Book Title: Dharmpran Lonkashah
Author(s): Santbal
Publisher: Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/008096/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chuTaka kAraNa zI jinakarAja nama:. = (dharmaprANaH loMkAzAha na krAntino yugasA - - saMtabAla e sa = = = R A " prakAzaka , T 1 - mahAvIra sAhitya prakAzana madira nA haThIbhAInI vADI, dilhI daravAjA bahAra, rIta amadAvAda-380 004, = ( ? , 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amadAvAda-380 004. haThIbhAInI vADI, dilhI daravAjA bahAra, mahAvIra sAhitya prakAzana maMdira * prakAzaka che saMtalAla 0 lekhaka krAntino yugamraSTA dharmaprANaH loMkAzAha zrI jinavarAya namaH . 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 GOOG Oo God. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka : manu paMDita, maMtrI mahAvIra sAhitya prakAzana maMdira haThIbhAInI vADI, dilhI daravAjA bahAra, amadAvAda-380 004. te prathama AvRtti: vIra saMvata 2465 IsvIsana 1939 dvitIya AvRtti saMvata 2053 jAnyuArI 1997 nakala : be hajAra a kiMmataH vIsa rUpiyA 2 TAIpaseTIMga : me. pUjA lesara, e-215-16, bIje mALa, bI.jI. TAvarsa, dilhI daravAjA bahAra, zAhIbAga roDa, amadAvAda-380 004. phona : pa6ra6982 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ be-bola loMkAzAhamAM dharmanuM prANatattva hatuM saMskRtinuM sAtatya sAcavIne vikRtinuM parivartana karavuM ane deza, kALa, paristhitine anurUpa yugAnukULa upakaraNo, bodhanI paribhASA ane kAryapaddhati yojavAM e eka krAMtikAranuM lakSya hoya che. loMkAzAha eka lahiyA hatA, paNa dharmazAstra lakhatAM lakhatAM zAstrono marma samajAto gayo ane pariNAme te kALe dharmamAM peselI vikRtiono emaNe jabarajasta virodha karyo. ane dharmanAM prANatattvone samAja sAme yathArtha rUpe mUkyAM. munizrI saMtabAlajIe 60 varSa pahelAM sana 1935mAM loMkAzAhanA vicAro ane jIvanakAryane 'jaina prakAza' sAmayikamAM pragaTa karyAM tyAre loMkAzAhane 'dharmaprANa' saMbodhana karyuM. satyArthIpuruSa ja sAcA dhArmika puruSa ke je satyArthI ja hoya che, dareka dharmapuruSa satyArthI ja hoI zake - ne tarata oLakhI le che ema lokAzAhane saMtabAle oLakhI to lIdhA, mATe to dharmaprANa kahyA. paNa dareka dehadhArI manuSyamAM apUrNatA hoya tyAM sudhI saMpUrNa satyane pAmI zake nahIM. ane tethI oLakhavAmAM paNa bhUla thavAno saMbhava kharo. paNa jyAre bhUla samajAya ke tarata teno jAhera svIkAra karavAmAM satyArthIne sahejeya hicakicATa thato nathI. UlaTa tene satyano vadhu prakAza maLe che. ane satyane raste vadhu vegathI te gati karI zake che. A draSTie A hapatArUpe chapAyela loMkAzAhanA jIvanane pustaka rUpe pragaTa ka2vAmAM cA2 varSa pachI sana 1939mAM munizrIe 'sthAnakavAsI jaina'nA taMtrI zrI jIvaNalAla saMghavIne saMmati ApI tyAre pustakamAM 1935nA hapatAonA Amukha sAthe 'navuM nivedana' nAme lakhANamAM A cAra varSa daramiyAna saMtabAlajInAM darzana ane jJAna-vijJAnamAM vadhu spaSTatAo thaI, ane cAritrya nirmANa thayuM teno aNasAra temaNe lokAzAhanA jIvananA hapatAo lakhyA tyAre potAne na samajAyeluM evuM keTaluMka te hapatAomAM lakhIne karelI bhUlono svIkAra karyo che temAMthI maLe che. zrImAna haribhadrasUri, zrImad hemacaMdrAcArya ane lokAzAhanA vicAro ane jIvanakAryane hapatAo lakhatI vakhate yathArtha samajavAmAM pote bhUla karI hatI ane Aje cAra varSa pachI pote lakhe to A traNe mahApuruSo vize kevuM lakhe te bAbata lakhI che. dharmaprANa H loMkAzAha : Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmanI anekAntadraSTi, jene syAdavAda paNa kahevAya te yathArtha samajAyA vinA Ama "navuM nivedana' lakhAya nahIM. tethI A pustaka vAMcanAre prathama Amukha ane navuM nivedana prathama vAMcavAM joIe. lokAzAhe pa00 varSa pahelAM vyakta karelA vicAro ane vitAveluM jIvana AjanI viSama paristhitimAM pUrepUrAM prastuta che, ema amAruM namrapaNe mAnavuM che. kAraNa ke duniyAnA dareka dharmanuM prANatattva eka ja hovA chatAM dareka dharma kevaLa sampradAya banI jaIne sAmpradAyika banI gayo che. dharmanAM prANatattvo-satya, ahiMsA, acaurya, saMyama, aparigraha vagere che tene pAmavAnAM sAdhano samAvavA mATenI bodhavANI bhale deza, kALa ane paristhiti bheda mujaba bhinna-bhinna hoya, paNa tethI dharmane nAme jhaghaDA zA mATe thavA joIe? ane kriyAkAMDo ke paraMparA te dharma nathI. tethI kALe karIne kriyAkAMDo ke paraMparAomAM peThelI vikRtiomAM parivartana thatuM rahevuM joIe. Aje AvA parivartananA abhAve dharmamAtra kriyA jaDa thaIne, prANahIna, satyahIna thaI rahyo che. A "vizvavAtsalya' pAkSikamAM hapatAvAra saMkSiptarUpe A caritra pragaTa thatuM rahevAthI, vAcakonI jijJAsavRtti khIlatAM tene punarmudraNa karavAnI mAgaNI AvatI rahI. zrI viracaMdabhAI ghelANI jevAoe moTI saMkhyAmAM tenA AgotarA grAhako noMdhI tenA vecANano bojo haLavo karyo. bIjA mitroe paNa grAhako noMdhyA. Avo sahakAra prazaMsAne pAtra che. ( A pustakanI prathama AvRtti zrI sthAnakavAsI jaina kAryAlaya, amadAvAda taraphathI. 1939mAM pragaTa thaI hatI. pustaka aprApya hatuM. mahAvIra sAhitya prakAzana maMdiranA pramukha zrI rajanIkAntabhAI saMghavIe A aprApya pustaka meLavI ApyuM, ane tenA prakAzanamAM viziSTa utsAha batAvyo te badala uparokta saMsthA temaja rajanIkAntabhAInA AbhArI chIe. - navI AvRttimAM keTalIka bhASAkIya zuddhi temaja saLaMga kathA hatI, tene sthAne sAteka prakaraNomAM vAcakanI anukULatA khAtara punaHsaMpAdana karyuM che. vizva vAtsalyanI suvarNa jayaMtI prasaMge A pustaka prakAzana karatAM, tenA prakAzanamAM jemaNe jemaNe sahakAra Apyo che te saunA ame AbhArI chIe. 'vizvavAtsalyanI suvarNa jayaMtI - aMbubhAI zAha jAnyuArI, 1997 taMtrI, vizvavAtsalya dharmaprANaH loMkAzAha Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' " Amukha prAcIna yugathI mAMDIne Aja sudhInA bhAratavarSanA itihAsamAM jainadharmanA aneka jyotirdharoe sAhityanI sevA ane rakSA karavAmAM khUba phALo Apyo che, te vAta to jainasAhitya dvArA sAkSaromAM ane janatAmAM khUba saMprasiddha thaI cUkI che. paraMtu bhAratavarSanI krAntimAM paNa temano phALo vizeSa che te vAtathI bhAratavarSanI prajAno moTo bhAga lagabhaga ajANa che. jainadharmanA krAntikAromAM dharmaprANa loMkAzAhanuM sthAna bahu mAnavaMtu che. dharmakSetramAM teNe macAvelI krAntinuM sUkSma dRSTie avalokana karatAM e spaSTa jaNAI Ave che ke temanuM AkhuMya jIvana dharmakrAntinAM maMthana ane vikAsamAM ja samApta thaI cUkyuM hatuM. samasta bhAratavarSamAM tenI krAntinAM AMdolano prasarI cUkyAM hatAM. je kALamAM kurUDhio, vahemo, dharmajhanUna ane sattAzAhIthI janatA pIDAI rahI hatI te samaye jainadharmano mArTina lyuthara paMdaramI zatAbdInI Akhare jabhyo ane soLamI zatAbdInA pUrvArdhamAM tenI sAme moraco mAMDI prajAne parataMtratAnI beDIthI chuTakArAno dama kheMcAvyo. ane vAstavika satyanA DIMDIma-nAdathI ghoSaNA karIne suSupta janatAne jAgRta karI. te pote ja krAntikAra loMkAzAha. loMkAzAha mATe bhAratavarSanI bahAranI eka aMgreja lekhikA kahe che ke, About A.D. 1452 * the Lonka sect arose and was followed by the Sthanakvasi sect, dates which coincide strickingly with * saMvata 1482mAM loMkAzAhano janma, ane saM. 1531mAM temanA siddhAMtano pracAra. A banne mudAo aitihAsika daSTie maLe che, ane te baMdhabesatA lAge che. ahIM I.sa. 14para Apela che te apekSAe to temAM pa7 umeratAM 1509 vi.saM. no samaya thAya. ane A vakhate to zrImAna loMkAzAha mAtra 27 varSanA hoI, temanAM jIvanakArya jotAM eTalI nAnI vayamAM temaNe A bhagIratha kArya hAtha lIdhuM hoya te baMdhabesatuM lAgatuM nathI kAraNa ke temanA AyuSyano moTo bhAga vyAvahArika kAryamAM gayo che. dhArmika kSetramAM taddana spaSTa rIte to moTI vaye te dAkhala thayo che. pro. kSitimohana sena jainadharmanI prANazakti nAmanA lekhamAM ema siddha kare che ke "zrImAna loMkAzAha I.sa. 1429 pachI ja thayA." Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ the Lutheren and Puritan movements in Europe." [Heart of Jainism] bhAvArtha : khristI dharmamAM mAnasika dAsatva dUra karavA yuropamAM jevuM kArya mArTina lyuthare karyuM tevuM kArya zrImAna loMkAzAhe zvetAMbara jainadharmamAM kriyoddhAra mATe karyuM che." eka krAntikArane prajAmAM jaDa ghAlI beThelI vikRtine haThAvavA mATe keTalo bhagIratha prayatna karavo paDe che ane keTalA saMkaTonA DuMgarAo ulaMghavA paDe che tenI kalpanA yuropanA mArTina lyutharano jIvana ItihAsa vAMcavAthI kaMIka aMze AvI zake tema che. paraMtu mArTina lyutharanA jIvanathI yuropa jeTaluM paricita che teTaluM bhArata loMkAzAhanA jIvanathI bhAgye ja paricita haze. bIjAnI vAta to dUra rahI paNa je dharmane nAme teoe krAnti macAvI che ane je dharmanA saMsthApaka banI parama satyonuM zodhana karI temaNe prakAza pheMkyo che te jaina dharmanA anuyAyIo paNa temanA jIvana viSe bahu thoDuM jANe che. ane jeo temanA viSe thoDuM ghaNuM jANe che teo paNa temane mAtra eka mUrtipUjAnA virodhaka tarIke oLakhe che. A ekAMta dRSTie temane oLakhanArAo kharekhara te mahAna puruSanA dhyeyane samajI ja zakyA nathI ema kahIe to jarAya khoTuM nathI. loMkAzAha mUrtipUjAnA virodhaka hatA ke kema? ane hatA to kaI dRSTithI ane zA mATe ? temaNe temanA jIvanamAM kevaLa mUrtipUjAno ja niSedha karyo che ke bIjuM kArya karyuM che ? jyAM sudhI temanA jIvananAM badhAM daSTibiMduo na tapAsAya tyAM sudhI temanuM satya zodhavuM e du:zakya mAtra nahi balka azakya che. ane AthI ja mane lAge che ke bhAratanA eka mahAna krAntikArane ApaNe koI pIchAnI zakyA nathI. ane UlaTuM temanA jIvanamAM ekAMtavAda kalpIne ApaNe eka yA bIjI rIte temanA samartha vyaktitvanI Aja sudhI avagaNanA ja karyA karI che. ane e avagaNanAnA phaLa svarUpe sthAnakavAsI ane mUrtipUjaka jevA pakSabhedo pADI temanA jIvanane anyAya Apyo che ane ApaNA jIvanane hAni pahoMcADI che ane pahoMcADI rahyA chIe. eka loMkAzAhane mAnanAro pustaka lakhavA besaze ke mUrtipUjaka sAthe carcA karavA besaze tyAre mUrtipUjAnuM ekAMta khaMDana ja karaze. ane temAM dalIlane badale gharmaprANaH loMkAzAha Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitaMDAvAda ane samabhAvane badale viSamabhAva spaSTa tarI Avaze. A ja rIte mUrtipUjakano vAro Avaze tyAre te paNa tevuMja karaze. A vAta huM paMdaramI ke soLamI sadInI nathI kahI rahyo. paraMtu vIsamI sadInI ane te paNa AjakAlanI vAta kahuM chuM. - tamArAmAM vicArabhedo hoya, mAnyatAbheda hoya te asvAbhAvika nathI. e to manuSyonI bhinna bhinna matio hovAthI rahyAM che ane rahevAnAM che. paraMtu te vicArabhedo UlaTA mArge dorI jAya tevA svarUpamAM na thaI bese te vivekabuddhi manuSya haMmeza rAkhavI joIe. A vivekabuddhi tamArI carcA, lekha ke vArtAmAMthI nIkaLI na jAya teno tamane khyAla hovo ja joIe ne ! paraMtu duHkhano viSaya e che ke Aje sAMpradAyika paDadAe vivekabuddhine rokI lIdhI che. tenA eka be namUnA 'vIrazAsana ane "jaina" nAmanA sAptAhika patromAM mArI najare caDyA hatA. koIpaNa eka sAmAnya buddhino mANasa e spaSTa samajI zake tevuM hatuM ke A lekhanA lekhakoe lokazAhanA jIvananI anabhijJatAthI paDhA taddhA lakhyuM hatuM. te mATe koInuM dila dubhAvAne badale UlaTuM lekhakonI manodazA para vAcanArane dayA Ave evuM e lekhana hatuM. loko jene jaina samAjanA mArTina lyuthara tarIke oLakhe che, bhAratavarSa ane tenI bahAranA aneka vidvAno jene prazaMse che, jaina samAjano lagabhaga 1/3 bhAga jene Aje paNa anusarI rahyo che ane duniyAmAM haju paNa jenI mAnyatA vyApaka rUpe pravarte che, tevA eka samartha krAntikAra ane krAntinA yugamraSTAnA jIvana para aNachAjatA AkSepo lakhI nAkhatI vakhate lekhako para koI jAtanI naitika javAbadArI rahelI che enuM jene jJAna na hoya tevA mahAzayo paratve eka javAbadAra samAjanuM madhyastha bhAva sevyA sivAya bIjuM vartana hoI paNa zuM zake ? paraMtu patrakAro AvA lekhone potAnA patromAM sthAna ApI zake che te ja vastu mane navAI bharI lAgI hatI. jo ke jaina samAjanA prasiddha patra "jaina" te badala kSamA mAgI potAnI sajjanatAno paricaya Apyo hato kharo; paraMtu mane to emaja lAgatuM AvyuM che ke A badhuM thavAmAM kevaLa sAMpradAyika jhanUna che. ane jyAM sudhI te te saMpradAyonI yathArthatA UMDANathI samajavAno prayAsa na karavAmAM Ave tyAM sudhI te eka yA bIjA svarUpamAM rahevAnuM ja. Aje jyAM AkhuM vizva eka thavA mathe che, ane vizvanI samasta prajAonAM dharmaprANaH lokAzAha Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hitadaSTibinduo vicArAya che, jyAM jJAti, jAti ane samAjanA bhedo dUra karavAno bhagIratha prayatna sevAya che te te vakhate dharmane nAme vADAzAhI, saMpradAyazAhI ke gacchazAhInA akhADAo have lAMbo vakhata nabhI zake tema nathI. AvI sAdI ane saraLa vastu pharI pharIne samajAvavI paDe te jaina dharmanA anuyAyIone mATe zobhAspada nahi gaNAya. AthI jema mUrtipUjaka bhAIone mATe uparanI vastu lAgu paDe che tema A loMkAzAhanA anuyAyIone paNa teTalI ja lAgu paDe che; te vAta rakhe teo visarI jAya ! lokAzAhanA anuyAyIo kevaLa mUrtipUjAno virodha karavAthI jo potAnI pharaja samApta thAya che ema mAnatA hoya to teo eka gaMbhIra bhUla kare che. loMkAzAhano virodha ekalI mUrtipUjA sAme ja na hato. jaina dharmanA vikAra sAme hato. teNe je kaMI siddhAMtono pracAra karyo che te mAtra te ja dRSTibiMdue. loMkAzAha bhagavAna mahAvIra kathita mArge cAlavAnuM kahI gayA che. dayA ane satyane jIvanamAM otaprota banAvavA e jyoti mUkI gayA che. to te mArge ja cAlavAmAM temanuM sAcuM anuyAyitva spaSTa thAya che. tethI matAgraha ane kadAgrahanA jhaghaDA choDIne te mArge pagaraNa mAMDI devA joIe. je loko loMkAzAhane eka vADAnA mAtra saMsthApaka tarIke ja oLakhe che te eka mahAna bhUla kare che. They arose not directly from the Svetambara but as reformers of an older reforming sect. [History of the Jaina Community] lokAzAhanI jIvanasamIkSAnA A zabdo spaSTa batAve che ke temane koI navo paMtha sthApavo na hato. ane tethI te koIpaNa mata ke paMthanA saMkucita vartuLamAM purAI janArA na hatA. paNa vizALa kSetramAM viharatA sArvadazika vihArI ane nirbhaya dharmasudhAraka hatA. temanI dharmasudhAraNAmAM mUrtipUjAnA virodhanuM prabaLa AMdolana hatuM, sAdhusaMsthAnuM zaithilya dUra karavA mATe temaNe kammara kasI hatI ane adhikAravAdane nAbUda karavAnI temaNe pahela karI hatI. paraMtu A badhuM karavAmAM potAno mata, gaccha ke saMghADo sthApavAnI temane svapramAMya icchA na hatI, tema pUjA ke pratiSThA gharmaprANa : loMkAzAha Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhogavavAnI lAlasA paNa na hatI. jo temane potAno mata ja sthApavo hota to bauddha, veda ane jaina dharmanA aitihAsika anya prabhAvakonI mAphaka potAnA navA siddhAMto ane navuM sAhitya UbhuM karata. paraMtu temanA jIvanamAM e vastu dekhAtI nathI. saMghanI chinnabhinnatA dUra karI temAM ekavAkyatA lAvI e bhagavAna mahAvIranA avyAbAdha satyane yathAzakti je AcaravAnI pravRtti kare te ja bhagavAna mahAvIrano sAco anuyAyI potAne kahevaDAvI zake; e vAta janatAne gaLe utarAvavAnI ja temane utkaMThA hatI. AthI temaNe potAno puNyaprakopa jainazAsananA niyama pramANe koIpaNa mata, saMpradAya ke vyakti paratve batAvyo nathI. temaNe je je virodha karyo che te mAtra samAjanA saDA sAme. koIpaNa vastunuM khaMDana ke maMDana temaNe potAnA kapolakalpita siddhAMtathI, karyuM hoya tema kyAMya dekhAtuM nathI. paraMtu gaNadhara grathita zAstro ke jenuM pramANatva AjasudhI svIkArAtuM AvyuM che te zAstra vacanathI ja. ATalI nirdoSatA ane nikhAlasatAthI ja bahoLA mAnava-samudAyanA te hRdayavijetA banI zakyA hoya te yuktisaMgata lAge che. paraMtu jyAM sudhI lokAzAhanA jIvananA gUDha prazno tevA vizALa daSTibinduthI na carcAya tyAMsudhI temanA jIvana mATe khoTo bhrama rahe te svAbhAvika ja che. ane