarAdhyayana sUtra bhagavAna mahAvIranI aMtima dezanA gaNAya che. dazArNabhadra 18 mAM adhyayanamAM 47 gAthAono samAveza thayelo che. temAM 44 mI gAthAmAM A pramANe kaheluM che. vasaNNarajjaM mudiyaM, carutANa muNI care / dasaNamade NiNsato, saSsavaM savvaNaM coio / / 44 / / bhArata varSamAM dazArNapura nAmanuM rAjaya hatuM. temAM dazArNabhadra nAme rAjA hatA. temanuM rAjaya vaibhavazALI hatuM. nyAyasaMpanna hatuM. prajA sukhI samRddha - 140 -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdanohatI. gokuLa jevuM rAjA dazArNabhadranuM rAjya hatuM. temanA nagaranI bahAra carama tIrthaMkara parama tIrthaMkara prabhu mahAvIra vihAra karatA rAjayanI bahAra maMgaLa udyAnamAM padhAryA hatA. rAjAnA harSano pAra na hato. pote jema dharmamAM anurakta hatA tema prabhunA sanmAna-svAgata ane darzana karavA mATe bhavya sAmaiyA sAthe javuM tema nakkI karela. temane vicAra karIne kaMIka alaukika karavuM tema samajIne samasta vaibhava sAthe prabhune vaMdana karavA gayA. ahIM te vAta nakkI thAya che ke prabhu mahAvIra pahelA paNa jaina dharma hato ane tyAre paNa sAdhu saMtone mAnasanmAna sAthe nagaramAM lAvavAmAM AvatA hatA. AmAM ahobhAva vyakta thAya che. AraMbha-samAraMbha nathI thatA. rAjAe samagra nagarane sajAvyuM. TheraThera mANeka, motInA hAra-toraNa lagADAvyA. hAthI para savArI karI tathA upara chatra ane banne bAjue cAmara DhALatA sevako sAthe sAmaMta, rAjA temaja nagaranA zreSThI mahAjano caturaMgiNI sabhA ane zrAvaka-zrAvikA sAthe dazArNabhadra prabhune vAMdavA mATe prasthAna kare che. Indra jevA zobhAyamAna dekhAya che. harSa ane ullAsa kyAMya samAto nathI. tevA prakArano garvano anubhava karI rahyA che. ahIMyA AtmA garva anubhavaze to teno vikAsa zakya nathI tevuM IndralokamAM rahelA Indra tenA avadhijJAnamAM joyuM. A badhuM meLaveluM che te puNyanA udaya che. ahobhAva tenuM upAdAna taiyAra che te batAve che ane utsAha tenA pUrva janmanA saMskArathI Avela che, paraMtu have tene aTakAvavAnI jarUra che ane uparathI Indra mahArAjAe dazArNabhadranA AtmAnA vikAsa mATe prabhubhaktimAM Avo garva ucita nathI tevuM samajAvavA Indra airAvata devane Adeza ApIne potAnA rasAlA sAthe dazArNapura nagaramAM prabhu mahAvIranA darzana arthe AkAzamArgathI AvI pahoMcyA. teo paNa temanI senA ane zobhAyAtrA laIne AvelA. 141 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano ahIMyA e phalita thAya che ke jo AtmA tenA mArgamAMthI calita thAya to devo temane sahAya kare che. ahIMyA nIcA dekhADavAno bhAva nathI. harIphAIno uddeza paNa nathI, paraMtu dazArNabhadranuM garva jo ogaLe to temano AtmA UrdhvagAmI bane tema che, tevuM pratIta karAvavAno uddeza che. Indra mahArAjAnI zobhAyAtrA sAme dazArNabhadranI zobhAyAtrA phIkkI paDavA mAMDI. A paristhiti joIne dazArNabhadranA manamAM kAMI paNa rAga-dveSa utpanna thavAnA badale te potAnA AtmaciMtanamAM UtarI jAya che ane vicAre che ke Indrano vaibhava temanI dharma ArAdhanAthI ja prApta thAya che ane mAre paNa mArA jIvanamAM zuddha dharmanI ArAdhanA karavI joIe, jethI karmanI nirjarA thAya, mArA bhAva sacavAya ane garva paNa rahI jAya. Ama ekAMte vicAra thatA, saMsArathI virakta thaI prabhu mahAvIra pAse dIkSA pradAna karavAnI prArthanA karI. ahIMyA e joI zakAya ke tIrthakara sivAya koIpaNa pote potAnI rIte svayaM buddha thaI zakto nathI. gurunI AjJA khUba jarUrI che. ahIMyA gurunuM mahattva samajAya che. sAthe rAjAno vinaya dekhAya che ane vyavahAranayathI Ama ja thAya te pratipAdita thAya che. dazArNabhadra jevA pAMca mahAvrata dhAraNa kare che ke tarata ja pote potAno kezaloca karIne prabhu mahAvIra pAse dIkSAno pATha bhaNIne dIkSA aMgIkAra kare che. ahIMyA A paraMparA Aje paNa dekhAya che. dazArNabhadra rAjAne e Indra vAraMvAra dhanyavAda ApyA ane bolyA ke vaibhavamAM ame tamArA karatA ghaNA zaktimAna chIe, paraMtu tamArI jema tyAga karavAnI zakti mArAmAM nathI. devalokano vaibhava game teTalo bhavya hoya paraMtu manuSyabhavamAM ja Atmavaibhava prApta karavAnI anaMta zakti hoya che. AvI bhUrI bhUrI anumodanA karatA Indra parata IndralokamAM cAlyA gayA. -jaina kacAnakomAM sadbhodhanA spaMdano ahIMyA manuSyabhavanI mahattA samajAya che. manuSyabhava sivAya mokSapada nathI te pratipAdita thAya che. tyAga e vaibhava karatA ghaNo AgaLa che. tyAganuM mahattva khUba raheluM che. IndriyanA viSayone tyAgIne svIkArelA saMyama thakI tathA ugra tapa dvArA ArAdhanA karatA karatA dazArNabhadra rAjavI teja bhave karma kSaya karIne mokSe padhArIne mukti pAmyA. eTale ApaNo dharma tyAgapradhAna che. mAtra jIvo ane jIvavA do te philosophImAM nathI mAnato, paraMtu jIvo, tyAga karo, saMyama karo ane anyane jIvADo te mAnyatA dRDha kare che. kramabaddha paryAya pramANe vaibhavatyAga jhaDapathI karmanI nirjarA karAve che. AvA kathAnako satya che ane tenA dvArA jainadarzananA badhA siddhAMto jevA ke nava tattva, cha dravya, bAra bhAvanA, cha vezyA, aDhAra pApasthAnaka vagere ApaNA jevA bAlajIvone samajAya to te mATe kathAnaka svarUpa ApavAmAM Avela che. ahIM A lojIkala levAne kAraNe bALabuddhivALA mArA jema jhaDapathI samajI zake te uddeza rahelo che. mArAthI koIpaNa prakAranI atizayokti, utsutra prarUpaNA temaja kevaLI prarUpita dharmathI viruddha kAMIpaNa lakhAI gayuM hoya to AtmAnI sAkSIe micchAmi dukkaDam. (jaina dharmanA abhyAsu yogezabhAI ghATakopara sAMghANI upAzraya, vizvavAtsalya saMgha tathA jaina adhyAtma sTaDI sarkala sAthe saMkaLAyelA che.) - 142 - 143 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 jaina kathAnomAM sadbodhanA spaMdano. cArudattanI kathAmAM sadbodhanA spaMdano - DaoN. pArvatI khIrANI Adhi, vyAdhi, upAdhithI grasta, trasta, tapta thayelA jIvone zAstropadezanuM sAratattva gaLe zIrAnI jema lasarIne utarI jAya e rIte je mAdhyama dvArA pIrasavAmAM Ave che e mAdhyamanuM nAma che dharmakathAnuyoga. A kathAothI jIva mukta, zAMta, zIta ane tRpta thaI jAya che. jainadarzanamAM kathAno vizALa mahAsAgara ghUdhave che. enA aneka kathAratnamAMthI ahIM cArudatta nAmanA nAyakanI kathA prastuta che. A kathA AcArya zrI vijayalakSmIsUri viracita kuMvarajIbhAI ANaMdajIbhAI dvArA anuvAdita 'zrI upadezaprAsAda' nAmaka graMthamAMthI ahIM uSkRta karI che. upadezaprAsAda graMthano paricaya :- A graMthamAM dravyAnuyoga tathA kathAnuyogano maNikAMcana yoga anubhavAya che. agharA siddhAMta sAthe dRSTAMta - 144 jaina kathAnakomAM sadbodhanA spaMdano e nyAye jainadarzananA siddhAMtonI samajaNa dRSTAMta sahita ApI che. yathAsthAne zAstrIya prasaMgo, aitihAsika prasaMgo, bodhakathAo Adino sumeLa sAdhyo che. A mULa graMthanA kartA AcArya zrI vijayalakSmIsUri che. temaNe A graMtharUpa prAsAdanA 23 staMbho kalpI dareka staMbhanI paMdara paMdara asra (hAMsa) kalpI che. e rIte varSanA divasapramANa 360 vyAkhyAnorUpa A graMtha saMskRta bhASAmAM racyo che. prasaMgopAtta aneka sUtro tathA graMthomAMthI prastuta viSayane dRDha karatAM zloko tathA gadya avataraNo ApI graMthane paripUrNa ane samRddha karyo che. prathama vyAkhyAnanI zarUAta caitra suda-1 thI karelI che tyAra pachInA divasonI gaNatarIe badhA parvanA vyAkhyAno ApelA che. dA.ta. dIpotsavInuM vyAkhyAna 210 muM, besatAvarSanuM vyAkhyAna 211 muM, jJAnapaMcamInuM 215 muM e rIte badhA parvonuM samajavuM. A graMtha mukhyatve upadezabodhano che. dRSTAMtazailIthI emAM 12 vrata enA aticAro dAna-zIla-tapa-bhAva AdinuM TUMkuM ne vizada vivecana karIne nAnA-moTA dRSTAMtothI asarakAraka 360 vyAkhyAno saMkalana sahita ApyA che. A graMthanI upayogitA jANIne tenuM gujarAtI bhASAMtara ghaNAM varSo pUrve zrI jaina dharma prasAraka sabhA-bhAvanagara taraphathI sva. zrI kuMvarajIbhAI ANaMdajIbhAIe khUbaja mahenata laIne cIvaTa laIne karyuM hatuM. sadgata kuMvarajIbhAI temanA prakAMDa pAMDityane kAraNe ghaNA sAdhu-sAdhvInA vidyAguru hatA. emanAmAM jJAna-kriyAno saMpUrNa samanvaya hato. abhyAsa sAthe teo 145 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano sAmAyika, pratikramaNa, pauSadhAdi kriyAo paNa karatA hatA. akSarone be hAthe bhegA karI karI hajAra hAthe vaheMcanAra evA zrAvaka kuMvarajIbhAI mAtra AkRtithI ja mAnava nahotA, paraMtu jAgRti, prakRti ane saMskRtithI paNa mAnava hatA. cArudattanuM kathAnaka A kathAmAM chaThThA digvirati vratanA siddhAMtane ujAgara karavAmAM AvyuM jagadAkramamANasya, prasarallobhavAridheH / skhalanaM vidadhe tena, yena digvirati: kRtA / / 1 / / arthAt - je jIva A digviratirUpa chaThuM vrata grahaNa kare che te A AkhA jagata para AkramaNa karanAra ane cAre bAjuthI prasAra pAmatA lobhasamudranI skUlanA kare che. je vyakti lobhane vaza thAya che tene traNe lokanI saMpatti, IMdrAdinuM pada meLavavAnuM mana thAya che. e rIte te sarva jagatane dabAve che. e lobharUpI samudrane nAthavuM hoya to chaThuM vrata grahaNa karavuM joIe. e vratane dhAraNa karanAra maryAdA karelI sImAthI AgaLa javA icchato nathI tethI e sImAnI bahAra rahelA suvarNa-rUpuM-dhana-dhAnya vagereno te lobha karato nathI; ane jene tevo niyama hoto nathI te tRSNA vaDe sarvatra bhramaNa karyA kare che eno bodha cArudattanI kathAmAMthI maLe che. cArudattanI kathA -varSo pahelAMnI vAta che. ramaNIya, zobhanIya, darzanIya caMpA nAmanI nagarI hatI. emAM bhAnudatta nAmanA zeTha rahetA hatA. emane sarvAga suMdara cArudatta nAmano aMgaja (putra) hato. sArI rIte pAlanapoSaNa pAmato yauvanAvasthAmAM pravezyo tyAre zeThe suavasare yogya kanyA sAthe - 146 -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano paraNAvyo. paNa koI kAraNasara vairAgyavAsita thavAne kAraNe viSayathI virakta thaI potAnI patnIthI dUra rahevA lAgyo. e zeThanA dhyAnamAM AvavAthI tene viSayAsakta karavA mATe eka gaNikA (zyA) ne tyAM mokalyo. paNa tenuM pariNAma viparIta AvyuM. te gaNikAmAM ja Asakta thaIne potAnA gharathI vimukha thaI gayo. bAra varSa gaNikAne tyAM ja rahI gayo. jayAre tenA pitAno aMtima samaya Avyo tyAre temaNe putrane potAnI pAse bolAvIne kahyuM, "he vatsa ! teM janmathI mAMDIne mAruM vacana mAnyuM nathI paNa have A chevaTanuM eka vacana mAnaje, te e ke jayAre tane saMkaTa paDe tyAre navakAramaMtrane saMbhAraje." A pramANe kahIne pitA paraloka sidhAvI gayA. thoDA divasa pachI mAtA paNa ciranidrAmAM poDhI gayA. mAtA-pitA jatA rahetA koI roka-Toka karavAvALuM na rahyuM. ethI durbasanamAM phasAyelA cArudatte vArasAgata saMpattine ADedhaDa vAparI nAMkhI. tethI patnIne piyaranI vATa pakaDavI paDI. enuM dhana khUTI jatAM svArthI vezyAe paNa ene gharamAMthI ravAnA karyo. eTale te sasarAne ghare gayo. sasarAne kAkaludI karIne emanI pAsethI thoDuM dhana meLavIne kamAvavA mATe vahANe caDyo. paNa bhAgyavazAt vahANa adhavacce tUTI paDyuM. paraMtu cArudattanA puNya jora karatA hatA. tethI tene eka pATiyuM maLI gayuM. jenA sahAre tarato tarato hemakhema kinAre pahoMcI gayo. tyAMthI potAnA mAmAne ghare pahoMcyo. tyAM potAnI ApavItI kahIne thoDuM dhana meLavIne pAchuM kamAvA mATe pagaraste prayANa karyuM, paNa karamanI kaThaNAI pIcho choDatI nathI. rastAmAM tene core lUMTI lIdho. pAcho du:khI thaIne ahIMtahIM bhaTakatA, rastAmAM koI + 140 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sambodhanA spaMdano yogI maLyA. emane rasakUpikAmAMthI rasa joIto hato eTale koI puruSanI zodhamAM hatA. temaNe cArudattane kahyuM ke tuM mane kUvAmAMthI rasa kADhI ApIza to ardhA bhAga tane ApIza. cArudatta taiyAra thayo eTale yogIe ene rasakUpikAmAMthI rasa levA mATe mAMcI para besADIne kUvAmAM utAryo. rasano kuMbha bharIne cArudatta upara Avyo. yogIe enA hAthamAMthI kuMbha laIne mAMcI sahita ene kUvAmAM dhakelI dIdho ane pote nAsI gayo. e kUvAmAM bIjo paNa eka puruSa hato, je mRtyu sanmukha jaI rahyo hato. ene cArudatte navakAramaMtra saMbhaLAvyo. trIje divase eka caMdana gho kUvAmAM rasa pIvA AvI. ene jotAM ja cArudattamAM buddhisaMcAra thayo ane e ghonA pUMchaDe vaLagI paDyo. enA sahAre kaSTa veThIne bahAra nIkaLI Avyo. tyAMthI nIkaLIne AgaLa vadhatAM karmayoge rastAmAM tenA mAmAnA putra rUdradatta sAthe mulAkAta thaI gaI.. tenI paristhiti jANIne rUdradatte tene kahyuM ke ApaNe be gheTAM laIne suvarNadvIpa jaIe. cArudattane e vAta yogya lAgatA saMmati ApI eTale be gheTAM laIne samudrakinAre AvyA. pachI rUdradatte kahyuM ke A be gheTAne haNIne tenA carmanI aMdara charI laIne pesIe. pachI jayAre ahIM bhAraMDa pakSI Avaze te mAMsanI lAlace gheTAmAM rahelA ApaNane gheTuM samajI upADIne suvarNadvIpa laI jaze eTale ApaNe cAmaDAne cIrIne bahAra nIkaLIne tyAMthI suvarNa laI AvIzuM. cArudattane vadha karavAvALI vAta karI nahi eTale teNe kahyuM, "ApaNAthI jIvano vadha kevI rIte thAya ?" eTalAmAM to rUdradatte zastranA eka jhATake gheTAMne mArI nAMkhyuM. pachI jevo bIjAne mAravA jato hato tyAM cArudatte gheTAMne - 148 -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano - navakAramaMtra saMbhaLAvyo. gheTAMe anazana grahaNa karyuM. pachI baMne jaNA te gheTAMnI carmanI dhamaNamAM pravezyA, tyAM ja bhAkhaMDa pakSI te dhamaNa laIne AkAzamAM uDyuM. paraMtu, rastAmAM bIjA bhAkhaMDa pakSI sAthe yuddha thatAM tenA mukhamAMthI cArudattavALI dhamaNa eka sarovaramAM paDI gaI. emAMthI cArudatta bahAra nIkaLIne bhramaNa karato hato tyAM eka cAraNamunino bheTo thayo. temane yathAvidhi vaMdana karIne temanI pAse beTho tyAre munie pUchyuM ke, "he bhadra A nirjana sthaLamAM tuM kyAMthI Avyo ?' cArudatte pratyuttaramAM potAnI vItakakathA kahI, je sAMbhaLIne munie ene dizAonI maryAdA karavAvALuM chaThuM digvirati vrata samajAvIne bodha Apyo. cArudatte samajaNa sahita te vrata grahaNa karyuM. e arasAmAM koI deve tyAM AvIne prathama cArudattane, pachI munine vaMdanA karI. tyAM vaMdanArthe AvelA vidyAdhare A joIne pelA devane pUchyuM ke he deva ! tame sAdhune badale prathama gRhasthane kema namyA? A sAMbhaLIne deve kahyuM ke, "pUrve pippalAda nAme brahmarSi ghaNA lokone yajJa karAvI, pApamaya zastro prarUpIne narake gayA hatA, te pippalAda RSi narakamAMthI nIkaLI pAMca bhava sudhI bakarA thayA. te pAMce bhavamAM yajJamAM ja homAyo. chaTTe bhave paNa bakaro thayA paNa te bhavamAM maratI vakhate A cArudatte anazana karAvI navakAramaMtra saMbhaLAvyo. tenA mahimAthI mRtyu pAmIne svarge gayA. te deva huM chuM. avadhijJAnathI pUrvabhava jANIne A mArA gurue ApelA navakAramaMtrano mahimA kahevA ane upakArI gurune vaMdavA huM ahIM Avyo. eTale meM temane prathama vaMdanA karIne pachI sAdhune vaMdanA karI che." pUrvokta hakIkta sAMbhaLIne cArudatte vairAgya pAmIne dIkSA grahaNa karI ane aneka prakAranI tapasyA karIne te svarge gayo. 149 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano videzI mAla Avato baMdha thAya to videzanA vyApAra karavA mATenA baMdaro-porTa meLavavA mATe thatA khaTarAga, vizvayuddha vagere baMdha thAya. vizvayuddho baMdha thAya to aNuboMba, hAIDrojana jevA viSArI bombone badale mAnavahitanI tathA zAMtivardhaka zodha thavA pAme. A rIte abajo rUpiyAono nAza aTake, je janahita mATe vAparI zakAya. A vrata tRSNA TUMkAvavA mATe ane aparigrahanI dRDhatA mATe jarUrI che. (DaoN. pArvatIbahene zrAvaka kavi RSabhadAsanA rAsa para saMzodhana karI Ph.D. karyuM che. mahAsaMghanA dhArmika zikSaNa borDamAM upapramukha che. hastalikhita pratonA saMzodhana kAryamAM rasa dharAve che.) --jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano jema cArudatte digvirati vrata nahotuM lIdhuM tene kAraNe aneka sthAne bhamI bhamIne duHkhI thayo, tema je prANI te vrata grahaNa nahIM kare to du:khI thaze. mATe bhavyajIvoe A vrata grahaNa karavuM. sarbodha spaMdana:- Aje mAnavInI lAlasAo divase na vadhe eTalI rAtre vadhe che. jene kAraNe te dezanA eka rAjayamAMthI bIjA rAjyamAM temaja deza-videzamAM doDAdoDa kare che. kyAre vyApArArthe, pradarzanArthe ke paryaTaNArthe pharyA kare che. mANeka mATe barmA jaze to hIrA mATe enTavarpa ke AphrikA jaze. vaLI, cAInA to badhA prakAranI kaTalarI mATe AMTA mAryA karaze. eka dizAmAMthI bIjI dizAmAM doDAdoDa karanArane ghaDIbhara paNa nirAMte besIne doDAdoDanA dhyeya vicAravAnI phurasada paNa nathI maLatI. e je kSetramAM jAya tyAMnA vepAradhaMdhA para potAnI kAbeliyatane kAraNe varcasva jamAvI de che. tethI tyAMnA vatanIonA dhaMdhA-rojagAra chInavAI jAya che, jethI ahiMsA vratanA aticAra lAge che. vaLI, temanI pravRttithI paradezI vyApArIo ane te dezanA vatanIo vacce gharSaNa, vaimanasya Adi utpanna thAya che. jo dizAnI maryAdA bAMdhI hoya to je te dezomAM javAno prasaMga ja uddabhavato nathI ane saMgharSathI bacI javAya che. dizAnI maryAdAne kAraNe cAInA-AphrikA vagere dezomAMthI mAla maMgAvI zakAya nahi tema mAla mokalI paNa zakAya nahi. temaja bIjA dezo para AdhAra rAkhavAnI vRtti dUra thAya ane potAnA dezane utpAdananI bAbatamAM svataMtra karavAnI vRtti jAge. AjakAla cAInAnA mAlanI bolabAlA thAya che tenA kAraNe ApaNA ja kArIgaro bekAra thAya che. mATe ja narendra modIe 'meka Ina InDiyA" nuM je sUtra ApyuM che te A vratanI puSTi kare evuM che. + 150 151 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kathAnakomAM sadhdhodhanA spaMdano 20 anekasenAdi cha munirAjonA kathAnaka dvArA dharmabodha - DaoN. ketakI yogeza zAha tIrthaMkaranA artharUpa upadezanA AdhAre gaNadhara bhagavaMto dvArA racita Agamo aMgasUtra kahevAya che. temAMnuM AThamuM aMgasUtra te aMtagaDa sUtra; jemAM anekasenAdi cha munirAjono adhikAra che. vartamAnamAM upalabdha aMgasAhitya gaNadhara sudharmAsvAmInI racanA che, jemano janma vANijayagrAma nagaranA kollAka sannivezamAM dhammila brAhmaNa tathA mAtA bhadilAne tyAM vIra nirvANa pUrve 80 varSe thayo hato. madhya pAvApurInA mahAsana udyAnamAM 50 varSanI uMmare dIkSA grahI, vIra nirvANa pachI 12 varSa chadmastha rahI, ATha varSanI kevaLI paryAya pALI kula 100 varSanI uMmare siddha, buddha, mukta thayA. sudharmAsvAmI bhagavAna mahAvIra svAmInA samakAlIna hatA. tethI vartamAna aMgasAhityano racanAkALa I.sa. pUrve chaThThI zatAbdI siddha thAya che. aMtagaDa sUtra dharmakathAnuyoga che. kathAnA rUpamAM pIrasAto bodha -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano - lasapasatA zIrA jevo hoya che, tevA aMtagaDanI bhASA ardhamAgadhI che to zailI kathAtmaka che. aMtagaDasUtra zraddhA, tyAga, tapa, AcAra, bhAvarUpI dharmanuM janareTara hovAthI paryuSaNa parvamAM vAcanA karavAnI paraMparA che. "aMtagaDa' eTale te ja bhavamAM mokSe javAvALA carama zarIrI jIvo. tevA nevuM jIvono adhikAra aMtagaDa sUtramAM che. temAM 8 varga ane 90 adhyayana che. temanAtha bhagavAnanA zAsananA 51 jIvo ane bhagavAna mahAvIranA zAsanakALanA 39 jIvonuM varNana che. prastuta lekhanA nAyaka anekasenAdi cha muninuM varNana trIjA varganA pahelA 6 adhyayanamAM che. te 6 bhAI muninAM nAma : (1) anIyasakumAra (anekasena), (2) anaMtasenakumAra, (3) anihatakumAra, (4) vidvatakumAra, (5) devayazakumAra, (6) zatrusenakumAra. A avasarpiNIkALanA cothA Are bhadilapura nAmanA nagaranA jitazatru rAjA hatA. te nagaramAM nAga gAthApati rahetA hatA. te RddhisaMpanna, tejavI hatA. suvarNa, rajata Adi dhananI bahulatAyukta hatA. teo arthalAbha mATe dhananA AdAna-pradAnarUpa prayoga karatA hatA. bhojana pazcAta paNa temane tyAM vipula pramANamAM bhojana bacatuM. A nAga gAthApatine sulasI nAmanI patnI hatI; jeo sarvAga suMdara, caMdrasamAna saumya, kAnta, priya, darzanIya, rUpayukta hatA. temane anekasena kumAra nAmano putra hato, je sukomaLa, suMdara, rUpavAna hato. pAMca dhAvamAtA (kSIradhAtrI, maMDanadhAtrI, majjanadhAtrI, krIDApanadhAtrI, aMkadhAtrI) dvArA lAlanapAlana karAtA anekasenakumAra sukhapUrvaka vRddhi pAmavA lAgyo. tyArapachI ATha varSathI adhika uMmarano jANI mAtApitAe tene kalAcArya pAse vidyAbhyAsa mATe mokalyo. kalAcArye puruSocita 72 kaLAo - 153 * 152 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sadhdhodhanA spaMdano(nAma AgamamAMthI jANavA) mULa, arthane graMtha tathA prayoga dvArA siddha karAvI ane zIkhavADI. ahIM sudhI zaizava ane zaikSaNika jIvananuM varNana che. bALakanA saMskAra ghaDatarano kola garbhAvasthAthI laI ATha varSa sudhIno che. e saMskAra ghaDataramAM gharanuM vAtAvaraNa, mAtApitAnI jAgRti vadhu javAbadAra bane che. prAyaH ATha varSanI uMmaranuM gharanA saMskArathI ghaDAyeluM bALaka bahAranA vAtAvaraNamAM jAya to paNa tenAmAM prAyaH kusaMskAra pravezI zakatA nathI. jayAre Aje videzI vAyarAthI raMgAyelI mAtA potAnA bALakane sarvazreSTha banAvavAnI hoDamAM ane lhAyamAM, bALaka haju bolatA paNa na zIkhyuM hoya tyAM tene plehAusa ke narsarImAM besADI de che. bAhya vidyAbhyAsanI yogyatAno prAraMbhika kALa sAtireka ATha varSano che. anekasenakumArano yauvanAvasthAmAM praveza thatAM samAna vaya, samAna tvacA, rUpa, guNa tathA samAna IbhyakuLanI 32 Ibhya kanyAo sAthe eka ja divase mAtApitAe vivAha karAvyo. vivAha bAda nAgagAthApatie anekasenane prItidAnamAM 32 karoDa suvarNa-rajatathI laI tamAma bhogopabhoganI sAmagrI ApI. anekasenakumAre te batrIsa patnIomAM vibhAjita karI vaheMcI dIdhI. ahIM noMdhanIya bAbata e che ke vivAha haMmezAM samAna kuLAcAra saMpanna sAthe ja karavAmAM Ave che. Aje premalagnanI ghelachAe AMtarajAtIya vivAhamAM moTAbhAge pAchaLathI udbhavatA prazno ane samasyAo jIvana veravikhera karI nAMkhe che. te ja bhakilapura nagarInA zrIvana nAmanA udyAnamAM bhagavAna ariSTanemi (22 mA tIrthaMkara) padhAryA, janasamUha dharmopadeza suNavA jaI rahyo hato. teno kolAhala sAMbhaLI kAraNa pUchyuM ane teo paNa bhagavAna samIpe -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano AvyA. pravacana prabhAvathI vairAgya jAgyo ane prabhunA caraNomAM dIkSita thayA. aDhaLaka saMpattinA dhaNI hovA chatAM, vaibhavanI choLamAM mANavA chatAM, 32-32 suMdara patnIo hovA chatAM e badhuM choDIne dIkSA levI e apUrva vAta che. kAraNa ke puNya karmanA udayamAM AtmAne sukha devAno svabhAva nathI. moharAjA pApanI goLI mArI dharma karatAM aTakAve kAM to puNyano goLa ApI, lalacAvI, potAnA pAsamAM jakaDe che. paNa tenA sakaMjAmAMthI chUTavAno ekamAtra upAya dharma che. A ja rIte anekasenakumArathI laI zatrusena kumAranuM jANavuM. ahaMta ariSTanemi bhagavAnanA 6 aMtevAsI aNagAra sahodara bhAI hatA. teo eka samAna AkAravALA, samAna tvacAvALA tathA samavayaska jaNAtA hatA, naLakubera samAna zobhatA hatA. dIkSAne divase ja bhagavAnane vaMdana-namaskAra karIne jIvanaparyata niraMtara chaThThanA pAraNe chaThTha tapasyA karavAnI anujJA mAMgI. chaThTha tapathI AtmAne bhAvita karatA vicaravA lAgyA. vicaratA vicaratA ekadA chae aNagAro bhagavAna sAthe dvArakA nagarImAM padhAryA. eka samaye chaThThanA pAraNAnA divase prathama praharamAM svAdhyAya karI, bIjA praharamAM dhyAna karyuM, trIjA praharamAM kAyika ane mAnasika capaLatAthI rahita thaIne mukhavastrikAnuM pratilekhana karyuM, pAtra vastronuM pratilekhana karyuM, pratilekhana karIne pramArjana karyuM, pramArjana karIne pAtrone jhoLImAM rAkhyAM, te laIne bhagavAna pAse vaMdana namaskAra karIne bolyA ke he bhagavan ! ApanI AjJA hoya to ame to chaThThanA pAraNA mATe bannenA traNa saMghADAe dvArakA nagarImAM bhikSA hetu gamana karavA icchIe chIe. bhagavAna bolyA - 3 suk vevAIpiyA ! mA paDavaMdhaM kare - jema Apane sukha Upaje tema pratibaMdha vinA karo. chae muni prabhunI anujJA pAmI, vaMdana-namaskAra karI bahAra 155 * 154 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sadhdhodhanA spaMdano nIkaLIne traNa saMvADAmAM capaLatA, caMcaLatArahita bhikSA mATe ucca-nimnamadhyama kuLomAM pharavA lAgyA. ahIM gocarI mATe saMta-satIoe kyAre ane kevI rIte nIkaLavuM tenuM suMdara ane vidhivat varNana che. te samayamAM sAdhu prAyaH trIjA praharamAM gocarI jatA ane eka TaMka (samaya) bhojana karatA. cha munionI gocarI eka muni paNa lAvI zake che, paraMtu viziSTatapasAdhanA, abhigraha dhAraNa svataMtra gocarImAM zakya banI zake che. be saMta sAthe javAmAM eka saMta gocarI ane bIjA pANI grahaNa karI zake che. Aje AhAra to prAyaH karIne gRhasthanA gharethI gaveSaNA karI sAdhu lAve che paNa pANI to upAzrayanA rasoDethI ja vahoratA sAdhusAdhvInI saMkhyA vadhAre che. temAM kadAca zrAvakonI bedarakArI che ane sAdhusAdhvInA nabaLAM saMghayaNane doSa ApI zakAya. tema chatAM dravya-kSetra-kALabhAvanA bahAnA AgaLa na dharIne sUjhatAM-asUjhatAnI gaveSaNA karI gharegharethI kalpanIya pANI vahoranAra sAdhu-sAdhvI dhanyavAdane pAtra jarUra che !!! traNa saMghADAmAMthI eka saMghADo (be munino) pharatAM pharatAM rAjA vasudevanA mahArANI devakInA mahelamAM padhAryA. te samaye devakI prasannacitta thayA. praphullita hRdaye AsanathI UbhA thaIne sAta-ATha pagalAM sAme gayA. vaMdana namaskAra karI rasoIghara hatuM tyAM AvyA. siMhakesara lADavAono thALa bharI munione vahorAvyA. pharI vaMdana-namaskAra karI teone vidAya karyA. prathama saMghADo gayA bAda bIjo saMghADo Avyo. pharI te ja rIte lADavA vahorAvI vidAya ApI. ahIM gocarI arthe sAdhu padhAre tyAre zrAvakano vinaya kevo hoya te darzAvyuM che ke sAdhune AvatAM jue ke tarata ja AsanathI UbhA thavuM ane temanI sanmukha javuM te zrAvakano viziSTa vyavahAra che. + 156 -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano tyAra pachI trIjo saMghADo devakImAtAnA ghare Avyo. pharI te ja rIte prasannacitte gocarI vahorAvyA pachI devakImAtA bolyA, "devAnupriyo ! kRSNa vAsudevanI pratyakSa svargapurI samAna dvArakA nagarImAM zramaNa nigraMthone gocarI hetu pharatAM zuM AhAra-pANI prApta nathI thatAM ? ke je kuLomAMthI eNe pahelAM AhAra-pANI lIdhAM che te ja kuLomAM punaH punaH AvavuM paDe che?" ahIM devakI mAtAnI vizALatA ane vivekanuM darzana thAya che. badhAMne vidhipUrvaka utkRSTa bhAvathI vahorAvyA pachI teo namratAthI pUche che. sAcA zrAvaka sAdhunA ammApiyA kahevAya che, te saMtone kyAreka jijJAsA ke zaMkAnA samAdhAna mATe prazna pUchIne jAgRta rAkhI zake che. rakhene ! koI doSa na rahI jAya ! devakI mAtAnA praznathI muni vistArathI, premathI javAba Ape che, Apa kaho tema nathI. vAstavamAM ame cha sahodara bhAIo chIe. eka samAna dekhAIe chIe. bannenA traNa saMghADAmAM gocarI karatAM traNeya saMghADA tamArA ghare AvyA hoya tema lAge che. ame pahelAM be saMvADAnA muni nathI." munie paNa bahu vivekapUrNa bhASAmAM pratyuttara Apyo. jenI koI tithi nathI evA atithi-aNagAra che. koIpaNa jAtanA saMdezA vagara, gocarInA 4247-96 doSane TALIne AhAra-pANI letAM saMta-satIo AgamakAlIna AcAranI paraMparAne jALavI vratanI vaphAdArI rAkhe che e ja mahAvIranA zAsanane 21,000 varSa jIvaMta rAkhaze temAM koI zaMkAne sthAna nathI. zramaNoe vidAya lIdhI paNa devakInA manamAM uhApoha jAgyo ke, polAsapura nagaramAM atimukta, kaMsanA bhAI hatA. jemaNe ladhuvayamAM saMyama grahaNa karyo hato. je samaye kaMsanI patnI jIvayazA devakInA vivAhotsava prasaMge AnaMdapramoda karI rahI hatI, te samaye kaMsanA nAnA bhAI atimukta aNagAra gocarI mATe padhAryA. raMgarAgamAM masta jIvayazAe potAnA diyara 15e. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sadbodhanA spaMdano muninuM potAnuM rUpa dekhADIne upahAsa karavAno prAraMbha karyo. te bolI, "diyara! Avo, tame paNa mArI sAthe AnaMdapramoda karo." A pramANe bolIne abhadra ceSTA karavA lAgI. tyAre atimukta aNagAre jIvayazAne kahyuM, "tuM je devakInA vivAha prasaMge unmatta thaI rahI cho, enuM sAtamuM saMtAna ja tane vaidhavya deze ane e ja sAtamuM saMtAna aDadhA bhArata varSano samrATa thaze." tyAra pachI devakIne kahyuM hatuM ke, he devakI ! eka samAna ATha putrone janma ApanArI mAtA AkhA bhArata varSamAM eka tuM ja thaIza. atimuktakumAranA vacana jIvayasAe kaMsane kahyA. tethI kaMse potAnA mitra vasudeva pAse tenA sAte saMtAno mAMgI lIdhA. jemAMthI prathamanA anekasena Adi cha kumAro ane sAtamA kRSNa vAsudeva hatA. devayoge cha kumAronuM sAharaNa hariNagameSI deve karyuM hatuM ane sAtamA putranuM puNyayoge sthAnAMtara thayuM. devakInA sAta puNyazALI dIkarA surakSita rahI gayA ane kaMse marelAne mArI saMtoSa anubhavyo.atimukta aNagAre mane bacapaNamAM kahyuM hatuM ke tuM eka samAna raMga, rUpa, tvacA, AkRtivALA naLakubera samAna ATha putrone janma ApIza. AkhA bharatakSetramAM tArA samAna bIjI koI mAtA nahIM hoya. to pachI A kathana mithyA kema thayuM ? potAnA praznanuM samAdhAna meLavavA te ariSTanemi bhagavAna pAse pahoMcyAya kevaLajJAnI bhagavAna devakImAtAne joIne ja temanA manogata bhAvone jANI lIdhA ane kahyuM, "bhadilapura nagaranA nAga gAthApatinI patnIne bAlyAvasthAmAM koI nimittake kahyuM hatuM ke A bAlikA niMdra arthAt mRtavatsA (jene marelAM bALaka ja janme) thaze. mATe sulasA bAlyakALathI ja hariNagameSI devanI bhakti karavA lAgI hatI. tenI bhakti, bahumAna tathA zuzrUSAthI deva prasanna thayA. anukaMpAthI prerAIne deva sulasAne ane tane sAthe sAthe Rtumati * 158 jaina kathAnomAM sadbodhanA spaMdano karatA hatA. baMne sAthe garbhadhAraNa karatAM ane prasava paNa sAthe ja karatAM hatAM. jyAre sulasA mRtabALakane janma detI tyAre hariNagameSI deva te laIne tArI pAse Avato ane tArA sukumAra suMdara bALakane tyAM mUkI deto. tethI he devakI! A chaye aNagAro tArA ja aMgajAta putro che, sulasAnA nahIM." bhagavAna pAsethI samAdhAna maLatAM devakI mAtA harSita ane saMtuSTa thayAM. bhagavAnane namaskAra karIne cha aNagAra hatA tyAM AvyA. cha munione namaskAra karyA ane putra-snehe tenuM mAtRtva vahevA lAgyuM. temanI AMkho harSathI praphullita thaI gaI, temanA romeroma vAtsalyanA atirekathI vikasita thaI gayAM. nIrakhyA pachI vaMdana-namaskAra karI pharI bhagavAna pAse gayA, vaMdananamaskAra karI potAnA bhavanamAM pAchA phare che. devakI mAtAnA hRdayamAM atRpta mAtRtva lUMTAI rahyuM che ke meM mArA sAta bALakamAMthI ekanI paNa bALakrIDAno AnaMdAnubhava nathI karyo. huM to adhanyA, apuNyA chuM. AvuM vicArI zokamudrAmAM ArttadhyAna karavA lAgyA. kRSNa vAsudeva jyAre mAtAnA caraNavaMdana mATe AvyA tyAre zokanuM kAraNa pUchyuM. kAraNa jANI mAtAne AzvAsana ApyuM ke huM evo prayatna karIza ke jenAthI mane laghubhrAtA prApta thAya. tyAMthI nIkaLI kRSNa vAsudeva pauSadhazALAmAM AvyA, akrama pauSadhanI ArAdhanA karI, hariNagameSI devane prasanna karyA. ahIM eka putranI mAtRbhakti vaMdanIya che. trikhaMDAdhipati hovA chatAM, aneka devo sevAmAM hAjara rahevA chatAM, 32,000 rANIonuM aMtaHpura hovA chatAM mAtA pratyenI apUrva bhaktithI, mAtAnI bhAvanAne pUrNa karavA, tyAMthI sIdhA pauSadhazALAmAM gayA hatA. tyAra pachI hariNagameSI deva prasanna thayA ane temaNe kahyuM ke tamAro sahodara laghubhrAtA avazya thaze paNa yuvAvasthA prApta thatA bhagavAna samIpe dIkSA leze. ahIM sahune paricita evA saMta-satIonA pravacananuM 159 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sabrodhanA spaMdano 21 kavizrI RSabhasAgarajI kRta varadatta - guNamaMjarInI copAI - kathAnaka - DaoN. bhAnubena je. zAha (satrA) - jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdanopriyapAtra evA gajasukumArano janma tathA temanA pariSadanI kathA che. AkhI dharmakathAmAM saMyoga ane viyoga saMkaLAyelA che. cha bhAIno janma thatAM mAnavabhavano saMyoga thayo paNa mAtA devakIno viyoga thayo. jo devakImAtAno saMyoga raheta to jIvathI viyoga thavuM paData ! bhale devakImAtAno viyoga thayo paNa paraspara bhAIono saMyoga ja rahyo. kAraNa ke bhAIonA parasparanA puNya hatA ke chaye bhAIo chUTA na paDyA. have chae bhAIo dIkSA lIdhI tyAre sulasAmAno viyoga thayo, paNa paramAtmAno saMyoga thayo, 32 patnIno viyoga thayo paNa pravacanamAtA (pasamiti + 3 gupti - dIkSA) no saMyoga thayo. devakImAtA ane chaye dIkarAono viyoga Azare 990-991 varSe saMyogamAM palaTAyo. Ama, saMyoga-viyoga to pagamAM khUMcelA paththara jevA che. je paththara khUMcelo hoya tene kheMcavo - ukheDavo paDe paNa je khUMcelo nathI tene hAthethI upADI bAjue mUkAya. evuM hakArAtmaka ane sakArAtmaka valaNa ja jIvane nyAla karI de che. aMte, ye munirAjoe 14 pUrvanuM adhyayana karyuM, 20 varSanI dIkSA paryAyanuM pAlana karyuM; eka mAsanI saMlekhanA dvArA sarva karmano kSaya karI zatruMjaya parvata para siddhagatine pAmyA ane chelle, zarIra tathA saMsArano viyoga thatAM siddhano saMyoga thayo. Ama, A kathAmAMthI bodhanuM amRta, AcAranI samajaNa, vicAranI dizA, dharmanI preraNA, bhaktinA pATha zIkhavA maLe che. AgamamAM darzAvAyelI eka paNa kriyA nAnI ke namAlI nathI to eka paNa kathA upadezavihIna nathI, eka paNa vacana khokhaluM nathI, eka paNa AcAra vyartha nathI, eka paNa samAcArI viMdhyA nathI. jJAna sAthe kriyAno samanvaya ja mokSa Apaze. (DaoN. ketakIbahene guNasthAnaka para saMzodhana karI ane Ph.D. nI DigrI meLavI che. teo jaina zikSaNa ane sAdhu-saMtonI vaiyAvaccamAM khUba rasa le che.) - 160 - prastuta mahAmUlI kRtinA zIrSakamAM 'copAI' zabdano prayoga thayo che. vAstavamAM copAI chaMda soLa mAtrAno che. 21 DhALamAM akSaradeha pAmelI A dIrgha racanA copAI chaMdamAM racAyelI nathI. tenA cAra caraNane kAraNe copAI nAmAbhidhAna AlekhAyuM che. A copAInuM mALakhuM rAsanI jema duhADhALa, duhA-DhALa e prakAre racAyuM che. A geya kRti vividha dezIo ane rAgarAgiNIthI rasaprada banI che. madhyakAlIna sAhityanA udyAnamAM aneka sAhitya kusumo khIlyAM che. temAMthI jJAnapaMcamInuM mAhAbhya darzAvatI A aitihAsika kathAnI hastaprata zrI kailAsasAgarasUrIzvarajI jJAnamaMdira kobA (gAMdhInagara) thI hAthavagI thaI che. hastaprata paricaya :- graMtha kramAMka - 01340, patra saMkhyA - 30, pratanuM mApa - 27 x 12 se.mI. prati patra upara 11 paMktio che. prati - 161 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano paMktimAM 30 thI 35 akSaro mudrita che. pratyeka patranA madhya bhAgamAM cokhaMDA jevI jagyA vacce korI che, paraMtu te AkAra anizcita che. A cokhaMDAmAM upara-nIce, jamaNI-DAbI bAjue eka eka akSara sughaDa rIte mudrita che. patranI banne bAju doDha IMcano hAMsiyo che. hAMsiyAmAM patrakramAMka ane koI jagyAe khUTatA pATha pAchaLathI umerAyA che. pratanI sthiti sAmAnya che. akSaro madhyama kadanA ane svaccha che. prata prAraMbha / 60 // $ nama: thI thayo che. pratanA aMte sukAvavA pharamAvenI zavanAya evuM lakhyuM che. kartA ane racanAtAlaH- prastuta padyakRti saM. 1748 kArataka suda paMcamI, somavAre, AgrAmAM racAI che. DhALa (21) anusAra tapagacchanA vijayaprabhasUrijInI paraMparAnA cAritrasAgarajInA ziSya kalyANasAgarajInA ziSya RdhisAgarajInA ziSya RSabhasAgarajIe 'karamAde' nAmanI pavitra ane dharmiSTha zrAvikAnA kahevAthI temaja lokakalyANa mATe jJAnapaMcamIno mahimA darzAvatI upadeza pradhAna racanAnuM jharaNuM pragaTatAM mUlyavAna kRtinuM kavana karyuM che. phalazrutiH- jaina dharmanuM parama lakSya mokSaprApti che. jJAna e mokSaprAptimAM jIvAdorI samAna che. jJAnamAM avarodhaka jJAnAvaraNIya karma che. tene khaseDavA jJAnapaMcamIno ArAdhanAno mArga khullo karI paramapada prApti tarapha kavirAja dizAciMdhaNuM kare che. kathAnAyaka ane nAyikAe pUrvabhavamAM jJAnanI virAdhanA karI tenAM kaDavAM phaLo cAkhyAM paraMtu saddanasIbe saddaguruno bheTo thatAM jJAnapaMcamInI ArAdhanAmAM evAM to oLaghoLa thayAM ke zivaramaNInAM sukho meLavIne ja rahyAM. kavirAje kathAnI sAthe punarjanma ane karmasiddhAMtano upadeza gUMthI lIdho che. zrIpALa-mayaNAsuMdarInI kathAnI jema A kathAmAM tapa agrasthAne che. -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano kathAvastu :- DhALa : 1 mAM racanAkAre maMgalAcaraNamAM pArtha prabhunI stavanA karI kathAnAyakanA vatanano paricaya ApatAM padmapura nagaranuM zabdacitra khaDuM karyuM che. teo ATalethI aTakatAM nathI, paraMtu te samayanI rAjanIti, jAhojalAlI, vepAra-vANijayano ahevAla ApI pAThakane prAcInakALamAM dorI jAya che. ahIM kavi pratibhAno uttama paricaya abhipreta thayo che. kavizrInI kalama varNanomAM atizayokti vinA svAbhAvika rIte AsAnIthI viharI rasalahANa karAve che. padmapuranA mahApratApI rAjavI ajitasena ane paTarANI yazomatIno kAmadeva jevo svarUpavAna kuMvara eTale kathAnAyaka varadattakumAra ! kartavyazIla mAvitroe ATha varSanI vaye vidyAbhyAsa mATe kalAcArya pAse mokalyo. prasaMgopAta kavirAja upamA alaMkAramAM vidyAnuM mahattva kaMDAre che. viNa vidyA bAlaka bAkaro, kahIe vali jevo kAMkaro; navi zobhe tiNa sabhA svayaMsa, zobhe na baga jihAM beThA haMsa." anapaDhanI avadazA darzAvI kavirAjanA hRdayamAM 'vidvAna sarvatra pUkyate' evo bhAva chupAyelo che. vidyAdhyayana pUrve thatI te kALanI rasama paNa Azcaryajanaka che. rAjavI ajitasene paMDitone bolAvI zubha muhUrta zodhAvyuM. tyArabAda mAtA zAradAnuM pUjana karI varadattakumArane caMcaLa ghoDA upara besADI, vAjiMtronA nAda sAthe, harSabhera nagaranI strIonA maMgaLa gIto sAthe moTA ADaMbarapUrvaka vyAsa nAmanA kalAcArya pAse vidyAbhyAsa mATe mokalyo. DhALa : 2 kalAcArye sau prathama varNamALAnA akSarono uccAra karAvyo. pratidina varadatta kalAcArya pAse vidyAbhyAsa mATe Avato. kalAcArya tanatoDa - 163 - 12 - Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jaina kathAnakomAM sadhdhodhanA spaMdano mahenata karatAM paraMtu buddhijaDatAne kAraNe varadatta korIdhAkora rahyo. have sahAdhyAyI tenI ThekaDI uDADavA lAgyA. tenA saMdarbhamAM kavirAja mArmika vAta upadeze che : "dIdho huvai to pAmIjai re, suM budhi s vali vitta (ka. 3)." zrI ane sarasvatI ApavAthI ja maLe che. ahIM jaina dharmanI tyAgapradhAna bhAvanA abhipreta kalAcArye rAjA-rANInA kRpApAtra banavA, potAnI nAmanA vadhAravA varadattane bhaNAvavAmAM koI kasara na rAkhI, paraMtu jayAM varNamALAno eka akSara na caDe tyAM zAstronI moTI moTI vAto kyAMthI palle paDe ? eka varSamAM kuMvara kaMI na zIkhyo tyAre kalAcArye kahyuM, "rAjanuM ! sAkSAta sarasvatI paNa varadattane sAkSara ke kalAvida nahIM banAvI zake." pATavI kuMvaranI anapaDhatAthI rAjA-rANI ciMtAtura thayA. samayanA vaheNa saratA gayA. varadatte yuvAnImAM praveza karyo. tyAM azubha kamoMe navo khela mAMDyo. varadattanuM AkhuM zarIra koDhathI viNasI gayuM. kaMcanavarNa kAyA kadarUpI thaI gaI. rAjAe cikitsAnA upAyomAM koI khAmI na rAkhI paraMtu roga vakarato gayo. rAjA-rANInA manamAMthI kheda nIkaLato na hato. 'ekano eka putra anapaDha, kadarUpo ! kaI kanyA tene paraNaze ? vaMza-velo kaI rIte pAMgaraze?" A vicAroe keDo na mUkyo. DhALa : 3 e arasAmAM te ja nagaramAM siMhadAsa nAmanA dAnavIra ane jainadharmI zreSThInI ardhAginI kapUratilakAne tyAM aghaTita ghaTanA ghaTI. temanI putrI guNamaMjarI mUka hatI. vaLI tenuM zarIra rogathI phadaphadI gayuM hatuM. cikitsAno eka prayoga saphaLa thato na hato. jotajotAmAM kanyA soLa varSanI thaI. koI yuvaka AvI kanyA sAthe pANigrahaNa karavA taiyAra na hatA tethI mAtA-pitAne putrInI vyathA dilane korI khAtI hatI. - 164 - -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano AvA TANe cAra jJAnanA dhAraka evA vijayasenasUrijI ziSyavRMda sAthe nagaramAM padhAryA. rAjavI ajitasena potAnA putra varadattane tathA siMhadAsa zreSThI potAnI putrI guNamaMjarIne laI AcArya pAse AvyA. DhALa : 4 suniyojita zabdAnuprAsa ane aMtyAnuprAsa alaMkAronA nirUpaNa sAthe kavirAjane AcArya bhagavaMtanI dezanA AlekhI che; jemAM dAna, zIla, tapa ane bhAva dharmanI ArAdhanAnI sAthe sAthe jJAnanI ArAdhanAnI AgavI misAlanuM anusaMdhAna che. 'jJAna nirvANaprAptinuM kAraNa hovAthI jJAna ke jJAnInI badaboI karanAra tenA mAThAM phaLo bhogave che. manathI virAdhanA karanAra mUrkha bane che, vacanathI virAdhanA karanAra mUMgo, bobaDo bane che ane kAyAthI virAdhanA karanAra haThIlA rogothI pIDAya che. vaLI, jJAnanI virAdhanA karanAra, karAvanAra ke anumodanA karanAra svajano ane mitronA viyogathI saMtapta rahe che.' kavirAja A pramANe kahI karmasiddhAMtane anusarI jJAnanA sAdhano ane jJAnI sAthe ceDAM na karavAnI cetavaNI ApI jJAna pratyeno gajabano anurAga ane ullAsa pAThakomAM jagAve che. DhALa : 5 thI 8 siMhadAsa zreSThInI samasyAnuM nirAkaraNa karavA sUrijI guNamaMjarInA pUrvabhava tarapha dorI jAya che. ghAtakIkhaMDa dvIpanA pUrva bhAratamAM kheTaka nAmanA nagaramAM jinadAsa zeTha ane temanI patnI suMdarI rahetA hatA. temanA pAMca putro hatAM. temane vidyAbhyAsa mATe jJAnamaMdire mokalyA. paraMtu zistabaddhatAnA abhAvamAM reDhiyALa bALakoe dhIMgAmastI karI jJAnArjana na karyuM ane anya vidyArthIone paNa khalela pahoMcADI. adhyApake cImakI ApavA soTI ugAmI, moM caDAu bALakoe mAtA pAse rAva khAdhI. mAtAe adhyApakano - 15 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano udhaDo laI krodhanA atirekamAM pATI, pena, pustaka saLagAvI dIdhAM. tenuM jJAnAvaraNIya karma gaMThAI gayuM. teNIe bALakone guru viruddha bhaDakAvatAM kahyuM, "putro ! jo paMDita vaDhe to tene mArajo." prasaMgopAta jinadAsa zeTha nItikArano TUcako ApI patnIne jJAnanI saMvedanAthI jhaMkRta karavA kahe che, "priye ! pAMca varSa sudhI putrane ucheravo, dasa varSa sudhI jJAnArjana mATe Avazyaka paDe to tADana paNa karavuM ane putra soLa varSano thAya tyAre tenI sAthe mitra jevo vyavahAra karavo." vidyAdevI suMdarIne A upadeza baLatAmAM ghI homAyA jevuM nIvaDyuM. teNIe pati sAthe moTe pAye kajiyo mAMDyo. parivAranA saMbaMdhomAM tahelako macI gayo. putrI mAtAnA kahevAthI pitAthI vimukha thayA. prasaMgopAta kavizrI (DhA. 6) mAM kahe che : "kutsita, dubuddhi, atikrodhI strIo kalaMkarUpa che. nirlajja, nirdayI, daMbhI, mAyAvI ane mUrkha strIno viniyoga thavo e Izvara ke siddhapuruSanA abhizAparUpa (arthAt pApanA udayarUpa) che.' suMdarInI elaphela vANIthI zeThane krodhano Apharo caDyo. temaNe vicAryA vinA ja bAjumAM paDelo paththara UMcakI suMdarInA kapALe jhIMkI dIdho. A paththara marmasthAne vAgatAM suMdarI yamasadane pahoMcI gaI. teNI kapUratilakA zeThANInI kuzimAM putrIpaNe utpanna thaI. te janmathI mUMgI thaI. prasaMgopAta kavizrI lokakahevatamAM karmasiddhAMtane gUMthI upadeze che : "viNa bhogavyA na chUTarja, likhiyo pUrava lekha; kIdhA karamano kSaya nahIM, karahu koTi upAya; pArva jehavo tehavo kare, loke ema kahevAya." siMhadAsa zreSThIe samasyAnA nirAkaraNano upAya pUchyo tyAre sUrijIe jJAnapaMcamInI vidhi darzAvI. kArtika suda paMcamIe gurugamathI cauvihAra upavAsanA pratyAkhyAna karavA. bAjoTha DhALI tenA upara graMtha (Agama) ne -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdanosthApita karI tenI samakSa cokhAno sAthiyo karavo. snAna karI, zuddha vastra paridhAna karI, dIpaka pragaTAvI pAMca prakAranAM phaLo naivedya tarIke dharavAM. dara mAsanI suda paMcamI ema kula pAMca varSa sudhI vidhipUrvaka zraddhA ane utsAhapUrvaka jJAnapaMcamInI ArAdhanA karavI. A vidhinI sAthe sAthe IzAna khUNAmAM zrI sImaMdhara svAmInI AjJA laI temanI sanmukha mukha rAkhI 'namonANassa' nI mALA traNe yogone niyaMtrita rAkhI ekAgracitte karavAthI gADha jJAnAvaraNIya karma avazya pAtaLuM paDe che. DhALa : 8 mAM kavirAje pUjAvidhi saraLa zabdomAM vistArapUrvaka phUlaguMthaNI karI samyak kriyA batAvI samAjanuM ghaDatara karyuM che. DhALa : 9 guNamaMjarIe jJAnapaMcamInI ArAdhanA karI. prasaMgopAta kavirAja kesara, caMdana Adi vividha sugaMdhI padArthonI ane tapanA ujamaNAnA prasaMge pUjAnI sAmagrI tathA jJAnanA sAdhanonI pAMca pAMca vastuonI lAMbI yAdI TAMke che, je temanA vyavahArika jJAnanuM kauzalya ujAgara kare che. jJAnapaMcamInuM phaLa darzAvavA racanAkAra upamA alaMkAra acUka prayoje che. "dhanathI duSkALa, sUryathI, pRthvIno aMdhakAra naSTa pAme che, tema samyaphaprakAre jJAnapaMcamInI ArAdhanA karavAthI roga naSTa thAya che.' ahIM ekAMta tapanI pUrNAhuti prasaMge ujamaNAno niSedha nathI thayo. sAMprAtakALe tapanI ujamaNIne AraMbha-samAraMbhamAM khatavI tenI vagovaNI karanAra mATe A tathya paDakArarUpa che. kAraNa ke AvA prasaMgo dvArA ghaNAM haLukarmI AtmAo tapa dharmanI ArAdhanAmAM joDAya che. DhALa 10 ane 11 : soraThI rAgamAM sUrijIe varadattakumAranA ThoTha rahevAnuM kAraNa pragaTa karyuM che. jaMbudvIpanA bharata kSetramAM zrIpura nAmanA nagaramAM - 160 - 16 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sadbodhanA spaMdano vasu nAmanA zrImaMta zreSThI rahetA hatA. temanA vasusAra ane vasudeva nAmanA be vinayI putro hatA. ekavAra temane jaMgalamAM jatAM suMdarasUri nAmanA jJAnI mahAtmAno bheTo thayo. temanI dezanA zravaNa karI vairAgya utpanna thatAM temaNe pravrajyA aMgIkAra karI. vasudeva muni meghAvI hatA. teo alpakALamAM Agama vizArada banyA. temanI tattvamImAMsA sAMbhaLI zrotAo mugdha thatA. teo praznonuM sacoTa nirAkaraNa karatA. teo nitya pAMcaso sAdhuone vAcanA ApatA tethI temane AcAryanI padavIthI vibhUSita karavAmAM AvyA. ekavAra rAtrinA samaye AcArya vizrAma karI rahyA hatA tyAre keTalAka sAdhuo Agamano artha pUchavA AvyA. emanA gayA pachI anuyoganI zaMkA laI bIjA-trIjA ziSyagaNa hAjara thayA. temanI zaMkAnuM samAdhAna thayuM tyAM mithyAvAdI vAda karavA AvyA. A sarva ATopatAM rAtri pasAra thaI gaI. thAkI gayelA AcArya manomana dhUMdhavAyA. 'meM vipula jJAnArjana karI nAhakanI upAdhi vahorI che, jyAre moTA vasusAra muni kevuM ArAmanuM jIvana jIve che ! A jJAne mArI UMgha harAma karI che.' meghamunine paganA pariSahe haMphAvyo tema vasudevasUrine jJAnanA pariSahe haMphAvyA. jJAnanuM jAgaraNa temane mATe ujAgaro banI gayo. temaNe jJAnanI khaTapaTamAM na paDavA sAta pratijJAo lIdhI. '(1) havethI ziSyone bhaNAvIza nahIM (2) koInA praznonA uttara nahIM ApuM (3) koInI sAthe prativAda nahIM karuM (4), (5) jJAna ke jJAnInI stuti ke buhamAna nahIM karuM (6) zIkhelA jJAnanI pariyaTTaNA nahIM karuM. (7) dharmadezanA nahIM ApuM.' Avo dRDha nirNaya karI AcArye bAra divasanuM mauna svIkAryuM. teo AlocanA karyA vinA ja mRtyu pAmI mAnasarovaramAM haMsa tarIke avataryA. 168 jaina kathAnakomAM sadbodhanA spaMdano tyAMthI cyavI varadattakumAra thayA. DhALa - 11 malhAra rAgamAM, yamaka alaMkAramAM kavizrIe AcAryanI aMtaramano vyathAno chaTapaTAhaTa pragaTa karavAno abhigama keLavyo che, jemAM teo sAMgopAMga pAra utaryA che. DhALa : 12 tapanuM mAhAtmya (kra. 3 thI 6) dhabakI rahyuM che, je upAsakanA hRdayane DhaMDhoLI tapamAM joDe che. tapathI roga naSTa thAya, aizvarya prApta thAya che, kAyA svarUpavAna bane che. vikAro zamI jAya che, Adhi-vyAdhi-upAdhi upazAMta thAya che, zAtAvedanIya karma baMdhAya che, azubha karmo naSTa thAya che. DhALa : 13 jJAnapaMcamInI samyak ArAdhanA karI zrIpALa rAjAnI jema varadattakumAra devakumAra jevo svarUpavAna thayo. tenA caMpAvatInA rAjA bhImasenanI so putrIo sAthe vivAha thayA. DhALa : 14 prasaMgopAta kavirAja vivAhapaddhatinuM benamUna varNana kare che. ahIM nUtana ane dhyAna kheMce evI utprekSA alaMkAranI jogavAI paNa thaI che; jemAM kavizrI jaina khagoLajJAnanI vATa pakaDe che. kavizrI sUrya-caMdra prApti jevA AgamagraMthono sparza kare che. paragaTa meru girI na I pAkhatI, jANe nakSatramAla' (kra. 9) so kanyAo sAthe lagna maMDapamAM pherA pharatA varadattakumAramAM meruparvatanuM AropaNa thayuM che. meruparvatanI AsapAsa nakSatro, graho phare che, tema varadattakumAranI AsapAsa so kanyAo vidhimaMDapamAM pherA pharatI hatI. zaraNAI, mRdaMga, lagnagIto, hathalavo, pAlakhI, havanakuMDa, paherAmaNI, cAra maMgaLa pherA Adi lagnavidhinuM vaividhyapUrNa taLapadI varNana racanAkAre sAdhukavi hovA chatAM AbehUba karyuM che, jemAM ApaNI saMskRti, paraMparA ane pavitratAno abhipreta jhaLake che. sAMpratakALe lagna prasaMge dAna * 169 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jaina kathAnakomAM sadbhAdhanA spaMdano ApI navadaMpatInA lagnajIvananI maMgaLakAmanA karavAmAM Ave che, e ja jugajUnI paraMparAne anusarI bhImarAjAe bhATacAraNo ane vAcakone dAna ApI khuza karyA. temaNe navadaMpatIne khobale khobale AzIrvAda ApyA. DhALa : 15 navavadhUo sAthe varadattakumAranuM nagaramAM bhavyAtibhavya sAmaiyA sAthe Agamana thayuM. praNAlikAnusAra so vahuvAruone sAsue page paDAmaNImAM kaMkaNa, kuMDaLa Adi vastuo bheTamAM ApI. putrane rAjayano bhAra soMpI vRddhAvasthA thatAM rAjavI ajitasena dIkSita thayA. varadattakumAra rAjA thayA. temaNe rAjyanA sImADA vadhAryA. aMte pitAne pagale pagale cAlI munipaNuM aMgIkAra karyuM. DhALa : 16 guNamaMjarInA sauMdaryanuM dIrghavarNana, jemAM zRMgArarasa khIlI UThyo che. upamA, unmekSA jevA alaMkAro vikharAyelAM motInI jema saMpUrNa DhALamAM ahIM tahIM verAyela jovA maLe che. DhALa : 17 ane 18 vADilapuranA rAjavI jinacaMda sAthe guNamaMjarInA vivAha thayA. ahIM lagnavidhi ane corInuM varNana saMsArathI virakta thayelA sAdhu kavi dvArA surekha thayuM che. temAM te samayanI paraMparAno aNasAra chato thAya che. sAsue guNamaMjarIne 'phUlI AMgaNameM phirai' evA AzIrvAda ApyA. je 'dUdho nAva, pUto phalo" e kahevatane caritArtha kare che. varadatta muni samyapaNe saMyamanuM pAlana karI vaijayaMta nAmanA anuttara vimAnamAM devapaNe utpanna thayA. tetrIsa sAgaropamanuM AyuSya pUrNa karI jaMbudvIpanA mahAvidehakSetranI puSpakalAvatI vijayanI puMDarIkiNI nagarImAM amarasena rAjAnI paTarANI guNavaMtInI kukSimAM putrapaNe utpanna thayA. A putranuM nAma surasena rAkhyuM. bAra varSanI vaye 108 kanyAo sAthe vivAha thayA. amarasena rAjAe rAjayano bhAra surasenane soMpI gRhatyAga karyo. -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdanoDhALa : 19 rAjavI surasena guNiyala ane dharmapriya hatA. teo guru AjJAne 'tahatu' karI svIkAranArA ane gurunA Adezane anusaranArA hatA. ekadA nagaramAM tIrthaMkara zrI sImaMdharasvAmI temanA ziSya parivAra sAthe padhAryA tyAre rAjavI surasena caturaMgI senA sAthe, pramoda sahita rAjavI ThAThamAThapUrvaka, nagarajano sahita paramAtmAnA darzana-vaMdanArthe udyAnamAM AvyA. pAMca abhigama sAcavI, kevaLajJAnIno vinaya karI teo ucita sthAne parSadAmAM beThA. prasaMgopAta kavirAje kAvya kaMDikAmAM kareluM varNana zrI uvavAI sUtramAM AgamakAranA varNananI jhAMkhI karAve che. zrI sImaMdhara jinezvare amRta samAna madhura dezanA ApI. "coryAzI lAkha jIvAyonimAM paribhramaNa karatAM jIve ghaNI mAyA karI che. tethI tene bhavaroga lAgu paDyo che. A bhavATanamAM jIve ghaNIvAra putra, patnI, pati, mitra Adi saMbaMdho bAMdhI pApakarma AcaryA che. je zubhAzubha karma kare che tene sukha-du:kha maLe che, tethI sadA sukSma karo. jJAnapaMcamI tapa karo. je mAnavI ekacitte jJAnapaMcamInI ArAdhanA karaze te varadattanI jema vyAdhi TALI samAdhi meLavaze." A sAMbhaLI rAjavI surasenanA hRdayamAM 'varadatta koNa hato ?" eno vRttAMta sAMbhaLavAnI jijJAsA utpanna thaI. tyAre zrI sImaMdhara svAmIe varadattanA pUrvabhavanI kathA athathI iti sudhInI kahI. potAnA ja pUrvabhavone sAMbhaLI rAjavI surasena pratibodha pAmyA. teo 10,OOO varSanuM rAjayasukha bhogavI, putrane kArabhAra soMpI tIrthakara bhagavaMta pAse dIkSita thayA. teo 1,OOO varSanuM cAritra pALI kevaLajJAnI banI siddha-buddha-mukta thayA. DhALa : 20jinezvara bhagavaMte guNamaMjarIno avadAta kahyo. jaMbudvIpanA mahAvidehakSetranI ramaNika vijayanA amarasena mahArAyanI guNavAna ane zIlavAna bhAminI amaravatInI kukSimAM guNamaMjarIno AtmA avataryo. - 100 101 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sabrodhanA spaMdano 22 samudrapAlanI kathAmAM saMbodha - DaoN. rekhA vorA -jaina kathAnakomAM sadhdhodhanA spaMdanojyAre badhA graho ucca sthAne hatA tyAre rANIe suMdara bALakane janma Apyo. putrajanmanI khuzAlImAM (kra. 4 thI 6) taLapadI rIte ujavAyelo prasaMga te samayanA janmamahotsavanI prathAno acUka aNasAra Ape che. kartAnI vidvatA tathA jANapaNAnI sAkSI pUre che. bhavyAtibhavya mahotsava joI svarganA adhipati Indra mahArAja paNa Azcaryacakita thayA. dasame divase rANIe dehazuddhi karI, parivArajanone bhojana karAvI saMtuSTa karyA. bhUvAoe bALakanuM nAmakaraNa karyuM. bALakanuM nAma sugrIvakumAra rAkhyuM. dhAvamAtAo vaDe lAlanapAlana thatAM, vidyAbhyAsa karI sugrIvakumAre 20 varSanI vaye ghaNI kanyAo sAthe pANigrahaNa karyuM. amarasena rAjAe saddagurunA saMgathI saMsAra asAra jANI dIkSA lIdhI. sugrIvakumAra sUryanI jema zUravIratAthI dIpatA hatA. temaNe pUrvakRta saMskArathI khUba puNyopArjana karyuM. anukrame 84,000 varSa vyatIta thatAM zrI yugamaMdhara jinezvara pAse dharmadezanA zravaNa karI. jinavANImAM citta coMTI jatAM putrane rAjakAja soMpI zramaNadharma aMgIkAra karyo. eka lAkha pUrvanuM zuddha saMyama pALI paramapada pAmyA. DhALa : 21 kAvyanA aMte sAmAnyataH kavino paricaya, emanA guruno nAmollekha, graMthanI racanAtAla ane phaLazruti che. Ama, vidvAna kartAe jaina dhArmika ane dArzanika siddhAMtone geya pado dvArA saraLa banAvIne suMdara rajUAta karI che. sAmAnya mAnava paNa tene saraLatAthI hRdayaMgama banAvI zake che. tapa dharmano mahimA varNavatI A kRti kavinA uddezane phaLIbhUta thatI joI zakAya che. | (jaina darzananA vidvAna DaoN. bhAnubahena sazAha (satrA) e zrAvakakavi RSabhadAsanI racanA sumitra rAjazrI rAsa para mahAnibaMdha lakhI Ph.D. karyuM che. hastalikhita graMthonA saMzodhanakAryamAM khUba rasa dharAve che.) - 102 AgamamAM uttarAdhyayana sUtra, vAMco varasamAM ekavAra, jJAnano dIpa aMtare pragaTaze, dUra thaze aMdhakAra." paramakRpALu paramAtmA mahAvIranA upalabdha sUtronA be vibhAga paDe cheH(1) aMga praviSTa :- A sUtronuM gUMthana gaNadhara bhagavaMtoe karyuM che. (2) aMga bAhya :- A sUtronuM gUMthana gaNadharo ane pUrvAcAryoe karyuM che. A baMne prakAranA sUtromAM prabhu mahAvIra ane pUrvavartI tIrthaMkara paramAtmAonA AtmAnubhavanuM ja darzana thAya che. uttarAdhyayana sUtra e aMgabAhya prakAranuM sUtra che. jemanuM gotra agni vaizyAyana hatuM tevA prabhu mahAvIranA pAMcamAM gaNadhara sudharmAsvAmIe A uttarAdhyayana sUtra temanA ziSya jaMbusvAmIne saMbodhIne kaheluM che. "samaye gAma mA pamAyaNa, vAsana mahAvIre avamavadhyArtha' ItyAdi sUtro vAraMvAra Ave che. je parathI jaNAya che - 103 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaiina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano ke prabhu mahAvIre potAnA jIvana kALamAM prathama gaNadhara gautamane saMbodhIne kahyA hatA. A sUtramAM 36 adhyayano che, padyamAM lakhAyela 2,000 zloka che. ane temAM mukhyatve yamaniyamonuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. temAM zikhAmaNanA rUpamAM zikSAvAkyo, yatine preraNAzIla kathano, mokSaprAptimAM janma, dharmazikSA, zraddhA ane saMyamano kevI rIte upayoga karavo joIe, kharA sAdhu ane khoTA sAdhu vacceno bheda ItyAdi viSayone gahanatAthI nirUpyA che. viSayavastune saraLa karavA suMdara udAharaNono upayoga samaye-samaye jovA maLe che. adhyayana6 mAM kSullakanA dRSTAMta dvArA saMyamInI parimitatA darzAve che, adhyayana-8 mAM kavitAnA dRSTAMta dvArA kaSAyonA pariNAmanI vAta karI. 36 adhyayanomAM munijIvananA darekedareka pAsAMone viziSTa rUpe chaNAvaTa karIne tANA-vANAnI jema vaNI lIdhA che. uttarAdhyayana sUtranI racanA samaya :- zvetAmbara saMpradAya ane sthAnakavAsI saMpradAya baMnemAM mAnya gaNAtA sUtromAM A eka uttama sUtra che. sUtronA cAra vibhAgo aMga, upAMga, mULa ane cheda che. uttarAdhyayana sUtranI gaNanA mULa vibhAgamAM thAya che. prabhu mahAvIranA nirvANa pachI bAramAM varSe gautama gaNadhara mokSe gayA hatA. temanA gayAnA vIsa varSa bAda temanI pATe AvelA sudharmAsvAmI mokSe gayA. tyArabAda temanI pATe jaMbusvAmI AvyA. (vIra-vaMzAvalI) A samayamAM uttarAdhyayana sUtranI racanA thaI. te parathI tenI prAcInatA svayaM spaSTa thaI jAya che. uttarAdhyayana sUtranI bhASA :- jainaAgamamAM je sUtromAM sauthI jUnI - jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano bhASA saMgrahita thaI che temAMnuM eka sUtra uttarAdhyayana sUtra che. AcArAMga sUtranI bhASA sauthI jUnI che. bIjA sthAne sUyagaDAMga sUtra che ane trIjA sthAne uttarAdhyayana sUtra Ave che evuM bhASAzAstrIo mAne che. uttarAdhyayananuM sthAna :- jaina zAsananA dhArmika graMthomAM - sUtromAM uttarAdhyayananuM sthAna adakeruM