tethI ja mane ghaNA vakhatathI lAgyA karatuM hatuM ke temanA jIvanacaritronuM koIpaNa sAMpradAyika dRSTi rAkhyA sivAya Alekhana karavuM. paraMtu sAthe sAthe ema paNa thayA karatuM hatuM ke te eka bhagIratha kArya che. eka sAhityakAranA jIvanane AlekhavA mATe jema jJAnazaktinI AvazyakatA che, kalAkAranuM jIvana AlekhavAmAM kalAtmaka vikAsanI apekSA che teja rIte eka krAntikAranA jIvanane AlekhavAmAM eka mahAna krAntikAra hRdayanI apekSA che. loMkAzAha mAtra vyAvahArika kSetranA ja krAntikAra na hatA; babbe dhArmika kSetranAja te prabaLa sudhAraka hatA ane tattvazodhaka hatA. evA samartha puruSanuM jIvanazodhana karavA mATe to asAdhAraNa taiyArI joIe. uparAMta e paNa eka durbhAgyanI vAta che ke mukhya mukhya muddAo sivAya temano itihAsa upalabdha thato nathI. gharmaprANaH lokAzAha Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvA saMyogone laIne te icchAmAtra manomaya kSetramAM DUbI jatI hatI. eka ja mAsa pahelAM jaina prakAzanA utsAhI, vidvAna ane yuvAna taMtrIe "zrImAna loMkAzAhanA jIvana viSayaka kaMIka paNa lakhI Apo" evI mAgaNI karI. A vakhate meM mArA uparanA vicAro jAhera karyA. parantu eka TUMkI lekhamALA, lakhI ApavAnA Agrahane vaza thavuM ja paDyuM. A lekhamALA lakhatI vakhate bahu zodhana karatAM zrImAna loMkAzAha saMbaMdhInI keTalIka aitihAsika bInA upalabdha thaI che ane haju thaze evI saMbhAvanA rahe che. paraMtu atyAre to mAtra temanI krAntinA mukhya mukhya muddAo tAravIne A citra AlekhyuM che. lekhamALAno prAraMbha karatI vakhate A lekhamALA ATalI dIrgha thaze evI kalpanA na hatI. paraMtu saMkSipta chatAM ATaluM laMbANa sahaja rIte thavA pAmyuM che. jyAM sudhI loMkAzAhanI pUrvakAlIna paristhiti ane temanA jIvanakALanI paristhitino ullekha na apAya tyAMsudhI lokAzAhanI krAntinuM rahasya jarAye na samajAya ane bhrAnti thavAno vizeSa saMbhava rahe ema lAgatuM hovAthI pUrvakAlIna, madhyakAlIna ane arvAcIna e traNe kALanI paristhitinuM saMkSipta chatAM spaSTa citraNa ApyuM che. ane lokAzAha pachIthI AjasudhInI paristhitino TUMka khyAla paNa aMtamAM ApI dIdho che. AvI rIte na dhAravA chatAMye lekhamALA dIrgha thaI javAthI tene pustakArUDha karavAnI bhAvanAne paNa rokI zakyo nathI. A rIte lokAzAhanA jIvana viSe hAla kaMI bahAra pADavAnI IcchA na hovA chatAM loMkAzAhanuM jIvana bahAra paDe che. huM dhAruM chuM tyAMsudhI svataMtra rIte loMkAzAhanA jIvanane carcatuM A prathama pustaka che. A AkhI lekhamALAne saMkalanAvAra goThavI tenA viSaya vAra mathALAM mUkyAM hovAthI vAcakane te samajavAmAM saraLa thAya tevo prayAsa karavAmAM Avyo che. A uparAMta - lokAzAhanI krAntine samajavAmAM sahAyaka thAya te sAru, zarUAtamAM bhagavAna mahAvIranA kALa (I.sa. pUrva para7)thI mAMDIne TheTha loMkAzAhanA kALa sudhI jainadharma, bauddhadharma ane hindu dharmamAM je je mukhya sAhityakSetranA jyotirdharo ane dharmakSetranA sudhAraka mukhya mukhya krAntikAro thaI gayA, temanAM jIvana ane jIvanakArya e badhAno saMkSipta itihAsa Apyo che. dharmaprANaH loMkAzAha Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. te pachI lokazAhanuM AkhuM jIvana ane krAntine lagatI vicAraNA savistara ApavAmAM AvI che. ane aMtima bhAgamAM lokAzAha pachInA temanA anuyAyIono saMkSipta ItihAsa ApavAmAM Avyo che. zrImAna loMkAzAhanI pUrvakAlIna ane pazcAta kAlIna paristhitinuM ATaluM spaSTa digdarzana thavAthI loMkAzAhanA jIvana viSayaka itihAsanI surekhA spaSTa thaI raheze. have A pustakamAM je kaMI lakSyabinduo rAkhavAmAM AvyAM che te ahIM TUMkamAM jaNAvI dauM - (1) lokAzAhanA jIvanane tAttvika daSTie chaNavuM. (2) sAMpradAyikatA na bhaLavA devI. (3) temanI krAntinA viSayone khAsa carcavA. A daSTibinduone anulakSIne A pustaka lakhAyeluM hoI sAmAnya rIte jema jIvanacaritro lakhAya che tema AmAM varNano, adUbhutatAo jevuM na Ave te svAbhAvika che. tema chatAMya AmAM temanI krAntinI vicAraNAnI eka navI dizA to khUba vicArAI che. bhaviSyamAM lokazAhanA jIvana viSayaka eka samRddha grantha taiyAra na thAya tyAMsudhI A pustaka lokAzAhanI krAntinuM eka mArgadarzaka thaI paDe eja AzAe A lekhamALAne pustakAkAramAM pariNamAvI che ema kahIe toye kazuM khoTuM nathI. krAntikAro ane jyotirdharonA jIvana itihAsanA prazno lokAzAhanI krAnti sAthe saMbaMdha dharAvatA hovAthI te viSayo AmAM ca che. loMkAzAhanI krAntinA mukhya traNa viSayo jevA ke : sAdhuonuM zaithilya, caityavAsano vikAra ane adhikAravAdanI zRMkhalAnI gaMbhIra samAlocanA paNa karavAmAM AvI che. A badhA prazno carcavAmAM kevaLa taTasthavRttino upayoga karavA banatI kALajI rAkhI che. ane mAruM potAnuM maMtavya paNa spaSTa jAhera karyuM che. Ama karavA chatAM rUDhiparaMparAnA saMskArothI koIpaNa zvetAMbara, digaMbara ke sthAnakavAsInuM hRdaya dubhAyuM hoya to huM kSamA yAcI lauM chuM. ane sAthe sAthe e paNa kahI dauM chuM ke AmAM je kaMI lakhavAmAM AvyuM che temAM yathAzakya aitihAsika ane dharmaprANa : loMkAzAha Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zAstrIya pramANo mUkyAM che. kevaLa kalpanAthI ke kevaLa paraMparAthI ja lakhAyuM nathI. eTale zodhako temAMthI sAra ja zodhI le. emaja huM icchuM chuM. aMtamAM AmAM je je granthonAM pramANa mUkavAmAM AvyAM che teno A pramANe nAmollekha che : 1. kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrAcArya 7. jainaprakAzano utthAna aMka 2. jainadarzana 8. jainaprakAzanI phAIlo 3. jainadharma 9. zrI lAlajI mahArAjanuM jIvanacaritra 4. jaina sAhityamAM vikAra 10. Heart of Jainism thavAthI thayelI hAni 11. jagaDU caritra ityAdi 5. sUrIzvara ane samrATa 12. aitihAsika noMdha 6. sAgAra dharmAmRta 13. zaMkara digvijaya eTale A pustakamAM te te granthakAronA AbhAra pradarzita karI viramuM chuM. OM zAnti varasovAnA samudra taTa para saMtabAla" tA. 20-5-1935 anukramaNikA prakAzakIya-be bola aMbubhAI zAha Amukha saMtabAla navuM nivedana saMtabAla prakAzakanuM nivedana (prathama AvRtti) jIvaNalAla saMghavI 1. jaina dharmakrAntinA jyotirdharo. ........ 2. bhAratanA traNa mukhya dharmo ane krAnti prabhAvako ............ 3. loMkAzAhano jIvanavikAsa ... ......... 4. samAja vihaMgAvalokana .......... 5. loMkAzAhanuM kAntadarzana...... 6. loMkAzAhanI upadezadhArA .... ...................... ......... 7. krAntinI yugavartI asara Ta che 8 , , . . dharmaprANaH loMkAzAha Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 OM maiyA navuM nivedana A vakhate aDhAramI eprile ame, amadAvAdamAM hatA tyAre 'sthAnakavAsI jaina' patranA adhipati zrI jIvaNabhAIe dharmaprANa loMkAzAha'nI lekhamALA prakAzita karavAnI mAgaNI karI. emanI pAse meM eka zarata mUkI ane maMjUrI ApI. e zarata e hatI ke dharmaprANa loMkAzAhanI lekhamALA lakhatI vakhatanI ane atyAranI mArI manodazAnI cokhavaTa rajU karatuM nivedana emAM akSarazaH dAkhala karavuM. ane e zarate huM A nivedana lakhI rahyo chuM. dharmaprANa loMkAzAhanI lekhamALA lakhatI vakhatanI sthiti : mane e divaso barAbara yAda che, ke e lekhamALA lakhatI vakhate dharmakrAntikA2ka vicAronA pravAhathI mAruM magaja gherAyeluM hatuM. sAdhano karatAM siddhAMto pratyenI suruci keLavAtI hatI paNa AjanA jeTalAM anubhava ane spaSTa darzana na hatAM. ghATakoparamAM meM e lekhamALA zarU karI ne varasovAmAM pUrI karI. parama pUjya gurudeve zrImAna haribhadrasUrijI ane zrImad hemacaMdrAcArya sUrIzvara paratvenA lakhANanA phakarAmAM saMzodhananI salAha ApI, paNa e mAnya karavAmAM mArI buddhie mane nA pADI. sthAnakavAsI jaina konpharansanA patramAM e chapAvAnI hatI eTale emanA maMtrIe e vAMcI. emaNe paNa keTaluMka saMzodhana to thavuM ja joIe, ema vInavyuM, eTale Akhare meM thoDo ghaNo mane kamane pheraphAra karyo, paNa mULabhUta siddhAMta to meM kAyama ja rAkhyo. e siddhAMta sAcavavA jatAM mAre mArA parama pUjya gurudeva sAthe ja prathama take to vicAravirodha karavo paDyo. e lekhamALA chapAyA pachI maMdiramArgI ane sAdhumArgI banne samAja para judI judI asara thaI ane e rIte eka varSa sudhI e lekhamALAne aMge carcA cAlI. Aje e vAtane traNeka varSonAM vahANAM vItI gayAM che. Aje mAro Akho jIvanakrama ane vicAravaheNa vyavahAru vizva-vatsalatAne mArge che, eTale Aje A lekhamALA paratve huM cheka ja udAsIna chuM. e pragaTa thAya ke na thAya emAM mane harSa nathI ke kheda nathI; paNa jyAre e bhAIe pragaTa karavAnI mAgaNI karI dharmaprANa H lokAzAha Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 che, tyAre mAre mAthe paristhitinI cokhavaTa karavAnI pharaja UbhI thaI che. jo ke meM emane saMmati sAthe ema paNa sUcavyuM hatuM ke e lekhamALAnI sAme je samAlocanA pragaTa thaI che, tene e pustaka sAthe ja joDavI ke jethI mArI te vakhatanI manodazAno ane e lekhamALAthI thayelI te vakhatanI jainasamAjanI paristhitino bhAvi itihAsamAM ullekha rahe ane mAre A nivedana A rIte lakhavAmAM khAsa jarUra na rahe. paNa emane e joDANa anAvazyaka lAgyuM eTale mAre A badhI cokhavaTa pahelethIja karavI rahI ! meM A prakAzana mATe nA kema na pADI ? te kALa karatAMya AjanI javAbadArI mAre mATe daza gaNI che, enuM mane bhAna che. ane e hovA chatAMya meM samasta jainasamAjanA mukhe khUba cavAyelA A prakAzanane bahAra na pADavAno Agraha nathI rAkhyo enuM kAraNa A che : "jo e lekhamALA pAchaLanA AzayamAM koIpaNa prakAranI azuddhi che ema Aje paNa mane mAlUma paDyuM hota to huM e pragaTa karavAnI sApha sApha nA pADI deta. paNa e lekhamALA pAchaLano Azaya azuddha nahoto, ema cokkasapaNe Ajeya bhAse che. ema chatAM maMdiramArgI samAje je UhApoha karyo hato, teya taddana binapAyAdAra hato ema paNa mane nathI lAgatuM. e UhApohamAM Aje mane mArI jeTalI bhUla samajAya che ane te bhUla thavAmAM je prasaMgo mArI sAme te vakhate pradhAna bhAve kAraNabhUta hatA te ahIM TAMkuM chuM." zrImAna haribhadrasUrijI viSe zrImAna ane bauddha bhikSuo vacce je garamAgarama carcAo thaI ane enuM duHkhada pariNAma bauddha bhikSuo 52*AvyuM te prasaMga parathI mArA mana para evI chApa paDI ke : itihAsamAM to 1444 bauddha bhikSunI hArane pariNAme, e kakaDatA telanA garama kaDAyAmAM homAyAnI ane kyAMka homavAnI taiyArInI vAta che, paNa meM jANI joIne e para bahu vajana nathI ApyuM, paraMtu eTaluM to tathya che ja ke, zrImAna haribhadrasUrijInI te vakhatanI paristhiti sarvadharmasamabhAva pratye sarvAMga sakriya nahi hoya, nahi to carcAnuM pariNAma ubhaya pakSa mATe premavardhaka ja banata. (juo : paM. becaradAsa kRta 'jainadarzana' pRSTha 29-30) dharmaprANa H lokAzAha Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 "emanuM A AcaraNa jainadharmanA mULa siddhAMtathI tadana pratikULa hatuM ane emAM bahAranI asarothI dIrdhakALathI cAlI AvelI vaTALavRttinA saMskAro kAraNabhUta che." e chApa uparathI emanuM citra meM e dRSTie sAhityakAra (sAhitya kSetranA jyotirdhara) rUpe doryuM. bhUlanA pazcAttApane pariNAme emanA jIvananA sudharelA uttarArdha pratye to mane sAruM mAna tyAre paNa hatuM. "pakSapAto ne vIre na pheSa: pinAtivuM' e ukti mArI jANa bahAra nahotI, paNa sarva dharma samabhAvanA sakriya prasaMgo emanA jIvanamAM mane nahotA maLyA eTale uparano prasaMga ja mokhare rahevAthI emanA jIvananAM bIjAM suMdara tattvo te vakhate DhaMkAI javA pAmyAM hatAM. zrImad hemacaMdrAcArya viSe talavArane gode rAjyazrI jItIne AvelA siddharAja jayasiMhanI vIratAnI tArIpha karI sAdhelo zrImadano siddharAja sAtheno saMbaMdha ane rAjA icchAne pArakhI zrI somanAthajInA maMdiramAM somanAthanI stuti* dvArA dAkhavelI kAryadakSatA. A be prasaMgo parathI zrImada hemacaMdrAcArya viSe mAro evo mata baMdhAyelo ke : "hemacaMdrAcAryanI pratibhA gujarAtanA suMdara deha para jhaLakatI rahI che. emanAM ziSTa sAhityanI camatkArika chaTAe dezavidezanA prabhAvasaMpanna vidvAnone mugdha banAvyA che e kharuM paNa emanuM mukhya valaNa to eja hovuM joIe ke, jaina dharmano pracAra saMkhyAbaLa vadhe to ja thAya ane tethI rAjyAzrayanI ane rAja rIjhavaNInI tako sAdhI levI, jainonI ghaTatI vasati vadhAravA mATe mUrtipUjAne vidheya banAvI ane kumArapALanI sadabhAvanAno lAbha laI jaina maMdirone vega Apavo." jyAre mArI namra mAnyatA mujaba mane emaja lAgyA karatuM ane haju lAge che ke jainadharmano pracAra koI rAjyAzraya para, saMkhyAbaLa para ke sthULa "bhavabIjAGkarajananA rAgAdhAma kSayamupAgatA yasya / brahmA vA viSNurvA haro jino vA namastasmai / " bhAvArtha : saMsAranI paraMparAne vadhAranArA jemanA rAga vagere doSo kSINa thaI gayA che evA brahmA ho, viSNu ho, mahAdeva ho ke jina ho - game te ho temane namaskAra thAo. - - - - dharmaprANaH loMkAzAha Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhana para nahi, paNa ahiMsAnI tAttvika zodha upara AdhAra rAkhe che. A mAnyatA AgaLa, uparanA prasaMgo barAbara virodhAtmaka lAgatA hoIne e dRSTie emanuM jIvanacitra te vakhate e rIte AlekhAyeluM hatuM. ane ethI emanA jIvananI eka vidheyAtmaka dizA te veLAe A kAraNe gauNa svarUpe rahI javA pAmI hatI. gharmaprANa loMkAzAha viSe ene viSe mArI mAnyatA e baMdhAI hatI ane Aje paNa che ke emano e AMtara dhvani hato ke : jaina dharmano pracAra, saMkhyA vadhAravAthI nahi, paNa aMtaraMga zuddhithI thaze eTale gharano saDo dUra karavo. ghara sudharye jagata jarUra sudharaze. A siddhAMtanI vaphAdArIthI emanI jIvanacaryA raMgAyelI che." dharmaprANa lokazAhInI jIvanacaryA mATenI TUMkI aitihAsika sAmagrI jyAre e lekhamALA lakhato hato, tyAre ane pachI mane dharmaprANa viSe je kaMI aitihAsika sAmagrI sAMpaDI che, te bahu TUMkI che. keTalIka bAbatomAM judA judA saMgrahakAronAM mantavyo viSe matabhedoya che, paNa je kaMI sAmagrI asaMdigdhapaNe badhAM mantavyo sAthe baMdhabesatI Ave che te A che : (1) "dharmaprANane jainadharmano AtmA daza vaikAlikanI prathama gAthAne anuzIlanamAMthI maLI Avyo, ane emaNe ahiMsAnI parAkASThAe pahoMcavA mATe vRtti saMyama tathA aMtaraMga tapa e be ja sAdhano joyAM ane jIvanamAM e akhataro Adaryo. kharuM satya sUjhayuM ane siddhAMtonI vaphAdArI saheje ragerage reDAI gaI. vRttisaMyama vinA dAnanI bhAvanA sevavI e haLAhaLa daMbha che ane AsaktinA vijaya vinA mAtra nirAhAra sevavo ke popaTiyA uccAranuM prAyazcita karI nAkhavuM e kaMI paryApta nathI. (2) dharmaprANanA siddhAMto; lokahRdayamAM spaSTapaNe saMvata 1531mAM sthAna pAmyA. * TALe pratimA naI mAna, dayA dayA karI TALeI dAna, posaha paDikkamaNuM navi jANe.... (juo mohanalAla dalIcaMda desAI kRta jaina sAhityano itihAsa) + saMvata paMdaraso tIsaI kAle, pragaTyA vezadhAra samakAle. dharmaprANaH loMkAzAha Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1e (3) lakhamazIe e siddhAMtonA pracAramAM agatyano bhAga bhajavyo ane (4) **emaNe mUrtimaMta siddhAMto dvArA ja lokahRdayane jItI lIdhuM; dhanabaLa, sattAbaLa ke saMkhyAbaLathI nahi ! basa, ATalI sAmagrImAM A AkhI lekhamALA pAchaLano maulika AtmA samAI jAya che. A to thaI te veLAe lakhAyelI lekhamALA viSenI cokhavaTa, paNa Aje zuM ? Aje zuM ? Aje paNa dharmaprANa loMkAzAhanuM citra mArI sAme eka dharmakrAntikAra tarIke vadhu ojasa ane ullAsa sahita caLakI rahyuM che, paraMtu Aje enI AtmapratibhA huM AlekhavA besuM to te kALa karatAM saumyabhAva tarapha ja mArI kalamanuM valaNa saheje DhaLe evI pratIti thAya che. e ja rIte zrImAna haribhadrasUrijI ane zrImada hemacaMdrAcAryajInI jIvanakriyAne emanI jIvana jyoti sAthe joDuM to mAtra je e veLAe gauNa rUpe rahI javA pAmI te vidheyAtmaka dizAne ja mukhya svarUpa ApI A rIte joDuM ke --(1) zrImAna haribhadrasUrie sarvadharma sanmAnanA bhavya vicAronuM dIvela ApyuM. (2) zrImada hemacaMdrAcArye gujarAtanI saMskAritA rUpa kAyAne sajIvana rAkhavA mATe nirAmiSAhAra ane amAripaTala dvArA jIvadayAnuM pIyUSa pAI vATa taiyAra karI ApI. ane eja rIte bIjA AcAryoe judI judI dizAmAM judA