che. mULa sUtrarUpa sAmAnya saMjJAthI oLakhAtA cAra sUtra che - uttarAdhyayana sUtra Avazyaka sUtra, dazavaikAlika sUtra ane piDaniyukita sUtra. A sUtro mULasUtra zA mATe kahevAya ? tenA vize videzI vidvAnoe potAnA maMtavyo rajU karyA che. DaoN. zUbiMga mULasUtrano artha darzAvatAM jaNAve che ke, "sAdhu tarIkenA jIvananI zarUAtamAM je yamaniyamAdi Avazyaka che, teno A graMtho (sUtra) mAM upadeza hoI A graMthone mULasUtro kahevAmAM AvyA hoya." jarmana vidvAna zopenTIyara mULasUtra vize jaNAve che ke, "A graMthone AvuM nAma maLavAnuM kAraNa e ja che ke e graMthomAM mahAvIra svAmInA potAnA ja zabdo graMthita thayelA che." paraMtu temanuM A vidhAna dazavaikAlika sUtra sAthe baMdhabesatuM nathI. (uttarAdhyayana sUtra Introduction P 32) prophesara gorInoTanuM mAnavuM che ke, "A graMtho asala graMtho che, jenA upara aneka TIkAo, niyuktio thaI che. je graMtha upara TIkA karavI hoya te graMthane mULa graMtha kahIe chIe. vaLI, jaina dhArmika graMthomAM sauthI vadhAre A graMtho upara TIkAgraMtho che. e kAraNothI A graMthone TIkAonI apekSAe mULa graMtho athavA 'mULa sUtra' kahevAnI prathA paDI haze ema kalpI zakAya che." (La Religion D Jaina - P. 79) + 104 + 105 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sadhdhodhanA spaMdano uttarAdhyayana sUtrane mULasUtra mAnavA aMge matabheda pravarte che. videzI vidvAna lyumana (Leumann) Ane pAchaLathI racAyela sUtra mAne che ane tenA samarthanamAM jaNAve che ke, "A graMtha aMga graMthonI apekSAe pAchaLathI racAyelo hoI ene 'uttara' eTale pAchaLano graMtha kahyo che." vAstavika rIte joIe to uttarAdhyayana uparanA TIkA graMthomAMthI ApaNane jANavA maLe che ke paramAtmA mahAvIra prabhue temanA chellA comAsAmAM aMtima dezanAmAM chatrIsa aNapUchyA praznonA 'uttara' arthAt javAbo ApelA te A graMthamAM graMthita thayelA che ane 'uttara' zabdano artha temAM pUrti kare che. A sUtramAM chatrIsa adhyayanomAM chatrIsa dRSTAMto sahita sAdhu jIvananA yamaniyamonuM mukhyatve nirupaNa karavAmAM AvyuM che. temAMthI ekavIsamAM adhyayanamAM samudrapAlIyanuM dRSTAMta ApavAmAM AvyuM che. tenA daSTAMta dvArA samabhAvane samajAvyo che. tiryaMcanA ati bhayaMkara upasarga hoya ke rogono udayayoga, rAgadveSa, mohamAyAnA baMdhano hoya - dareka paristhitimAM samabhAvamAM rahevuM te samudrapAlanA dRSTAMta dvArA samajAvyuM che. samudrapAlIya adhyayanamAM covIsa zloka che. tenA prathama ATha zlokamAM samudrapAlInA mAtA-pitA ane janma-yuvAvasthAne varNavavAmAM Avela che. samudrapAle pUrvabhavamAM zubha phaLanA bIjane vAvyuM hatuM. teno janma paramAtmA mahAvIranA caMpAnagarInA zrAvaka pAlitane tyAM dezAvarathI pAchA pharatAM samudramAM thayo hato. tethI tenuM nAma samudrapAla rAkhavAmAM AvyuM. yuvAvasthAmAM te saumya kAMtivALo, buddhimAna, botera kaLAomAM ane nItizAstramAM paMDita thayo. pitAe tene apsarA jevI rUpavaMtI kanyA sAthe paraNAvyo. samudrapAla tenI patnI sAthe rAjasI bhoga bhogavI rahyo che. + 106 -jaina kacAnakomAM sadbhodhanA spaMdano - 9 thI 12 mAM zlokamAM vadhastaMbhe laI javAtA corane joI "jevuM karIe tevuM pAmIe" karmanA A acaLa siddhAMte samudrapAlanA aMge aMgane kaMpAvI dIdhuM. pote ja bhautika sukho bhogavI rahyo che tenuM prayojana ane pariNAma zuM ? gahana ciMtananA pariNAma svarUpa jAtismaraNajJAna thayuM. mahAkleza, mahAbhaya, mahAmoha ane mahAAsaktinA mULarUpa lakSmI tathA svajanonA mohamaya saMbaMdhane choDI, vairAgI banI saMyama dharma aMgIkAra karyo. jinezvara paramAtmAe pharamAvelA ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha e pAMca mahAvrato ane sadAcArone teo ArAdhavA lAgyA. | jinezvara paramAtmAe pharamAvelA tyAgamArgamAM bhikSue kema vartavuM te 13 thI 24 mAM zlokamAM batAvyuM che. jagatanA samasta jIvo pratye anukaMpA ane kalyANanI bhAvanA rAkhatAM, kSamAne sevanAra, paMca vratanuM pAlana ane IndriyonuM damana karatAM samudrapAla muni vicaravA lAgyA. potAnI dinacaryA niyama pramANe ja karatAM, potAnA balAbalane jANIne Arya - anArya pradezamAM vicaravA lAgyA. koInA abhadra zabdane sAMbhaLavA chatAM siMhanI jema nIDara rahetAM ane kaThora vacana uccAratA nahi, arthAt koIpaNa kSetramAM vicaratAM hoya chatAM munie sAdhujIvananI dinacaryAne yogya ja kArya karatAM rahevuM joIe. temaNe svAdhyAyanA samaye nidrA na karavI ane gocarI (bhikSA) samaye svAdhyAya. Ama, akAla kriyAo na karavI joIe. sarva sthaLe ane samaye nizcita kriyAo ja karavI joIe. samudrapAla muni taTastha bhAve saMyamamAM vicaratAM hatA. dareka sthaLe dareka vastuonI apekSA karatA nahi. are ! pUjA ane niMdAnI paNa icchA karatA nahi. tAtparya ke munie pUjA-stutinI icchA na rAkhavI ane niMdAne manamAM na ANavI, mAtra satyazodhaka thaI paMcamahAvratanuM eka vrata satyanuM AcaraNa karatAM rahevuM joIe. - 1eo, Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sambodhanA spaMdano mAnavInA aneka prakAranA abhiprAyo hoya che. muninA manamAM paNa evo bhAva hoI zake. taTastha rahI, jJAnapUrvaka tenuM samAdhAna karavuM. manuSya, deva, tiryaMcanA bhayaMkara upasargone samabhAve sahana karatAM muni vicaratA hatA. ahIM paramAtmAe muninI lokaruci, lokamAnasane oLakhavAnuM ane samabhAvathI tenuM samAdhAna karavAnuM batAvI saMyamInI pharaja samajAvI che. zloka 17 thI 24 mAM karmono kSayopazama karI utkRSTatA tarapha gamana karavA munie kevA prakAranuM jIvana jIvavuM joIe te prabhue jaNAvyuM che. jayAre pariSado (vividha saMkaTo) Ave che tyAre kAyara sAdhaka zithila thaI jAya che, paraMtu zUravIra-deDha sAdhakanI jema samudrapAla pariSaho sAmenA yuddhanA mokhare rahenAra hAthInI jema gabharAtA na hatA. temaja Adarza saMyamI zIta, uSNa, DAMsa, maccharanA sparzI ke vividha rogo udaye AvatAM te AjaMda karatA nathI paNa tene samabhAve sahana kare che ane pUrvakRta karmonuM pariNAma che ema jANI kaSTone sahI karmone khapAve che. vicakSaNa muni rAgadveSa, mohano tyAga karIne vAyuthI akaMpita merunI jema pariSaha (saMkaTo) thI kaMpAyamAna thato nathI paNa samabhAve sahana kare che. | munie na to garviSTha thavuM ke na kAyara thavuM, na to pUjA-satkAra icchavA ke na to niMdA karavI joIe, paraMtu teNe to samudrapAlanI jema samabhAva svIkArIne rAgathI virakta rahI 'jJAnadarzana cAritrANi mokSamArga' nI upAsanA karavI joIe. | munie rati-arati choDIne, saMyamamAM lIna rahevuM ane AtmAnA ciMtaka thavuM. temaja zoka, mamatA ane parigrahanI lAlasAne bhedI akiMcana bhAvathI mokSamArgamAM sthira thavuM. 17 thI 21 mAM zlokanA nicoDarUpa 22 mo zloka che, jemAM prabhu mahAvIra kahe che ke, Aja pramANe samudrapAla AtmarakSaka ane jIvarakSaka banI - 108 jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano upalepa vinAnA ane potAnA mATe nahi banAvelA evAM ja ekAMta sthAnomAM vicare che ane mahAyazasvI maharSioe je je AcaraNo AcaryA hatA tene Acare che. temaja AvI paDelAM aneka pariSaho (saMkaSTo) ne sahana kare che. yazasvI ane zrutajJAnathI saMpanna evA samudrapAla muni jJAnamAM uttarottara utkRSTatAne pAmyA ane uttama saMyama dharma pALIne kevaLajJAnane prApta karyuM ane jema AkAzamAM sUrya zobhe tema AtmajayotithI daidIpyamAna thayA. puNya ane pApa baMne prakAranA karmono kSaya karIne samudrapAla muni sarva baMdhanothI mukta thaIne zaileSI (aDola-avicala) avasthAne pAmyA. A saMsArarUpI bhavasamudrathI pAra thaIne samudrapAla muni apunarAgati arthAt siddhagatine pAmyA. uttarAdhyayananA chatrIse chatrIsa adhyayana saMyamI jIvanane kema suvAsita banAvavuM tenI jaDIbuTTI samAna che. te adhyayana pachI kApilikanuM hoya ke mRgAputrInuM hoya, elakanuM hoya ke ISakArIya ItyAdinuM hoya. A 21 mAM samudrapAlIya adhyayanamAM prabhue tyAgadharmanI ImAratanA pAyA samAna saraLa bhAva, titikSA, nirAbhimAnitA, anAsakti, niMdA ke prazasA baMne sthitimAM samAnatA, jIvamAtra pratye samabhAva, ekAMtavRtti ane apramattatA vagere batAvyA che. pAyAnA A ATha siddhAMta jeTalA paripakva ane majabUta teTaluM ja tyAgI jIvana ucca ane sugaMdhita kastUrI jevuM. e kastUrInI sugaMdhathI anaMtabhavanI vAsanAmaya durgadha naSTa thaI jAya che ane jIvAtmA utkRSTatAnI sopAnazreNimAM AgaLa ne AgaLa vadhatA zikhara para pahoMce che. Akhare te AtmAnuM je nija svarUpa che tene prApti karI siddhagatine pAme che.. (muMbaI sthita rekhAbahena jaina dharmanA abhyAsu che. temaNe bhaktAmara stotra para pI.eca.DI. karyuM che. bhaktAmara stotra ane bhagavAna RSabhadeva para temanA abhyAsapUrNa graMtha pragaTa thayA che. teo ekyuprezara niSNAta che.) - 179 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kathAnakomAM sadhdhodhanA spaMdano -jaina kathAnakomAM sambodhanA spaMdano sAhityanuM te agatyanuM prerakabaLa hatuM. sAhityamAM dharmanI pradhAnatA svAbhAvikatAthI AlekhAtI hatI. jUnA gujarAtI sAhityamAM gadyalakhANo virala ke ochA hatAM evo sAmAnya khyAla pravarte che, paNa jUnA sAhityanI zodha thatI jAya che tema tema e khyAla badalAto jAya che. caudamA saikAthI mAMDI jUnI gujarAtImAM gadyasAhitya maLe che ane enuM vaipulya uttarottara vadhatuM jAya che. ahIM e muddo yAda rAkhavo joIe ke jaina sAhityakAro moTe bhAge jaina sAdhu-sAdhvIo che. gRhasthAzramI zrAvaka kavio ghaNI alpa saMkhyAmAM che. sAhityakosanA 1600 jeTalA madhyakALanA jaina kaviomAM zrAvaka kavio pacAsekathI vadhAre thavAnI dhAraNA 23 jaina kathAnuyogamAM vyakta thatuM nIti sadAcAra ane dharmadarzana - DaoN. sejala zAha nathI. sAhitya vAstavikatAmAM umero kare che. e mAtra vAstavanuM Alekhana nathI karatuM paNa tamArA rojiMdA jIvanamAM Avazyaka rasonuM umeraNa kare che. e dvArA e verAnamAM paNa vAvetara karavAnI koziza kare che. jIvanane gatimAna, cetanavaMtu ane saMvedanazIla banAvavAnuM kAma sAhityanuM che. ucca kakSAnA vADamaya sAhityanuM pracchannatA eka evuM lakSaNa che ke emAM jo koI jIvanano saMdeza hoya to paNa te vAMcakane pragaTapaNe saMbhaLAto nathI. upadezanA tattvathI bIje cheDe AvI kalAkRtio hoya che. jainasAhityanI ghaNI kRtio nIvaDI che. paNa sAMpradAyikatAnA sImita dRSTikoNane kAraNe te vAMcaka sudhI pahoMcI nathI. 'sItArAma caupAI samayasuMdaranI kRti eka viziSTa kalAkRtino namUno che. madhyakALanuM sAhitya bahudhA dharmapradhAna ke dharmamUlaka hatuM. sauthI viSama samayamAMye samAjazarIramAM, dharmanI nADImAM cetana hoI - 180 jaina sAhityano mukhya uddeza dharmopadezanAno rahyo che. emAM karmaphaLane adhika mahattva apAyuM che. ahIM mAtra IzvaranI stuti nathI AvatI, paNa pAtra para jyAre duHkha paDe che tyAre ema manAya che ke A enA karmanuM phaLa che. Ama, karmavAdano upadeza ahIM apAyo che. je kaMI saMkaTa Ave che ke duHkha paDe che enuM kAraNa pUrvajanmanI karaNI che ane e ja mATe pUrvajanmanI kathAo paNa AvarI levAya che. A kAraNe eka kathAmAM aneka kathAo kahI zakAya che. kathAmAM muni Ave che ane jemanA upadezathI pAtro temanI pAse dIkSA le che. kathAnuM mULa dhyaya karma khapAvavA ane dIkSA - e be bAbatane khUba ja mahattva apAyuM che. jaina sAhitye lokone AkarSavA ane kathAne vadhu rasika banAvavA lokapriya kathAvastu ane svarUpone svIkAryA che. A sarjako vAMcakonI pasaMdagIne barAbara oLakhe che. eTale jaina sAhityamAM aneka hindu paraMparAnI pracalita 181 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano kathAo jevI ke rAmAyaNa, mahAbhAratano AdhAra laI lokapracalita kathAvastune svIkArI tenuM rUpAMtara jaina dharmanA saMdarbhe karAyuM che. A rIte pracalita AdhArone svIkArI sarjake potAnI maulikatA tenA AdhAre vikasAvI che. jaina kathAno mULa dhyeya to vAMcakanI aMdara dharmabhAva jagADavAno hoI ema svAbhAvika rIte ja nIti, sadAcAra ane dharmadarzana vyakta thAya che. samayasuMdaranI kRti 'sItArAma copAI" nI racanA saM. 1677 thI 1680 sudhImAM meDatA, sAcora vagere sthaLe rahIne thaI che. rAma ane sItAnuM kathAnaka sudIrgha che ane sarjake ene navakhaMDamAM ane pratyeka khaMDamAM duhA ane sAta DhALa che. duhA ane 63 DhALa maLIne 3700 gAthAmAM A rAsanI racanA kavie karI che. jaina paraMparAnI "sItArAma copAI' vAlmikI rAmAyaNathI ghaNI dRSTie bhinna che. rAmakathAnA mukhya traNa puruSa pAtro rAma, lakSmaNa ane rAvaNa - ne jainonA tresaTha zalAkA puruSomAM gaNavAmAM AvyA che. tresaTha zalAkA puruSomAM 24 tIrthakaro, 12 cakravartIo, 9 baladevo, 9 vAsudevo ane 9 prativAsudevo ema maLIne kula 63 mahApuruSo gaNAya che. temAM rAma AThamA baladeva, lakSmaNa AThamA vAsudeva ane rAvaNa AThamAM prativAsudeva che. jaina mAnyatA anusAra pratyeka kalpamAM baladeva, vAsudeva ane prativAsudeva samakAlIna hoya che. vAsudeva potAnA moTAbhAI baladevanI madada vaDe prativAsudeva sAthe yuddha karIne ene harAve che ane eno vadha kare che. te pramANe AThamAM vAsudeva rAvaNano vadha kare che. Ama, jaina dharmanA saMdarbhe A pAtrono vistAra karavAmAM Avyo che, je jainadarzanano khyAla Ape che. jaina paraMparAmAM prAkRta bhASAmAM rAmakathAnuM nirUpaNa ghaNA kavio dvArA thayuM che. rAma ane kRSNa bhAratIya dhArmika ane sAMskRtika cetanAnA * 182 -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano pratIka che. emanA viSayaka aneka prakAranA sAhityanuM nirmANa thayuM che. rAmAyaNa ane mahAbhArata e evA sAMskRtika graMtho che ke je aneka saMskRti, aneka paraMparA ane samAjanA pratIka che. lokasAhitya, dhArmika sAhitya rUpe, sAhitya rUpe, cetanAnA pratIka rUpe te aneka rUpe vyakta thayA che. jaina paraMparAmAM paNa rAmakathAnA aneka rUpo che, emAM saMdadAsagaNikRta 'vasudeva hiMDI', vimalasUrikRta 'paumacariya' ane guNabhadra kRta 'uttarapurANa' gaNAya che. A traNanI rAmakathAmAM thoDIka vibhinnatA che, paraMtu mahattvanI badhI ghaTanAo samAna che. temAM zvetAmbara paraMparAmAM 'paumacariya' ane digaMbara paraMparAmAM 'uttarapurANa' no prabhAva vizeSa rahyo che. jaina paraMparAmAM je vividha kRtio jovA maLe che, temAM paNa samayasuMdare saMmUkAvya "sIyAcariu' no mukhya AdhAra lIdhelo che, sAthe emaNe 'paumacariya' no paNa AdhAra lIdho che. sItA kathAnakano mULa uddeza zIladharma che. A uparAMta bIjA paNa keTalAka uddeza che, jemAM sAdhune mAthe khoTuM ALa, mithyAkalaMka caDAvavAnA pariNAme mANasane kevA kevA duHkha bhogavavA paDe che ane potAnA karmano bhAra sahana karyA pachI ja mukti prApta thAya che. A uparAMta strInuM 'zIla' ane tenI pavitratA paNa kevI kasoTIe caDe che, paNa aMte to karmano kSaya thatAM dharmane zaraNe ja kaivalya prApta thAya che, AvA keTalAka saMdarbho ahIM spaSTarUpe vyakta thayA che. sItArAma copAI" nI zarUAta gautamasvAmI ane zreNika mahArAjAnA prasaMgathI thAya che. eka vakhata gaNadhara zrI gautamasvAmI rAjagRha nagaramAM padhAre che ane aDhAra pApasthAnaka vize upadeza apatA hatA. te vakhate temanI sevAmAM zreNika mahArAjA tyAM AvyA hatA. tyAre sAdhu vagere 183 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sambodhanA spaMdano para mithyA kalaMka caDAvatAM kevuM duHkha AvI caDe che tenA udAharaNa tarIke satI sItAnI vAta gautamasvAmIe kahI. jemAM sItAnA pUrvabhavanI kathAthI AraMbha thAya che. kalaMka na dIjaI kehanI, valI sAdhanaI vizeSi, pApavacana sahu pariharaDe, duHkha sItA nI dekhi. 'sItArAma copAI' mAM sItAnA vegavatI tarIkenA pUrvajanmano vRttAMta nirUpAyo che. bharatakSetramAM mRNAla kuMDa nagaramAM zrIbhUti purohitanI putrI vegavatI rahetI hatI. ekavAra sudarzana nAmanA mahArAjanA upadezathI sarvatra temanI prazaMsA nagaramAM phelAI jAya che. tyAre vegavatI mATe sAdhunI prazaMsA asahanIya bane che ane te lokomAM sAdhunA caritrasaMdarbhe aphavA phelAve che. pariNAme zAsanadevInA prabhAvathI vegavatIne zArIrika takalIpha thAya che ane sAdhu paNa kalaMka dUra na thAya tyAM sudhI upavAsanuM vrata dhAraNa kare che. potAnI zArIrika takalIphothI trasta vegavatIne bhUlanuM bhAna thAya che ane pazcAttApa kare che, satya jAhera kare che. paNa vegavatInA A kRtyanuM phaLa tene AvanArA bhavamAM sItArUpe bhogavavAnuM Ave che. vegavatI mithilA nagarInA mahAna rAjavI janakanI putrI sItA tarIke janma le che. sItA yuvAnImAM AvatAM janaka rAjA potAnA maMtrIne sItA mATe yogya evA varanI zodha karavA mATe kahe che. maMtrI dazaratha rAjAnA putra rAma para pasaMdagI utAre che ane sItAnI sagAI rAma sAthe karavAmAM Ave che. samayasuMdaranI A kathAmAM sItAnA svayaMvaranI koI vAta AvatI nathI. uparAMta dhanuSyanuM kathAnaka paNa judI rIte Ave che. Ama to A kathAnaka ghaNuM lAMbu hovAne kAraNe meM mArI vAta "sItA" 184 * -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdanonA pAtra pUratI ja maryAdita rAkhI che ane e pAtra dvArA kaI rIte nIti, mUlya ane dharmabodha prApta thAya che, e aMge carcA prastuta peparamAM karI che. sItAnI sagAI pachI ekavAra nAradamuni mithilA nagarI padhAre che tyAre sItA temanuM bhayAnaka rUpa joI DarIne bhAgI jAya che. potAnuM yogya svAgata na thavAne kAraNe nArada krodhe bharAya che ane vaitADhaya parvata para bhAmaMDala rAjA pAse sItAnuM citra dorI temane sItA pratye AkarSita kare che. caMdragati - bhAmaMDalanA pitA, rAjA janaka pAse sItAnI mAgaNI kare che, paNa janaka jaNAve che ke sItAnI sagAI rAma sAthe thaI gaI che tyAre caMdragati bIjA vidyAdharo sAthe maLIne janaka rAjAnI sAme zarata mUke che ke jo rAma devAdhiSThita dhanuSya uMcakIne bANa caDAvI zakaze to ja te sItAne paraNI zakaze. nahi to teo sItAne laI jaze. ghare AvIne janaka vAta kare che tyAre sItAne potAnA dharma ane karma para pUrepUrI zraddhA che. zIlavAna strIne AvI nAnI acaDaNothI Dara nathI lAgato, tema sItA paNa pitAne kahe che ke mArA lagna to rAma sAthe ja thaze. lagnaprasaMge rAma bANa caDhAve che ane sItA sAthe temanA lagna thAya che. sAthe sAthe vidyAdhara paNa rAmanI guNazakti joIne potAnI aDhAra kanyAo rAma sAthe paraNAve che. rAjA dazaratha zuddha zrAvaka dharmanuM pAlana karatA hatA. ekavAra jinAlayamAM aDhAra mahotsavanI ujavaNI karatAM eka vRddha dUtanA prasaMga dvArA temane paNa potAnuM bhaviSya ane vRddhAvasthAno AbhAsa thAya che ane manamAM vairAgya jAge che. bIjI tarapha bhAmaMDalane jAtismaraNa thAya che ane sItA potAnI sahodarA hovAnI jANakArI maLe che. A vAta te caMdragatine kare che. A 185 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jaina kathAnakomAM sadhdhodhanA spaMdano sAMbhaLatA caMdragati virakti anubhave che. te bhAmaMDalano rAjayAbhiSeka karI pote dIkSA le che. sItA-rAma-janaka saune samAcAra maLyA, badhA AnaMdita thaI jAya che. jaina dharma anusAra potAnuM hita cAhato AtmA dIkSA grahaNa kare che, tema janakarAjA paNa have saMsArI karmothI mukti icchI dIkSA grahaNa karavA icche che. ahIM bhautika vaibhava ke saMpatti paNa mANasanA manane lobhAvI zakatI nathI. je ucca AtmA che, te potAnuM hita sAdhI ja le che, evo eka saMdezo paNa maLe che. | jima sukha tima karijayo tumhare, huM leIsi vratabhAra, viSama mAragajo AvI taNau re, tuhe jAmyo husiyAro re. jaina kathA saMsAranI asAratAne vyakta karavA mATe upayogamAM levAya che. sItAe potAnA jIvananI zarUAta karI che, paNa tene gayA janme je sAdhunI niMdA karI hatI, tenuM phaLa tene A bhavamAM bhogavavAnuM che. pazcAttApa ke bhUlanI jAgRti thavI eTaluM pUratuM nathI, paraMtu karmanuM phaLa bhogavIne ja karmano khapa thAya che. rAmanA vanavAsanI mukhya ghaTanAo vAlmikI rAmAyaNanI paraMparAmAM ane 'paumacariya' nI paraMparAmAM ekasarakhI che. sItA-rAma ane lakSamaNa - kakeyInA varadAna mAgavAne kAraNe rAjagAdIne badale vanavAsa bhogave che. ahIM "maMtharA' nAmanuM pAtra nathI AvatuM. sItArAma copAInA pAMcamA khaMDathI rAvaNa kathAno prAraMbha thAya che. dakSiNa dizAmAM rAkSasa nAmanA dvIpamAM citrakUTagiri nAmanA parvatamAM laMkA nAmanI nagarI AvelI che. tyAM vaMzAzrava nAmano vidyAdhara rAjA rAja karato + 186 + -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano hato, eno putra te rAvaNa. rAvaNane nAnapaNamAM tenA pitAe divya ratnono eka hAra paherAvyo hato. e hAranA navaratnomAM rAvaNanA mULanuM spaSTa pratibiMba paDatuM hatuM. eTalA mATe rAvaNane dazamukha kahevAmAM Avato hato. rAvaNa nAma mATe evI daMtakathA che ke eka vakhata bAlI nAmanA RSie ene eka pahADa nIce kacaDavA prayatna karyo tyAre rAvaNe 'va' arthAt rudana zarU karyuM. eTalA mATe 'rava karanAra' te rAvaNa evuM tenuM nAma paDI gayuM. jaina kathAmAM rasika tattvonuM Alekhana karAyuM hoya che. akalpanIya varNano, prasaMgo prajAne kathA tarapha kheMcI rAkhe che. jema premAnaMda potAnI kathAmAM rasane vaLa caDhAvI caDhAvI bhAvakane tallIna banAvato tema ahIM paNa sarjaka kathAmAM jayAM zakya hoya tyAM te rasanI tIvratAno anubhava karAve che, paNa mULa enuM amana zAMta rasamAM thAya che. sItArAma copAImAM rAvaNa sAdhuveze sItAnuM apaharaNa nathI karato. ahIM rAma sItA sAthe kuTiramAM hoya che ane lakSmaNa laDAI para gayA hoya che tyAre lakSmaNa jevI dahADa pADI ane kuTiramAMthI dUra jAya che ane jaTAyune ghAyala karI pachI rAvaNa sItAnuM apaharaNa kare che. rastAmAM rAvaNa vicAre che ke bhale sItA aphasosa karatI paNa ekavAra potAnI saMpatti joze eTale tenuM mana pIgaLI jaze. khiNa royaI karaI vilApa, khila kahaI potaMI pApa, khiNa karaI gIta naI gAna, khiNa karaI jApa naI dhyAna, khiNa eka ghaI huMkAra, kAraNa vinA bAra bAra, nAkhaI mukhaI nIsAsa, khiNa khaMcinaI paDaI sAsa. laMkA pahoMcyA pachI sItA, rAma-lakSmaNanA kuzaLa samAcAra na maLe tyAM sudhI ratnajaLano tyAga kare che. A kathAmAM sItAnI zodha sugrIva kare che - 180 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sambodhanA spaMdanoane tenI bhALa maLyA pachI rAvaNane samajAvavA hanumAna jAya che. sItA zIlavatI nArI che, te parapuruSanI sAme AMkha uThAvIne jotI paNa nathI, tene mAtra rAvaNanA paga ja joyA che ane rAvaNe anantavIrya muni pAse niyama lIdho che ke kyAreya koI strIne jabaradastIthI prApta nahIM kare, tethI sItA para paNa baLano prayoga karato nathI. kathAnI mULa vArtA badalAtI nathI, paraMtu vAMcakane satata jaina saMskArono anubhava thAya evA muddAo vyakta thayA kare che, uparAMta jaina sAdhunI sarjakatA rUpAMtarakaraNamAM satata pratIta thayA kare che. jyAM jayAM zakya hoya tyAM navIna kathA mUkI mULane vadhu samRddha karavAnuM teo cUkyA nathI. rAvaNa sAmenA yuddhamAM ghAyala lakSmaNane bacAvavA ayodhyAthI daivI jaLa lAvavA bhAmaMDaLane mokale che. A uparAMta rAvaNa sItAnA badalAmAM potAnuM aDadhuM rAjaya ApavAnI darakhAsta rAmane mokalAve che. lakSmaNa dvArA rAvaNa haNAya che ane badhAnuM milana thatAM teo zAMtinAtha bhagavAnanA jinAlayamAM jaI pUjAstavana paNa kare che. jaina kathAnI bIjI eka khAsiyata svapna phaLa ane tenuM kathA sAthenuM joDANa che. eka divasa sItA svapnamAM siMhane AkAzethI utarI potAnA mukhamAM pravezato jue che ane potAne vimAnamAMthI pRthvI para paDatA jue che. A svapnanA phaLarUpe rAma kahe che ke sItAne putraratna prApta thaze, paraMtu vimAnamAMthI paDavuM e azubhano saMketa che. sItA vicAre che ke hajI keTalA karmono kSaya sahevAno che. rAma-sItAno sukhI saMsAra joI sItAnI anya strIo tenI IrSA kare che. teo sItA pAse rAvaNanA paganuM citra dorAvI rAmane bharamAvAnI koziza kare che, rAma to A bAbatane avagaNe che, paNa prajAjanomAM sItA 188 -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano aMge niMdanIya vAto UbhI thAya che. ekavAra sAdhu mATe niMdanIya pracAra karanAra sItA A bhavamAM pote ja eno zikAra bane che. zIlavAna sItA garbhAvasthA daramyAna jinezvara pUjA, zAstro sAMbhaLavAnuM ane munirAjone dAna devAnI icchAno anubhava paNa kare che. Ama, eka caritravAna strIne A dohada thAya te svAbhAvika che, paNa jo na thAya to paNa tene A kArya potAnA bALakanA sArA saMskAra mATe karavuM joIe. lokaniMdAno bhoga banelI sItAno rAma tyAga kare che ane tyAM jaMgalamAM tene vAlmikI nahIM paNa vajajaMgha nAmano dharmano bhAI banIne rAjA Azaro Ape che. kAraNa tenA sArA karmono prabaLa prabhAva tene duHkhano anubhava karAvyA pachI temAMthI mArga paNa kADhI Ape che. sItA anaMgalavaNa ane madanAMkuza nAmanA be putrone janma Ape che, moTA thaI teo rAma sAthe yuddha kare che ane satyanI jANakArI maLatA rAma sItA sahita bALakone ghare pAchA pharavAnuM AmaMtraNa Ape che. sItAne paTarANI banAvavAnuM paNa kahe che. paraMtu sItA agniparIkSAno Agraha rAkhe che. sItAnA jIvananuM dhyeya paTarANI nahIM paraMtu vairAgya che, paNa e pahelAM te potAnA zIlane siddha karavA icche che. munisuvrata svAmIne vaMdana karI sItA agnimAM praveze che tyAre Indra devanI AjJAthI haribhegotrI deva nirmala zIlAlaMkAra dhAriNI satI sItAnI sahAyamAM upasthita rahe che ane agninuM jaLamAM rUpAMtara thAya che. have ahIM satItva siddha thAya che, jalapravAha phUTI nIkaLe che ke pUranI sthiti sarjAya che ane satI sItA potAnA hAthathI e pUrane roke che. A che 'zIla' nuM teja. tyArabAda sItA kezano loca karI dIkSA le che ane sAthe tenA be putro paNa dIkSA le che. 189 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano sItArAma copAI" mAM AvA aneka udAharaNa jovA maLe che. kRtimAM aMte rAmanA bhAtRpremanuM kathAnaka ane pachI rAma dIkSA le ane kevaLajJAnano prasaMga Ave che, paNa ApaNe ahIM sItA pUratI ja vAta maryAdita karI hovAne kAraNe saMpUrNa kRtinA badhA saMdarbhone AvaryA nathI, saMkSipta nirUpaNa karyuM che. | (DaoN. sejala zAha maNibahena nANAvaTI vimensa kaoNlejanA gujarAtI bhASAnA adhyApaka ane vibhAgAdhyakSa che. "prabuddha jIvana' nA taMtrI che. teoe be pustako lakhyAM che - "muThThI bhItaranI AjhAdI' ane 'AMtarakRtitva ane gujarAtI kavitAmAM teno viniyoga' uparAMta gujarAtI padyavimarza : phAgu, bAramAsInuM saMpAdanakArya karyuM che.) -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano jainadharma kAryakAraNano dharma che. ahIM pazcAttApa mahattvano che. aneka sArA karmonA badalAmAM kharAba karmono kSaya nathI thato, e bhogavavA paDe che, paNa enI tIvratAmAM ghaTADo thAya che. bhAgye ja koI evI jaina kathA haze emAM paNa khAsa karIne muni bhagavaMta dvArA kahevAyelI ke jemAM caritrane mahattva na apAyuM hoya. jaina kathAomAM saMsAra tarapha dhRNA upajAvavA, zrotAomAM vairAgya preravA ane temane kAmavAsanAthI dUra karavA strIniMdA sArI peThe thatI hoya che. vArtAkAra jAte ja strIne kuTila ane durAcArI darzAve che. ahIM strInuM mAhAbhya karAyuM hovAthI strI AvA AropathI bacI gaI che. satI sItA dharmabodha pamADe che ane saMsAranI strIo mATe udAharaNa rUpa sAbita thAya che. sAmAnya rIte strIno dharma patinA pagale cAlavAmAM che, paNa ahIM vyaktitvane mahattva apAyuM che. Akhare saMsAramAM pati, bhAI e badhA ja saMbaMdho rAga nirmANa kare che. jayAre dharmanA mArge A badhA ja saMbaMdhothI mukta thaI paramane pAmavAnuM hoya che. sItA paNa rAma pratyenA potAnA rAgathI mukta thaI pati pahelA dIkSA le che ane rAmamAM hajI viraktino bhAva Avyo nathI. eTale sva pratyenI prathama pharajano eka vicAra paNa ahIM jovA maLe che. prasaMgopAta dharmabodha jovA maLe che tenuM eka udAharaNa, sAdha kahaI dhama sAMbhaLau, e saMsAra asAra, janamamaraNa vedana jarA, du:kha taNau bhaMDAra. kAcau bhAMDau nIra kari, jiNa vegI gali jAya, kAyA roga samAkulI, khiNa maI kherUM thAya. bIjali nau jhabakala jisyauM, jisyau nahIM nau vega. jIvanamaya jANau tisyauM, ulaTa vahaI uhega. + 190 - 191 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kathAnakomAM sadhdhodhanA spaMdano jayabhikhunI kathA devAnaMdA' mAM vyakta thato mAtRtvano mahimA - DaoN. sudhAbena niraMjana paMDyA -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano vIratattva prakAzaka maMDaLanA sthaLAMtarane kAraNe gvAliyara rAjyanA prakRti tattvothI bharyAbharyA zivapurI gAme ATha-nava varSa saMskRta, hindI, gujarAtI temaja aMgrejIno abhyAsa to karyo, paraMtu pote je kaMI pAmyA che te samAjane ApavAnuM potAnuM uttaradAyitva che ema samajI kalamane khoLe mAthuM mUkavAno dRDha nizcaya karI lekhanakArya jIvanaparyaMta cAlu rAkhyuM, ane mArgamAM AvatA avarodhone hasate cahere, oLaMgavAnuM svaracchAe svIkArI lIdhuM. 