judA prayAso karyA. pariNAmAMte dharmaprANa lokAzAhe Atmajyota jagADI ane enA mukuTa para dharmakrAntikAranI yaza kalagI caDI. e eka nirvivAda satya che ke vizvamAM pratikSaNe ucca prakAranAM sattvo dvArA jude jude rUpe chUpI rIte ke jAhera rIte vikAsapaMthe jIva samUhane doravAnA bhaluMkaI vAta prakAzI IsI, tehanuM zIza huu lakhamazI. *DagamagI paDiyuM saghaLuM loga, posAlaI AvaI pariphoka. (A badhI copAIo zrI mohanalAla dalIcaMda desAIkRta 'jaina sAhityano itihAsa'mAMthI lIdhI che ane te teja kALanA vicAravirodhI munirAjonI racita che.) dharmaprANaH lokAzAha Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 prayAso thaye ja jAya che ane koI eka mahAsattvane phALe e badhI pratiSThAno phALo jAya che, anyathA ekI sAthe eTaluM bhagIratha kArya karavAnI ekalA mAnava puruSArthamAM zakti na hoI zake. e rIte zrImAna haribhadrasUri ane zrImada hemacaMdrAcAryanI eka bAju - sarvadharmano AtmA samabhAva che, evA vicAro ane sthULa ahiMsAno pracAra-dharmaprANane kAma lAgyAM. bIjI bAju (mUrtipUjAnA vidhAnanI bAju) - emanAM kAryakSetra mATe - maulika jainatvanA vikAsa mATe chekaja nakAmI ane UlaTI dizApreraka dekhAI, eTale mUrtipUjAno emane samra virodha ja karavo paDyo. emane mana saMkhyAbaLa karatAM siddhAMtabaLa UMcuM hatuM. jo ke mUrtipUjAno virodha "mUrtipUjA e jainadharmanuM aMga nathI" e rIte ja emaNe karyo che, e vAta koIe bhUlavI joItI nathI. e sAdI vAta bhUlI javAya che, tyAMja gUMcavADo Ubho thAya che. mAro namra mata mUrtipUjAno Arya saMskRtinA vikAsamAM muddaleya phALo nathI evA ekAMtika mata sAthe huM saMmata thaI zakato nathI.*prathama (nIti upAsaka-devopAsaka) kakSAnA sAdhako svayaM prerAIne jo eno AdhAra vikAsa hetue-melI icchA jarAya rAkhyA vinA- le to ene huM kSamya gaNuM chuM; paNa jaina sAdhakanI uttama kakSAne je janmathI nahi parantu vikAsakramanI yojanA pramANe pAmyA che evA puruSone mAthe te parANe lAdavI ke ThokI besADavI e koI rIte barAbara nathI. prathama kakSAnA sAdhako mATe paNa e anivArya sAdhana che, ema huM mAnato nathI. * eTaluM kharuM che ke aitihAsika dRSTie tapAsatAM evI mUrtipUjA to jyAM lagI viveka yukta, bhAvanA pradhAna ane vyaktigata maryAdAmAM rahI che tyAM lagI ja pathya nIvaDI che ane Akhare guNapUjA tarapha vALI zakAI che; paNa jyArathI sthULa pASANathI mUrti ghaDIne ke koI bhayAnaka ke camatkArika citra cItarIne ke evA ja koI bIjA rUpe bhautika lAlasA poSavA mATe aMdhazraddhAe lokono samudAya mUrtine pUjato thayo che ane pUjI rahyo che te rIte to eNe lAbha karatAM hani ja vadhu pramANamAM vahorI che. + samauna ekAMtavAsanA ciMtanane pariNAme vizvavatsala saMghanI je yojanA meM kalpI che, emAM vizvanA saghaLA mato, vAdo, paMtho ane darzanono nIcenI traNa kakSAmAM samAveza karavAmAM Avyo che : prathama kakSA : nItiupAsaka - devopAsaka varga bIjI kakSA : vaMdopAsaka jJAnopAsaka varga uttama kakSA : jinopAsaka - yogopAsaka varga dharmaprANa : loMkAzAha Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 paNa A lekhamALAmAM mUrtipUjAnI carcA e mAtra dharmaprANanA jIvananA traNa muddAmAMno hoIneja karavAmAM AvI che. e khulAso thayA pachI eTalo yathArtha khyAla rAkhI have koI paNa saMpradAya vitaMDAvAdamAM na Utare evI mArI salAha che. koI paNa saMpradAyanI rUDhicustatA sAthe mAro lagIre sahakAra nathI, e kahevAnI have bhAgye ja jarUra hoya ! sarvatra zAnti vistaro. OM zAnti kamIMjalA - naLakAMThA vibhAga tA. 16-5-39 saMtabAla" dharmaprANa : loMkAzAha Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cItarAya che. teja rIte je ke dharmaprANa lokAzAhanA jIvana saMbaMdhamAM samAjamAM thoDoghaNo matabheda che. koI kahe che ke temaNe dIkSA lIdhI hatI, ane te mAtra cha mAsa ja pALI hatI. A saMbaMdhI amAre zrI saMtabALa sAthe khUba carcA thaI hatI. meM je je muddAo temanI AgaLa dharyA teno temaNe sapramANa javAba vALelo. koI evuM pramANabhUta sAdhana na hatuM ke jethI loMkAzAhanI dIkSAne, teo pramANabhUta mAnI zake. temaNe ema paNa umeryuM ke virodhI pakSa bhalene sthAnakavAsIone gRhasthanA anuyAyIo gaNe tethI hIvAnuM leza paNa kAraNa nathI. Aje zrImad rAjacaMdra (jeo gRhastha chatAM)no anuyAyI varga sArI saMkhyAmAM che. Aje gAMdhIjI jevI mahAna vibhUtinA bolane jhIlanArA lAkho dezasevako che tema dharmaprANa lokAzAha gRhastha chatAM "gRhastha chatAM pALe saMnyAsa'nA nyAyAnusAra lAkho manuSyomAM ahiMsA ane dharmakrAntinI prabaLa jyota janmAvI zakyA hatA. Ama chatAM jo A saMbaMdhInA majabUta kAraNo vidvAno taraphathI rajU karavAmAM Avaze ane temane saMpUrNa khAtarI thaze to teo potAnI mAnyatA jarUra badalaze ema temaNe jAhera karyuM che. A lekhamALAne prasiddhi ApavAmAM amAro mAtra ekaja hetu che ke, jainadharmamAM Aje aneka tarehanI vikRti pravezI che teno abhyAsa karI jaino sanmArge vaLe ane sAthe sAthe potAnA eka mahAna jyotirdharanA jIvanano paricaya pAmI, tenAM kAryone jeba Ape - teNe darzAvelA siddhAMtone anusare, e ja mAtra mahecchA ! jyeSTha zuklASTamI : 1995 amadAvAda jIvaNalAla saMghavI gharmaprANa : loMkAzAha Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmaprANa loMkAzAha 1 jaina dharmakrAntinA jyotirdharo (maMdiramArgI sAdhumArgI ke digaMbara koIpaNa lokazAhanA nAma mAtrathI na camake, Aje bhale lokAzAhanA anuyAyIpaNAno sthAnakavAsI samAje koMTrAkTa laI lIdho hoya, paraMtu vAstavika rIte jema satyano koMTrAkTa hoto nathI tema satyanA zodhaka ke prarUpakano paNa koMTrAkTa hoI zake nahi, tema haiSa paNa upayukta na hoI zake. zrImAna loMkAzAhanI satyAnveSakatA ane temanI dharmaprANazakti mAtra amuka dharmanA anuyAyIoneja nahi balka je koI satyamAM mAne che, satya para pratiSThita thavA cAhe che ane satyane pacAvavA mAge che; te saune mATe ekasarakhAM upayogI che. ane tethI ja e mahApuruSanA jIvanamAM vyApaka banI gayelAM udAratA, nirabhIkatA, sahiSNutA ityAdi saguNo je dvArA e addabhuta AtmAe dharmakSetramAM apratima krAnti macAvI AkhA bhAratavarSa upara lokakalyANanI dRSTie upakAra karyo che tenuM udAtta jIvana yathArtharUpe AlekhavAnuM A lekhamALAnuM dhyeya rAkhavAmAM AvyuM che. e krAntinA AMdolanoe arvAcIna yuganA kaika krAntikAro ane jyotirdharo pakAvyA che, ane haju bhaviSyamAM krAntinA navasarjanamAM emanI jIvanapreraNA sahAyaka nIvaDaze, temAM leza mAtra zaMkA nathI, tema chatAM e mahAna krAntikAranA spaSTa jIvana tarapha Aje jaina gaNAto varga taTasthatA ke upekSAbuddhi dharAvI rahyo hoya ethI vizeSa khedanuM kAraNa bIjuM zuM hoI zake ? saMpradAya, vADA, gaccha ke matanA kadAgrahanI badaboe, bhagavAna mahAvIranA parama anuyAyInI jIvanasuvAsane ApaNI pAse AvatA rokI rAkhI che, AthI pAThaka baMdhuone eja abhyarthanA che ke A lekhamALA vAMcatI vakhate teo potAnAM sAMpradAyika cazmAMne utArI mUke, ane e parama satya jhIlavAne mATe potAnA aMtaHkaraNane vizALa banAve.). krAnti eTale parivartana. saMsAra eTale parivartananuM AzrayasthAna. AthI krAnti e asvAbhAvika vastu nathI. pratikSaNe ane pratikSetramAM krAntinuM cakra samayanI sAthe sAthe ja pharyA kare che. kadI e cakra sIdhuMye phare che ane kadI ADuM ne UMdhuMye phare che. krAntinA sIdhA vegane ApaNe vikAsa kahIzuM. e adhogatino itihAsa ke vikAsano itihAsa vizvanI sAthe ne sAthe ja cAlyo Ave che. ane te arvAcIna nahi paNa anAdi che. paNa jyAre e krAntinuM prabaLa mojuM Ave che, athavA krAnti jyAre sthULa svarUpa pakaDe che tyAre ApaNe krAntinA svarUpane spaSTa nIhALI zakIe chIe. dharmaprANa : lokazAha Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 krAtinI vAstavikatA ane uparyogitA je krAnti prANIjIvananAM dhyeyarUpa rahelAM kSatti, sAcuM sukha ke AnaMdane oLakhAvavAmAM sahAyaka thAya che te krAnti sAcI krAnti kahevAya che ane sau koIne tevI krAnti abhISTa che. AvI krAntinA virala prasaMgomAM bhAratavarSano bahu jabbara phALo che. A krAntinuM vAhana saMskRti hovAthI bIjA zabdomAM e krAntine dharma-saMskaraNa paNa kahI zakAya. dhArmika krAntinI vicAraNAnI A pramANe upayogitA siddha thatAMnI sAthe e krAntinA utpAdakanAM jIvanaprazno ukelavAnI upayogitA paNa sahaja rIte siddha thAya che. jyAM sudhI e krAntikAranA siddhAMtonuM tAtvika zodhana na thAya tyAM sudhI mAnavasamAja e krAntine jhIlIye na zake ane lAbha paNa na laI zake. krAntikAra ane krAnti prastuta prasaMge eka mahAna krAntikAra ke jeNe jaina dharmanAM udAra udAra tattvo zodhI prAcIna suvarNane arvAcIna kasoTIe caDAvI AkhAye bhAratavarSamAM apratima ane vilakSaNa krAnti janmAvI, bhArata ane bhAratanI bahAranA madhyamakALa pachInA krAntikAromAM uttama sthAna meLavyuM che, temanAthI thayela krAnti viSayaka gUDha tattvo vicAravAnuM dhyeya rAkhI A lekhano prAraMbha karavA dhAryo che. vartamAna yuga e spaSTa krAntino yuga che. dhArmika, rASTrIya ane sAmAjika ema pratyeka kSetramAM krAntinA avanavA Adarzo Aje ghaDAI rahyA che. itara dezomAM to A krAntie bhinna bhinna kSetromAM racanAtmaka svarUpa paNa pakaDyuM che. Aje bhAratavarSamAM paNa krAntinA akhatarAo cAle che to tevA prasaMge eka dharma-krAntikAranuM jIvana-zodhana vicAravuM e sArvadezika dRSTie paNa teTaluM ja upayogI ane Avazyaka che. ATaluM samajI lIdhA pachI e krAntikAranA samayanuM lokamAnasa ane krAntino pUrva itihAsa paNa saMkSiptarUpamAM sauthI prathama jANI levI jarUrI che, ke je dvArA krAntinI AvazyakatA ane krAntikAranA jIvananI zaktino paNa saMpUrNa khyAla AvI zake. jainadharma, bauddhadharma ane vedadharma e traNe dharmo dhArmika krAntinA mukhya sUtradhAro che ane bhAratavarSanI prajAnAM saMskRtacaNataromAM te sauno phALo che. dharmaprANa : lokazAha Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 bhAratavarSanI prAcInatAthI mAMDIne Aja sudhI paNa tenuM astitva che. jyAre jyAre teo nAmabhedothI laDyA che tyAre tyAre temAM vikRti AvI che ane te vikRtinAM khokhAMne dUra karavA mATeja bhinna bhinna krAntikAro jamyA che, ane sAcA dharmanuM vAstavika rahasya samajAvI prajAjanone kalyANano rAjamArga samajAvavA khAtara temaNe khUba phALo Apyo che. pachI te jainadharmano krAntivAda ho, vedadharmano ho ke bauddhadharmano ho; sau koIno alpa pramANamAM ke bahu pramANamAM phALo to avazya che ja. prastuta krAntikAra jainadharmanA hovAthI prathama jainadharmanI sthitinuM nirIkSaNa karIe. jainadharmanA krAMtikAra zramaNa bhagavAna mahAvIra pachInA jaina, bauddha, brAhmaNa krAntikAro paikI jo koInuM kArya adUbhuta ane anukaraNIya hoya to e AkhAye itihAsamAM A ekaja mAtra prastuta pAtra sAMpaDe che. prastuta krAntikAranuM nAma dharmaprANa loMkAzAha - teo jaina komamAM janmelA ane jaina samAjanA varSothI cAlI AvelA rUDha mAnasa vacce ucharelA chatAM teNe paraMparA ane rUDhithI nahi paraMtu vAstavikatAthI jainatvane pacAvyuM ane vikasAvyuM. jainadharmanuM citra jainadharmanA aMtima tIrthakara zramaNa bhagavAna mahAvIra nirvANa pAmyAMne barAbara be hajAra varSa vItI gayAM. bhagavAna mahAvIranA krAntikALa pachI e vaccenA gALAmAM krAntinAM aneka mojAMo AvI gayAM ane vilaya paNa pAmI gayAM. e badhAmAM bharatI AvI ane oTa paNa thaI. jainadharma ane krAMti (1) sauthI prathama bhadrabAhu svAmInA samayanI krAnti. bhagavAna mahAvIra pachIno A pahelA saikA pachIno ja kALa. te samaye bUsvAmInA nirvANa pachI paDela mahA duSkALa pachI jaina zramaNavaronuM lupta thayela jJAnanuM punarjIvana karavA sAru paTaNAmAM thayeluM saMghamilana bhagavAna mahAvIra pachI to A pahelavaheluM ja hatuM. (2) tyArabAda vIra nirvANa pachI pAMcamA ane chaThThA saikAnI vacce mathurAmAM zAstroddhAra thayo. zrI skaMdilAcArya ane zrI vajasvAmInI nikaTanA samayamAM pharI duSkALa paDavAthI zramaNasaMdhanI jJAnanI thayelI durdazA sudhAravA mATeno A gharmaprANaH lokAzAha Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 suyoga AgamoddhAraka krAntino bIjo avasara. vI2saMvata 980 mAM devarSi kSamAzramaNanAM netRtva nIce zramaNavaronuM saMmelana vallabhIpuramAM maLyuM e krAntinuM trIjuM mojuM. A paNa mahA duSkALo pachInI saMghanI navaracanAno ja krAntikALa hato. zAstranI mukhapAThI lupta thayelI pravRttinA uddhArano A paripAka vasaMta RtunA phAla samo Aje paNa itihAsamAM nava pallavita mahekI rahyo che. A to thaI saMghanI dRSTie krAntinI vicAraNA. have vyaktigata dRSTie vicArIye. sAhityasarjana ane jyotirdharo zAstroddhAranA kALa pachI have varNavAto Akho krAntino kALa mAtra sAhityabagIcAnA vikAsano ja phAla che. ane te kIrtino kaLaza bhinna bhinna dRSTibinduothI vikasAvelA sAhityasarjananA bhinna bhinna sraSTAone phALe sahaja rIte vyaktigata vaheMcAI jAya che. A Akhoye madhyayuga AkhAye bhAratavarSano vidyAyuga hato. bhAratavarSanA e traNe prAcIna dharmonAM A yugamAM sAhityakSetro khUba kheDAyAM ane vikasyAM. A krAnti mAtra sAhityaviSayaka hovAthI te krAntine ApaNe jyoti tarIke sthAna ApIzuM to te vadhAre sughaTita ane ucita paNa gaNAze. pahelA jyotirdhara jaina sAhityanA prathama jyotirdhara tattvArthasUtranA praNetA zrI umAsvAtivAcaka ucca nAgarI zAkhAmAM vIra saMvata 547 vikrama saMvata 77mAM thayA.* * jo ke emano cokkasa kAlanirNaya thaI zakyo nathI. paraMtu temanA tattvArthasUtra nAmanA graMthathI A kAlanirNaya vadhu sumeLa khAya che. tatvArthasUtranuM vAMcana karatAM teo pote digaMbara AcArya hatA ke zvetAMbara te kazuM nizcita thaI zakatuM nathI. kAraNa ke te graMthamAM e banne zAkhAonA siddhAMtono samanvaya karanAra sarjana sAMpaDe che. banne saMpradAyonI mAnyatAne tattvArthasUtramAM avakAza apAyo che. ane AthIja teo digaMbara saMpradAyI hatA ke zvetAMbara te saMbaMdhamAM vidvAnono khUba matabheda che. A jotAM e munijInA samayamAM jaina zAsananA avibhakta saMghamAM siddhAMtaviSayaka matabheda to kadAca haze, paraMtu spaSTa rIte tenI be zAkhAo te vakhate bhinna bhinna vibhakta nahi thaI gaI hoya. upalabdha itihAsa pramANe vIra saMvata 69mAM ja digaMbara ane zvetAMbaranA spaSTa bhedo paDyA. e ullekha maLe che te apekSAe teono kALa vI2 saMvata 547 hoya te vadhu susaMgata lAge che. dharmaprANa : loMkAzAha Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina vAsaMmayamAM saMskRta sAhityanuM prathama sarjana ahIMthI ja zarU thayuM hoya tema jaNAya che. jaina darzanamAM Aje vedasAhityanI haroLamAM ane amuka viSayomAM tethIye AgaLa vadheluM jo vividha bhASAnuM sAhitya upalabdha thayuM hoya to te bIja vAvanAra A puruSaja AdipraNetA tarIke gaNAvI zakAya. jainadarzana temane jeTaluM abhinaMdana Ape teTaluM ochuM che. temanA svayaMracita graMthonI saMkhyA lagabhaga 500nI gaNAya che. tattvArthasUtranA nirIkSaNathI temanI kRtio keTalI saphaLa che teno spaSTa khyAla AvI zake che. saMskRta bhASA parano asAdhAraNa kAbU, saMkSipta chatAM spaSTa zailImAM nirUpaNa ane viSayanuM pratipAdana temanI vidvatA, maMthana ane zrutabhaktino sAkSAtkAra karAve che. bIjA jyotirdhara vidyAvaMtA jyotirdharomAM bIjuM sthAna zrI siddhasena divAkaranuM Ave che. sampatita ane nyAyAvatAra nA mULa kartA zrImAna pote ja hatA. temano samaya vIra saMvatano chaThTho saiko ane vikramanA bIjA saikAno prAraMbhakALa gaNAya che. jainadarzana sAhityamAM tarko ane nyAya zailIne janma ApanAra dhuraMdhara vidvAnomAM sauthI prathama sthAna zrI siddhasena divAkaranuM che. tArkika sAhityano vikAsa ahIMthIja zarU thayo che. teo mAtra zuSka tArkika ja na hatA balka kAlIdAsa jevA eka mahAkavi ane sAthe sAthe sudhArAnA himAyatI paNa hatA te temanA sAhitya ammonidhimAM tarI rahelI bhAvanA parathI spaSTa dekhAI Ave che. tArkika sAhitya - ane darzano darzana sAhityamAM tarkanuM sthAna naiyAyika nAmanA darzananI pachIthIja prAdurbhAva pAme che te naiyAyika darzananA praNetA maharSi gautama muni. sAMkhya, yoga, naiyAyika, vaizeSika, pUrvamImAMsA ane uttaramImAMsA ItyAdi darzanano utpattikALa