'bhikSu sAyalAkara' nA nAmathI potAnA guru vijayadharmasUrijInuM jIvanacaritra 1929 mAM racyuM, tyArathI emaNe kalama upADI te 1969 mAM thayelA emanA avasAna bAda ja aTakI. dharma ane mAnavajIvana vizenI UMDI, pAkkI samajane kAraNe emaNe haMmezAM hakArAtmaka abhigama rAkhI jIvananI mAtra UjaLI bAjune ja varNavavAnuM vicAryuM, jethI UgatI navI peDhIne jIvanarasa pAvAnuM ane enA saMskArane saMkoravAmAM sahAyarUpa banavAnuM kArya saraLatAthI karI zakAya. patrakAra tarIkenI lagabhaga cAlIsa varSanI kArakirdImAM 'gujarAta samAcAra', 'jhagamaga', 'jayahiMda', 'phUlachAba' temaja keTalAMka anya sAmayikomAM aitihAsika ane paurANika navalakathAo, jIvanacaritro ane vArtAo sameta 297 thI vadhu janakalyANamArgane cIMdhatI racanAo jayabhikhue ApI che. jaina zAstronA emanA UMDA adhyayanane kAraNe jaina kathAsAhityane samAjopayogI banAvavA mATe sadAcAra ane bodhaprada, bhAvasabhara kathAnakonA mULa AtmAne azruSNa rAkhI, tatkAlIna samAjanA pravAhane samajI, potAnA AgavAM arthaghaTano karI, emaNe sajjatA, samAnatA ane pratibaddhatAthI kalAtattvanI mAvajata karatAM karatAM sAhajiktAthI emAM tattvabodhane vaNI lIdho che. emAM AvatA saMvedanazIla saMvAdo vArtAne vadhu rasaprada banAve che. vArtA jIvana khAtara kalAnA AjIvana upAsaka rahelA bAlAbhAI vIracaMda desAI eTale 'jayabhikhkha' tarIke gujarAtI sAhitya jagatamAM jANItA ane mAnItA sarjaka. emaNe mAnavadharma ane mAnavakarmanA AgrahI banI rahI jaina dharmanA sAMpradAyika arthathI dUra jaI, sarvadharmasamabhAva tathA jIvanamUlyone apanAvI, potAnA saMparkamAM AvanAra saunA ane vAcakonA UrdhvagAmitAnA pathadarzaka banavAnuM zreya aMke karI lIdhuM hatuM. mAtra cAra varSanI vaye mAtA pArvatIbahenanI ciravidAyane kAraNe mAsI, pitA temaja anya kuTuMbIjano taraphathI maLelA saMskAre emanA jIvanadarzI abhigamane keLavavAmAM amUlya yogadAna ApyuM hatuM. jayabhikhkhanuM (1908 thI 1969) bALapaNa mosALa vIMchiyAmAM, prAthamika zikSaNa boTAdamAM tathA mAdhyamika kakSAno abhyAsa varasoDA ane amadAvAdamAM vItyA bAda munizrI vijayadharmasUrie sthApela 192 193 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano pravAhane khalela pahoMcADyA vagara emAM sanAtana satyonI gUMthaNI emanI gadyazailIno vizeSa che. mAtRtvanA samarpaNa jevA atizaya duSkara lAgatA kathAbIjane prakRti tattvonI sAkSIe 'devAnaMdA' vArtAmAM emaNe vikasita karyuM che. bhagavatI sUtra bhAga 3 nA zataka 9 mAM uddezaka 33 mAM A kathAnaka prApta thAya che. 1949 mAM prakAzita thayelI 'vIra dharmanI vAto' nA bIjA bhAgamAM samAviSTa che vArtAmAMnI 'devAnaMdA' eka vArtA che; jene 1986 mAM zrI jayabhikhkhuM sAhitya TrasTe 'vimala graMthAvali : 2' pustikArUpe pragaTa karI che. vizALa AkAzanI pUrvamAM udaya pAmatA bAla sUryanA pratApI avataraNanI sAthe sAthe pazcimamAM AthamaNI dizAe dRzyamAna thatA zazInuM tArAmaitraka racAtAM, koNa konAthI anugrahita che e rahasya akabaMdha rAkhatAM sarjaka 'devAnaMdA' vArtAnA AraMbhamAM ja aNasAra Ape che ke dharatI para evI keTalIya agamya ghaTanAo ghaTe che jeno bheda ukelavo azakya che. vaizAlI nagarInA zAkhAnagara kuMDagrAmanA brAhmaNavADAnI ane rajapUtavAsanI sUryazazI jevI zIlavAna, guNavAna, sauMdaryavAna ane atipremALa be sahelIonI udAttatA temaja mahAnatAne sarjake ahIM oLakhAvI che ane biradAvI che. cAra veda, pAMca ItihAsane chaThThA nighaMTumAM niSNAMta, vyAkaraNa, chaMda, gaNita, jayotiSa tathA sarvanItizAstro ane darzanazAstromAM pAraMgata evA paMDita koDAlagotrIya brAhmaNa RSabhadattanI bhAryA devAnaMdA jUInA phUla jevI sukomaLa, namaNI ane suzIla hatI to bIjI sUryavaMzI, IkavAku, kAzyapagotrIya kSatriya rAjA siddhArthanI rANI tathA rAjA ceTakanI bahena trizalAdevI, jAsavaMtInA puSpasamI tejasvI ane ojasvI kSatriyANI hatI. A baMne nArIratnonI -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano dehadRSTine emanA vyaktitva ane aMtaHsattvanA vizeSane ujAgara karatAM sarjaka ahIM suMdara saMkSipta zabdacitra ApyuM che. brAhmaNo ane kSatriyo vaccenA verajhera je samaye parAkASThAe hatA ane baMne potAne sarva vargomAM zreSTha samajatA hoI anyonyanA kSetromAM pagapesAro karI vaimanasya ane kaTutA hada bahAranI vadhArI cUkyA hatA. te samaye paNa devAnaMdA ane trizalAdevInA sahelI saMbaMdho akabaMdha rahyA hatA. sarjaka ahIM noMdhe che ke "AkhuM vizva raNanI zuSkatA dhAraNa karIne AganI jema bhaDabhaDa baLI rahyuM hatuM." (vimala graMthAvali : 2, pR.5) eka divasa potAne AvelA cauda suMdara svapronI ane tyArabAda pati RSabhadatta sAthe thayelA saMvAdanI vAta devAnaMdA zaramAtA zaramAtAM trizalAne jaNAve che ke potAne peTa dharma-cakravartI janmaze, e puruSazreSTha thaze, dharmano uddhAra karaze... amAre joIe... e mAro jAyo dharmane eka cakra karaze. jo AjathI kahI rAkhuM chuM ke enuM svapnabaLa evuM sUcaka che ke verImAM vahAla karAvaze, tArA kSatriyo paNa ene sanmAnaze, amArA brAhmaNo paNa ene pUjaze. kleza kaMkAsathI kSINa thayelI pRthvInI puNyalakSmIthI e vRddhi karaze' (pR. 8) A ekatvanI bhAvanAne prasthApita karavA roja roja laDatA zrotriyo ane kSatriyo vacce premasetu bAMdhanAra dharma-cakravartInA AgamananA eMdhANa sarjake ApyA che. sAMprata samayamAM samagra vizvamAM potAnI sarvoparitAne siddha karavA satata khelAtAM rahetAM yuddho tathA sarvatra pravartamAna dhArmika gerasamajo ane sAMpradAyika jaDatAne toDanAra AvA eka dharma-cakravartInI Aje anivAryatA che, je snehasetu bAMdhI mANasane jIvanakalyANano mArga batAvI zake. devAnaMdAnI jema trizalAne paNa sArA divaso pasAra thatA hatA. sagarbhAvasthAnA chellA divasomAM devAnaMdAne potAnAM aMgo haLavAM lAgatAM - 194. - 195 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano brAhmaNavADAnI eka DozImAne pUchatAM, koI adbhuta banAva banyo hovAnI zaMkA cittamAM saLavaLavA lAgI. A pheraphAra sakhIne jaNAvavA rAjamaMdira jatAM, AnaMda-utsAhano mAhola jotAM enI zaMkA deDha banI gaI. A dardabharI dvidhA trizalAne jaNAvatAM eNe kahyuM, 'mane lAge che ke mArA ja garbhanuM haraNa karIne devatAo tArAmAM sthApana karI gayA. devonI aciMtya zakti to tuM jANe che ne !' (pR. 15) pachI potAnI thApaNa samajIne e saMtAnane ucheravAnI jANe trizalAne anumati ApI ane saMtAnanuM nAma pote "vRddhimAna" nizcita karyuM hatuM, tene badale 'vardhamAna rAkhavAnuM sUcana karyuM. mAtA ane mAsInA vahAlamAM vardhamAna moTo thavA lAgyo. 'gerasamajanA goLA' jevI pRthvI para vera ane virodhanuM mAnasa dharAvanArA vijJasaMtoSI mANasonI kyAM khoTa che? emaNe vardhamAnane herAna karavAnA ane mAravAnA prayAso karyA paNa kALane jItavA janmelA A nirbhaya bALakano vALa vAMko na karI zakyA. eno kAMTo kADhI nAkhavA lokauzkeraNIthI AvelA aghorIne paNa lAgyuM ke A sAmAnya bALaka nathI - daivI bALaka che. A bALaka mAtra vIra nathI paNa mahAvIra che !' (pR. 22) A vaimanasyanA vAtAvaraNamAM devAnaMdAne bhaya raheto ke vardhamAnanI jayAM-tyAM jamavAnI Tevane kAraNe koIka ene bhojanamAM jhera to nahi ApI de ne ? atyaMta tAttvika pratyuttara ApatAM vardhamAne kahyuM, 'mA bhojananA jhera bhAre paDatAM nathI. e to, okI naMkhAya : paNa bhAvanAnA jhera ati bhAre che. enuM auSadha zodhavuM che...' (pR. 25) jyAre brAhmaNavADAnA zrotriyone sajA karavAno rAjakarmacArIone hukama maLyo tyAre devAnaMdAne lAgyuM ke A saghaLA anarthanI janetA pote che. eNe ja brAhmaNa juvAnonA manamAM saMdeha utpanna kare evuM vartana karyuM che. mATe - 196 -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano - zikSA potAne thavI joIe. eNe jAhera karI dIdhuM ke vardhamAna kSatriya che ane trizalAno jAyo che. pachI bALakanuM kaMI paNa aniSTa na thAya mATe devAnaMdAe mAtRtvano moha choDI daI vardhamAnathI moM pheravI lIdhuM. mAtRtvanI A kevI kaparI kasoTI ! A tyAganuM mUlya koNa AMkI zakaze? kAma, krodha, lobha, moha, mada ane matsara jevA zatruo sAthe laDavA vardhamAne saMsArI mAyAjALa choDI ane divya AtmAnI zodhamAM bAra bAra varSa tapasyA karI. tyArabAda gautama jevA agiyAra zrotriya ziSyo sAthe brAhmaNakuMDa gAmamAM AvI samosaryA tyAre vRddha thaI cUkelAM mAtA-pitA, devanaMdA ane RSabhadatta darzane doDyA. saMtAnahIna banI gayelI devAnaMdA animeSa nayane mahAvIrane tAkI rahI. te samaye enA kamakhAnI kasa tUTI ane vakSasthaLamAMthI dUdhanI dhArA vahevA lAgI. tyAM upasthita prajAjanoe UbhA karelA vivAdanA uttaramAM mahAvIra vardhamAna bolyA ke, "huM kharI rIte enA peTe ja pedA thayo chuM. e mArI mAtA che. varSonA viyoga pachI mane nIrakhI enA haiyAmAM chupAyelI snehadhArA dravI UThI che." (pR. 30) A vAta sAmAnyajananI samajanI bahAranI che. kAraNa vagaranA praznomAM zaMkA karI kacakacamAM samaya vitAvI jIvanane vyartha javA detAM mANasane, sarjaka jayabhikhkhuM, devAnaMdAne mahAvIre ApelA upadezanA mAdhyamathI samajAve che ke "loka prazaMsAmAM samabhAva sthApana kara ! prIti ne aprIti viSe samAna rasa dhAraNa kara ! tuM tarI jaIza. yAda rAkhaje ke tRpti karatAM tyAga moTo che, deha karatAM AtmA moTo che. saMsAra karatAM sneha moTo che. dIrghakALa sevelAM jJAna ane cAritra sivAya jAti ke kuLa koIne bacAvI zakatA nathI. karma mahAna che, kuLa nahi.' (pR. 32) devAnaMdAnI vArtA A sanAtana satyane, UgatI yuvA peDhIne deDhatAthI samajAvI enA anusaraNa mATe preraNA Ape che. - 1900 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sabrodhanA spaMdano 25 pavitra bheTa ane jAtismaraNane ujAgara karatI AdrakumAranI kathA - DaoN. madhubena jI. baravALiyA --jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano 'mahAbhArata' mahAkAvyanA eka mahattvanA pAtra karNanI vyathA A ja che ke pote sArathiputra tarIke oLakhAto hovAne kAraNe jIvanabhara apamAnita thato rahyo che. eNe kahyuM che ke - sUto vA sUtaputro vA, yo vA kovA bhavAmyaham | daivAyatta kule janma, madAyatta tu pauruSam // kayA kuLamAM ke jJAtimAM janma thavo e to IzvaranA hAthanI vAta che, paraMtu kevA karma karavA e mANasa pote nakkI kare che. tethI vardhamAna mahAvIranI vANI 'karma mahAna che, kuLa nahi' ne jo samAja ane A vizva svIkAre to yuddhanA mULa naSTa pAme. viSTimAM niSphaLatA maLatAM kRSNa jayAre karNane pAMDavapakSe AvavA samajAve che tyAre karNanA Akroza vyakta karatAM 'karNa-kuSNu" kAvyamAM kavi umAzaMkare lakhyuM che - 'ke hIna janme nava hIna mAnava ke hIna karme karI hIna mAnava. laDI rahyo huM ya samaSTi kAja samaSTimAM je sahu janama hINAM jIve, vaLI bhAvi viSaya jIvaze, e sarvanA janmakalaMka karo anyAya dhovA mathuM chuM svaraktathI.' ('prAcInA'). 'devAnaMdA' e jJAtio vaccenA vaimanasya ane jhaghaDAnI paristhitine aTakAvavA potAnA mAtRtvane samarpita karyuM e kathAbIja karmanI mahAnatAne saddhodhe che. (DaoN. sudhAbena paMDyA ema.esa. yunivarsiTInA guja.vibhAganA heDa opha DIpA. hatA. saMpAdaka ane saMzodhaka che. temane saMskAra pAritoSika arpaNa karavAmAM Avela.) - 198 - carama tIrthaMkara prabhu mahAvIranA kevaLajJAnamAMthI pragaTa thayela rahasyo, AgamamAM dazyamAna thAya che. bhagavAna mahAvIre sADA bAra varSanI utkRSTa tapa sAdhanAnA paripAkarUpe mana, vacana ane kAyAno pUrNa nigraha karI Atmasiddhi dvArA kevaLajJAna prApta karyuM ane te kevaLajJAnamAM je rahasyo anubhavyA, pragaTyA ane temAM jagatajIvone du:khI thatAM joyAM. karuNAnA karanArA prabhunA mukhAraviMdamAMthI prabuddha ane sahajatAthI bhavyajIvonA kalyANarUpa zreyano mArga pragaTa thayo. je zrutagaMgA vahI temAMthI ApaNane pAvana Agama maLyA. zrI sUtrakRtAMga eTale zrI sUyagaDAMga sUtranA 22 mAM adhyayanamAM AdrakumAranI vAta Ave che. zrI sUyagaDAMga sUtramAM jainadarzananI zreSThatAnuM nyAyayukta varNana karavAmAM AvyuM che. - 199 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano AtmajJAnanI prApti pachI jayAre sAdhaka Atmazuddhi karavAno puruSArtha upADe che tyAre te jagatanA aneka darzanomAM aTavAya che. AtmajJAna prApti mATe kevA prakArano puruSArtha karavo ke jethI huM Atmasiddhi prApta karI zakuM. Avo prazna jyAre UThe che tyAre jagatanA aneka dharmo, darzano ane aneka prakAranI mAnyatAo tenA mAnasamAM UThe che, ane jayAre AvA prakAranI vicAraNAo tenA manamAM jAge che tyAre te jagatanI aneka mAnyatAonuM te darzana kare che tyAre ghaNI vAra sAdhaka aTavAI jAya che ane jayAre te aTavAI jAya tyAre aneka prakAranA prazno tenA hRdayamAM udbhave che ke mAre zuM karavuM? AvA saMjogomAM bhagavAna mahAvIra upakAraka dRSTibiMdu Ape che. jagatanA aneka darzano - mAnyatAo jagatanI aneka prakAranI AtmazuddhinI mAnyatAomAM sarvajJa prabhu mahAvIre yogya dizA kevI hovI joIe tenuM pUrNa nirUpaNa zrI sUyagaDAMga sUtramAM kareluM che. jagatanA anya darzanothI jainadarzana kyAM ane kevI rIte alaga paDe che, tenA kAraNo zuM che ane jainadarzananI viziSTatAo zuM che tenuM atyaMta upakAraka varNana sUyagaDAMga sUtramAM Ave che. aneka dharmonI mAnyatAothI jainadarzananI mAnyatA kevI rIte alaga paDe che tenI upara vizeSa varNana A sUyagaDAMga sUtramAM Ave che. A sUtramAM naraka ane narakanI vedanAnuM varNana ane bhagavAna mahAvIranI vilakSaNatAonuM varNana A sUtramAM Ave che. aneka dharmaabhyAsu AtmAo, tattvaciMtana karatA AtmAo mATe sUyagaDAMga sUtra pUrNa tattvaciMtananI dazAo pragaTa kare, jyAre koIpaNa AtmA pUrNapaNe ciMtana dizAmAM AgaLa vadhe che tyAre te vividha prakAranI mAnyatAmAM aTavAI na jAya tevA dRSTibiMdu A sUtramAM maLe che. - 200 -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano A AgamamAM AdrakumAranI kathA dvArA saMyama pahelAM bhaviSyavANI thayela ke tuM dIkSA bhale le paNa tArA 12aa (sADA bAra) varSanA bhogavalI karma bAkI che te bhogavavA saMsAramAM pAchuM AvavuM paDaze ne tema ja thayuM. Agamano Achero paricaya pAmyA pachI have ApaNe AdrakumAranI rasaprada kathA mANIe. zrI AdrakumAra Adraka (hAlanuM arabIA) dezanA rAjakumAra hatA. ekavAra arabadezanA vepArIo rAjagRhI nagarImAM AvatA, zreNikarAjAne Adraka rAjA taraphathI bheTa dharI. abhayakumAra maMtrIe vaLatI bheTa tarIke eka patra ne peTI ekAMte vAMcavA ne kholavAnI zarate AdrakumAra mATe mokalAvI. peTI ughADatA rajoharaNa Adi dharmakaraNInA upakaraNo joyA. navAI pAmIne vicAre caDatAM jAtismaraNazAnathI pUrvano sAmayika nAme kaNabIno bhava joyo ne jANyo. baMdhumatI nAme patnI hatI. baMnee saMyama lIdhela, pachI baMdhumatI sAdhvIjIne jotAM mana calita thatAM sAdhvIjIe temane sthira karavA prANa tajayA. pazcAttApa karIne pote devalokamAM gayA. tyAMthI cyavI AdrakumAra thayA. have te sAdhanA pUrI karavI tema nizcaya karI pitA pAse AjJA mAgI, paNa na maLatA azva khelAvavAnA bahAne samudrakinAre jaI, taiyAra rAkhelA vahANamAM besI jaI, bhAratanA lakSmIpura nagare utarI svayaM dIkSA letA deve (mitra deva thayelo) kahyuM : "dIkSA na lo. hajI tamAre bhogAvalI karma bhogavavAnA bAkI che." paNa te devavANI na gaNakAratAM sAdhu banI vicaravA lAgyA. ekaveLA vasaMtapura padhArI maMdiramAM dhyAnamAM UbhA che, tyAre tyAMnA dhanadatta zeThanI putrI zrImatI je pUrve baMdhumatI hatI; te sakhIo sAthe darzana karIne thAMbhalo pakaDavAnI ramata ramI rahI hatI. AchA aMdhArAmAM thAMbhalo - 201 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano dhArI munine vaLagatAM te bolI, "A mAro vara" tyAre pharI deve kahyuM, "yogya thayuM" paNa ArdrakumAra muni to hAtha choDAvI turata cAlyA gayA. jatI vakhate muninA pagamAM raheluM caLakatuM padmacihna zrImatIe dhArIne joI lIdhuM. ghera jaI mAtApitAne kahyuM ke have to te ja mArA A bhavanA pati. - sAdhusaMtone mATe dAnazALA kholI zrImatI pratIkSA karavA lAgatA, bAra varSe AdrakumArane padmanA cihnathI oLakhIne potAnA AvAsamAM laI jaI oLakhANa ApI. tyAre deve trIjI vakhata kahyuM ke tamAre bhogAvalI karma bAkI che tethI zrImatI sAthe lagna karI lo. bAra varSa saMsAramAM rahevAnI zarata karI lagna karyA. eka putra thayo. bAra varSa pUrA thavAnI rAtrie zrImatI reMTiyo kAMtavA besatAM, putre kAraNa pUchatAM kahyuM, "savAre to tArA pitA cAlyA jaze pachI gujarAna calAvavA kAMIka to karavuM paDaze ne ?" putre palaMgamAM sUtelA pitAne kAMtelA tArathI bAMdhavA mAMDyA. pitA jAgI jatAM pUchyuM ke A zuM kare che? "tamane bAMdhuM chuM. savAre nahi javA dauM." putranI A bALaceSTA joI AdrakumAre tAra gaNatA bAra thayA. "jA, tArI mAne kaheje ke bIjA bAra varSa rahIza." Ama, covIza varSamAM bhogAvalI karma khapAvI, pharI svayaM dIkSA laI prabhu mahAvIranA darzane jatAM mArgamAM gozAlaka, bauddha matavALA, sAMkhyamatI ne hasti tApasa sAthe tattvacaryA thAya che. te badhAnI mAnyatAnuM nirAkaraNa karIne vItarAgamArganI sthApanA kare che. prabhunA darzana karI, abhayakumArane vairAgya pamADI duSkara tapasyA karI AyuSya pUrNa thatAM pahelA devalokamAM gayA che. tyAMthI avI manuSyabhava pAmI mokSe jaze. moTI sAdhuvaMdanAmAM pU. jayamalajI ma.sA. AdrakumArano uttama vaMdanIya puruSa tarIke ullekha karyo che. -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano jaina kathAnakonI khAsiyata e che ke temAMthI viziSTa sabodhanA spaMdano pragaTa thAya che, je mAnavInA jIvanane navI dizA batAvavA sakSama che. abhayakumAre AdrakumArane dhArmika upakaraNonI bheTa mokalI, je bheTa dvArA tenA jIvananI dazA ne dizA badalAI gaI. Adarza bheTa dvArA mitra sanmitra banI zake che tenuM A javalaMta udAharaNa che. A bheTanA upakaraNo AndrakumAra mATe jAtismaraNajJAna pragaTAvavA nimitta bane che. mati ane zrutajJAna parokSajJAna che, je satparuSo pAsethI sAMbhaLIne ke sanzAstro vAMcIne prApta thAya che. jAtismaraNajJAna matinI nirmaLatAne kAraNe thAya che. A jJAnane kAraNe pUrva bhavo jJAnamAM jaNAya che. A jJAna prAthamika dazAmAM parokSa che ane utkRSTa dazAmAM pratyakSa che. jo ApaNI mati nirmaLa hoya to bhaviSyanI dizA maLI zake. ahIM bodha ane preraNAdAyaka vAta e che ke pUrve ArAdheluM kyAMya jatuM nathI. pUrve AdrakumAre baMdhumatI sAthe saMyama lIdho. jAtismaraNajJAna thatAM adhUrI rahelI ArAdhanA A bhavamAM AgaLa vadhAravA saMkalpa karyo. Ama, jainakathAonuM prayojana manaHraMjana nathI paNa te dharmanA UMDA rahasyo ughaTita karI ane jIvanamAM sambodhanA spaMdano pragaTAve che. | (jaina dharmanA abhyAsu muMbaI sthita DaoN. madhubahena sohama maMDaLa' sAthe saMkaLAyelA che. temanA saMpAdita traNa pustako pragaTa thayAM che.) - 202 - + 203. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kathAnakomAM sadhdhodhanA spaMdano 6 zrI mANibhadravIranuM kathAnaka - kanubhAI zAha -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano paramopakArI paramAtmAnA jinazAsanamAM samyakdRSTi deva-devIonuM sthAna ghaNuM mahattvanuM che. deva-devIonI sthApanA paraMparAgata che. pUrvAcAryoe tapa-japa karI, maMtra ArAdhI zrI mANibhadravIrane samakitadhArI jANI jainazAsana adhiSThAyaka deva tarIke sthApita karyA che. bhUtakALamAM je avaMtInagarI tarIke oLakhAtI hatI, madhyakALamAM jenI oLakha ujainI tarIke thatI, te Aje ujajaina tarIke oLakhAya che. jaina sAdhu-saMtoe A bhUmine pavitra banAvelI che. vikramAditya, kavi kAlidAsa ane rAjA bhatRhari jevA rAjAo ane kavio thaI gayA. ebhuta ane AkarSaka jinamaMdironI sAthosAtha anya dharmanA devamaMdiro, zivamaMdiro, Azramo, dharmazALAo, pauSadhazALAothI A nagarI zobhatI hatI. A nagarInI jAhojalAlI vistarelI hatI. A dharmanagarI ane aitihAsika nagarImAM vikramanA soLamA saikAmAM dharmapremI sukhalAla zeTha ane kasturIbAInuM kuTuMba vasatuM hatuM. sukhalAla zeThano parivAra pahelethI ja zvetAmbara mUrtipUjaka saMpradAyano anuyAyI hato. bhakti ane ArAdhanAthI temanuM jIvana bharyuM bharyuM hatuM. A daMpatIne badhuM ja sukha hovA chatAM 'khoLAno khuMdanAra koI na hatuM. varSo bAda eka divasa zeThane tyAM sonAno sUraja Ugyo. pUrvabhavanA koI puNyodaye zeThANIe tejasvI putraratnane janma Apyo. e maMgaladina hato - vi.saM. 1541, mahAsuda 5 eTale ke vasaMtapaMcamI, janmanI khuzAlImAM maMgaLamaya gIto gavAyAM, nagaramAM mIThAI vaheMcAI. saunI khuzIno pAra na hato. phoIbAe tenuM nAma pADyuM "mANeka'. kathAnakanA sarjakano paricaya: magaravADIyA zrI mANibhadravIra dAdA kathAnakanA sarjaka che zrI kanubhAI epha. valANI. lekhake A pustaka sau prathama lesTara jaina samAjanA upakrame prasiddha karyuM hatuM. A pustakanI satata mAMga rahetI hoI tenI cha AvRttio prasiddha thaI che. A lekhakazrInA nAnA-moTA sattara jeTalAM pustako pragaTa thayAM che. deza-videzamAM lekhake bhArata, TAnjhAnIyA, kenyA, nAIrobI, laMDana Adi pradezomAM zrI mANibhadravIranA pUjano bhaNAvyA che. jyAM jayAM pUjano bhaNAvyA che tyAM koIne koI vIradAdAno nAno-moTo prabhAva jovA maLyo che. lekhakane paNa parokSa rIte - svapnathI, phuraNAthI camatkAro ane anubhavo thayA che. - 204 - - 205 - Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano mANeka abhyAsamAM hoMziyAra hato, dhArmika jJAna paNa meLavyuM. jinamaMdire pUjA karavA jato. yuvAnavaye AvatAM ja pitAnI dukAnano kArabhAra paNa saMbhALyo. mAtA-pitAe mANekamAM saMskAranuM siMcana karavAmAM kazuM bAkI rAkhyuM na hatuM. sukhamaya divasomAM eka karuNa ghaTanA banI. premALa pitA sukhalAla zeThanuM avasAna thayuM. mANeke pitAnuM zirachatra gumAvyuM. yuvAna mANekazAnI vyApArI tarIkenI kIrti comera prasarI hatI. mAtAne lAgyuM ke have mAre enA lagna karavA joIe. dhArAnagarInA zeTha bhImajIbhAI zAhanI rUpa-guNa-kalA ane vinaya-vivekathI zobhatI putrI lIlAvatI (urphe lakSmI) sAthe mahA suda 7 ne somavAranA zubha divase mANekazAnA lagna thayA. lIlAvatI ghaNI hoMziyAra hoI gharano kArabhAra saMbhALI lIdho ane vinayavivekathI mAtAnuM hRdaya paNa jItI lIdhuM. kuTuMbano vyavahAra sArI rIte cAlI rahyo hato tevA samaye eka ghaTanA banI. vi.saM. 1563mAM loMkAgacchanA AcArya zrI padmanAbhasUrijI urjanamAM padhAryA. A gacchanA yatio mUrtipUjAno sadaMtara virodha karatA. paththaramAM vaLI paramAtmA padhAratA haze? mUrtipUjA e DhoMga che, zAstrokta nathI. mANeka zAha emanA pravacanothI prabhAvita thayA. zrI mANeka zAha mUrtipUjAnA kaTTara virodhI thayA. varSothI majabUta thayelI zraddhA kaDaDaDabhUsa karatI tUTI gaI. mANeka zAhe darzana-sevA-pUjA badhuM baMdha karyuM. tethI teno moTo AghAta emanI mAtA ane patnIne lAgyo. emanA AvA parivartanathI mAtAe kaDaka niyama lIdho ke "jayAM sudhI mAro putra jinapUjA cAlu na kare tyAM sudhI mAre che vigaIno tyAga.' patnIe A vAta jANI tyAre eNe paNa cha vigaIno tyAga - jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano eka divasa potAnI patnI lIlAvatIe samaya-saMjogo joI mANeka zAhane mAtAjInA AvA kaDaka niyamanI vAta karI ane emanI tabiyata dhIme dhIme bagaDatI jAya che. mAtAnA ApaNI upara asaMkhya upakAra che. tethI mAtAjInuM duHkha dUra karavuM joIe. mAtAjInI vyathAnI vAta sAMbhaLI mANekazA temanI pAse turaMta gayA. mAtAjInI pAse dhrusake dhrusake raDyA ane potAnA A kAryanI kSamA mAgI. mAtAe putrane jinapUjA cAlu karavA samajAvyA paraMtu teo sahamata na thayA. A ja arasAmAM vi.saM. 1564 mAM mahAprabhAvaka AcArya zrImad vijaya hemavimalasUrijI potAnA ziSyo sAthe A nagarImAM padhAryA. AcArya bhagavaMte kaThora tapasyA AdarI hatI. tethI mAtAe mANeka zAhane gurubhagavaMtane pAraNuM karavA potAnI pauSadhazALAmAM padhAravA vinaMtI karavA jaNAvyuM. mANeka zAhanI vinaMtIthI gurudeva pauSadhazALAe ziSyo sAthe padhAryA. gurudevanA vyAkhyAnathI zrI mANeka zAha prabhAvita thayA. gurudeva jJAnI che ema jANI potAnI zaMkAnuM samAdhAna karavA jaNAvyuM. gurudeva pAse zaMkA vyakta karatAM jaNAvyuM, "mUrtipUjA zAsasaMmata che ke nahi ?" gurudeva jaNAvyuM, "mUrtipUjA e zAstrasaMmata che. bhagavatIsUtra, rAyapaNeNI sUtramAM mUrtipUjAne sArI rIte varNavavAmAM AvI che. jinapUjA ane jinAgamanuM zaraNuM levAthI pApano, karmano ane janmano kSaya thAya che." AcArya bhagavaMtanI vANInI mANekazA para jAduI asara thaI ane emanA jIvanamAM parivartana lAvI dIdhuM. mANekazAe pUrvavat ullAsapUrvaka jinapUjA cAlu karI dIdhI. mAtA ane patnI atyaMta khuza thayA. guru mahArAja tyAMthI vihAra karI AgrA gayA. karyo. * 206 - - 200 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano - -jaina kathAnakomAM sambodhanA spaMdano mANekazAno vepAra dhamadhokAra cAlavA lAgyo. lakSmInI vRddhinI sAthe emaNe dAnagaMgAno pravAha paNa vadhAryo. mANekazAne vyApArArthe AgrA javAnuM thayuM. AgrAnA mukhya jinAlayamAMthI bahAra nIkaLatAM ja samAcAra maLyA ke potAnA upakArI gurudeva pU. hemavimalasUrijI ma. sAheba AgrAmAM cAturmAsArthe rokAyA che. mANekazAha gurumahArAjane vaMdana karIne temanI pAse beThA. gurumahArAja pAsethI jANyuM ke zatruMjaya mAhAbhya graMthanA AdhAre pravacano cAle che. mANekazAhane zaMtrujayanI yAtrA bAkI hatI eTale emane manamAM thayuM ke jAtrA jayAre javA maLaze tyAre kharuM. atyAre tIrthano mahimA jANavA mANekazAha cAturmAsa mATe AgrAmAM rokAyA. gurubhagavaMtanA zrImukhe sAMbhaLyuM ke "zatruMjaya tIrtha zAzvata che, anaMtA AtmAo mokSe gayA che, enA darzana karavAthI prANInA pApa-samUhono nAza thaI jAya che." zatruMjaya vize kahevAyuM che ke, ekekuM DagaluM bhare, zetrujA sAmuM jeha, RSabha kahe bhavakoDanA karma khapAve teha." zetruMjayano mahimA sAMbhaLIne zetruMjayane bheTavAnA emanA koDa vadhatA jAya che. mANekazAhe Aso suda paMcamInA dine zatruMjayanI yAtrA upavAsa sAthe pagapALA karavAnI daDha pratijJA lIdhI. cAturmAsa pUrNa thayuM. vi.saM. 1565 nA kArtika vada ekame prabhujInA darzana karI, guru bhagavaMtanA AzIrvAda laI siddhagirIjInI zubha yAtrA karavA prayANa AdaryuM. AgrA saMghe paNa bhAvabhInI vidAya ApI. mANeka zAha rAtadivasa joyA vinA cAlatA ja rahyA. rastAmAM AvatI aneka muzkelIo pAra karatAM karatAM rAjasthAnanI hada vaTAvI gujarAtanI dharatI para paga mUkyo. pAlanapura thaI siddhapuranI pAse AvelA magaravADAnA pradezamAM AvyA. A jagyAe e samaye gADha jaMgala hatuM. tyAM cora-lUMTAruono satata bhaya raheto hato. A jaMgalamAMthI pasAra thatAM mANekazAne joIne corone lAgyuM ke zeTha pAse mAla lAge che. zeThane UbhA rahevA ane potAnI pAsethI mAla ApI devA jaNAvyuM. paraMtu zeTha to potAnI dhUnamAM ja hatA ane emane AjubAjunuM kaMI bhAna hatuM nahi. zeTha UbhA na rahetAM coroe zeThanA zarIra para jorathI talavArano ghA karyo. eka zarIra, be ghA ane traNa TukaDA. jaya zatruMjaya, jaya AdinAtha bolatAM ja zeThanA prANa cAlyA gayA. emanuM zarIra mastaka, dhaDa ane paga - ema traNa bhAgamAM vaheMcAyuM. e divasa hato vi.saM. 1565 poSa vada 14 no. aMta samaye paNa zubha bhAva TakAvI rAkhanAra zeTha mANekazAhanuM vIrocita mRtyu thayuM. bhuvanapatimAM vyaMtara nikAyanA chaThThA Indra zrI mANibhadra yakSa tarIke teo utpanna thayA. jeo devagatimAMthI manuSyabhavamAM AvI, zuddha cAritra pALIne kevaLajJAna pAmI muktigAmI banaze. loMkAgacchanA yatione samAcAra maLyA ke pU. zrI hemavimalasUrijIe zeTha mANekazAne punaH dharmamAM sthira karyA che. A jANIne teo hemavimalasUrijI pratye bhayaMkara IrSyA dharAvatA thaI gayA ane pU. hemavimalasUrijInA sAdhuone khedAnamedAna karavA zrI padmanAbhasUrie kALA-gorA bhairavane pratyakSa karI pU. hemavimalasUrijInA sAdhuone eka pachI eka khatama karavA AjJA karI. hemavimalasUrijInA sAdhuo eka pachI eka ema dasa divasamAM dasa sAdhuone paraloka bhegA karI dIdhA. 