vikramanA prathama ane bIjA saikA pachIja thayo hoya tema anumAna thAya che. mImAMsaka darzananA saMskartA kumArika bhaTTa to sanenI AThamI sadInA pUrvArdhamAM ja utpanna thayA che. eTale ke bIjA darzano karatAM bahu ja arvAcIna che. darzanakALa pahelAM prAcIna traNa dharmo paikInA hiMdudharmamAM bhinna dharmaprANaH lokAzAha Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhinna matavAdIo haze kharA kAraNa ke majhimanikoyamAM bhagavAna buddhanA jIvanakALamAM te mata saMsthApakonA prakuddha, kAtyAyana, saMjaya, velaTTIputta, ajita, kezakuMbalI vagere nAmo maLI Ave che. paraMtu darzanono ullekha nathI. A parathI darzanonI utpatti paNa A sAhityavAdanA madhyama yuganA prAraMbhamAM ja thaI hoya tema siddha thAya che. trIja jyotirdhara sAhitya jyotirdharomAM trIjuM sthAna zrI haribhadrasUrIzvaranuM Ave che. haribhadra nAmanA AcAryo to ghaNA thayA che paraMtu prastuta AcArya guNa parimANa ane samaya parimANamAM sauthI pahelA che. temanA sAhityanI jyotimAM krAntinI camatkAritA najare paDe che. paraMtu tema chatAM koNa jANe zAthI teo eka mahAna zaktizALI hovA chatAM potAnA dIrgha jIvanakALamAM paNa krAntine mAtra tenA sAhityakSetramAMja vikasita karI che. teo vIra saMvata 1227 thI 1297 ane vikrama saMvata 757 thI 827* mAM thayA hatA. teozrIe nAnA moTA 1444 graMtho racyA hatA tevI * haribhadrasUrinA kAlanirNayamAM paNa vidvAnono matabheda che. zvetAMbara munivaronI paTTAvali pramANe A AcAryano samaya vi.saM. 585 eTale ke mahAvIranA agiyAramA saikAno che. A kAlanirNayanuM pramANa pradyumana sUrie potAnA vicArasAra prakaraNamAM ApelA A zlokathI siddha karavAmAM AvyuM che. paMcasae / paNatI (sI) e vikrama . mUyA () / 3 (#) tti sthAniko haribhadrasUri / sUye ghammaro ! reDa ! muhUM || arthAtu "vikrama saMvata 185mAM AthamelA (devagata thayelA) dharmarata evA zrI haribhadra rUpa sUrya (bhavyone) mokSa paMthane Apo." A aitihAsika ullekha paTTAvaliomAM ghaNe sthaLa hovA chatAM temanAM sAhitya, paristhiti ane saMyogo parathI A kAla nirNaya brAnta mAlUma paDe che ane te bhUlane jaina sAhitya saMzodhakanA prathama aMkamAM ja 'fmUri mAya' e nAmanA lekhAMkamAM paMDitazrI jinavijayajIe pramANapura:sara sAbIta karI che. itihAsakAro jANe che ke bhagavAna mahAvIranA nirvANano teramI se ko jainAcAra, jainatatvajJAna ane jaina samAjane mATe kAlakALa sama bhayaMkara ane tamapUrNa hato. dharmaprANa : loMkAzAha Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAmAM kahevata pracalita che. teTalI moTI graMthasaMkhyA taddacita haze ke kema te bhale zaMkAspada hoya, paraMtu eTaluM to cokkasa che ke teo te kALanA eka mahAna graMthakAra hatA, ane temanI svakIya kRtinA 73 graMtho to khAsa nAmAMkita rIte pratyakSa astitva dharAve che. temanI kRtimAM nyAya, yoga, sAhitya ItyAdi aneka viSayono samAveza thAya che. sAhityaviSayaka koIpaNa viSaya evo raheto nathI ke je emaNe na cheDyo hoya. Agamo paranI TIkAno prAraMbha temanAja zubha hastathI thayo hato tethI te zrutabhaktino prathama yaza paNa temane ja phALe jAya che. viziSTatA temanA sAhityasarjanamAM mAtra pAMDitya ja nahi balba hRdayanuM audArya paNa pade pada sAMpaDe che. A udAratA e temanA jIvananI apratima vizeSatA batAve che. temano A guNa AkhAye jaina sAhitya-saMskartAomAM advitIya sthAna laI le che. bhagavAna mahAvIranA AgamomAM rahelA udAra ane anuttara sApekSAvAdanA siddhAMtane sarvadarzana samanvayanA pragaTa svarUpamAM mUkI zrImAna haribhadrasUrIzvare kharekhara jaina zAsananI apUrva sevA bajAvI che. te dRSTibindue te mahAtmAne koTizaH dhanyavAda dAkhavavA mATe temano graMtha svataH pramANabhUta thaze tema dhArIne ahIM mAtra ekaja prasaMgano ullekha karyo che. vicAronuM audArya citrA tu dezanaiteSAM syAd vineyaanugunnytH| yasmAdete mahAtmAno bhavavyAdhibhiSagvarAH // eteSAM sarvajJAnAm kapilasugatAdInAm // (tame je ahIM mahAtmA kapila (sAMkhya), mahAtmA buddha (bauddha), mahAtmA mahAvIra, mahAtmA kaNAda (vaizeSika), mahAtmA gautama (naiyAyika) ke mahAtmA kRSNacaMdra (hindu)nA nAmanI khAtara ane temanA vacananA samarthana mATe laDavA bhegA thayA cho te tamAro vyAmoha che.) teoe je "AtmA nitya" che, "AtmA anitya' che, "paramezvara kartAhartA che, e prakAranI judI judI dezanAo ApelI che te badhI te te vinayo (ziSyo)nI anukULatA tarapha lakSya rAkhIne ApelI che. dharmaprANaH loMkAzAha Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraNa ke e puruSo mahAtmAo-sarvajJa hatA ane saMsArarUpa vyAdhine nAbUda karavA mATe uttama vaidya samAna hatA. (yogadRSTisamuccaya) A parathI temanA vicAromAM keTaluM vizALa audArya che ke je bIjA AcAryomAM yadyapi bhAgyeja maLI Avaze tenuM mApa AvI rahe che. A uparAMta temanA mAnasamAM krAntino eka phaNago - ke jene prastuta caritranAyaka zrImAna lokAzAhaja vikasAvI zakyA, vistArI zakyA ane bhagavAna mahAvIra pachI dhArmika krAntinA uttarAdhikArI tarIke jagamAM prasiddha thayA - avyakta rIte UgI rahyo hato te ullekha paNa prastuta sthaLe visAryA jevo nathI ! tenuM avataraNa A pramANe che. caityavAsa ane dharmazathilya para temano prabaLa roSa A loko caityamAM ane maThamAM rahe che. pUjA karavAno AraMbha kare che, phaLaphUla ane sacitta pANIno upayoga karAve che, jinamaMdira ane zALA caNAve che, potAnI jAta mATe devadravyano upayoga kare che, tIrthanA paMDyA lokonI mAphaka adharmathI dhanano saMcaya kare che, potAnA bhakto para bhabhUti paNa nAkhe che, suvihita sAdhuo pAse potAnA bhaktone javA detA nathI. (tema karavAthI temanI pola khullI thAya che.) guruonA dAhasthaLo para pITho caNAve che. zAsananI prabhAvanAne nAme laDAlaDI kare che, dorAdhAgA kare che, ane A tIrthakarano veza pahere che mATe vaMdanIya che." tenI TIkAmAM teozrI kahe che ke "e vAta dhikkArane pAtra che. A ziraLanI vAtano pokAra konI pAse karIe ?"* saMbodhaprakaraNa ke je temanI potAnI kRti che, temAMnAM vAkyo ApaNe upara joI gayA, ane te parathI e spaSTa thayuM ke teo mUrtivAdanI vikRtinA prabaLa virodhaka hatA. te vakhatanA sAdhuonuM zaithilya temanA aMtaHkaraNamAM DaMkhatuM hatuM. eka bAju Itara darzano pratyenuM ATaluM vicAra audArya ane bIjI bAju caityavAdane nAme vyApI rahelI dharmAnjatA; ane bhagavAna mahAvIranAM ahiMsA, * saMbodha prakaraNamAM bahu lAMbo ullekha che. temAMnAM thoDAM vAkyono gujarAtI anuvAda ahIM lIdho che. dharmaprANaH lokAzAha Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 saMyama ane tapa e traNa tattvo para pratiSThita thayelA lokakalyANakArI dharmanA saMcAlaka nigraMthonI zithilatA pratyeno roSa e banne vRttio hovA chatAM samAjamAM teo kazuM parivartana karI zakyA nathI. temano roSa mAtra temanA zabdadehamAM ja samApta thAya che. racanAtmaka prayAsa temaNe karyo hoya tevo ullekha nathI. A vastu temanA jIvanazodhanamAM khUba ja vicAraNA mAge che. sudhAraka ane sAhityakAra samAja sAme sudhAraka kahevaDAvavuM temAM mAtra buddhicAturya sivAya bIjI kazI AvazyakatA nathI. paraMtu sudhAraka tarIke vartavAmAM to buddhicAturya karatAM sudhArakanI naitika hiMmata ane manobaLanI ati ati tIvra kasoTI thAya che. samAjanI rUDhio nAbUda karavAmAM samAjanI sAme thavuM paDe che. tenI sAme thavAmAM jeTalA sAmarthyanI apekSA che teTalI ja sahanazIlatAnI paNa AvazyakatA che. potAnA mAnavaMtA sthAnane gumAvavuM, samAjano tiraskAra sahana karavo, hajAro virodhakonI sAme zAnta ane sthira pragati karI satyane jALavavuM e kArya karavAmAM asAdhAraNa vyaktitva joIe che. satyanI laganI, satya khAtara balidAna e badhuM to koI krAMtikAranuM mAnasa ja karI zake. krAntikAra sudhAraka ane sAhityakAranA kAryakSetranuM mahAna tAratamya vicAravA jevuM che. evA krAntikArane bhaviSyamAM utpanna karavA mATe ja zrI haribhadrasUrijInuM samAja sAme mauna-AMkha mIcAmaNAM kAM na hoya ? krAntivikAsanAM bAdhaka kAraNo samAja sAme dekhAtuM baMDa