208 - 209 2 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sadbodhanA spaMdano zrI hemavimalasUrijIe A bhayaMkara ghaTanA aTakAvavA mATe potAnA tapanA prabhAve zrI mANibhadravIrane pratyakSa karyA. zrI mANibhadravIre kALAgorA bhairavane AvuM nIca kRtya baMdha karavA jaNAvyuM, paNa teo na mAnyA. eTalA mATe temaNe temanI sAthe yuddha karIne temane harAvIne A upadrava dUra karyo. AcArya bhagavaMta pU. zrI hemavimalasUrijI ma. sAhebane vinaMtI karI ke "Apa hAla je rAyaNa vRkSa nIce birAjamAna cho, te jagyAe mAro deha nizceSTa banyo hato. tethI A sthaLe mArA paganI piMDInI sthApanA karAvo. ApazrI maMtrAkSaro dvArA tenI pratiSThAvidhi karajo." AcArya bhagavaMte temanI vinaMtIno svIkAra karyo ane jaNAvyuM, "he mANibhadravIra ! bhaviSyamAM samasta tapAgacchane koI takalIpha na Ave te mATe tame sadaiva jAgRta rahezo ane sahAyaka banajo." zrI mANibhadravIra ATalI TakoramAM emanuM badhuM kartavya samajI gayA. AcArya zrI hemavimalasUrijI ma. sAhebe saM. 1985 nA mahAsuda pAMcamanA zubha muhUrte magaravADA gAmanI bahAra paganI piMDInI pratiSThAvidhi karI sthApanA karAvI. magaravADIyA vIra tarIke temano mahimA Aje paNa prasiddha che. AcArya bhagavaMte A pratiSThA prasaMga bAda jinazAsananA adhiSThAyaka mANibhadradevane 'tapAgaccharakSaka' tarIke padavI arpaNa karI. zrI mANibhadravIra dAdAnA traNa mukhya sthAna che : (1) magaravADA : paganI piMDIo pUjAya che. (2) AgaloDa : dhaDanI pUjA thAya che. (3) ujjaina : ziranI pUjA thAya che. * 210 2 jaina kathAnakomAM sadbodhanA spaMdano zrI mANibhadravIranA camatkAro Aje paNa avAranavAra sAMbhaLavA maLe che. kathAnakano sadbodhaH durlabha evo mAnavabhava maLyo che tene veDaphI na nAMkhatA tenA vaDe muktine pAmavAnA je je prayatno karavA paDe te karI laIe to ja mAnavajIvananI saphaLatA che, enI bhavyatA che. jaina kuLamAM janmelAM badhAM ja manuSyo cAritra aMgIkAra na karI zake, paraMtu saMsAramAM rahIne paNa sadkAryo dvArA potAnuM jIvana evI rIte jIve ke tenI suvAsa cAre tarapha prasare ane prabhue batAvelA mArge cAlIne potAnuM bhAvi suMdara rIte nirmANa karI zake che. AvuM ja kaMIka zrI mANibhadravIranI kathA dvArA ApaNane samajAya che. zrI mANibhadravIra eka sAmAnya mAnavI ja hatA paNa saMkalpa ane zraddhAnA baLathI zuM thaI zake che tenuM A eka sacoTa udAharaNa che. sAmAnya mAnavI je bhUla kare evI ja bhUla mANeka zAhe AcAryazrI padmanAbhasUrijIno upadeza grahaNa karIne karI. A gacchanA sAdhuo mUrtipUjAnA virodhI hatA. emaNe evo upadeza Apyo ke mUrtipUjA e zAstrokta nathI paNa DhoMga che. vAraMvAra A sAMbhaLavAthI mANekazAhe mUrtipUjAno tyAga karyo. derAsara temaja upAzraye javAnuM baMdha karyuM. tyArabAda AcArya bhagavaMta zrI hemavimalasUrijInA saMparkamAM AvyA ane temanA upadezathI mUrtipUjA zarU ane derAsara - upAzraye pharIthI javAnuM zarU karyuM. mAnavI bhUla kare te samajAya paNa karelI bhUlane sudhArIne sAcA mArge pAcho vaLe te mahAmAnava banI zake che. 211 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sabrodhanA spaMdano -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano dhyAna, sAdhanA ane ArAdhanA jIvane kyAMyathI kyAMya lAvIne mUkI de che. jJAnIoe sAcuM ja kahyuM che ke "jevI mati tevI gati." zrI mANekazAha zrI zetruMjayanA dAdAnuM raTaNa karatAM karatAM mRtyu pAmyA ane bhuvanapatimAM vyaMtara nikAyamAM chaThThI indra zrI mANibhadra indra tarIke utpanna thayA. koInA upakArano badalo jyAre samaya Ave tyAre savAyo vALavo te mAnavInuM sAcuM kartavya che. zrI mANibhadravIre jANyuM ke mArA pUrvagurudeva muzkelImAM che, temanA sAdhuone mRtyunA mukha sudhI pahoMcADe che, tyAre te samayasara emane sahAya karIne potAnuM pUrvabhavanuM RNa adA kare che. jinezvara paramAtmAnA zAsana para jene zraddhA hoya, supAtrane dAna devAtuM hoya, sAdhu-sAdhvI bhagavaMtonI vaiyAvacca karAtI hoya tevo zrAvaka muktipadane pAmato hoya che tevuM mANekazAhanuM ujajavaLa deSTAMta sahunA jIvanane preraNA pUrI pADe che. bAhubalInI vizva prasiddha pratimAnA abhiSekanI kathA - DaoN. reNukA poravAla noMdha : lekhakazrI kanubhAI epha. valANIe pa. pUjayapAda zrI azokacaMdrasUrijI pAse saMyamamArga svIkAryo che. have teozrI pa.pU. paMDita munizrI virAgazekhara ma. sAheba (DahelAvALA) tarIke oLakhAya che. kathAparicaya: bAhubalI ane bharata baMne RSabhadevanA putra hatA. cothA ArAnA yugalika kALanI A vAta che. RSabhadeve moTA putra bharatane ayodhyA ane nAnA bAhubalIne takSazilA - podanapuranuM rAjaya vaheMcI ApyuM. paraMtu pAchaLathI bharatane cakravartI rAjA thavAnI abhilASA jAgatAM atulya baLavAna bAhubalI sAthe yuddha karyuM. bAhubalInA eka ja prahArathI bharatanuM mota nizcita ja hatuM chatAM teNe moTAbhAI para hAtha ugAmavAne badale e ja hAthathI loca karavAnuM vadhu pasaMda karyuM. dIkSA bAda eka ja sthaLe takSazilAmAM ghora tapa karyuM. zarIra para velIo vIMTaLAI gaI, paraMtu manamAM je ahaMkAra bharAyo hato tene kAraNe e kevaLajJAnathI vaMcita rahyA. bAhubalIne tyArabAda bahenonI mArmika Takora samajAtAM eNe bhAIne maLavA jevo paga upADyo ke tarata emane kevaLajJAna - 213 (jaina dharmanA abhyAsu amadAvAda sthita kanubhAI zAha e gujarAta vidyApITha, amadAvAda tathA mahAvIra ArAdhanA kendra, kobA vageranA graMtha bhaMDAramAM sevA pradAna kare che.) - 212 - Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano thayuM. bharata rAjAe bAhubalInI pratimA podanapuramAM bharAvI hatI, paraMtu e kALakrame naSTa thaI gaI. tyArabAda lagabhaga pAMcamI sadImAM elorA ane badAmI vagere guphAomAM enuM nirmANa thayuM paNa vizvamAM addabhuta kahI zakAya evI pratimA dasamI sadImAM zravaNabelagolAmAM sthApita thaI. ahIM zravaNano artha zramaNa thAya. Ama, zravaNabelagolA arthAtu jayAM zramaNo rahetA hoya tevuM sthAna. uparokta bAhubalInI dasamI sadImAM nirmANa pAmela ajoDa pratimAnI kathA ghaNI ja advitIya ane rocaka che. e pratimAnA nirmANa mATe karNATakanA mahAamAtya cAmuMDarAye ghaNA prayatna eka zilpIne zodhyo. e ghaNo vicitra svabhAvano hato, paraMtu zilpI tarIke enI barAbarI karanAra bhAgye ja koI hatuM. eNe taiyAra karela pratimA, ene sthApita karanAra cAmuMDarAya ane prathama abhiSeka karanArI zrAvikAnI bodhadAyaka kathA atre prastuta che. saMkSipta kathA : Agama kathA pramANe caMdragupta maurya jainadharmI hatA. AcArya bhadrabAhunI bAra varSIya dukALanI bhaviSyavANI sAMbhaLI saMgha sAthe sahu karNATaka zravaNabelagolAmAM AvyA. A zahera vidhyagiri ane caMdragiri be nAnA pahADonI vacamAM che. ahIM jainonI vasAhata pahelethI ja hatI. mATe sAdhusaMghanI gocarI pANInI vyavasthAmAM koI muzkelI naDI nahIM. A sthaLethI ja tAmila, AMdhra , zrIlaMkA, kerala vagere dezomAM jainadharmanA ghaNA pracAra sAdhumahArAjAo ane saMghe karyo hato ema bAvIsaso varSa prAcIna, paMcyAzIthI vadhu brAhmI bhASAnA zilAlekhone AdhAre ItihAsakAro kahe che. te samaye dakSiNamAM sarvatra jainadharma hato. caMdragiri pahADI para caMdragupta maurye saMlekhanA lIdhI hatI. 214 -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano Aje paNa sAdhuonA rahevA-sUvA mATenI zaiyAo ghaNe sthaLe joI zakAya che. dasamI sadImAM thayelA mahAamAtya cAmuMDarAye mAtAnI icchAnusAra bAhubalInI vizALa pratimAnuM nirmANa karavAnuM nakkI karyuM. temanuM apara nAma gommaTa hatuM. eka dhUnI zilpI maLyo paNa teNe zarata mUkI ke pratimA nirmANa karatAM je bArIka raja nIkaLe enuM bhArobhAra sonuM pradhAnamaMtrI tene Ape. enI zarata maMjUra thaI ane kAma AgaLa cAlyuM. zilpI thoDo lobhI jarUra hato, paraMtu sAthe sAthe uttama kArIgara hato. bAhubalInI pratimA kaMDAravA mATenA zilAkhaMDana kendra banAvI, bAkI sthAnane samatala karatAM ene rAtadivasanI paNa sudha rahI nahIM. jotajotAmAM cALIsa hAtha UMcI ane covIsa hAtha pahoLI pratimA kaMDAravA mATenI zilA taiyAra karI. haju sudhI amAtya cAmuMDarAya ene pradhAna tarIke maLyA nahotA. haMmezAM sAdA vezamAM ja teo nirIkSaNa mATe AvatAM. zilpInuM nirmANakArya AgaLa cAlatuM hatuM. pratimAnA vizALa netra, chAtI, bAhu sAthe velIo vagere taiyAra thaI gayA hatA. teNe tarata ja mAtAne zilAcUrNathI bharelA thelAo batAvatAM kahyuM ke, "mA, amAtyajI mane A zilAcUrNanA vajananuM sonuM Apaze." jevo zilpIe paththaranI raja batAvavA thelAmAM hAtha nAMkhyo ke enA hAtha-paga zithila thaI gayA. zilpI khUba DarI gayo kAraNa ke pratimAnuM ghaNuM kArya bAkI hatuM. amAtya cAmuMDarAya tarata ja hAjara thayA. zilpIne oLakhANa ApI pairya baMdhAvyuM. badhA nemicaMdrAcAryajI pAse AvyA. temaNe zAsanadevInI mAphI mAMgavAnuM jaNAvatAM, te mujaba karavAthI zilpInI zithilatA gaI ane sAro thaI gayo. bhagIratha kArya pUrNa thayuM. AvuM apratima kArya karatAM tenA mananI AMtarika sthiti badalAI. te nirmohI, kaSAyarahita banyo. vizva - 215 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano prasiddha mUrtinuM nirmANa karatAM tene dunyavI koIpaNa vastunI spRhA na rahI. pratiSThAnI pUrva rAtre bAhubalInI pratimA pAse dhyAna lagAvI paroDha sudhI e besI rahyo ane te samaye phakta pratimAnA caraNomAM kannaDa, tAmila ane marAThI bhASAmAM 'zrI cAmuMDarAya ne karavAmA' eTaluM ja aMkana karI bAhubalIjIne vaMdana karI e sthAna sAthe potAno nAto tyAM ja mUkI ekalo cAlI nIkaLyo. koIpaNa sthaLe potAnuM nAma ApyuM nahi. amAtya cAmuMDarAya pratiSThAnA divase saparivAra padhAryA. teo vicAratA hatA ke "A jagataprasiddha vidhividhAna sahita nirmita thayela vizALa bAhubalInI apratima sauMdarya nikhAratI pratimAnA kartA tarIke potAnuM nAma haze.' amAtyajInA manamAM ahaMbhAva utpanna thayo ke emaNe nirmANa karela AvI abhuta pratimA jevI anya koI banAvI zakaze nahi. mahAmastakAbhiSeka cAlu to karavAmAM Avyo paraMtu sahunA Azcarya vacce abhiSekanuM dUdha prabhunA vakSa:sthalanI nIce pahoMcatuM na hatuM. eka sahasathI vadhu dUdhanA ghaDAthI abhiSeka karAyA paraMtu dUdha pratimAnA mastakathI AgaLa sparzavAne badale dUrathI ja vahetuM hatuM. je bAhubalIe akhaMDa dhyAnasAdhanA karI mAna kaSAyano sarvathA tyAga karyo enI mUrti nirmANa tathA pratiSThAmAM jagadIzvara vizvakarmAne abhimAna ke mAnano aMza paNa maMjUra hato. mATe amAtyajI abhiSeka pUrNa karavA tarata ja enA upAya zodhavA lAgyA. ciMtita amAtya mAna kaSAyathI upara uThyA. ekatra thayela mAnava maherAmaNa para najara nAMkhI. to temaNe eka dezya joyuM. eka ati vRddha zrAvikA nALiyeranA vATakA-gullakamAM dUdha laI AvI hatI paNa adhikArIo tene rokatA hatA. cAmuMDarAyane tarata ja jJAna lAdhyuM ke * 216 - jenA kathAnakomAM sambodhanA spaMdanopote karela garvane khaMDita karavA ane Atmatattvano bodha pamADavA ja e zrAvikA gullakamAM dUdha bharIne AvI che. cAmuMDarAye mAnasahita e vRddhAne abhiSeka mATe bAMdhelA maMca para bolAvI enI pAse abhiSeka karAvyo. mAjIno abhiSeka pratimAnI nIce sudhI pahoMcyo. bAhubalInA jayajayakAra sAthe vAtAvaraNamAM khuzInI lahera prasarI gaI. devAMzI vRddhA abhiSeka pachI adRzya thaI gaI, paraMtu eNe karelA dUdhano abhiSekathI navuM sarovara banI gayuM. kathAmAM phalita thatuM bodhanuM tattvaH ahIM cAmuMDarAyanA manamAM mAna kaSAya utpanna thatAM ja ene aMtargAna thayuM. pote kyAMka bhUla karI che evo ahesAsa thayo ane tarata ja potAno garva ogALI nAMkhI vinayapUrvaka vRddhAnI pAse abhiSeka karAve che. jevI rIte zilpIe pote nAmanI khevanA vagara addabhuta kAryano sarva zreya cAmuMDarAyane ApI tyAMthI cAlyo gayo. tenA ja pagale zrI amAtyajI cAle che. AtmAmAM abhimAna pravezyo ane jorazorathI thatuM kArya thaMbhI gayuM. mAna kaSAyane jItavA mATe teo vinayaguNane yAda kare che. vRddhA dvArA abhiSeka karAvIne teo aTakI jatA nathI, paraMtu bhagavAna bAhubalIno abhiSeka karanArI vRddhAnI mUrti karAvI ene bAhubalInI sAme ja sthApita karI che. potAne thayela zaMkA ke ATalA ochA dUdhathI kevI rIte vizALa pratimAne abhiSeka thaze e mATe temaNe jyAM abhiSekanuM dUdha ekatra thayuM hatuM tyAM kalyANI nAmanuM sarovara banAvI vRddhAne amaratA bakSI. ahaMbhAva jevo pradhAna cAmuMDarAyanA hRdayamAM dAkhala thayo ke temanA zubha karma para thatI kudaratanI kRpA thaMbhI gaI. abhimAna e durgatinuM kAraNa bane che e rAvaNa ane duryodhananA 216 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano udAharaNathI samajAya che ke teo abhimAnane kAraNe ja potAno vinAza notaryo. pUrve thayelA ghaNA mahApuruSonA caritro parathI eka vAta jANavA maLe che ke moTI moTI tapasyA karI hoya, paraMtu abhimAnane kAraNe teo enA phaLathI vaMcita rahyA. kUlarANInI kathA jANItI che ke tene tapAbhimAna thavAne kAraNe zvAnano avatAra maLyo paNa tyArabAda e bodha pAmatAM punaH marIne svarga sidhAvI. mahAmastakAbhiSekanI kathAmAM amAtya pote moTA sAdhaka hatA, uparAMta jainadarzanane jIvanamAM vaNI lIdhela hovAthI potAnA manathI thayela aparAdhane paNa kSamatva bhAvamAM pariNamana karyuM. bAhubalInI pratimA ApaNane sUcave che ke abhimAnane kAraNe utkRSTa kakSAe pahoMcela sAdhanA hovA chatAM kevaLajJAna tyAre ja prApta thAya jayAre garvane ogALI nAkhavAmAM Ave. enI pratimA kaMDAranAra zilpIne lobha kaSAya eTalo naDyo ke e zarIrathI paravaza thaI gayo. eNe manathI pazcAttApa karyo ane zAsanadevo tathA sarvajanonI mAphI mAMgI, jethI enI zakti punaH jAgRta thaI ane teNe pratimAnuM adhUruM kArya pAra pADyuM. mada ke abhimAna ATha prakAranA hoya che - jJAnAbhimAna, pUjAbhimAna, kulAbhimAna, jAtiabhimAna, baLAbhimAna, ridvAbhimAna, tapAbhimAna, zarIrAbhimAna. kavi daulatarAmajI temanA 'cha DhALA' nA sacitra pustakamAM madanA prakAra darzAvatuM eka suMdara pada ApyuM che - trIjI DhALa gAthA - tera -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano - pitA bhUpa vA mAtula nRpa jo, hoya na tau mada ThAnai, mada na rUpakau, mada na jJAnakau, dana-balakI mada bhAnai. gAthA -cauda tapakI mada na, mada ju prabhutAkau kare na, so nija jAnai. mada dhAre to yahI doSa vasu, samakitako mala ThAne. artha : uparokta gAthA kahe che ke pitAnuM kuLa jo pratApI rAjAnuM hoya ke mAtAnA pakSe koI rAjA thayo hoya te kuLa ane jAti abhimAna kahevAya che ane je zarIranI suMdaratAno garva kare teNe rUpamada karyo che ema kahI zakAya. je vidyAnuM abhimAna kare tathA koIne zIkhave nahIM te vidyAbhimAnI tathA je dhanano garva kare te riddhimadayukta, e ja pramANe baLanuM abhimAna baLamada, tapanuM abhimAna tapamada ane prabhutAnA madane pUjAmada kahe che. A kathA pramANe kaSAyane kAbUmAM rAkhavAthI samyagu darzana zuddha thatAM AtmAmAM paramajayoti pragaTe che. A ATha mada thakI ATha doSa lAge che, je sabhyatvane dUSita kare che. je puruSa A AThano garva karato nathI tene ja samyatvanI prApti thAya che. | (DaoN. reNukAbahena poravAle AcArya buddhisAgarajInA sAhitya para zodhaprabaMdha lakhI Ph.D. karyuM che ane "jaina jagata' patrikAnA mahilA vibhAganA saMpAdanamAM kArya kare che. jaina zilAlekhonA saMzodhana kAryamAM rasa dharAve che.) - 218 - 19 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kathAnakomAM sambodhanA spaMdano 28 guNa gauravanuM darzanaH harikezIya kathA - DaoN. utpalA kAntilAla modI jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano vadhaze to emAMthI ahaMkAranuM bhUta vaLagaze. "ahaM' jAgaze to AtmajJAna nahIM Ave. vizeSamAM, dhArmika ane AdhyAtmika sAdhanA uparAMta, saMte sAmAjika bAbato aMge zuM karavuM, lokakalyANa mATenI pravRttiomAM kevI rIte sakriya thavuM vagere bAbatonAM saMpUrNa krAMtikAraka vicAro udbhavyAM. saMpUrNa krAMti mATe jANe ke temaNe taiyArI karI lIdhI. jAhera nivedana ane jAhera lokasevAnA kAryone lIdhe teo saMpradAyathI judA thayA kharA paraMtu sAdhuveza na choDyo ane potAnA gurudeva sAthe aMtima samaya sudhI vinayabhAve saMbaMdha sAcavyo. gurudeva kahetA, saMtabAla jaina sAdhu nahIM, jagatasAdhu che." jaina paraMparAne Adhunika yuganA vicAranA anusaMdhAna dvArA AgaLa dhapAvavo e emanuM jIvanakArya banI rahyuM. pU. saMtabAlajIe potAnA jIvanakALa daramiyAna vaividhyasabhara sAhityanuM sarjana karyuM che. gadya ane padya ema baMnemAM emanI sarjanapravRtti maLI Ave che. mukhyatve ciMtanAtmaka dhArmika sAhitya paNa sajaryuM che. jaina sUtro, uttarAdhyayana, AcArAMga tathA dazavaikAlikane tathA tattvArthasUtrane saraLa bhAvavAhI gujarAtI bhASAmAM utArI, gujarAtI prajA para mahAna upakAra karyo che. sarvadharma prArthanA, pIyUSa vizva vAtsalya mahAvIra, brahmacarya sAdhanA ane dharmAnubaMdhI vizvadarzananA 10 pustako maLe che. 'rAmAyaNa', 'mahAbhArata' ane jainadaSTie "gItA" jevA pustako paNa temanI kalame sarjAyA che. patrakAratvanA kSetramAM paNa emanuM sAruM evuM pradAna che. jainanA dhArmika graMthomAM uttarAdhyayananuM sthAna anokhuM che. mahAvIra svAmIe temanA chellA comAsAmAM chatrIsa aNapUchaDyA praznonA 'uttara' arthAt javAbo ApelA, je javAbo A graMthanA rUpamAM saMgrahita che. A 'uttarAdhyayana munizrI saMtabAlajI krAMtikArI jaina saMta hatA. teozrInA jIvanakALa daramyAna temaNe jainadharma, bhAratIya darzano ane adhyAtma viSayaka vipula sAhitya sarjana karyuM hatuM. nAnapaNathI ja saMtabAlajInI yAdazakti khUba tIvra hatI, tethI temaNe avadhAnanA prayogo zarU karyA. saMyamI jIvananI tAlIma, abhyAsa-vAMcana ane sAhitya-sarjana paNa kramazaH thavA lAgyuM. zatAvadhAnI saubhAgyacaMdra eka sAthe eka karatAM vadhu vastune smRtimAM dhAraNa karI zakatA - yAda rAkhI zakatA hatA. prAraMbhamAM ATha avadhAna pachI paccIsa-pAMtrIsa ema saMkhyA vadhAratA gayA ane avadhAnanA jAhera prayogo paNa karavA lAgyA. loko emanI addabhuta zaktithI prabhAvita thaI, mukta kaMThe prazaMsA karatA hatA, paraMtu gurudevane Dara hato ke jo avadhAna darzAvavAnI vRtti - 220 221 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kathAnakomAM sadbodhanA spaMdano sUtra' be zabdothI banela eka nAma che. uttara + adhyayana. uttara = sarvazreSTha, adhyayana = prakaraNa. eka ekathI adhika. vizeSa bodhadAyaka zlokono jemAM saMgraha che, tevA 36 adhyayanomAM dRSTi tathA jIvananuM parivartana lAvI de tevAM bodhapradAyaka kathAnako tathA tattvano saMgraha che. mAre je kathAnakanI vAta karavAnI che te bAramAM adhyayanamAM 'harikezI muni' nI che. jIvanamAM jAtinI mahattA nathI, paraMtu sadguNathI mahAna banAya che. cAMDAla kuLamAM janmelA harikezIe jAtismaraNajJAnathI bodha pAmI muni banIne devanA pUjanIya banyA. bAramA adhyayanamAM tapanuM mAhAtmya batAvatA parama tapasvI hirakezabala nAmanA sAdhunA jIvanavRttAMtanuM varNana kare che. tAtparya e che ke hirakezabala sAdhu mahAna tapasvI thaI gayA. emanA tapanuM mAhAtmya A adhyayanamAM varNavavAmAM Avela che. AtmavikAsamAM jAtinA baMdhana hotA nathI. cAMDAla paNa AtmakalyANano mArga ArAdhI zake che. caMDAla jAtimAM utpanna thanAranuM paNa hRdaya pavitra hoI zake che. hirakeza mahAmuni caMDAla kuLamAM janmyA chatAM guNanA bhaMDAra hatA. pUrvanA yoga saMskAra hovAthI nimittavazAt vairAgya pAmI tyAgI banyA. tyAga lIdhA pachI eka deve te tapasvInI AkarAmAM AkarI kasoTI karelI. sAcA suvarNanI jema pAra utarelA te mahAmuni pratye prasanna thayo. pachI te deva muni sAthe dAsa banIne kAyama rahyo. ekAda yakSa maMdiranA sabhAmaMDapanI aMdara (ke jyAM te devano vAsa hato) AkarI tapazcaryAthI kRza thayelA harikeza dhyAnamagna thaI aDola UbhA hatA. kauzala rAjAnA putrI bhadrA temanI sahelIo sAthe te ja maMdiramAM darzanArthe AvelA. - 222 jaina kathAnakomAM sadbodhanA spaMdano garbhadvAra najIka jaI saue devanA peTabharI darzana karyA. darzana karIne pAchA pharatAM dareka sahacarIe krIDArthe sabhAmaMDapanA dareka staMbhane bAtha bhIDI lIdhI. pAchaLa rahelI bhadrAkumArIe (aMdhArAmAM barAbara na sUjhavAthI staMbha jANI) tapasvIne bAtha bhIDI lIdhI. bhadrAnA hAthamAM staMbhane badale tapasvI AvelA jANI sau sakhIo "tamArA hAthamAM to sAcA pati ja AvI gayA' ema kahIne kutUhalathI hasavA lAgI. kumArI bhadrA AthI ciDAI gayA ane tapasvInI mahA avagaNanA karI nAkhI. deva AthI khUba kopyo. bhadrA te ja samaye avAka thaI DhaLI paDI. A vAta vAyuvege prasarI gaI. kauzalarAja tyAM padhAryA. Akhare daivI kopa dUra karavA te devapravezaka dehavALA tapasvIjI sAthe bhadrAnA lagna karavAnI taiyArI thavA lAgI. te ja samaye muninA dehamAMthI deva adazya thayo. tapasvI sAvadha thayA ane A badhI dhamAla joI vismita banI gayA. aMte potAnA AkarA saMyamanI ane apUrva tyAganI pratIti ApI e mahAyogIe tyAMthI prayANa karyuM. tyArabAda A bhadrAdevInA somadeva nAmanA purodAsa sAthe lagna thAya che. te daMpatI brAhmaNo pAse kuLa paraMparA mujaba mahAyajJa karAve che. yajamAnarUpe e daMpatI tyAM maMtra jApAdi kriyA karI rahyA che. gAma, nagara, zaherAdi sarva sthaLe abhedabhAve vicaratA e vizvopakAraka mahAmuni te ja yajJazALAmAM eka mAsanI tapazcaryAne pAraNe bhikSArthe padhAryA che. tyAM aparicita brAhmaNo prathama temano upahAsa, apamAna ane tiraskAra kare che. bhikSAne badale daMDo laI sAme mAravA doDe che. AvA kaparA vakhatamAM e tindukadeva hAjara thaI zuM kare che ? bhadrAdevIne jANa thayA pachI tene zI * 223 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano - - jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano asara thAya che ? AkhuM vAtAvaraNa tapazcaryAnA prabhAve kevuM suvAsita bane che ? te A adhyayanamAM varNavyuM che. jAtinA vidhAna mada mATe nathI. varNavyavasthA karma pramANe niyata thaI hatI. temAM UMcanIcanA bhedone sthAna na hatuM. jayArathI UMcanIcanA bhedone sthAna maLyuM tyArathI te vyavasthA maTI tiraskAra ane abhimAnanA puMjomAM palaTI gaI. bhagavAne jAtivAdanA khaMDana karyA. guNavAdane samajAvyo. abheda bhAvanA amRta pAyA ane dIna, hIna ane patita jIvono uddhAra karyo. pUrvajanmanA kRtakameM janma lIdho cAMDALa kuLa... nimitta maLatA pAmyA jAtismaraNajJAna, thayuM svanuM bhAna, karyuM saMyamamAM prasthAna... tapa... tyAgathI thayuM utthAna, aMte karmakSaya karI banI gayA bhagavAna. jarUrI che jAtanI zuddhi, pariNAmanI vizuddhi, guNonI vRddhi... ! saMyamazIla muninI A vRtti che ke jo koI puruSa ajJAnatAvaza prathama eno tiraskAra kare, paraMtu pachIthI vinamra thaIne prArthanA kare to pachI paNa muni tyAre ene nirAza karatA nathI. paraMtu tyAMthI potAne anukULa AhAra laIne ene saphaLa manoratha banAvavAno prayatna kare. A ja niyama anusAra ukta munie bhikSA grahaNa karI. dAna karavAthI lakSmI vRddhi pAme che mATe 'dAna karavAthI lakSmI kSINa thaI jaze" evo saMkucita vicAra dAnazIla puruSanA hRdayamAM kyAreya na Avavo joIe. jema kUvAmAMthI jaLa kADhavAthI e khAlI thato nathI, paraMtu emAM zuddha pavitra vadhu jaLa AvavA mAMDe che, e ja deSTAMta dAnanA viSayamAM paNa mAnI levuM joIe. tAtparya e che ke - 'dAnathI lakSmI ghaTatI nathI, paraMtu emAM pratidina vRddhi thatI rahe che." - 224 A harikezabala nAmanA sAdhu keTalA hInakuLa athavA hInajAtimAM utpanna thayela, paraMtu tapobaLa eTaluM baLavAna che ke enA prabhAvathI manuSya to zuM devatA paNa emanI sevAmAM upasthita rahevAmAM potAnuM parama saubhAgya samaje che. AnAthI pratIta thAya che ke - "kevaLa jAtimAM koI gaurava athavA mahimAnI vAta nathI. eTalA mATe buddhimAna puruSo mATe ucita che ke teo mAtra jAtinA abhimAnamAM phasAyelA nA rahe, paNa potAnA AtmAmAM guNotkarSanI prApti mATe adhikathI adhika prayatna kare." dharmarUpa taLAva che, brahmacarya zAMtitIrtha che. bAhya snAnane mATe eka jaLAzaya hoya che, e ja rIte AMtarika snAna mATe ahiMsA dharmarUpa jaLAzaya che ke je karmarUpa maLane dUra karavAmAM samartha che. tathA je pramANe taLAvamAM sopAnAdika hoya che, e ja pramANe ahiMsArUpa taLAvanA brahmacaryAdirUpa tIrtha sopAna che. A tIrtha karmarUpa maLane mULamAMthI dUra karavAmAM tathA mithyAtvAdi kAluSyarahita hovAthI prasanna lezyA che. enA saMpAdanamAM samartha che. AthI siddha thAya che ke brahmacarya ane zAMti e baMne dharmarUpa taLAvamAM sudRDha tIrtha - sopAna che. to A prakArathI dharmarUpI jaLAzayamAM snAna karela AtmA nirmaLa-karmamaLathI rahita thaIne niSkalaMka thaI jAya che. harikezI muninA tapa-saMyama ane cAritranA prabhAve yakSa tenI sevAmAM rahyo. brAhmaNone jainadharma ane tapano mahimA samajAvyo. bhAvayajJa ane bhAvanAnanuM svarUpa samajAvyuM. mATe ja kahyuM che ke jJAnanA zikharo cAritranA naMdanavanathI zobhe che. jAtinA UMca-nIca bhAvo cAritranA pavitra pravAhamAM sApha thaI jAya che. - 225 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sabrodhanA spaMdano -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano aho ! cAritranuM pArasa lokhaMDa samA kaMIka AtmAone suvarNasamAna mUlyavAna ane zuddha banAvI de che. hRdayanuM parivartana cAritranI cinagArIthI thAya che. jyAM cAritranI suvAsa maheke che tyAM malina vRttio nAza pAme che. kSaNavAramAM prabaLa virodhakone sevakarUpa banAvI de che. munivaranI tapazcaryA, IrSA, bhASA, eSaNA, AdAna, bhaMDa nikSepa ane uccAra pAsavaNa khela jala saMghANa pAriThAvaNIyA - ema pAMce samitiomAM saMyamI tathA susamAdhipUrvaka yatnovALA, sahanazIlatA, dayAvAna, kSamA, cAritravAna vagere guNo ApaNane preraNArUpa che. je ApaNane viziSTa bodha Ape che ke "jo kare to pAma.' dhanya che te munivarane ! ane vaMdana tenA cAritra pAlanane ! temanA jevA sadguNo ApaNAmAM paNa pragaTe te zubhecchA sAthe viramuM chuM. 29 lobha kaSAya sAme sajAga karatI kapila kevaLInI kathA - rameza ka. gAMdhI (DaoN. utpalAbahene M.A.Ph.D. sudhI abhyAsa karyo che. teo somAnI bhavansa kolejanA philosophInA heDa opha DipArTamenTa che. teonAM traNa pustako pragaTa thayA che.) uttarAdhyayana sUtra e vartamAna covIsInA carama tIrthaMkara zrI vIra vardhamAna mahAvIra svAmInI aMtima dezanA rUpa che. prabhue nirvANaprApti pUrve vipAkasUtra ane uttarAdhyayana sUtranA anukrame du:khavipAke ane sukhavipAkanA 55 adhyayana (pratyekanA) dezanA rUpe pharamAvI siddha, buddha, mukta thayA. uttarAdhyayana sUtranA 36 adhyayana che. 32 AgamonuM vibhAgIkaraNa 5 bhedathI thayela che : (1) aMga (2) upAMga (3) mULa (4) cheda ane (5) Avazyaka. uttarAdhyayana sUtra mULa sUtranA 4 Agamo paikI eka che. A sUtranA 36 adhyayanonI apRSTa vyAkaraNa eTale ke pUchyA vagara kathana karAyelA zAstrarUpa gaNanA karavAmAM AvI che. prabhunI A dezanA, pAvApurI nagarImAM, dIpAvalInA be divasa agAu samavasaraNa je devatAoe racela, tyAM thaI. 9 malli ane 9 licchavI ema 18 dezanA rAjAo paNa chaThTha pauSadhavrata grahaNa 2220 - 226 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano karI, dazanAmAM zrotA rUpe hAjara hatA. A dezanA saLaMga 16 prahara sudhI cAlela. A upadezadhArA akhkhalitapaNe prabhue vahevaDAvela hatI. rAjAo uparokta chaThTha tapa dhAraNa karI prabhunI dezanA zravaNamAM ekAgracitta thaI gayela hatA. kALanI apekSAe dhanaterasanI sAMjathI dIpAvalInA trIjA praharanA AraMbha sudhIno te kALa hato. prabhu dIpAvalInI madhyarAtrie nirvANa pAmyA. paTTa ziSya tathA prathama gaNadhara gautamasvAmIne prabhu pratye tIvra rAgabhAva (prazasta - bhaktirUpa) hovAthI prathama karUNa vilApa pachI ciMtanadhArAe temane vairAgyavAsita karI kSepaka zreNIe ArUDha karAvI 'kaivalya' prApti rUpa 12 mA guNasthAnanA aMte anokhI-anupama bheTa maLI eTale ja dIpAvalInI rAtrie je 20-20 mALA karavAmAM Ave che temAM paroDhiye jApamaMtra "prabhu mahAvIra pahoMcyA nirvANa, gautama svAmIne kevaLajJAna" nuM pratyeka jaina sAdhu-sAdhvIzrAvaka-zrAvikA ema caturvidha saMgha anuSThAna kare che. A che uttarAdhyayana sUtrano paricaya. A AgamamAM cAreya anuyogano samAveza thAya che. ApaNA nibaMdhano viSaya "dharma kathAnuyoga' rUpe 8mAM kApIlIya' adhyayananI kathAno saMkSepamAM AsvAda mANIe. kathAnaka: te kALe, te samaye huMDAvasarpiNI kALanA (cothA ArAmAM) kauzaMbI nAmanI nagarImAM jitazatru nAmanA rAjAnuM rAjaya hatuM. temanI rAjadhAnImAM cauda vidyAnA jJAyaka kAzyapa nAme brAhmaNa hatA. teo rAjapurohitanuM pada zobhAvatA hatA. parivAramAM yazA nAme patnI ane kapila nAme putra hato. akasmAte kAzyapa purohitanuM nidhana thatAM tene sthAne anya purohita niyukta thayA. potAnA patine sthAne tenuM pada bhogavatAM putrane badale 'anya' ne joI -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano yazA duHkhI thaI. kAraNa teno putra kapila pAtratAne abhAve tadarUpa vighAdhAraka na hovAthI purohita na banI zakyo. yazAne AthI lAgI AvatA azrupAta karI rUdana karavA lAgI. A sAMbhaLI putra kapile kAraNa pUchatAM kahe, "jo tuM bhaNyo hota to A sthAna tuM zobhAvato hota." kapila mAtAnA AMsu (azru) ane du:kha na joI zakyo ane mAtAne upAya pUchatA mAtAe tene abhyAsa arthe tenA sva. pitAnA mitra Indradatta nAmanA vidvAna je zrAvastI nAme nagarImAM rahetA hatA temanI pAse abhyAsa karavA sUcavatA kapila tyAM javA tatpara banyo. zrAvastI nagarImAM pravezI Indradattane saghaLI vAta karI. mAtApitAno paricaya ApI tene abhyAsa karAvavA vinavyA. mitranA putrane abhyAsa karAvavAnuM vacana ApI, potAne tyAM AvakArI tenA rahevA-jamavAno prabaMdha karI abhyAsa cAlu karAvyo. kALajIthI kapila abhyAsamAM AgaLa vadhyo. karmanA udaye abhyAsa daramyAna je zeTha zAlibhadrane tyAM jamavAnI vyavasthA karavAmAM Avela tenA gharanI dAsInA sauMdaryamAM mugdha banI Asakta banatA abhyAsa prati udAsIna banyo ane dhyeyane visarI te dAsI sAthe saMsAra mAMDI beTho. teNI garbhavatI banatA, AjIvikAno prazna upasthita thayo ane te mUMjhavaNa anubhavI rahyo. kAraNa ke kamANInuM sAdhana na hatuM. uparAMta, javAbadArI AvI paDI. chevaTe patnIe sUcavyuM ke A nagarIno rAjA dayALu che. jo prAtaHkALe prathama pahoMcI tene AzIrvAda Ape to be mAsA sonuM dakSiNAmAM Ape che. A teno dainika krama che, paNa savAranA prathama pahoMcavuM ati Avazyaka che. kapila tadarUpa gherathI nIkaLI paDyo - prathama pahoMcavAnuM cukAI na jAya te mATe paroDhiyAne badale madharAte cAlI nIkaLyo. pariNAme tene 'cora' dhArI rAjayanA rakSakoe pakaDI savAre rAjA pAse rajU karyo. Ama karavAnuM kAraNa 229 - 228 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jaina kathAnakomAM sodhanA spaMdanopUchatAM saraLa, nirdoSa kapile satya ghaTanA athathI iti sudhI kahI, potAno paricaya Apyo. rAjA dayALu hato. tenI saraLatA-nirdoSatA, satyavaktApaNAthI prabhAvita thaI tene "je joItuM hoya' te mAgavA kahyuM. kapile vicAravAno samaya mAgatA te Apyo. have ahIM zarU thAya che kathAnuM hArda ane kapilanuM jIvanaparivartanaH kapilane mAgavAnuM hatuM (maLavAnuM hatuM, "be mAsA sonuM" tene badale rAjA tRSamAna thatAM irache te mAgavAnuM kahetA, kapila vicAre che ke zuM mAgavuM ? vicAratAM be mAsAthI AgaLa vadhatA vadhatA tenI lobhavRttie tenA mana para kabajo jamAvI be mAsAthI AgaLa vadhatA hajAra suvarNa mudrA, tenAthI saMtoSa na thatAM lAkha-kroDa yAvatu pUrNa rAjaya ja mAgavA sudhI tenI lAlasAnI tIvratAe pahoMcADyo. ahIM tene eka jhATako lAgyo ke jeNe mArA para kRpA karI mAge te ApavA svIkAryuM tenA rAjyane 'haDapa' karavA sudhInI adhamatA sudhI pahoMcADanAra to mArI lobha-lAlasA vRtti ja ne? te maLatA paNa tRpti thAze ke nahIM tenI khAtarI zI ? A to kRtajJatAne badale kRtajJatA kahevAya ! Ama vicArazreNI - potAnI adhamatAnA pazcAttApe tene lobhavRttinI prabaLatAmAMthI jAgRta karyo. "lobha e ja sarva pApa ane du:khanuM mULa che" te parama satyano bodha thatAM ane "saMtoSa jevuM anya sukha bIjuM kaMI nathI" ema samyapha vicAre tene vadhu ciMtana karavA saMsAra choDI sAdhupaNuM prApta karI, cAritra-tapa daramyAna ciMtanamAM UMDo utaratA mohanIya karma kSINa thavA lAgatAM kSapaka zreNI ArUDha thaI "kaivalya' pAmI kapila nAme garIba daridra brAhmaNa 'svayaMbuddha' kapila kevaLI banI sAdhanAne zikhare guNasthAnaka zreNInA 13 mA sthAnathI AyuSya pUrNa karI siddha, buddha, mukta thaI zAzvata siddhinA lakSyane pAmyA. + 230 * -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano A kathAnakathI ApaNane lobha kaSAyanuM svarUpa ane tenAthI thatI tRSNAvRddhinuM duHkha, chevaTe tIvra pazcAttApa dvArA saMtoSa yAvat sarvatyAga rUpI guNa prApta thatAM AtmAne parama gati tarapha laI jAya che, tevo uttama bodha prApta thAya che. A sarbodhanA spaMdananuM have sAMprata jIvanamAM nirUpaNa karIe. A kathA sAMprata jIvanamAM ghaTAvatA mukhya bodha e grahaNa karavAno ke cAra kaSAya paikI 'lobha' kaSAya khataranAka che. (lobhane pApano bApa kahevAya che.) apekSAe vicArIe to cAra kaSAya e mULa doSa rAga ane dveSamAM samAviSTa che. lobhakaSAya 'rAga' nA parivAramAM Ave che. ahIM paNa ApaNe joyuM ke 'lobha' viSenuM kapilanuM ciMtana chevaTe rAgathI vairAgya yAvat vItarAgatA (kaivalya) mAM pariNamyuM. vartamAna jIvanamAM 'lobha" nI bolabAlA che. sattAno lobha rAjakAraNane keTaluM kaluSita, hIna-tiraskRta banAve che ! vartamAnamAM phAlela ane phUlela bhraSTAcAranA mULamAM zuM che ? 'lobha" ke bIjuM kaMI ? lAkhopatithI karoDapati - karoDapatithI abajapati AjanI bhASAmAM - yugamAM mAnavI avivekI banI Millionaire - Billionaire thavA athavA Multi millionere thavA, prazasta ke aprazasta koIpaNa mArga apanAve che. jarApaNa zarama-saMkoca anubhavato nathI. roja chApA uthalAve to 'lobha' vaza je aparAdho AcarAya che tevA samAcAra Ave che. are, paMcendriya jIva - mAnavahatyA ke baLAtkAra suddhA thAya che. tenA mULamAM 'lAlasA-lobha' ja che. sudharelA samAjamAM paNa 'saMpatti' no lobha lagna, vevizALamAM kariyAvaranA rUpe agatyano bhAga bhajave ja che ne ! khAnadAna kuTuMbanI AjanI vyAkhyAmAM vADI, baMgalA, bijhanesa-udyogo ja anya gaNatarI karatAM vadhu agratAkrama - bhAga bhajave che. - 231 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano mukhyatve AtmavikAsanA mArge bhautika vikAsa maryAdA 49% ane naitika AdhyAtmika vikAsa 51% thI zarUAta karI bhautikatA % ne kramazaH ghaTADI teTalA AdhyAtmikatA - naitikatA vadhArI rUpiyA-saMpatti upArjanane badale puNyAnubaMdhI puNya' upArjana karaze arthAt saMpattino savyaya karaze to siddha dazA bahu dUra nahIM hoya. saMsAra parimita thatAM haLukarmI thavAthI janma-maraNanA pherA aTakaze ane "sva" "para" nuM hita sAdhI, jIvana sArthaka banaze. (jaina dharmanA abhyAsu ramezabhAI nivRtta beMka menejara che. svAdhyAya ane sAdhu-saMtonI vaiyAvaccamAM rasa dharAve che.) -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano 'mAladAra' pArTI AgaLa badhuM gauNa banI jAya che. sAmAjika-rAjakIya ke vyAvasAyika kSetre paNa mANasanI kiMmata tenA Business Capital nI Networth parathI thAya che. Global - videzayAtrA ke Five - Seven Star Culture nA mULamAM zuM che ? phakta Arthika nahIM, lobhanuM vistaraNa - viSaya bhogalAlasA ane naitika adhaHpatana sudhI dorI jAya che. su 'saMskAra" ne je ghasAro lAgyo che temAM paNa mULa to lobha ja 'parigraha' nA rUpamAM che. "nANAM vinAno nAthiyo ane nANe nAthAlAla" kahevata ema ja nathI paDI. Aje, ahIM puNiyA zrAvaka karatAM AnaMda, kAmadevAdinI bolabAlA vadhu che. ApaNA tIrthakaro - munivaroe je pAMcamuM aNuvrata kahyuM che temAM bAhya ane AtyaMtara parigrahanuM pariNAma nakkI karI jIvanaghaDatara karavAnuM rahe che. mAnavanI AvazyakatAnA mULamAM roTI, kapaDAM, makAna, keLavaNI - zikSaNa ane taMdurastInI jALavaNI - svastha jiMdagI jIvavA paryApta che ane jema kapila mATe koI mAgavAnI Limit na hatI ane aMtarAtmA jAgRta thatAM pAcho pharyo tema ApaNe saue paNa mAla-milakata vagere jIvananI Asset Side mAM maryAdA svIkArI Maximum Limit nakkI karavI ja joIe. to ja sAco samajavAda Avaze. "kahevAtA samAjavAda karatA samajavAda vadhu agatyano che." jainadarzananI karma Theory vizeSa to e tattvajJAna ke "saMpatti - puNyAdhIna che, puNya satkArya dvArA nava prakAre upArjana thAya che" te samajavAnuM che. jaina Agama sAhityamAM Adarza zrAvakanuM jIvana kevuM hovuM joIe tenuM vistRta varNana che. puNiyA zrAvaka jevuM bhale na thavAya paNa AnaMda, kAmadeva jevA thavAnuM lakSa rAkhIe to paNa vartamAna jaina samAja - rASTra - vizva ane - 232 - - 233 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kathAnakomAM sadhdhodhanA spaMdano vinaya ane vaiyAvRtyane ujAgara karatI paMthakamuninI kathA - guNavaMta baravALiyA -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano samagra mAnavajAtanA kalyANa mATenI hitaciMtAno bhAva, akAraNa karuNAnA karanArA prabhu mahAvIrane satata dezanA ApavA prere che. tene kAraNe mAtra jaina sAhityane ja nahIM paraMtu vizvanA darzana sAhityane eka amUlya bheTa maLe che. AgamanuM ciMtana, svAdhyAya ane parizIlana ajJAnanA aMdhArA dUra karI jJAnano dIvo pragaTAve che. jaina tattvajJAnanuM AcArazAstra tathA vicAra darzananA subhaga samanvaya sAthe saMtulita temaja mArmika vivecana AgamamAM che, tethI tene jaina paraMparAnuM jIvanadarzana kahI zakAya. pApa-pravRtti ane karmabaMdhanamAMthI mukta thaIne paMcamagatinA zAzvata sukho kaI rIte pAmI zakAya te ahiMsAnA parama dhyeyanI puSTi karavA saddaguNonI pratiSThA A saMpUrNa sUtromAM karI che. AgamanA naisargika tejapuMjamAMthI eka nAnakaDuM kiraNa maLe to paNa ApaNuM jIvana prakAzamaya thaI jAya. AtmAne karmamukta thavAnI pAvana prakriyAmAM pravAhita karatAM AgamasUtro, Atma sudhAraNAno amUlya dastAveja che. jJAtAsUtrajInA adhikAranA pAMcamAM adhyayanamAM paMthakamuninI kathA che. zrI jJAtAdharmakathA sUtramAM janasamAjane dharma ane sadAcAranI samajaNa ApatI kathAo che. bhagavAna mahAvIre jagatanA aneka prakAranA jIvonI rucionuM darzana kareluM che, ane tenI alaga pravRtti pramANe alaga alaga bodhavAkyothI sAdhakone jJAna tarapha, jIvanamUlyo tarapha vALelAM che ane evA ja eka AgamanuM nAma che jJAtAdharmakathA. A sUtramAM janasAmAnya vArtAo, lokabhogya kathAo dvArA bodha Apela che. prabuddha karuNAnA karanArA bhagavAna mahAvIre uppaneIvA, vigameIvA ane dhuveIvA - A tripadI dvArA dezanA ApI. gaNadhara bhagavaMto dvArA A upadezano AgamarUpe janasAmAnya bodharUpe guMthana thayo. bhagavAna mahAvIranA nirvANa pachI 980 varSa pachI pU. zrI devardhagaNine anubhUti thaI ke kALakrame mAnavInI smRti ochI thatI jAya che, jethI pUjayazrIe bhagavAna mahAvIrano A divya vAraso jaLavAI rahe te mATe vallabhIpuramAM 500 sAdhu mahAtmAonA sahayogathI satata 13 varSanA puruSArthathI lekhanakArya dvArA lipibaddha karyo... pUrvAcAryoe zramaNa saMskRtinI jJAnadhArA gatimAna rAkhavA mATe samaye samaye AgamonuM saMpAdana, saMzodhana, saMvardhana ane saMkalana karI adbhuta yogadAna ApyuM che. - 234 - - 235 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano bhagavAnanA samayamAM traNa karoDa vArtAo hatI paraMtu vartamAne jIvana jIvavAnI kaLA 19 vArtA dvArA, banI gayelI ghaTanAonA AdhAre karelI che. A AgamamAM mahApuruSonA jIvananI satyaghaTanAo ane aupadezika kathAnakono vipula saMgraha che. A dharmakathAnuM zravaNa, bAlajIvone dharmaprIti preranAruM banI rahe. dharmamArgamAM sthira karanAruM banI rahe. jIvana jIvavAnA aneka dRSTibiMdu ApelAM che. jema ke pojhiTIva thikiMga kaI rIte rAkhavuM, samudAyanI vaccenA jIvanamAM samudAyadharma kaI rIte nibhAvavo, parivAramAM vaDIlonuM sthAna kevuM hovuM joIe, nAnAe moTAnuM kaI rIte sanmAna ApavuM joIe vagere. A sUtramAM bhagavAna mahAvIre 'krieTIva parasana' kaI rIte pragati karI zake che, aMdaranI jJAnazaktine vAparavAthI kaI rIte saphaLatA maLe che tenuM varNana che. A sUtramAM vaDIlo dvArA nAnAno nigraha kema karavo, koIpaNa duHkhanI kSaNane sukhamAM kaI rIte palaTAvI zakAya tenuM varNana kareluM che. bhagavAna mahAvIre, AkarSaNa aMte patananuM kAraNa bane che te mArmika satyane aneka kathAmAM varNana dvArA siddha karyuM che. jJAtAdharmakathA kathAsAhityanI dRSTie uttama rahela che, temAM te samayanA nagaronI racanA, te samayanAM makAnonI racanA ane saMpUrNa vAstuzAstra A kathAomAM batAvelI che. vAstuzAstra, nagararacanA, jIvanavyavasthA, jIvanazailImAMthI udbhavatA prazno ane tenuM samAdhAna jANavAnI icchAvALAoe jJAtAdharmakathA sUtra vAMcavuM joIe. jJAtAdharma kathAmAM darzAvelI te samayanI jIvanazailI Aje paNa upakAraka -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano che te kathA vAMcatA jarUra samajAI jaze. jIvana jIvavAnAM mUlyo mATenuM kathAsAhityanuM uttama Agama che. ahIM keTalAka manovaijJAnika rahasyonuM udghATana thayuM che. zrIkRSNa yuddha karavA jatI veLAe AtmavizvAsathI kahe che ke huM jItIza ane tema ja thAya che. A pojhiTIva thiMkiMganI vAta che. be mitrone moranAM IMDA maLe che. pahelo mitra satata ciMtave che ke A IMDAmAMthI eka suMdara bacyuM jarUra bahAra Avaze. bIjAne vizvAsa nathI. te vicAre che ke kadAca baccuM bahAra na paNa Ave. pahelAMne suMdara baccuM maLe che. zaMkA che tene mRtaprAyaH maLe che. A nakArAtmaka vicAronuM pariNAma darzAve che. mAnavIya vRtti che ke tene je vastunI nA pADavAmAM Ave tene te karavAnuM vadhu mana thAya che. te vAta jinapAla ane jinarakSitanI kathAmAM che. ApaNA pUrvanA vadhu duHkho ke anyanA vadhu du:khonI sarakhAmaNI vartamAna duHkho sAthe karatAM ApaNuM vartamAnanuM du:kha nAnuM lAgaze, te meghakumAranI kathA dvArA samajAvavAmAM AvyuM che. zelaka rAjarSi ane bahusUtrIya paMthakamuninI kathA vinaya ane vaiyAvaccenA bhAvane ujAgara kare che. eka samaye zuka aNagAra vicaratA vicaratA zelakapura padhAryA. "zelaka rAjA paMthakajI" Adi pAMcaso maMtrIo sahita darzanArthe AvyA ane dezanA sAMbhaLI vairAgya pAmI pAMcaso maMtrI sahita dIkSA lIdhI. zuka aNagAre paMthakajI sahita pAMcaso munione zelaka rAjarSine soMpI, potAno aMtima samaya Avyo jANI puMDaragiri para saMthAro karI ziSyo sahita mokSe gayA. zelaka rAjarSine nIrasa AhArAdine kAraNe pittajavara lAgu paDyo. vyAdhi sahita vicaratA ziSyo sAthe zelakapura padhAryA, maMDuka rAjAe vyAdhithI 236 230 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano durbaLa banelA rAjarSine temanI yAna (2tha) zALAmAM padhAravA vinaMtI karI. vaido pAse cikitsA karAvI. yogya upacAra ane pathya AhArathI roga maTI gayo, to paNa zelaka rAjarSie rasapracUra AhAra choDyA nahi. balka ati lubdha banI potAnA dhArmika kriyA anuSThAna karavAmAM zithila banyA. sAjA thaI javA chatAM vihAra karavA taiyAra na thayAM, tethI paMthaka muni sivAya bAkInA 499 ziSyo cAturmAsa najIka AvatuM hovAthI vihAra karI gayA. paMthaka munie jarAya kacavAyA vagara AkhuM cAturmAsa gurujInI sevA karI. zelaka rAjarSi to rasapracUra AhArAdi laI pratikramaNAdi Avazyaka kriyA karavAnuM choDI daI ArAmathI sUI rahetA. Ama karatAM kArtikI pUrNimAM AvI. paMthakajI pratikramaNa karI gurune vAMdavA jatAM, temanuM mastaka sUtelA gurune aDI gayuM. tethI jAgI jaI guru krodhe bharAyA ne paMthakajIne zA mATe jagADyo te pUchavA lAgyA. paMthakajIe vinayapUrvaka khamAvatA kahyuM, "gurudeva Aje caumAsI moTI pAkhI che. tethI pratikramaNa karIne Apane vaMdana karavA jatAM mastaka aMdhArAmAM aDI gayuM. to te mATe mane kSamA karo. pharI Ama nahi karuM." paMthakajInA A vinayapUrvakanA kathanathI, guru dravyanidrAnI sAthe bhAvanidrAthI paNa jAgrata banI gayA. potAnI bhUlanuM bhAna thayuM. paMthakajIne khamAvyA ne AlocanA, prAyazcitta karI bIje ja divase paMthakamuni sAthe vihAra karI gayA. 499 ziSyo je comAsA pahelAM vihAra karI gayelA te paNa gurunI sevAmAM AvI pahoMcyA. "vinaya mUlo dharma" nuM paMthakajI zreSTha udAharaNa banI gayA. tyAra pachI zelaka rAjarSie utkRSTa ArAdhanA karI zatruMjaya parvata para ziSyo sAthe jaI, thAvaccaputra aNagAranI jema saMthAro karI, siddha, buddha ane mukta thayA. -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano jainAcAryo, paMDito, saMta-satIjIo ane vidvAna zrAvakoe samaye samaye jainakathAonuM nirUpaNa karyuM che. A kathAo janaraMjana mATe prayojAyelI nathI. jaina kathAnuyoganI lAkho kathAo, jIvanaghaDatara, sadAcAra ane AtmotthAna karAvanArI che. bahusUtrIya paMthakamuni ane zelaka rAjarSinuM A kathAnaka ApaNA jIvanane eka nirALo saMdeza Ape che. A kathA vinaya ane vaiyAvaccanuM ApaNA jIvanamAM avataraNa thAya tevA preraka baLane pUrI pADanAra che. zAstrakAra parAmarzIoe dharmarUpI vRkSanuM mULa vinaya batAvyo che. vinaya vinA samatinI prApti thatI nathI. A kathAnakamAM gurune khamAvavA jatAM temano sparza thAya che. guru krodhita thAya che, chatAM ziSya namratAthI kSamAyAcanA kare che. A che vinayadharmanI parAkASThA. vaiyAvaccamAM vinaya abhipreta ja hoya, vinaya vinAnI vaiyAvacca vAMjhaNI che. vinaya ane vaiyAvacca eka sikkAnI be bAju che. bIjuM, A kathAmAM ApaNe paMthakamuninI vaiyAvacca bhAvanAnA daidipyamAna pAsAnA darzana karyA tethI ahIM ApaNe sevA-vaiyAvacca bhAvanAnA vividha pAsAonuM ciMtana karIe. nagarathI upavana tarapha jatAM rAjamArga para cAlI jatI be sahiyaroe eka dezya joyuM. kautuka bharelA dezyane nihALavA e banne sakhI AgaLa cAlI. nagarazreSThI hAthInI aMbADI para beThelA hatA. bAjumAM mahAvrata, AgaLa-pAchaLa sevako cAlI rahyA hatA. rAjamArgathI rasto phaMTAyo, nAnakaDo + 238 - - 239 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano rasto upavana tarapha jato hato tyAM zreSThI hAthI parathI UtaryA ane ghoDA para beThA. thoDuM AgaLa cAlatA eka pagadaMDI AvI. zreSThI ghoDA parathI UtaryA, anucaro pAlakhI laIne UbhA hatA temAM zreSThIne besADI UbaDa-khAbaDa keDI para jarA paNa AMcako na Ave tema bhoI-anucaro pAlakhI UMcakIne cAlavA lAgyA. upavana AvatAM zreSThI nIce UtaryA ane makhamalI taLAI sAthenI phUlazaiyA para sUtA. anucaro paga dabAvavA lAgyA. e kautukabharyu dazya jotAM eka sakhI bIjI sakhIne pUche che : hAthI beTho, ghoDe beTho, beTho pAlakhImAMya, kiyA dinako thako, sakhIrI paDyo dabAvata pAya" A zeTha hAthI-ghoDA ne pAlakhImAM ja beThA che. cAlyA lagIre nathI, to kayA divasano evo te tene thAka lAgyo ke paga dabAve che. sakhI javAba Ape che : sAdhu saMta kI sevA kinI, cAlyo aNavaNa pAya, tA' dinako thako sakhIrI, paDyo dabAvata pAya. he sakhI, tuM sAMbhaLa! pUrvabhavamAM A zeThe sAdhu-saMtanI khUba vaiyAvacca, sevA-suzruSA karI hatI. pAdavihAramAM sAdhu-saMta sAthe ughADe page cAlyo hato. pUrvanA e thAkane utAravA tenA dehane vizrAma ApavA anucaro paga dabAve -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano vaiyAvacca ke vaiyAvRtta zabdamAM, sevA-suzruSAnI pavitra bhAvanA abhipreta che. jaina dharmamAM bAra prakAranAM tapa darzAvavAmAM AvyA che. cha bAhyatA ane cha AtyaMtara tapa. vrata-tapanA preraka jainAcAryoe trIjA AtyaMtara tapanuM jaina vrata-tapamAM vizleSaNa karatAM kahyuM che ke : jJAnI ane tapasvI, AcArya, upAdhyAya, sAdhu-sAdhvI tathA vaDIla, vRddha, bImAra, apaMga AdinI vividha prakAre ucita sevAbhakti karavI te ja vaiyAvRtta nAmanuM tapa. guNomAM anurAgapUrvaka saMyamI puruSo tema ja aThThama athavA tethI vadhu tapa karanAra tapasvIono kheda dUra karavo, paga vagere dAbavAcoLavA, caMdana ke zItaLa dravyanuM lepana karavuM, laviMgano kharaDa karavo tema ja temanAM sukha-sagavaDano khyAla rAkhavo ane ema karIne temane sukha-zAtA upajAvavAthI A tapa thAya che. caturvidha saMghanI ane kuTuMbIjanonI ucita sevAbhakti karavI te paNa A tapano ja prakAra che. A sarva pAtrone yogya rItanAM zayana-sthAnanI vyavasthA, samayasara auSadhi ApavI, zArIrika svacchatA jALavavAmAM madada karavI, aMgata vaparAzanA sAdhanonI saphAI karavI, nirdoSa AhAra yogya samaye Apavo, vyAdhipIDita aMgonI saphAI karavI, vastro dhoI ApavAM, pravAsamAM madada karavI, halanacalanamAM Teko Apavo, haLavo vArtAvinoda karavo, patravyavahAramAM madada karavI evI anekavidha rIte sevAzuzruSA karavI te ja vaiyAvRtya. vaiyAvRtya karanArane zraddhA, bhakti, vAtsalya, vicchinna samyakatvanuM punaHsaMdhAna, tapa, pUjA, tIrtha, samAdhi vagere prApta thAya che. jinAjJAnuM pAlana, saMyama, sahAya, dAna, nirvicikitsA, prabhAvanA, kArya-nirvahaNa, maitrI, karuNA sakhIonA saMvAdano evo saMketa che ke pUrve sAdhu-saMtanI vaiyAvacca, sevA-suzruSA karanArane tenA pracaMDa puNyodaye kevI samRddhi maLe che. ahIM bhAvapUrvaka vaiyAvacca karanArane thanAra puNyabaMdha prati aMgulinirdeza abhipreta che. - 240 - 241 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano --jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano vagere vaiyAvRtya karanAranA guNa che. vaiyAvRtyatA zrAvako mATe mukhya ane sAdhuo mATe gauNa che. vaiyAvRtya e dhyAnanA UMDANanI pArAzIzI che. vaiyAvRtya e potAnI jAtamAMthI bahAra nIkaLavA mATenuM bAraNuM che. dhyAna dvArA tapasvI jene aMtaranA UMDANamAMthI pAmavA mathe che tene ja vaiyAvRtya dvArA pratyakSapaNe pAmI zakAya che. AtmAno vistAra thato anubhavAya che. eka evI parama avasthA pAmI zakAya che ke jayAM dhyAna ane vaiyAvRtya ekarUpa banI jAya che. zrI AcArAMga sUtranA prathama upadezakanI 18 mI gAthAmAM kahyuM che ke, sAdhake mAna ane apamAnamAM keTalI samatA keLavI che ? tenI bhikSAmaya jIvanathI kasoTI thAya che. bhikSA e tyAgI jIvananuM kaparuM ane kaThina vrata che. bhikSA ane pAdavihAra e be evAM jJAnanA sAdhano che, ke je jJAna bhUgoLanA ke mAnasazAstronA anaMta graMthothIya na maLI zake evuM lokamAnasanuM jJAna A be sAdhano dvArA maLI rahe che ane tyAgI jIvananA Adarzano pracAra paNa A be sAdhano dvArA sahelAIthI, gAmaDe gAmaDe ghare ghare pahoMcI vaLe che. e dRSTie ja zramaNasaMsthA mATe A be sAdhano nirmAyA che." prathama tIrthakara RSabhadeva AdinAthathI zarU karI caramatIrthakara bhagavAna mahAvIrasvAmI sudhInA tamAma tIrthakaroe pAdavihAra ane bhikSAcarI dvArA saMyamajIvananuM pAlana karyuM. bhagavAna mahAvIra nirvANa pachInA keTalAka samaya sudhI to jaina muni bhagavaMto gAmabahAra udyAnamAM cAturmAsa karatAM. zeSakALamAM paNa munio gAmabahAra rAjA, zreSThI, zrAvakonA caityo, upavano, vihAro ke udyAnamAM rokAtA ane svanI sAdhanA sAthe paranuM kalyANa karatAM. samayanA sAMprata vaheNamAM zrAvakonA vasavATane kAraNe gAma, nagara ane mahAnagaromAM aneka dharmasthAnako thayA ane sAdhusaMto temAM cAturmAsa arthe ke zeSakALamAM padhArI svasAdhanA ane dharmajAgRtinuM kArya karavA lAgyA. - pradUSita havA-pANInA kAraNe ane kALanA prabhAve, zarIranA saMThANa (saMghayaNa) parivartanone kAraNe khAsa karIne moTI uMmaranA sAdhu-saMto mATe pAdavihAra kaThina banI gayo. zrAvako mATe saMtonI vaiyAvacca mATe be pAsAM UpasI AvyAM. eka vihAra karI zake tevI uMmara ane zArIrika kSamatA dharAvatA saMtonI bImArI ke akasmAta vakhatenI vaiyAvacca ane moTI uMmaranA vihAra ke gocarI mATe pharI na zake tevI zArIrika kSamatA gumAvelA saMto, nAnI uMmara hovA chatAM bhayaMkara rogano bhoga banelA ke akasmAtane kAraNe zArIrika vikalAMgatA ke azakti AvatA vihArAdinI zArIrika kSamatA gumAvatA saMtonA sthiravAsa ane vaiyAvaccanI vyavasthA karavAnuM zrAvako mATe jarUrI banyuM. vizvanI tamAma dharmaparaMparAe sahAnubhUtinI vAta kahI che, jayAre jaina dharma tyAMthI AgaLa vadhIne samAnAbhUtinI vAta karI che. sahAnubhUtimAM anukaMpA ane dayA abhipreta che, jayAre samAnAbhUtimAM gaurava abhipreta che. anyane du:kha ke pIDA utpanna thatAM huM duHkhI thAuM, pIDita vyakti pratye sahAnubhUti pAThavuM te eka vAta, paNa anyanAM du:kha ke pIDA joI mAtra duHkhI na thAuM, paraMtu mane evA ja prakAranuM duHkha thayuM che evI anubhUti karuM. jevo mAro AtmA che evo ja sAmenI pIDita vyaktino AtmA che. A duHkha mane thaI rahyuM che evI vedanAnI anubhUti karuM ane pachI tenI sevA-vaiyAvRtya karuM - 242 - - 243 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano vaiyAvaccano guNa dhAraNa karanAra, ene jIvanamAM caritArtha karanAra vaMdanane pAtra che. sevAmUrti naMdiSaNanI kasoTI karavA parunI durgaMdhavALA muni deharUpa khuda Indra AvyA ane naMdiSeNe bhAvapUrvaka vaiyAvacca karI kasoTIthI pAra UtaryA. marUdevI mAtA, pU. sumarthamalajI, zailakarAjarSi ane bahusUtrI paMthakamuni, vaiyAvacca bhAvanAnuM pAvanasmaraNa karI abhivaMdanA karIe. (guNavaMtabhAIe sI.e. sudhI abhyAsa karyo che. teo zaikSaNika, dhArmika ane Arogyane lagatI saMsthAo sAthe saMkaLAyelA che. temanA lakhelA ane saMpAdita thayelA 60 pustako pragaTa thayA che. jJAnasatronA AyojanamAM rasa le che. jaina vizvakoza, gujarAta vizvakoza ane jaina Agama mIzana sAthe joDAyelA che.) -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano to e nijI saMvedanA banI jaze. vaLI, paMcamahAvratadhArI saMto to ApaNA pUjanIya che mATe sevA ane vaiyAvRtyamAM pharaka che. sevA eTale rAhatanuM guMjana, vaiyAvacca eTale ratnatrayInuM pUjana. sAdhu-saMto to pariSaho sahetA AvyA che. upasargo sAme jhajhUme che mATe vaiyAvacca e saMtonI sevA jarUriyAta nathI, ApaNA hRdayanI saMvedanA che. jayAre kAyAnI mAyA visAranArA saMtane asamAdhi thAya tyAre ApaNe namratA sAthe vaMdanA karI vinaMtI karI ke amane vaiyAvaccano lAbha Apo. upa eTale samIpa, yoga eTale joDAvuM. je kriyA AtmAnI samIpa javAmAM sahakArI nIvaDe e upayoga gaNAya. sevA e sahayoga che, to vaiyAvacce e upayoga che. vRddha mAtA-pitA, ruSNu, guru ke saMtanI vaiyAvacca karanAranI smaraNazaktimAM vRddhi thAya che. tene vidyA ane jJAnaprApti sulabha bane che. vaiyAvaccano dharma ApaNAmAM evI rIte pratiSThita thavo joIe ke je sAdhuonAM vratone lakSamAM rAkhIne ja karavAmAM Ave. vratamAM zakya eTalA doSa na lAge tenI jhINavaTabharI kALajI sAvadhAnImAM ja viveka abhipreta che. saMta-satIjIo mATe zakya eTalI vadhu ArAdhanAdhAmomAM vaiyAvaccanI sagavaDo upalabdha thAya, jarUriyAta pramANenAM sevAkendronuM nirmANa thAya tenI mahAsaMgho ke mahAjana saMsthAo kALajI leze to zAsananuM gaurava jaLavAze. tIrthaMkara nAmakarma upArjananA vIza bolamAM 16 mo bola vaiyAvaccano che. sAdhu-saMtonI utkRSTabhAve vaiyAvacca - sevA karavAthI svayaM bhagavAna banI zakAya che ane kahyuM che ke, vaiyAvacca guNadharANe namo namoH - 244. + 245 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kathAnakomAM sadhdhodhanA spaMdano 31 utkRSTa kSamAbhAvanuM darzana karAvatI gajasukumAlanI kathA - DaoN. pUrNimA mahetA - jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano - lAkha jIvAyoninAM bhavabhramaNanA cakrano aMta karI kevaLajJAnanI prApti karI che, tevA taddabhavI mokSagAmI, caramazarIrI nevuM mahAna puNyAtmA munionA jIvanacaritronuM varNana che. temAM zreSTha kathAnako sAthe sAmAnya mAnavInI kathAruci paNa saMtoSAya tevI viziSTa zailIthI, sahanazIlatAthI saphaLatA sudhInI yAtrAnuM varNana che. aMtagaDasUtramAM eka zrutaskaMdha che. 90 adhyayano che. 900 sUtro che. A Agama ghaNuM ja ucca sthAna dharAve che. uttara bhAratamAM paryuSaNa parvanAM mAMgalika divasomAM aMtakRta AgamanAM eka eka varganA vAMcana sAthe ATha varganI vAMcaNI ATha divasamAM pUrI karavAmAM Ave che. tenA ATha vargamAMnA trIjA varganA AThamAM adhyayanamAM gajasukumAlanA aitihAsika kathA prasaMganAM ullekhathI kadAcitu koIka ja jaina ajANa haze. aneka sAdhu-sAdhvI bhagavaMto gajasukumAlanA guNagAna alaga alaga dRSTikoNathI varNave che. kathAnakanAM sarjaka mahAtmA muni gajasukumAlano janmaHvasudevanA naMdana, dhanya dhanya gajasukumAla, rUpe ati suMdara, kalAvaMta vaya bAla... zrI nemi samIpe, choDyo mohajaMjALa; bhikSunI paDimAM, gayA masANa mahAkALa... dekhI somila kopyo, mastake bAMdhI pALa; khera taNA khIra, zira ThaviyA asarALa... muni najara na khaMDI, meTI mananI jALa, pariSaha sahIne, mugati gayA tatkALa... zrI moTI sAdhuvaMdaNA (gAthA naM. 62 thI 65) + 240 jema gaja raNasaMgrAme caDhI mAlikane vijaya prApta karAve, tema gajasukumAla samatAgajanI aMbADI upara ArUDha thaI, sukumAla banI saumila dvArA mAraNAMtika upasargamAM utkRSTa kSamAbhAva dhAraNa karI zAMta-saumya rasa sAthe potAnA lakSyane, kevaLajJAnane pAmI gayA. A adbhuta kathAnaka sAthe 'aMtagaDasUtra' nAmanA AThamA Agamano paricaya nIce darzAvela che. aMtagaDasUtrano paricayaH A sUtranuM bIjuM nAma "aMtakRtadazAMga' paNa jovA maLe che. zrI abhayadevasUri mahArAjAe darzAvyuM che te mujaba 'bhavano aMta kare te aMtakRta'. saMsArano saMpUrNa aMta karAvatI aMtaHkaraNanI yAtrA. jeoe saMyama-tapa sAdhanA dvArA niraMtara zuddhAvasthA tarapha gamana karatAM pariSaha ane upasargone samabhAve sahana karI, AThe karmo para vijaya prApta karI aMtima aMtaHmuhUrtamAM coryAsI - 246 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano saurASTra dezanI dvArakA nagarInA rAjA vasudeva ane rANI devakInA putra te gajasukumAla, jeo zrI kRSNa vAsudevanA anuja ane bAvIsamA tIrthaMkara nemanAthanAM pitarAI paNa ane ziSya paNa. temanuM kathAnaka jotAM temano janma adbhuta saMyogothI thayo hato. mAtA devakI sAta-sAta putrone janma ApavA chatAM eka paNa putrane pote ramADI ke ucherI zakyA nahIM tenA viSAda sAthe eka putrane ramADavAno lhAvo levAnI aMtaranI abhilASA putra zrI kRSNae jANI. mAtA pAsethI nIkaLI jayAM pauSadhazALA hatI tyAM AvyA. bhUminuM pramArjanapratilekhanAdi karI, aThThama tapa sAthe darbhanA Asane ArAdhanAmAM magna thaI gayA. zrIkRSNa vAsudeve devanI ArAdhanA karI jANyuM ke haju eka putrano yoga che, paraMtu te putra soLa varSano thatAM saMsAratyAga karI AtmakalyANa sAdhaze. putrano yoga jANI devakImAtA saMtuSTa pAmI harSita thayA. eka zubha rAtrie devakImAtAe siMhanuM svapna joyuM. savA nava mAse devakImAtAne sUryanI prabhA samAna tejasvI, caMdra samAna saumya, kAMta, priya, manohara suMdaratAvALA putraratnanI prApti thaI. te bALaka gajalAlu arthAt hAthInuM tALavuM samAna, jenI viziSTa prabhA che, kAMti che, raMga che, camaka che tevA atyaMta sukomaLa hovAthI gajasukumAla nAma pADyuM. ati lADakoDa, sarva prakAranI anukULatA sAthe 72 prakAranI kaLAomAM pAraMgata thatA soLamuM varSa beThuM. tIrthaMkara prabhu neminAtha dvArakAnagarI padhAryA che. zrIkRSNa vAsudeva gajasukumAla Adi parivAra sAthe hAthI para besIne prabhunA darzana karavA jaI rahyA che. te samaye dvArikAnagarInA vidvAna paMDita somila nAmanA brAhmaNanI atyaMta rUpa-lAvaNyamaya kAMti dharAvatI somA nAmanI kanyA para najara paDI. gajasukumAla soLamA varSe sAdhu banI jaze, te devanI + 248 -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdanovAta temanAM lakSamAM hatI. tethI pANI pahelA pALa bAMdhavA somAnI yogyatA jANI. tapAsIne gajasukumAlanI bhAvi patnI tarIke somila pAse yAcanA karI. somilanI saMmati maLatAM somAne aMtaHpuramAM mokalI, yathAsamaye lagna karAvavAnuM nakkI karyuM. vairAgyabhAva ane dIkSAnI AjJAprAptiH gajasukumAlano vivAha nakkI thaI gayo che, paraMtu bhavitavyatA to kAMIka judI ja hatI, neminAtha prabhu samIpe dharmazravaNa sAMbhaLI gajasukumAlane vairAgyabhAva utpanna thAya che. gajasukumAla prabhunI saMmati meLavI mAtA-pitA pAse dIkSAnI AjJA meLavavA vArtAlApa kare che. mAtA-pitAne potAnI dharmaruci ne ane aNagAra banavAnI icchA pradarzita karI. sAthe manuSyabhava anitya, adhruva, azAzvata, vinazvara, pANInA parapoTA samAna, vIjaLInA camakArA samAna, saMdhyAnA raMga samAna, svapnadarzana samAna, caMcaLa ane rogothI saDavA yogya, kSaNabhaMgura, kSINasvabhAvI, avazya tyAgavA yogya Adi aneka zabdothI aneka upamAothI manuSyabhavanI nazvaratAnuM varNana kare che. koNa jANe che ke prathama konuM mRtyu thaze ? ItyAdi vacano sAMbhaLI devakImAtA lAvaNyarahita, nisteja, dIna, hIna thaI gayA. putrapremathI mohavaza mAtA potAnA putrane rAgayukta pralobhano, saMyamamArganI muzkelIo, pratikULatA Adi aneka prakAre yogathI bhoga tarapha vALavAnI yukti-prayuktio dvArA samajAvaTa kare che, paraMtu gajasukumAlanAM jJAnagarbhita deDha vairAgyathI mAtA-pitA jhUkI jAya che. zrIkRSNa, vAsudeva dvArA kasoTI aMte gajasukumAlanI bhavya dIkSAH zrIkRSNa gajasukumAlanI virakta thavAnI vAta sAMbhaLI uttara rUpe tene - 249 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kathAnakomAM sadbodhanA spaMdano jaNAve che ke, 'tuM mAro sahodara anuja che, dvArakA nagarImAM bhavya moTA samAroha sAthe tAro rAjyAbhiSeka karIza.' tyAre gajasukumAla thoDIvAranAM mauna bAda potAnA vairAgyanI daDhatA darzAve che, koIpaNa yukti saphaLa nahIM thatA nirAza mAtA-pitA-bhAIe eka divasanI rAjavaibhavanI zobhA jovAnI icchA pradarzita kare che. gajasukumAla mauna thaI gayA ane bhavyatAthI rAjyAbhiSeka thayo. rAjyAbhiSeka bAda traNa khaMDanA rAjavI gajasukumAle vairAgya bharelA zabdomAM rajoharaNa ane pAtrA maMgAvavAnI AjJA kare che. rAjarSi gajasukumAlanI anAsakti, temano jJAnagarbhita deDha vairAgya tathA potAnI icchAnusAra teo svayaM paMcamuSTi loca karI tIrthaMkara neminAtha prabhu pAse dIkSA grahaNa kare che. sajala nayane mAtA eka vairAgIputrane yogya zikSA tathA AzIrvAdamAM vIramAtAne chAje tevA hRdayodagArarUpe kahe che - he putra ! saMyamamArgamAM yatnA sAthe parAkrama karaje, jarApaNa pramAda na karIza. bAramI bhikSu pratimA - sasarA saumilano upasargaH gajasukumAla muni tIrthaMkara neminAtha prabhu pAse Atmabodha sAMbhaLe che, dIkSAnA divase ja cothA praharamAM prabhunI AjJA laI bAramI bhikSu mahApratimAnI ArAdhanA karavA, udyAnanI bahAra mahAkALa nAmanA smazAnamAM jaI bhUminuM pramArjana pratilekhana karI zarIrane jarA namAvI, cAra aMgulanAM aMtare baMne pagane saMkocI, eka pudgala para daSTi kendrita karI, eka rAtrinI bhikSu mahApratimAne dhAraNa karI dhyAnamAM lIna thaI gayA. A mahApratimAnA vahana samaye avazya deva-manuSya-tiryaMcakRta upasarga Ave che. jo samyak ArAdhanAthI mahApratimAne pUrNa kare to avazya avadhijJAna - mana:paryayajJAna - kevaLajJAna A traNamAMthI eka jJAnanI prApti kare che. * 250 - jaina kathAnomAM sadbodhanA spaMdano gajasukumAlamuninA utkRSTa vairAgyathI ajJAta ane putrImohathI krodhAMdha thayelA sasarA somila atyaMta krUra ane nRzaMsa vyavahAra kare che. krodhanI AMdhIe tenA vivekano dIpaka bujhavI nAMkhyo, pariNAma svarUpa navadIkSita munirAjanA tAjA muMDita mastaka para dhagadhagatA kheranA aMgArA bhInI mATInI pALa bAMdhI rAkhI dIdhA. e aMgArAnAM tApathI gajasukumAla muninA zarIramAM asahya, pragADha, mahAbhayaMkara kalpanAtIta vedanA utpanna thaI. paraMtu muni somila para lezamAtra dveSa nA karatA atyaMta dhairyapUrvaka te mahAvedanAne sahana karavA lAgyA. atyaMta zubha pariNAma tathA prazasta adhyavasAyathI te-te AtmaguNonA AcchAdaka karmono nAza karI apUrvakaraNapUrvaka kSepaka zreNIe vardhamAna pariNatithI, zuddhAtizuddha AtmabhAvothI ghAtIkarmono saMpUrNa kSaya karI pratipUrNa, nirAvaraNa, kevaLajJAna - kevaLadarzanane prApta karyuM. tyArabAda zeSa aghAtI karma kSaya karI siddha - buddha - mukta thayA. kathAnakathI prApta viziSTa bodha : putranI mAtRbhakti :- eka putra paNa samaya Avye vipatti ane manovedanA dUra karI zake che. zrIkRSNa, vAsudeva - traNa khaMDanA adhipati hovA chatAM potAnA sarva rAjakIya kAryo ane sukha-vaibhavane gauNa karI mAtAnI saMvedanA dUra karavA hetuthI te ja kSaNe traNa divasanI nirAhAra pauSadha-sAdhanA sAthe mAtAnI ciMtA dUra kare che. zrIkRSNano bhrAtRprema H- gajasukumAlanA dRDha vairAgyanI vAta sAMbhaLe che tyAre zrIkRSNa gajasukumAlane laghubhrAtA tarIke AliMgana karIne premathI vAta kare che ke, he anuja, dvArakAnagarImAM bhavya moTA samAroha sAthe tAro 251 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sadbodhanA spaMdano rAjyAbhiSeka karIza ane turata ja mahArtha, mahAmUlya ane vipula RddhithI gajasukumAlane rAjyAbhiSekathI abhiSikta kare che ane tyArabAda paNa gajasukumAlanI dIkSA-bhAvanA joI dIkSA mahotsava paNa bhavyatAthI saMpanna kare che. mAtAnI zIkha :- devakImAtA potAnA putrane saMsAra tarapha vALavA aneka yukti-prayukti kare che, paraMtu daDha vairAgI gajasukumAla manuSyabhavanI vinazvaratAnuM sAdazya varNana kare che. tyAre putrano dRDha vairAgya joIne mAtA potAnA putrane zikSA de che ke, he putra ! tuM saMyamamAM parAkramI banaje, pramAda karIza nahIM. guru - ziSyano AtmIya ane vairAgyasaMpanna saMbaMdha :- dharmaguru neminAtha prabhue svayaM gajasukumAla muni - ziSyane samiti - guptirUpa aSTa pravacanamAtAnI zikSA Ape che. prabhunA zrImukhethI zikSA pAmI, gajasukumAla muni gupta brahmacArI, jitendriya banI AtmabhAvamAM vicare che. ahIM ziSyanuM vinayabhAve samarpaNa che ane prabhu - guru sva astitvadAnathI ziSyane saMyamamAM samarthatA arpe che, jemAM dAtA - pAtra baMne dhanya bane che. mAraNAMtika upasargamAM paNa soLa varSanA munino utkRSTa kSamAbhAva :gajasukumAla muni mAtra soLa varSanI vaye ane thoDAka kalAkanI dIkSA paryAyamAM bAramI bhikSupratimAnI sAdhanA arthe smazAnamAM kAyotsarga dhyAnamAM sthita bane che. somilanuM tyAMthI pasAra thavuM, munine sAdhuvezamAM dhyAnastha mudrAmAM jue che. krodhanA AvezamAM vivekabhAna bhUlI munine mastaka para mATInI pALa bAMdhI kheranA aMgArA muke che, te samaye daDhatA, sahanazIlatA ane utkRSTa kSamAbhAvanA sAthe muni lAkho bhavanAM pUrvasaMcita karmono miniTomAM ja kSaya - 252 jaina kathAnakomAM sadbodhanA spaMdano karI de che. te samaye kevA utkRSTa - zuddha bhAvo, lezamAtra paNa dveSa nahIM, temAMthI viparIta upasarga denArane mokSasiddhinAM sahAyaka mAne che. sAMprata samayamAM kathAnakamAMnA upayogI tattvo H- AjanA Adhunika yugamAM mobAIla, lepaTopAdi bhautika sAdhano temaja jyAre kuTuMbanA sabhyo bhaNatara tathA kArakIrdi mATe alaga vasavATa karI rahyA che tyAre teo prastuta kathAnakamAM dRSTigocara thatAM mAtRprema, bhrAtRprema, mAtA - pitA - bhAI pratyeno vivekapUrNa vyavahAra, tIrthaMkara pratye bhaktibhAvanA AdirUpa saMskArothI vaMcita thatAM jAya che. jIvanamAM jyAre premabhAva, kSamAbhAva, tyAgabhAva, samabhAva vaNAI jAya che tyAre jIvana kharekhara sArthaka banI jAya che. vItarAga paramAtmAnI AjJA viruddha lakhAyuM hoya to aMtaHkaraNapUrvaka kSamA cAhuM chuM. (amadAvAda sthita DaoN. pUrNimA esa. mahetA gUjarAta vidyApITha, amadAvAda jaina vidyA adhyayana kendranA IncArja che ane jJAnasatromAM abhyAsapUrNa zodhapatro prastuta kare che.) 253 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 jaina kathAnomAM sadbodhanA spaMdano. abhayadAnane ujAgara karatI saMjaya rAjA (saMyati rAjA) nI kathA - DaoN. kokilA zAha uttarAdhyayana sUtra jaina AgamasAhityanuM pratinidhi Agama che. temAM jIvananirmANanA sUtra pracUra mAtrAmAM upalabdha che. aDhAramAM saMjayIya adhyayanamAM saMjaya-saMyati rAjAnA pUrvajIvananI kathA che. paMcAla dezanA kApilya nagaramAM vizALa senA ane vAhanothI saMpanna - azvadaLa, pAyadaLa vagere laIne te zikAra karavA mATe potAnA nagaramAMthI bahAra nIkaLyA. ghoDA para ArUDha thayelA te rAjA pazumAMsanA rasAsvAdamAM Asakta banI, kApilyanagaranA kesarabAgamAM thAkelA bhayabhIta haraNAMone bANathI vIMdhavA lAgyA, mAravA lAgyA. tyAM kesara udyAnamAM ja eka tapodhanI aNagAra svAdhyAya ane dhyAnamAM lIna hatA. temanI pAse ghavAyelAM haraNAMo AvI pahoMcyA. tyArapachI azvArUDha rAjA haraNAMone jovA jaldI te sthAne AvyA. tyAM teNe haNAyelA haraNAMone - 254 jaina kathAnakomAM sadbodhanA spaMdano joyAM ane tyAM ja dhyAnastha tapasvI gardabhAlI jemanuM nAma hatuM temane paNa joyA. munine joI rAjA bhayabhIta thayA. teNe vicAryuM ke huM keTalo puNyahIna chuM, temaja hiMsaka vRttino chuM. meM vyartha ja munine pIDA ApI temanuM dila dubhAvyuM che. te rAjAe turata ja ghoDA parathI utarIne aNagAranA baMne caraNomAM savinaya, sabhakti vaMdana karyA ane kahyuM, "bhagavan, A aparAdha mATe mane mApha karo." paraMtu te muni bhagavaMta maunapUrvaka dharmadhyAnamAM tallIna rahyA. temaNe rAjAne kaMI uttara na Apyo, tethI rAjA vadhu bhayabhIta thayA. rAjAe kahyuM ke he bhagavaMta ! huM saMjaya rAjA chuM. Apa mArI sAthe bolo ke mArI sAme juo, kAraNa ke huM jANuM chuM ke kupita thayelA aNagAra potAnI zaktithI karoDo vyaktione bALI zake che. munie kaMI pratyuttara na Apyo, tethI rAjAe vicAryuM ke muni mArA para krodhita thaI gayelA lAge che. muninuM mauna joIne rAjA atyaMta bhayabhIta thaI gayA ke RSi krodhita thaI gayA lAge che, te zuM karaze ? rAjAe bhayabhIta thaI potAno paricaya Apyo. jethI tene koI sAmAnya manuSya mAnI kopita thaI bhasma na kare. rAjAe kahyuM ke huM eTalA mATe bhayabhIta chuM ke Apa mArI sAthe vAta karatA nathI. meM sAMbhaLyuM che ke tapasvI aNagAra kopAyamAna thAya to potAnA teja vaDe tejolezyAdithI karoDo manuSyane bhasma karI zake che. prAcIna samayamAM rAjA ane loko paNa zikAra karavAnA zokhIna hatA. A saMjaya rAjarSine muni upadeza Ape che; jemAM jaina dharmanA mULabhUta siddhAMtono samAveza thAya che. 255 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdanomunino upadezaH munie kahyuM ke he rAjanuM ! mArA taraphathI tuM nirbhaya thaI jA, tuM paNa anya jIvo mATe abhayadAtA banI jA. sarvadAnamAM abhayadAna zreSTha che. anitya evA A saMsAramAM tuM zA mATe hiMsAmAM Asakta thaI rahyo che ? sarvasva ahIM ja mUkIne eka divasa cAlyA javuM paDaze. AvA anitya A saMsAramAM, rAjayasaMpadAmAM zA mATe Asakti kare che? vaLI, jemAM tuM Asakta thaI rahyo che tevuM A jIvana, manuSya AyuSya ane zarIranuM rUpa vIjaLInA camakArA jevuM caMcaLa che. mATe tuM paraloka hitArthe kema vicArato nathI ? A svArthamaya saMsAramAM strIo ane parivAranA bIjA loko, saMbaMdhIo e badhA jIvatAne ja anusare che, temanA sukhamAM bhAgIdAra bane che. marelA pAchaLa koI sAthe jatuM nathI. mRtyu pAmelA tenA pitAne tenA putro, gharamAMthI bahAra kADhe che, smazAna tarapha laI jAya che. tevI ja rIte marelA putrane paNa pitA tema ja kare che. mATe he rAjana ! tuM tapazcaryA kara ane saMyama grahaNa kara. vaLI, he rAjan ! mRtyu pachI vyakti dvArA maLelA dhana tathA surakSita rAkhelI strIono upabhoga bIjA manuSyo ja kare che. te mRta vyaktie je kaMIpaNa zubha ke azubha karma karyA che te kamanI sAthe paralokamAM ekalo ja jAya che. bhayabhIta rAjAne munie AzvAsana ApatAM kahyuM ke he rAjan ! tane mArA taraphathI abhaya che. jema tane mRtyuno bhaya lAge che tema bIjA prANIone paNa mRtyuno bhaya che. jema meM tane abhayadAna ApyuM tema tuM bIjA prANIono abhayadAtA bana. A pramANe gadaMbhAlI aNagAranI pAse dharmano upadeza sAMbhaLIne saMjaya rAjA te ja samaye saMvega ane nirveda bhAvane pAmyA. saMsArathI virakta thayA. saMvega eTale -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano mokSanI abhilASA ane nirveda eTale saMsArathI virakti bhAvanA. chevaTe jinazAsana - vItarAgadharmanA mArge vadhI, saMsAra choDI dIkSA grahaNa karI. jaina kathAnakamAM saddhodhanA spaMdana jovA maLe che, je nIce pramANe che : (1) A samagra saMsAra anitya che. jIvana kSaNika che, to pachI AvA kSaNika jIvanamAM hiMsAdi ghora kRtyo zA mATe karavAM ? padArthonA mota choDavo jarUrI che. jIva ekalo potAnA zubhAzubha karmo sAthe paralokamAM jAya che. tyAM koI sagAsaMbaMdhI duHkha bhogavavAM AvatAM nathI. A rIte munie rAjAne abhayadAna ApI, rAjya tyAga karavAno ane mokSamArgI thavAno, Asakti ke mamatva tyAga karavAno upadeza Apyo che. sAMpratajIvanamAM paNa A badhA bodha jarUrI bane che. ahiMsA, satya jevA mUlyonI sthApanA mATe "dharma: rakSati rakSitaH." (2) (jainadarzananA abhyAsu kokilAbahene muMbaI yunivarsiTInA Ph.D. nA mArgadarzaka rUpe sevA Apela che. hAla somaiyA kaoNlejanA jaina adhyayana kendramAM sevA Ape che.) - 256 - 25o. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kathAnakomAM sadhdhodhanA spaMdano namirAjarSinA jIvana-kavanamAMthI sabrodhanA spaMdano -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano mithilA nagarInA rAjA namino adhikAra zrI uttarAdhyayanasUtranA navamAM adhyayana nami pravajayAmAM Ave che. aparaMpAra sukha sAhyabInI vacce rahetA nami rAjAnA AkhA zarIramAM dAhajavarano roga thayo hato. jenA kAraNe temane asahya baLatarA ane azAtA thaI rahI hatI. aneka vaidyanA upacAra karAvyA chatAM paNa kaMI pharaka na paDyo. aMte eka hakIme kahyuM ke rAjanane AkhA zarIra upara caMdanano lepa lagAvo. enAthI temane zAtA vaLaze. potAnA nAthane zAtA pahoMcADavA, nami rAjAnI eka hajAra rANIo svayaMnA haste caMdana ghasavA lAgI gayA. caMdana ghasavAnA kAraNe temanA hAthamAM rahela aneka ratnajaDita kaMkaNa athaDAvAne kAraNe khUbaja avAja AvI rahyo hato. A ghoMghATane kAraNe rAjA vadhu azAMta thaI gayA. asvastha vyaktine sAmAnya avAja paNa azAMta karI deto hoya che. rANIone jevuM jJAta thayuM ke temanA kaMkaNano avAja rAjanane azAMta kare che to tarata ja temaNe potAnA hAthamAM eka kaMkaNa rAkhIne bIjA badhAM ja kaMkaNa kADhI nAkhyA. caMdana ghasavAnuM kAma paNa cAlu rahyuM ane avAja paNa baMdha thaI gayo. avAja baMdha thavA para rAjAe jijJAsApUrvaka pUchyuM ke avAja baMdha thaI gayo to paNa caMdanano lepa kevI rIte cAlu che ? tyAre rANIe javAba Apyo ke saubhAgyanA pratIka rUpa eka ja kaMkaNa rAkhyA che, jethI athaDAvAno avAja na thAya ane ApanI sevA paNa - zaileSI ajamerA jeno AtmA jAgRta thaI gayo hoya, jeNe saMsAranA svarUpane jANI lIdhuM hoya, jenI aMtaradaSTi khulI gaI hoya ane ekavAra jene satyanuM bhAna thaI jAya che evo vyakti saMsAramAM rahI ja zakato nathI. mahattva hoya che. AtmajAgRtinuM ane AtmajAgRti karAvanAra nimittanuM. jeno AtmA jAgRta thaI gayo hoya che, koI samaya ane saMyogo asara nathI karI zakatA. AvI ja AtmajAgRtine pAmelA hatA nami rAjarSi ke jeo rAjavI padane choDI tene svayaMne pAmavA mATe ane paramAtmAnA dvAra sudhI pahoMcavA mATe saMyamanA mArga para nIkaLI paDe che. sukha, samRddhi ke saMpattinI... na hatI koI khoTa ke kamI... sahasra rANIonA e hatA dhaNI... tevA hatA mithilA nareza rAjA nami.... thAya. eka ghaTanAthI bhAvo gayA palaTI... anaMta bhavonI tUTI AtmabhrAMti... jayAM eka che tyAM zAMti... aneka che tyAM azAMti... - 259 258 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano rAjAne AkhI rAta UMgha na AvI ane eka ja vicAranA UMDA ciMtanamananamAM utarI gayA. jyAM mAro AtmA ekalo che tyAM ja zAMti che ane jayAre badhA sAthe che tyAM athaDAmaNa che. kalAkonA manomaMthana pazcAt matijJAna nirmaLa thavA lAge che ane rAjAne jAtismaraNajJAnanI prApti thAya che. bhavobhavanA saMyamanA saMskAra jAgRta thavA lAgyA. satyanA mArga para AgaLa vadhavA enA saMkalpa deDha thavA lAge che. eka ja bodha, eka ja ghaTanA kyAreka koI zreSTha AtmAnI paramAtmA banavAnI yAtrA zarU karavAmAM nimitta rUpa banato hoya che. Avyo eka sad vicAra... karyuM nizcita thavuM che bhavapAra... satyano mArga karavo che svIkAra... saMyama laI banavuM che aNagAra... haiyAmAM haLavAza ane saMyamanA deDha saMkalpa sAthe nami jayAre sUIne savAre UThyA tyAre temano A bhayaMkara roga maTI gayo hato. mithilA nareza nami jayAre pravajayA paMthe prayANa karavA nIkaLI paDe che tyAre naminuM mana utkRSTa saMyamabhAvomAM ramaNa karI rahyuM hatuM. temane asAra evA saMsAranuM svarUpa jaNAvA lAgyuM hatuM. bhavobhavanI adhUrI saMyamasAdhanAne aMta sudhI pahoMcADavA te thanaganI rahyA hatA. eka ja ghaTanAthI sanAtana satya lIdhuM jANI... jemanA jIvananI dora lAgaNImAM na aTavANI... sarvasaMgaparityAga karI, Atmabodha pAmI... banyA nami pravajayA paMthanA pathagAmI... -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdanote ja samaye devalokanA Indra zakrendra deva brAhmaNa veza dhAraNa karIne temanA tyAga ane vairAgyanA guNonI parIkSA levA Ave che ane prazna pUche che, "rAjana, tamArI AkhI nagarI raDI rahI che. rANIo ane nagarajano badhAne raDatA mUkIne Apa saMyamamArge jAo cho tenuM kAraNa zuM che?" nami javAba Ape che, "mithilA nagarImAM eka vizALa vRkSa hatuM. emAM ghaNA badhA phaLaphUla hatA. pakSIonA killolathI vAtAvaraNa haryuMbharyuM hatuM. eka divasa vAvAjhoDAnA kAraNe vRkSa paDI gayuM tyAre mALo bAMdhavAvALA aneka pakSIo raDavA lAgyA. jhADa paDI gayuM enI ciMtA nathI, ame have kyAM rahIzuM enI ciMtA che?" namie kahyuM ke, "jagata raDe che potAnA svArthane. te raDe che potAnA ajJAna, moha, svArtha ane icchAne kAraNe. huM dIkSA lauM chuM eTale rANIo ane sarva duHkhI nathI paraMtu e vicArathI duHkhI che ke mArA vagara emanuM zuM thaze! dareka vyakti du:khI ane sukhI thAya che potAnA puNya anusAra. koIpaNa vyakti koIne sukhI ke du:khI karI zakato ja nathI." ApaNI life mAM paNa AvI aneka ghaTanAo sarjAtI hoya che. basa ApaNe samyaphadRSTi keLavIne emAMthI bodha prApta karavAnI jarUra che. eka divasa evuM banyuM ke eka mAtAe potAnA ATha varSanA bALakane kahyuM, "beTA, huM be divasa mATe bahAragAma jAuM chuM. tuM pappA sAthe DAhyo thaIne raheje. tane mArI yAda to nahi Ave ne ?" mAtAnA praznano bALake nikhAlasatApUrvaka javAba Apyo, "mammI ! huM tamane miss to nahIM karuM paNa hA, tame jazo to mArI favourite Diza koNa banAvaze ane huM jamIza zuM? mAruM skUlanuM homavarka koNa karAvaze?" A javAba sAMbhaLIne mAtA vicAramAM paDI gaI. bALakane mAtA - 260 - 261 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kacAnakomAM saddhodhanA spaMdano AvyA vagara rahetI nathI. eTale ja paramAtmAe maitrIne zreSTha darzAvI che. sarva prakAranA saMbaMdhothI mukta thavAnuM kahyuM che. sarvanA chatAM svanA" A maMtra je AtmasAt karI jIvanamaMtra banAve che tene jagatamAM koI kyAreya duHkhI karI zakato ja nathI ! jinAjJA viruddha kAMI prarUpaNA thaI hoya to trividha micchAmI dukkaDama. -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano pratye lAgaNI to hoya ja che, paraMtu enA karatA paNa vadhAre potAnuM routine disturb na thAya tenI ciMtA che. thoDuM UMcuM ciMtana karazuM to samajAze ke ApaNI AsapAsa rahelI vyaktio karatA ApaNane temanA thakI maLatI anukULatAo vadhu gamatI hoya che. paraMtu ApaNe e vicAratA nathI ke je parivArane ke sukhasAmagrIone potAnA anukULa huM mAnuM chuM te saMbaMdhonI anukULatA paNa svArtha AdhArita hoya che ane phakta A bhava pUratI sImita hoya che. jayAM sudhI ekabIjAno svArtha paripUrNa karIe chIe tyAM sudhI ja te vyakti ApaNane anukULa raheze. jyAre e nathI thatuM to te vyakti pratyenI lAgaNI ochI thavA lAge che. te ja saMbaMdhonI satyatA che, je samajavAmAM ApaNe cUkI jatA hoIe chIe. lAgaNInI boTala haMmezAM expiry date sAthe Ave che. ApaNe lAgaNIonI kSaNabhaMguratAmAM aTavAIne A amUlya mAnavabhava veDaphI nAkhIe chIe. rASTrasaMta pU. gurudeva zrI namramuni mahArAja sAhebe eka pravacanamAM khUba marmasparzI bodha ApatAM kahyuM hatuM ke badhAM ja saMyama aMgIkAra karI zake tevI paristhiti hotI nathI. saMsAramAM rahIne samabhAvamAM rahevAno eka ja formula che. koIpaNa saMbaMdhonI pharaja 100% nibhAvavI, paraMtu lAgaNI 0% rAkhavI. jene A balance karatA AvaDI jAya che tene kyAreya saMbaMdhomAMthI apekSA rahetI nathI. jayAre AzA ane apekSAo nAza pAme che tyAre zAMti ane samAdhinI prApti thatI hoya che. saMbaMdhomAM lAgaNI rAga karAve che ane rAganuM pariNAma dveSa hoya che. moTAbhAge ApaNe azAMti vastuone kAraNe nahIM paraMtu vyaktione kAraNe hoya che. jayAM saMbaMdha hoya che tyAM samasyA | (cennaI sthita jaina dharmanA abhyAsu zaileSIbahene muMbaI yunivarsiTImAM Microbiology ane Biochemistry mAM graduation karela che, jaina vizvabhAratI InsTITyuTano jIvanavijJAna, prekSAdhyAna ane yogano abhyAsa karyo che. muMbaI yunivarsiTIno DiplomA Ina jainolojI korsa karela che. Look N Learn ane saMbodhI satsaMga sAthe joDAyelA che.) - 22 - + 263. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kathAnakomAM sadhdhodhanA spaMdano 34 mahAsatI madanarekhAnI kathAmAM sambodha - rInA zAha -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano AgamothI zarU karIne purANa, caritra, kAvya, rAsa tathA lokakathAnA rUpamAM jainadharmanI hajAro kathAo prasiddha che. prAkRta, saMskRta tathA aneka prAMtIya bhASAomAM te upalabdha che. AthI te saraLatAthI suprApya che. jaina kathA-sAhitya phakta manoraMjana mATe ja nathI, paraMtu manoraMjananA mAdhyama vaDe te AcAra, nyAya, nIti, karmaphaLa, punarjanma vagere zikhavADe che. ApaNA bhArata dezamAM anAdi kALathI asaMkhya mahAna strI-puruSo thaI gayA che. aneka guNothI sabhara mahAna satI strIo thaI gaI che, jemaNe aneka kaSTo sahana karIne, prANanA bhoge paNa potAnAM satItvanuM rakSaNa karyuM che. temAMnuM eka ratna eTale mahAsatI madanarekhA ! jenuM bIjuM nAma mayaNarekhA paNa che. jayAre huM paMdara varSanI hatI tyAre mArA hAthamAM mahAsatI madanarekhAnuM pustaka AvyuM hatuM. khUba rasapUrvaka vAMcyuM hatuM. mArA bALamAnasa para tenI ghaNI UMDI asara thaI hatI. AvA caritromAMthI preraNA laIne ja gRhasthAzramamAM praveza na karavAno tathA samagra jIvana dharmamaya jIvavAnI preraNA prApta karI hatI. AthI ja mane jyAre viSayanI pasaMdagI pUchavAmAM AvI tyAre tarata ja mArA moDhAmAM mahAsatI madanarekhAnuM nAma AvI gayuM hatuM. Avo, atiTUMkamAM temanuM jIvanacaritra joIe. sudarzanapura nAmanuM eka nagara hatuM. maNiratha te nagarano rAjA hato. teno nAno bhAI yugabAhu yuvarAja hato. baMne bhAIomAM vIratA, parAkrama, zauryatA, yuddhakauzala, nyAyanIti nipuNatA, prajApAlana, dharmaparAyaNatA vagere kSatriyane yogya guNo ThAMsI ThAMsIne bharyA hatA. baMne bhAIo vacce rAmalakSmaNa jevo ananya prema hato. AthI ja maNirathe potAnA putranuM yuvarAja pada yugabAhune ApyuM hatuM. - 265 tIrthakara bhagavaMtono upadeza mukhyapaNe cAra anuyogamAM vaheMcAyelo che - dravyAnuyoga, caraNAnuyoga, karaNAnuyoga ane dharmakathAnuyoga (prathamAnuyoga). - sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikA karatAM sAmAnya manuSyonI saMkhyA haMmezAM vadhu hoya che. temane dharmanA mArgamAM praveza karAvavA mATe kathAnuyoga bahu upayogI che. kemake, sAmAnya manuSyone dharmamAM ekadama rasa utpanna thato nathI. AthI apAra karuNAvaMta evA jJAnI bhagavaMtoe dharmane ane tattvajJAnane evI rIte kathAomAM vaNI lIdhAM che, jevI rIte vaidya kaDavI davAne sugar coat mAM vaNI le che. vaLI, kathA e saraLa, sa-rasa ane zIvra asara karanArI vidyA che. saMskAra reDavA mATe kathA jevuM bIjuM sugama sAhitya nathI. kathAmAM AbAla vRddha, nirakSara - sAkSara, garIba - dhanavAna saune rasa paDe che. - 264 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sadhdhodhanA spaMdanomadanarekhA yugabAhunI dharmapatnI hatI. te mahAna patibhakta, dharmaparAyaNa, aneka sadguNasaMpanna tathA ati sauMdaryavAna hatI. sAthe sAthe eTalI ja buddhizALI paNa hatI. eTale ja yugabAhu koIpaNa nirNaya letAM pahelAM tenI sAthe carcA karato. yuvarAja pada svIkAratAM pahelAM paNa teNe tenI patnInI salAha lIdhI hatI. temano caMdrayaza nAmano eka suMdara putra hato. bahu AnaMdapUrvaka saunuM jIvana vyatIta thaI rahyuM hoya che. tyAM eka vakhata maNirathe mahelanI agAsImAM madanarekhAne joI. tenA addabhuta rUpalAvaNyane joIne tenA para kAmavAsanA savAra thaI gaI. teNe koIpaNa bhoge tene meLavavAnuM nakkI karyuM. te mATe teNe sauthI pahelAM yugabAhune dUra karavAno vicAra karyo. jara, jamIna ne joru, traNa kajiyAnA choruM. jyAre koI puruSa para kAmavAsanA savAra thaI jAya che tyAre te saMpUrNa viveka khoI bese che. tene meLavavA mATe game teTalI nIcI pAyarIe utaravuM paDe to paNa te utarI jAya che. bhAIno eka kSaNano paNa viraha sahana na karI zakto maNiratha have tene kapaTathI dUra karavAno prayatna zarU karI de che ! rAjyanI sarahada para utpAta macAvatA lUMTAruonI sAme laDavA mATe yugabAhune mokale che. have maNirathane mokaLuM medAna maLe che. te potAnI eka vizvAsapAtra dUtI dvArA madanarekhAne divya vastro, ratnajaDita AbhUSaNo tathA vividha miSTAnna mokalAve che. madanarekhAne te gamyuM to nahIM, paraMtu teNe evA vicAra sAthe te svIkArI lIdhuM ke mArA patinI gerahAjarImAM mArA jeTha pitAnI jema mAruM dhyAna rAkhatA haze. -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdanoA jANIne maNiratha khuza thayo. thoDAMka divasa pachI teNe pharIthI ethI paNa vizeSa vastrAdi mokalyAM. AthI madanarekhAe dUtIne spaSTa kahyuM ke pahelI vakhata to meM jeThajIno anAdara na thAya eTalA mATe prasAda samajIne svIkAryuM hatuM, paNa have tuM A badhuM pAchuM laI jA. AthI dUtIe luccuM hasatAM kahyuM ke jo. tame nahIM svIkAro to mahArAjanuM dila tUTI jaze. te tamane khUba cAhe che. AthI madanarekhAnA aMgeaMgamAM krodha vyApI gayo. te khullI talavAra laIne tene mAravA doDI. dUtI mAMDa mAMDa jIva bacAvIne tyAMthI bhAgI. maNiratha upara A badhAMnI kaMI asara nA thaI. te to hajI vadhu prayatna karavA lAgyo. eka vakhata te chUpA raste madanarekhAnA mahela sudhI pahoMcI gayo ane tenI pAse potAnA premanI rajUAta karI. teNe maNirathane samajAvavAno khUba prayatna karyo. koIpaNa rIte te mAnyo nahIM, tyAre madanarekhAe caturAI vAparI ane sAsune bolAvyA. AthI maNiratha zaramAIne jato rahyo. sAsu paNa manamAM vahunI prazaMsA karavA lAgyA ke teNe potAnuM satItva paNa bacAvyuM ane kuLanI AbarU paNa bacAvI. yugabAhu baLavAkhorone vaza karIne pAcho AvI jAya che. baMne bAIo vacce koI kleza nA thAya eTalA mATe te yugabAhune kaMI kahetI nathI. have maNiratha yugabAhune mArI nAMkhIne madanarekhAne baLajabarIthI potAne vaza karavAno vicAra kare che. juo ! A vAsanA keTalI kharAba vastu che ke temAM vyakti e paNa bhUlI jAya che ke nAnA bhAInI patnI to putrI samAna gaNAya. vAsanA e keTalI aMdha che! vAsanAmAM phasAyela puruSane te strI sivAya bIjuM kaMI ja dekhAtuM nathI hotuM. je rAjasiMhAsana para besIne sauno nyAya karato hato te ja Aje anyAya karavA taiyAra thayo ! rakSaka ja bhakSaka banI gayo ! - 266 + - 20 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano thoDA samaya pachI madanarekhA pharI garbhavatI bane che. vasaMtotsava manAvavA tathA bALaka para dharmanA saMskAra paDe te hetuthI yugabAhu - madanarekhA thoDA sainya sAthe nagara bahAranA vanamAM thoDAka divasa rahevA mATe jAya che. maNirathane A uttama taka maLI gaI. yugabAhune mAravA mATe te ekalo tene maLavA jAya che. dvArapALa dvArA yugabAhune potAnA AgamananA samAcAra mokale che. yugabAhune temAM bhAIno prema dekhAya che. jyAre madanarekhA aniSTanI zaMkAthI DarI jAya che ane nAchUTake badhI ja vAta yugabAhune kare che. yugabAhunuM lohI tapI uThyuM. kaMI paNa thaze to laDI laIza ema vicArIne bhAIne aMdara bolAvyA. thoDI Amatema vAto karIne maNirathe yugabAhu pAse pANI mAMgyuM. yugabAhu pANI levA jAya che tyAM ja maNirathe taka joIne yugabAhunA mAthA para jheravALI talavArano ghA karyo. | 'are duSTa bhAI...' ema kahIne yugabAhu dharatI para paDyo ane taDapavA lAgyo. madanarekhA doDI AvI. te paristhiti pAmI gaI. cokIdAroe maNirathane pakaDI lIdho hato. tene choDI devAnuM kahyuM ane kahyuM ke ApaNe koIne sajA karavAvALA koNa ? tenA karma ja tene sajA karaze. yugabAhumAM bhAI pratye khUba veranA bhAva hatA ane te maraNapathArIe hato. AthI tenuM mRtyu na bagaDe te hetuthI tene dharmano upadeza ApavA lAgI ane kahyuM, ke tamArA bhAIne to tamArA para khUba ja prema hato. mArA kAraNe temanAmAM vAsanA utpanna thaI hatI. vaLI, koI koIne mArI zakatuM nathI. AtmA amara che. AyuSyanA kSayathI mRtyu thAya che. tamArA bhAI to nimitta banyA che. mATe temanA pratye koIpaNa prakArano dveSa, dhRNA ke krodha nA rAkho. vItarAga prabhune yAda karo. navakAramaMtranuM smaraNa karo ane samabhAvapUrvaka dehatyAga karo. - 268 - -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano yugabAhu para madanarekhAnA upadezanI asara thaI. thoDI ja vAramAM zAMtipUrvaka deha choDIne teNe svargagamana karyuM. yugabAhunA vadhanA samAcAra sarvatra phelAI cUkyA hatA. caMdrayaza paNa AvI gayo. madanarekhAe putrane dhIraja ApI. sau yugabAhunI aMtimavidhinI taiyArI karavA lAgyA. taka joIne madanarekhA potAnA zIlanuM rakSaNa karavA jaMgalamAM bhAgI gaI. jaMgalamAM ja anupama putrane janma Apyo. putrano janma thatAM ja tene kAnamAM navakAramaMtra saMbhaLAvyo. juo ! AvI vikaTa sthitimAM paNa putrane dharmanA saMskAra ApavAnuM bhUlatI nathI ! AvI mahAna mAtAonA putra paNa mahAna ja thAya emAM zuM Azcarya ! bALakane eka kapaDAmAM lapeTIne jhADanI DALIe bAMdhI prasavathI uddabhavelI azuddhi dUra karavA eka sarovara tarapha gaI. tyAM eka vizALa hAthI tenI pAchaLa paDyo ane tene sUMDhamAM pakaDIne UMce uchALI. te ja samaye maNiprabha nAmano eka vidyAdhara munidarzana mATe jato hato. teNe madanarekhAne vimAnamAM jhIlI lIdhI. madanarekhAnA anupama rUpane joIne te paNa tenI para mohita thayo. teNe madanarekhAne tenuM paTarANI pada svIkAravA ghaNuM kahyuM. tyAre madanarekhA manamAM vicAravA lAgI ke mAruM rUpa ja mAruM duzmana banyuM che. eka musIbata to hajI TaLI nathI tyAM bIjI AvI. kharekhara mahAtmA bhartuharie kharuM ja kahyuM che, rupe tarukhya maryo eTale strIne rUpathI bhaya che. have huM zuM karuM ke jethI AnAthI chUTuM ? ema vicArIne te thoDI buddhithI kAma le che. te pUche che ke tame kyAM jatA hatA ? tyAre maNiprabha kahe che ke mArA pitAzrI maNicUDe munidIkSA - 29 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano lIdhela che. huM temanA darzana karavA jato hato. AthI madanarekhAe tene potAnI munidarzananI icchA pUrI karavA kahyuM. maNiprabhe te mAnya rAkhI. baMne muni pAse pahoMce che. muni cAra jJAnadhAraka hovAthI badhuM jANI le che. te upadeza Ape che ke bhavya jIvo ! paranArInI abhilASA jhera samAna che. te samagra kuLano nAza kare che. vaLI, strInuM zarIra maLamUtranI khANa che. jagatanA sauthI gaMdA padArtho tenA zarIramAM rahelA che. upara suMdara cAmaDIthI tene maDheluM che. temaja Aje je patnI che te koIka bhavamAM mAtA bane che ane mAtA koIka bhavamAM patnI bane che. "nIrakhIne navayauvanA, leza na viSaya nidAna; gaNe kASThanI pUtaLI, te bhagavAna samAna." - zrImad rAjacaMdrajI. je potAthI nAnI uMmaravALIne putrI, samAna uMmaravALIne bahena tathA moTI uMmaravALIne mAtA samAna gaNe che te bhagavAna samAna che. maNiprabha para chavAyela vAsanAnA paDaLa dUra thaI jAya che ane madanarekhAnI mAphI mAMge che. tyArabAda madanarekhA potAnA navajAta zizunA samAcAra muni pAsethI jANe che ke mithilApurInA rAjA padmarathane tyAM te sukhapUrvaka pahoMcI gayo che. A bAju tenA jeTha maNirathane rastAmAM khUba pazcAttApa thAya che ke are ! A meM zuM karyuM? mArI AjJAmAM sadA tatpara putra samAna bhAIne meM mArI nAMkhyo? putrI samAna madanarekhA pratye meM kharAba najara karI ? have huM koIne mAruM moM nahIM batAvuM. -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano ema vicArIne te jaMgala tarapha jato hato. rastAmAM teno paga bhayaMkara nAga para AvI javAthI te nAge tene DaMkha mAryo. tyAM vaLI pAchA tenA bhAva badalAI gayA. te vicAravA lAgyo ke meM je karyuM che te kSatriyane yogya ja karyuM che. huM madanarekhAne prema karuM chuM. tene meLavavA meM yugabAhune mArIne kaMI khoTuM karyuM nathI. caMdrayaza vacce Avaze to tenA paNa e ja hAla karIza. AvI durbhAvanAmAM marIne te narakamAM gayo. caMdrayaza sudarzanapurano rAjA banyo. tyAM ja deva banela yugabAhu muninA darzana mATe Ave che. vizeSa pada para rahela vyakti karatAM nAnA pada para rahela paraMtu potAnA upakArI te potAne mATe vizeSa che ema vicArIne teNe sauprathama madanarekhAne namaskAra karyA, pachI munine namaskAra karyA ane potAno paricaya Apyo. madanarekhAne muni pAsethI badho vRttAMta jANIne khUba vairAgya thAya che. putrane kSemakuzaLa joIne sAdhvInI dIkSA laIza ema vicArIne te devane mithilApurI laI javA vinaMtI kare che. deva tene mithilApurI laI jAya che. madanarekhAne eTalo vairAgya hoya che ke devanA ratnajaDita anupama vimAnamAM kyAMya najara paNa karatI nathI. mithilApurI pahoMcIne sauthI pahelAM te sudarzanA nAmanA satI sAdhvIjI pAse jAya che. temano upadeza sAMbhaLIne tenI have putradarzananI icchA paNa cAlI jAya che. kadAca putrane joIne moha utpanna thAya to ? ema vicArIne tarata ja tyAM ja sudarzanA satI pAse dIkSA le che ane suvratA nAma dhAraNa kare che. madanarekhAnA navajAta putrane rAjA pamaratha potAnA mahelamAM lAve che ane putrajanmano mahotsava kare che tyAre badhA rAjAo temane namavA lAgyA. AthI putranuM nAma namirAja rAkhe che. namirAja yuvAna thatAM padmaratha tene - 201 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano suMdara ziyaLa sura taru, mana vANI ne deha; je nara nArI sevaze, anupama phaLa le teha. - zrImad rAjacaMdra zIla ratanake pArakhuM, mIThA bole baina; saba jagase UMcA rahe, nIcAM rAkhe naina. zIle sarpa na AbhaDe, zIle zItala Aga; zIle ari kari kesarI, bhaya jAve saba bhAga. - lAlA raNajItasiMhajI - jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano rAjyabhAra soMpe che. eka vakhata caMdrazano unmatta thayelo hAthI namirAjanA nagaranI sarahadamAM AvI jAya che. namirAja tene pakaDI le che. caMdrayaza tene potAno hAthI soMpI devAnuM kahe che, paNa namirAja te svIkArato nathI. AthI baMne vacce yuddha thAya che. satI suvratA (madanarekhA) nA jANavAmAM AvatAM te tarata yuddhabhUmimAM pahoMce che. Ama to koIpaNa sAdhu ke sAdhvI yuddhabhUmimAM na jaI zake, paraMtu yuddhane rokIne moTI jAnahAni rokavA apavAda rUpe sAdhvI suvratA yuddhabhUmimAM jAya che. baMne bhAIone samajAve che ane kahe che ke teo baMne sagAM bhAI ja che. tyAre baMne bhAIone khUba pazcAttApa thAya che. baMne premathI gaLe maLe che. caMdrayaza namirAjane rAjaya soMpIne dIkSA le che. namirAja paNa thoDA varSo pachI potAnA putrane rAjaya soMpIne dIkSA le che. Ama madanarekhA, caMdrayaza, namirAja zreSTha AtmakalyANane sAdhe che. juo ! eka satI strIe yugabAhunuM sugati maraNa karAvyuM, maNiprabhane durvAsanAmAMthI ugAryo, baMne putrone uttama saMskAra ApyA, yuddha aTakAvyuM temaja aneka kaSTo veThIne paNa potAnA satItvanuM rakSaNa karyuM. ApaNe paNa temanA jIvanamAMthI preraNA laIe ane jIvanane yatkiMcit UrdhvagAmI banAvIe. strImAM ghaNI zakti hoya che. te dhAre to gharane svarga banAvI zake che ane dhAre to naraka paNa banAvI zake che. baMnenuM pratyakSa ane parokSa phaLa te bhogave che. mATe ApaNe zuM karavuM te ApaNe vicAravuM. lAkha lAkha vaMdanA satI ziromaNi madanarekhAne. (amadAvAdasthita jainadarzananA abhyAsu rInAbahena svAdhyAya satsaMgamAM khUba rasa dharAve che.) je nava vADa vizuddhathI, dhare ziyaLa sukhadAI; bhava teno lava pachI rahe, tattvavacana e bhAI. - 202 - 23 - Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kathAnakomAM sadhdhodhanA spaMdano 35 udAyana rAjAnI kathAmAM kSamAbhAva - zailA rAjendra zAha tIrthaMkara mahAvIranA samayamAM siMdhu-sauvIra dezamAM udAyana rAjA rAjaya karato hato. kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArye 'zrI triSaSTizalAkA puruSa caritra' mAM udAyana rAjAnuM caritra vistArathI ApyuM che. A padyAtmaka saMskRta kRtimAM prabhu mahAvIranuM caritra tathA gaNadharo ane uttama zalAkA 63 puruSonI kathAnuM citraNa karyuM che. siMdhu sauvIra dezanA vItabhaya nAmanA nagaramAM udAyana rAjA rAjaya karato hato. tenI ati svarUpavAna prabhAvatI rANI samyagudarzanathI yukta hatI. rAjA-rANI baMne vItarAgI mahAvIra prabhunI bhakti tana-manathI karatA hatA. temanA mahelanA derAsaramAM gozISacaMdanakASThanI Indra mahArAjAe svargamAM pUjela prabhu mahAvIranA jIvanakALamAM ja nirmita thayela camatkArika jIvita svAmInI pratimA hatI. tenI pUjA-arcanA baMne sAthe maLIne premapUrvaka karatA hatA. sAthe temanI kubbA dAsI paNa paramAtmAnI bhakti karatI hatI. - 204 -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano eka divasa jinamaMdiramAM mahArAjA vINA vagADatA hatA ane rANI bhaktimAM lIna thaI nRtya karatI hatI. tyAre acAnaka rAjAnI najara rANI prabhAvatI para paDI to joyuM ke, mahArANInuM mastaka dekhAtuM nathI ane bAkInuM zarIra nRtya kare che. mahArAjAne A vicitra dezyanuM kAraNa samajamAM AvyuM nahIM. temaNe ghaNAM ja premathI sarva hakIkta prabhAvatIne jaNAvI. teo sAmudrika vidyAnA jANakAra hatA. mATe potAnA alpa AyuSyanI udAyana rAjAne vAta karI. rANIe potAnI saMyama levAnI bhAvanA tathA jinamaMdiranI sArasaMbhALa kunjA dAsIne soMpavAnI icchA paNa sAthe sAthe jaNAvI. udAyana rAjA udAra mananA hatA. temaNe rANIne dIkSA levAnI rajA ApI ane rANI jo devapaNAne pAme to temane pratibodha pamADavA mATe Ave evuM vacana paNa laI lIdhuM. have kubbA dAsI jinamaMdiranI sevikA banI gaI. ekavAra gAMdhAra dezano eka zrAvaka A pratimAnA vaMdanArthe vItabhayanagara Avyo. dAsIe jIvita svAmIjInA darzana karAvyA. te bImAra thaI jatAM dAsIe khUba sevAcAkarI karI. e zrAvaka dAsInI sevAthI prasanna thayo ane potAnI pAsenI guTikAthI ku%A dAsIne ati svarUpavAna banAvI dIdhI. loko ene suvarNa gulikAnA nAmathI oLakhavA lAgyA. avaMtIdezamAM caMDapradyota rAjAe ekavAra A dAsInA rUpanA vakhANa sAMbhaLyA. e svarUpavAna dAsIne potAnI rANI banAvavAnA khyAlathI vItabhayanagara Avyo. enI sAthe AvelA analagiri hAthIe rAtorAta koInA paNa jANa vagara dabAte pagale potAnA mAlikanA hukamanuM pAlana karyuM. Ama, caMDapradyota rAjA svarUpavAna dAsI ane caMdananI jinapratimA ujajaina laI javA nIkaLyA. rAjA udAyane maMdiramAM sthApita thayela navI pratimA joI - 205 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano ane sAthe dAsI paNa nahIM dekhAtA sarva hakIkta jANI. caMDapradyota sAthe yuddha karavA medAne paDyo. mahArAjA udAyane analavega hAthInA paganA taLiyA vIMdhI nAMkhyA ane caMDapradyotane bAMdhI dIdho. tenA lalATa upara dAsIpati lakhAvyuM. jinapratimA tyAMthI khasI nahi mATe ene dazapuramAM ja rAkhI caMDapradyotane kedI banAvI vItabhayanagara javA nIkaLyA. te samaya daramyAna paryuSaNa parva AvyA. A parvanA divasomAM zrAvako pAMca kartavyanuM pAlana kare che - (1) amAri pravartana, (2) sAdharmika vAtsalya, (3) kSamApanA, (4) aThThama tapa, (5) caityaparipATI. udAyana rAjAe cAturmAsa daramyAna jIvahiMsA na thAya mATe potAnI yAtrA thaMbhAvI dIdhI hatI. upavAsa paNa eNe karyo hato. have rAjAne upavAsa hovAthI rasoIyAe caMDapradyota kedI bhojanamAM zuM leze tathA potAnA mAlika kema upavAsa kare che e jaNAvyuM. caMDapradyota pote kedI hato. mATe ene zaMkA thaI ke mArA bhojanamAM A loko jhera nAMkhaze to pote marI jaze. AvA Darane kAraNe eNe paNa potAne upavAsa che ema jaNAvyuM tathA parvamAM bIjuM kaMI khAze nahi ema kahyuM. udAyana rAjAne jevI caMDapradyotanA upavAsa vratanI jANa thaI tevA tarata ja AvIne ene baMdhanamukta kare che ane ene kSamA Ape che. teo parvanA divasamAM duzmanAvaTa dUra karI ane mitra banAve che. udAyana rAjA pote khUba dhArmika vRttino hato. e mana, vacana, kAyAnA trikaraNa yogathI caMDapradyota rAjAne khamAve che. potAne upavAsa hovA chatAM enAmAM rahelA utkRSTa dayAbhAvathI duzmanane paNa mana bhAvatA bhojana ApavAnuM rasoIyAne kahe che. Ama, e dareka rIte zrAvakanA kartavyanuM pAlana kare che. -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano tattvArtha sUtranI vRttimAM zrI siddhasena gaNi ane viMzativiMzikAmAM AcArya zrI haribhadrasUrie kSamAnA pAMca prakAro darzAvyA che - (1) upakAra kSamA, (2) apakAra kSamA, (3) vipAka kSamA, (4) vacana kSamA, (5) dharma kSamAM. prabhu mahAvIranA samakAlIna udAyana rAjAnI kSamAne vacanakSamA ane dharmakSamAmAM mUkI sakAya. Aje duniyAmAM jayAM jayAM tophAno che tenA mULamAM zatrubhAva, dhikkAra, tiraskAra, vera vALavAnI vRttio ane badalo levAnI bhAvanAo vagere hoya che. kSamAmAM mAnavadharma ane vizvazAMtinA zreSThatama upAyo chupAyelA che. ahiMsA, zAMti, dayA, kSamatA, aikyatA ane bhAIcAro tathA sarvajano mATe gnehabharyo vyavahAra karavAnI preraNA ekamAtra jinazAsana Ape che. kSamA vIrasya bhUSaNam / jainam jayati zAsanam / (surata sthita zrImatI zailA rAjendra zAha dakSiNa gujarAta yunivarsiTImAMthI M.Sc., LL.B. karyuM che. jaina dharmAnurAgI che. jaina kathAnakomAM gahana ruci dharAve che. avAranavAra jJAnasatro ane anya saMsthAomAM vaktavya Ape che. uparAMta kAunsIlIMga paNa kare che. temanuM kAryakSetra surata che.) - 206 + 2oo. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kathAnakomAM sadhdhodhanA spaMdano 36 saMgamathI zAlibhadranI yAtrA: utkRSTa dAnabhAvanAnuM udAharaNa - hemAMga sI. ajamerA -jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano khIra vahorAvAnA puNyanA phaLasvarUpe temane devalokathI divya ratno, AbhUSaNo, vastro vagerenI navvANuM peTIo roja utaratI hatI. e zreNika rAjA karatA paNa ati dhanavAna ane samRddha hatA. to zuM kevaLa eka vATakI khIra vahorAvAthI ATalI badhI samRddhi badhAne maLI zake ? paramAtmA samajAve che ke mahattva dAna keTaluM karyuM enuM nahi, paraMtu kevI paristhitimAM ane kevA bhAvo sAthe dAna devAya che tenuM mahattva che. jaina kathAnuyogamAM saMgama govALa ane zAlibhadranA jIvananI te amUlya kSaNono ullekha che. saMgama govALa, e ATha-nava varSano eka bALaka ghaNA divasothI tenI mAtA pAse khIra khAvAnI icchAne darzAvI rahyo hato. gharanI paristhiti atyaMta dAridramaya hovAnA kAraNe te mAtA ane dIkaro jamavA mAMDa karIne pAmatA hatA. tevI paristhitimAM khIra banAvavI te eka svapna samAna ja hatuM. roja mAtA saMgamane samajAve, ke Aja nahi paNa pachI ApaNe khIra banAvazuM. chevaTe, jyAre saMgamanI khIra khAvAnI taDapa tenI mAtAthI sahana na thaI, to teNe koIka pAsethI thoDI sAkara ane koIka pAsethI thoDuMka dUdha ema eka-eka sAmagrI mAMgIne eka vATako khIra banAvI hatI. mA e premathI saMgamane mATe khIra banAvI ane eka thALImAM ThAravA rAkhIne potAnA kAmathI te bahAra jAya che. saMgamanI khuzIno to koI pAra na hato. e to khIrane nihALato ja rahyo ke Aje mane mArI managamatI khIra khAvA maLaze. evA vicArathI khUba harakhAvA lAgyo. tyAre gharamAM bIjuM koI ja na hatuM. tevA ja kSaNe saMgamane eka saMtano yoga thAya che. A nAnakaDo saMgamabALa te saMtane AvakAra Ape che, ane atyaMta prasannatA ane bhAvapUrvaka khIra vahorAvIne yAcanA kare che. saMta tenA saraLa bhAvone nihALe che ane khIra vahorAvIne dharmalAbha Ape che. - 209 paramAtmA dvArA batAvelI pratyeka dharmakathAmAM gUDha rahasyo samAyelA hoya che. jayAre paNa ApaNe te satya ghaTanAone smaraNapaTa upara lAvIne anuprekSA karIe chIe to ApaNA jJAnAvaraNIya karmano kSaya thAya che. sahajatAthI AtmalakSI bodha maLe che. zrAvaka dharmanA cAra staMbha che - dAna, zIla, tapa ane bhAva. temAM zrAvakano sarvaprathama dharma, sarva prathama kartavya dAna che. aneka prakAranA dAnamAM zreSTha supAtra dAna che, ane jayAre paNa supAtra dAnanI vAta Ave to saMgama govALe kareluM supAtra dAna ApaNA sahunA smaraNamAM AvyA vagara rahe ja nahi, temaNe eka vATako khIra vahorAvI hatI ane teo AvatA bhavamAM gobhadra nAmanA eka zrImaMta zeThane tyAM zAlibhadra rUpe janma le che. eka vATakI * 208 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano saMgama bhAvavibhora thaIne badhI khIra vahorAve che. saMta to tyAMthI vihAra kare che, paNa saMgama to atyaMta harSa, ullAsa ane saMtoSanI anubhUti kare che. jema eka pANInuM TIpuM jo sAgaramAM bhaLI jAya to tenuM astitva je rIte khovAya jAya, evI ja rIte "Aje mane khIra khAvA maLaze" nI TIpuM samAna khuzI saMtane vahorAvAno lAbha maLyo" nI sAgara sama prasannatAmAM evI khovAI gaI ke saMgamane evo vikalpa paNa na Avyo have mAre mATe zuM? have huM zuM khAIza ? saMgama eTalo gadagada thaI gayo ke te harakhAIne thanaganavA lAgyo. e potAnI khuzI koIpaNa prakAre vyakta karI zakatA na hatA. mukha para eka aneruM smita. huM keTalo bhAgyavAna chuM ke saMte mArA gharamAM pagalAM karyA. e saMta keTalA upakArI che ke mArI vinaMtI svIkArI ane khIra paNa vahorAvI. AvI hoya che utkRSTa bhAvanA. eka dRSTie joIe to A eka nAnakaDI ja vAta che, ke eka nAnA bALake bhAvapUrvaka khIra vahorAvI ! paNa paramAtmAe A dRSTAMta ApaNI samakSa ApIne ApaNane ghaNo badho bodha Apyo che. saMgama jyAre Ape che to te sarva arpaNa karI de che. ApaNI khoTa e che ke ApaNe dravyane gaNIe chIe paNa guNone gaNatA nathI. saMgame saMtanA guNone joyA, ane tenI tulanAmAM dravyanI kiMmata na gaNakArI ! saMgama niHsvArthabhAve arpaNa kare che. tene kaMI joItuM nathI. 'dAna ApIza to mane puNyano baMdha thaze." jo evo bhAva Ave to paNa ApaNuM dAna niHsvArtha nathI rahetuM. saMgamanI dAna bhAvanAmAMthI preraNA laI ApaNA jIvanamAM utArIe to ApaNuM jIvana dhanya banI jAya. ghaNIvAra ApaNe sahu takhtI lagAvIne nAma ane prazaMsA maLe, te hetuthI dAna ApatA hoIe chIe, paraMtu jyAre - 280 -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano - ApaNuM nAma Ave tyAre ApaNA aMdaramAM "meM ApyuM" no sUkSma ahaMkAra janma paNa laI zake che. sarvane dAnabhAvanAnI preraNA ApavAnA hetuthI jyAre ApaNe nAma lakhAvIe tyAre te dAna zreSTha banI jatuM hoya che. sAmAnya rIte dAna ApanArane evuM lAge ke meM ene ApIne lenAra upara upakAra karyo che. paNa saMgamane dAna grahaNa karanAra mATe ahobhAva thAya che. emane evA utkRSTa bhAvo thayA ke saMte mArI pAsethI dAna svIkArI mArA upara upakAra karyo che. jene dAna ApIne dInatAno anubhava thAya te ja paramAtmAnA anuyAyI hoya! jema jema saMgama e vahorAvAnI kSaNone yAda karatA ema ema enI prasannatA bamaNI thaI rahI hatI. AvI prasannatAnA bhAvamAM ja temanuM AyuSya pUrNa thAya che ane te eka dhanADhya zeThanA ghare zAlibhadra rUpe janma le che. atyaMta sukhasAhyabImAM zAlibhadra moTA thAya che. eka ghaTanAthI yuvAna zAlibhadrane jyAre samajAya che ke aDhaLaka saMpatti hovA chatAM paNa temanAthI upara rAjAnuM sthAna hoya ane temanI upara koI svAmI che, to temane akaLAmaNa thavA lAge che. e ja manomaMthanamAM eka saMtanA darzanathI emane bodha maLe che ke saMyamI AtmAonA mAthe koI svAmI hotA nathI, kemake teo to paramanI yAtrAnA gAmI hoya che. tyAre temane saMsAranI mUlyahInatA samajAya che ane te temanA banevI dhannAnI sAthe sarvasaMgaparityAga karI paramAtmA mahAvIranA zaraNamAM dIkSA aMgIkAra kare che. dIkSA grahaNa karyA bAda teo sAdhanA, ArAdhanA ane ugra tapasyA karI potAnA bhavobhavanA kamane toDe che. prabhunI AjJA laIne zAlibhadra muni ane dhannA muni vaibhAragiri para pAdapopagama AjIvana anazana svIkAra kare che. tyAMthI dhannA muni siddhagatine prApta kare che ane zAlibhadra muni kAlAnusAra sarvArthasiddhi nAmanA anuttara vimAnamAM 281 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jaina kathAnakomAM saddhodhanA spaMdano tetrIsa sAgaropamanuM AyuSyanA deva rUpe janma le che ane tyAM hAla birAjamAna che. tyAMthI te mahAvideha kSetramAM janma laIne siddha gatine prApta karaze. sAmAnya dRSTikoNathI evuM lAge ke dAna ApavAthI saMgamane zAlibhadranA bhavamAM Rddhi, saMpatti, samRddhi vagere prApta thayuM, paNa tenAthI paNa adhika vizeSa samajavAnuM e che ke jyAre ApaNe eka vAra ApIe chIe to AtmAmAM dhIre dhIre ApavAnA saMskAra ropAya che. jo saMgama khIrano tyAga karI zakyA to ja te AvatA bhavamAM sarvasaMgaparityAga karIne, aDhaLaka saMpatti, batrIsa patnI, mahelathI paNa vizeSa evI havelIne choDIne paramAtmAnI rAha para paramAtmA banavA tatpara thayA. koI tyAga nAno nathI hoto. zuddha bhAvathI thatA nAnA nAnA tyAgarUpI bIja ApaNA AtmAmAM AvatI kAle vairAgya rUpI vaTavRkSa paNa banI zake che ! jinAjJA viruddha kAMI prarUpaNA thaI hoya to trividha micchAmI dukkaDama. jaina kathAnakomAM sadbhodhanA spaMdano - guNavaMta baravALiyAnAM pustaka T sarjana tathA saMpAdana khAMbhA (amarelI) nA vatanI guNavaMtabhAIe C.A. sudhI abhyAsa karyA bAda, hAla TeksaTAIla InDasTrImAM pravRtta che. jaina konpharansanA maMtrI, munizrI saMtabAlajI prerita vizvavAtsalya prAyogika saMgha, muMbaI - cIMcaNI, kalpataru sAdhanA kendra-devalAlI, pArasadhAma saMgha-ghATakopara, prANaguru, jaina senTara, ema.bI. baravALiyA phAunDezananI aMdana holIsTika InsTiTyUTa vageremAM TrasTI che. ghaNI saMsthAonAM mukhapatramAM taMtrI tarIke sevA Apela che. amerikA, siMgApora vageremAM temanAM saphaLa pravacano yojAyAM che. temanAM dharmapatnI madhubahene hindI sAhityamAM DokTareTa karela che. jaina vizvakoza, "gujarAta vizvakoza' tathA jaina Agama mizana sAthe saMkaLAyelA che. * hRdayasaMdeza prIta-guMjana zrImad rAjacaMdra eka darzana amRtadhArA samarasena vayarasena kathA saMkalpa siddhinAM sopAna Glimpsis of world Religion Introduction to Jainisim * Commentray on non-violence. Kamdhenu (wish cow). Glorry of detechment upasarga ane pariSaha pradhAna jainakathAo * vinayadharma * bhAratIya saMskRtimAM dAnabhAvanA - bhAratIya saMskRtimAM gurumahimA * Agama avagAhana che jJAnadhArA (bhAga - 1 thI 15) (jaina sAhitya jJAnasatramAM vividha vidvAnonA prastuta thayelA nibaMdho ane zodhapatronA saMgraha) - kalApIdarzana (DaoN. dhanavaMta zAha sAthe) * vicAramaMthana * dArzanika dRSTA - adhyAtmasudhA (DaoN. madhubahena baravALiyA sAthe) * jaina dharma (paricaya pustikA) * ahiMsA mImAMsA (DaoN. kanubhAI zeTha sAthe) * caMdrasena kathA (DaoN. kanubhAI zeTha sAthe) * amaratAnA ArAdhaka jainadarzanamAM keLavaNI vicAra jainadarzana ane gAMdhIvicAradhArA - adhyAtmaniSTha saMtabAlajI * ApanI sanmukha * marma sparza (DaoN. jayaMta mahetA sAthe) * vItarAga vaibhava Agamadarzana * jainadarzanamAM saMbodhanA spaMdano * jJAnasAdhanA ane sarasvatIcaMdanA * vizva vAtsalyano saMkalpa * vAtsalyanuM amIjharaNuM (mAtRvAtsalyanAM vividha svarUpo) AdhyAtmika kAvyomAM Atmadarzana * jIvana saMdhyAe aruNodaya * sarvadharmadarzana (vizvanA mukhya dharmono paricaya) * Adarza keLavaNInuM upaniSada aNagAranAM ajavALAM (pro. pravINAbahena gAMdhI sAthe * uranijharA (kAvyasaMgraha) * tapAdhirAja varSItapa* dAmpatyavaibhava (dAmpatyajIvanane lagatA lekhono saMcaya) * uttama zrAvako che bhagavAna mahAvIra ane saMyamajIvana * mRtyunuM smaraNa (44 Riau) * Aagam An Introduction Development & Impact of Jainism is India & abroad jene patrakAritva adhyAtma AbhAi zrI uvasaggahara stotra: eka adhyayana zrutajJAnanAM ajavALAM zaileSI (AlocanA ane upAsanA) jaina dharmanA covIsa tIrthaMkaro * jaina vizvakoza khaMDa : 1-2 (DaoN. kumArapALa desAI sAthe) E-mail: gunvant.barvalia@gmail.com 022-42153545 - 283 | (cennaI sthita hemAMgabhAI jaina dharmanA abhyAsu che. teo M.Tech., II.T. erospesa enjinIyara che ane muMbaI yunivarsiTImAM jainolojI DiplomAM karela che. teo rASTrasaMta pU. gurudeva namramuni ma.sA. prerita 'saMbodhIsatsaMga' sAthe saMkaLAyelA che.) + 282 0 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saurASTra kesarI prANaguru jaina phliosophikta enDa liTarI risarca senTara, muMbaI - ghATakopara saurASTra kesarI pU. prANalAlajI mahArAjasAhebanI zrutaprabhAvanA viziSTa hatI. zAsagraMthonuM parizIlana, tADapatrIya graMthono saMgraha ane jALavaNI, zAsabhaMDAro ane pAThazALAnI sthApanAmAM emanuM aneruM yogadAna hatuM. A saMdarbhamAM pariprekSyamAM adhyAtmayoginI pU. lalitabAI ma.sa. nAM vidvAna 5. DaoN. tarulatAjInI preraNAthI saurASTra kesarI pU. prANaguru janmazatAbdI samiti, mubaMInA sahayogathI gurudevanI smRti ciraMjIva rAkhavA pUjayazrInI janmazatAbdI prasaMge saMsthAe saurASTra kesarI prANaguru jaina philosophI enDa liTararI risarca senTaranI sthApanA karI che. senTarano uddeza A pramANe che : * jaina tattvajJAna ane sAhityanuM adhyayana, saMzodhana, saMpAdana ane prakAzana karavuM. * saMskRti, dharma ane adhyAtmanAM sAhityanuM prakAzana karavuM. * jaina dharmanAM tattvonI vaijJAnika rIte rajuAta karavI. * prAcIna hastalikhita ane tADapatrIya graMthonuM saMzodhana ane pustakAlayanI pravRtti karavI. * jaina dharmane kendramAM rAkhI mAnavadharmanI pravRttino vikAsa karavo. * jaina sAhityamAM adhyayana ane saMzodhana mATe Work-shop kArya-zALAnuM Ayojana karavuM. * jaina sAhitya jJAnasatranuM Ayojana karavuM. * vidvAno ane saMtonAM pravacanonuM Ayojana karavuM. * dharma ane saMskArano vikAsa ane saMvardhana thAya tevI zibira ane anya kAryakramonuM Ayojana karavuM, saMskAralakSI, sajvalakSI ane ziSTa sAhityanuM prakAzana karavuM. * abhyAsa nibaMdha vAMcana (Paper Reading), lipivAMcana ane prAcIna jaina graMtho (old Jain Manuscript) nuM vAMcana. * jaina dharma para saMzodhana M.A, Ph.D., M.Phill karanArAM jijJAsu, zrAvaka, saMta satIjIone sahayoga ane saMzodhita sAhityanuM prakAzana, * jaina prAcIna graMtho, citro, zilpa, sthApatyanA phoTAo vagere sI.DI. taiyAra karAvavI. * deza-videzanamAM jaina dharma para parisaMvAda, pravacana - Ayojana, InTaraneTa para 'vebasAITa" dvArA jaina tattvajJAna ane sAhitya viSayaka mAhitIno pracAra karavo. saurASTra kesarI prANaguru ApanA sahayoganI apekSA sAthe jainaphilosophikala enDa TrasTI ane mAnad saMyojaka liTararIrisarca senTara, guNavaMta baravALiyA ahaMma spIrIcyala senTara mo. 09820215542 E-mail: gunvant.barvalia a gmail.com Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvabharamAM dharma ane sAhityae daSTAMta kathAono sahAro lIdho che. prAthamika dazAnA vAcako mATe gahanatattvo samajavA agharA che paraMtu dravyAnuyoga kathAnuyoga para savAra thaI vAcakanA hRdaya sudhInI yAtrA saraLatAthI karI zake che. jaina kathAnakonI virATa sRSTi ApaNI amUlya saMpadA che. kathA sAhitya mAnavInA cAritrya ghaDataramAM upayogI che. A kathAnakomAM zubhAzubha karmavipAkone pragaTa karanAra dRSTAMto prApta thAya che je Adarza jIvananuM dizA darzana karAvanAra che.