karavAmAM temanI sUrIsamrATanI padavI cAlI jatI hoya, athavA caityavAdanA AjubAjunA vAtAvaraNa (vedadharma ane bauddha dharmamAM vyApI rahelI vahemI rUDhiothI dabAyelA jainadharmAnuyAyInI rUDha zithilatA dUra karavA mATe temanI ekanI zakti aparyApta hoya, kALabaLa apekSita hoya vagere vagere kaika kAraNo hoI zake. paraMtu evA samartha AcAryanI zakti AgaLa zaMkA lAvavI te paNa temanA sAmarthyanI anabhijJatA batAvavAnA sAhasa jevuM che. eTale bhaviSyamAM jaina dharmano koI krAntikAra mArTina lyuthara janma ane krAntino yaza temane phALe jAya dharmaprANa : loMkAzAha Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 tema dhArIne ja temaNe mauna sevyuM hoya emaja kalpanA karI AzvAsana laI levuM e vadhAre ucita lAge che. cothA jyotirdhara sAhitya jyotirdharomAM cothuM sthAna zrImAna hemacaMdrAcAryanuM Ave che. teo vikrama saMvata 114pamAM janmelA, ane 11pa0mAM temane devacaMdrajI nAmanA jaina sAdhu pAse temanI dharmapremI mAtAe soMpI dIdhA. temanuM mULa nAma cAMgadeva hatuM. temanA guru devacaMdramuni lakSaNazAstranA viziSTa abhyAsI hoI temaNe AvA nAnA bALakane potAnI pAse rAkhI tAtkAlika ja temane dIkSA ApI dIdhelI lAge che.* e hemacaMdrAcArya jAtinA vaNika hovA chatAM sarasvatInI upAsanAmAM te brAhmaNa hatA. temaNe vaya vadhatAMnI sAthe jJAna vRddhine paNa khUba vikasAvI hatI. kumArapALa caritra, zrI mahAvIracaritra, dvayAzrayakAvya, siddhahema vyAkaraNa, adhyAtmaupaniSadu, yogazAstra, alaMkAra cUDAmaNi, chaMdonuzAsana, triSaSTizalAkA puruSa caritra ane evA aneka graMthomAM vyAkaraNa, nyAya, kAvya, koSa, cAritra, yoga, sAhitya, chaMda emAMno koIpaNa viSaya temanA sAhityamAM na cheDAyo hoya tevuM dekhAtuM nathI. A parathI emanA pragADha pAMDityano paricaya thAya che, ane sAthe sAthe temanA jIvanamAM pAMDitya uparAMta temanI kAryadakSatA paNa sArvatrika rIte daSTigocara thayA vinA rahetI nathI. pAMDityane lIdheja teo rAjasabhAmAM pravezyA; ane kAryadakSatAne lIdhe TakyA ane AgaLa vadhyA. siddharAja jayasiMhe pAMDityane nAte temane rAjapaMDita ane evI evI aneka padavIothI navAjyA ane kumArapALe potAnA vakhatamAM potAnA hitanimitta gaNI temane pUjyapAtra banAvyA. rAjasabhA praveza pachI temaNe jaina zAsanano prabhAva phelAvyo che. keMka mUka pazuone balidAnothI choDAvI abhaya karyA che, nirvAsanuM dhana rAjya na jhuMTavavuM, * bALadIkSAnA himAyatI sAdhuonI batrIsImAM A udAharaNa vAraMvAra nIkaLe che. paNa sAthe sAthe teo te bALakanI yogyatA, temanA gurunuM viziSTa jJAna, te samaya ane paristhitino khyAla to bAjue ja mUkI de che. temaNe hemacaMdrAcAryanA jIvananI bIjI aneka bAbato jovAnuM jatuM na karavuM joIe. dharmaprANa : loMkAzAha Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 ati karaverA na rAkhavA, prajAvargamAM dArUnI badi aTakAvavI, jugAranAM vyasana para rAjyano kAbU rakhAvavo vagere vagere lokahitanAM kAryo paNa rAjAo pAse karAvyAM che. kaiMka maMdironI jIrNoddhAra ane sthApanA karI che, (kahevAya che ke maMdironI saMkhyA 1440nI che) ane eka jainAcArya tarIke samartha rAjavIo pAse mAna meLavI jainazAsanane dIpAvyuM che. zrI hemacaMdrAcArya A rIte eka mahA paMDita, graMthakAra ane kAryadakSa tarIke te kALanA mahApuruSomAM agrasthAna dharAve che. paNa emanI jIvanasamIkSAthI ema dekhAya che ke emanA jIvanamAM sudhAraka zakti karatAM jJAna zaktie ja vizeSa kArya karyuM che. tethI temane krAntikAra na kahI zakAya. paraMtu e vastu niHsaMzaya che ke teo eka sAhitya kSetranA samartha jyotirdhara hatA. kAryasamIkSA janahitArthe temaNe je te kArya karyA te viSe ahIM kazuM kahevAnuM nathI paraMtu rAjyAzraya laI temaNe 1440 devaLa baMdhAvyAM e kharekhara caityavAdanI vikRtinA vegane haTADavAne badale vadhAravAnuM kArya che, ane te kArya khaTake tevuM che. bhagavAna mahAvIra pachI jainadharmamAM caityavAda buddhanA caityavAda pachI zarU thayo che, (tenAM pramANo AgaLa TAMkyAM che.) ane zarU thayelo te caityavAda dhIme dhIme vikRta thato jAya che. ane zrI haribhadrasUrIzvaranA samayamAM te vikAre sAdhuonA zaithilyavardhanamAM paNa phALo Apyo che ema temanA zabdothI spaSTa thaI rahe che. chatAMya zrI haribhadrasUrijI jevA AcArya caityavAdamAM prabaLa roSa dAkhave che te ja vastunuM, rAjyAzraya laI, zrI hemacaMdrAcArya jevA mahAna AcArya samarthana kare che. tenA zabda-koSamAM paNa caityano ginI-navipnaH eTale ke jinagRha ane jinabimba evo rUDha artha najare paDe che. AvI rIte navamA saikAmAM vikRta thaelo caityavAda zrI hemacaMdrAcAryanA samayamAM tethIye vadhu vikRta thAya che; AthI bIjo vadhu kheda zo hoI zake ! ahI e vastu paNa kahI devI joIe ke jo temaNe dharma-krAntinA kSetramAM pagaraNa mAMDyAM hota to kadAca ATalI khyAti pAmI zakata nahi ke ATaluM kArya gharmaprANaH lokAzAha Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa karI zakata nahi e kharuM. paraMtu tema chatAM temanI zakti te mArge lAgI gaI hota to teo jainadharmamAM vadhatI jatI vikRtine vadhAravAnA nimittarUpa na banatAM tene dAbI zakata ane kaMIka aMze sudhArI paNa zakata. A kArya jainazAsananA hita mATe vadhu AdaraNIya ane AcaraNIya hatuM. zramaNa varganAM zaithilya ane caityavAdanI vikRti tarapha temaNe kema mauna sevyuM haze te temanA jevA samartha puruSa sAme eka gaMbhIra prazna che. tema na thavAmAM kadAca nIcenAM kAraNo hoI zake. kAraNo zaMkarAcAryanA kALa pachI brAhmaNonI sattA khUba vyApaka thayelI. brAhmaNavAdanuM zrI zaMkarAcAryanA prabhAvathI pharI ekavAra punarutthAna thayuM. te ja prabhAvanI asara zrI hemacaMdrAcAryanA kALamAM prabaLa rIte hoya; bIjI bAju zrI haribhadra sUrijIe saMbodha prakaraNamAM je hRdayavedanA prakaTa karI che te parathI ema siddha thAya che ke jainasaMghazakti kSINa thatI cAlI hoya; vedadharma ane bauddhadharmanA caityavAdanA AkarSaNathI jaino te tarapha DhaLI jatA hoya, tene sthira karavA mATe zramaNa saMdhamAM je saMgaThThana, je cAritrabaLa jeTalA pramANamAM joItA hoya te na hoya ityAdi. te game te ho, paraMtu A vastu have cokkasa thAya che ke kALanI paripakvatA vinA kArya thaI zakatuM nathI. ane pUrNa jIrNatA AvyA vinA punaruddhAra thaI zakato nathI. ahIM vizvanA e acaLa kAyadAne nyAya ApavA mATe Ama kAM na banyuM hoya ? pAMcamA jyotirdhara jyotirdharamAM pAMcamuM sthAna zrI jinavallabhasUrinuM Ave che ke, jeo khaDataragacchanA AcArya hatA. e gaccha vIrasaMvata 1670 mAM sthapAyelo hato. A AcArya mahAna samartha hatA. temanA sAhityamAM ane khAsa karIne temanA hastalikhita zrI saMghapaTTaka (ke je graMtha khUba prasiddha che te) mAM caityavAdanA vikAra tarapha aneka prahAro che. jainatyAgIvarganA zaithilya para temano apAra roSa che. jyAM ahiMsA, saMyama ane tapa hoya tyAM ja jaina dharma hoya ema kahI caityavAdIonI temaNe jhATakaNI kADhI nAkhI che. paraMtu temano A baLApo paNa mAtra zabda dehamAMja samApta thaI gayo hoya tema lAge che. A rIte jaina zAsanano dharmaprANaH loMkAzAha Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 e saDo - e vikAra TheTha jaMbusvAmIthI mAMDIne zrImAna loMkAzAhanA kALasudhI pAraMparyeNa kevo, keTalA pramANamAM ne kevI rIte vadhye ja gayo che te khUba spaSTa thAya che. sAhitya kSetranA jyotirdharomAM upara varNavelAM prasiddha nAmo sivAya paNa zIlAMkasUri, zAntisUri, devendrAcArya, vaTagacchanA jinavallabhasUri, abhayadevasUri, jinavallabhasUri, merutaMgasUri vagere aneka nAmo maLI Ave che. AvI rIte digaMbara saMpradAyamAM paNa zrI kundakundrAcArya, samantabhadra, nemicaMdra, jinasena, amitagati, zrI prabhAcaMdrasUri, zrI akalaMkadeva, zrI AzAdhara vagere aneka vidvAno thayA che temaNe jaina tattvajJAnane bahu suMdara rIte vikasAvyuM che. digaMbara jyotirdharomAM samaMtabhadrAcArya ane kukundAcArya ane akalaMkadevanA nAmo khUba cetanavaMtA hatAM. vikrama saMvata 675 mAM rAjA zivakoTine zaivadharmamAMthI jainadharmanI dIkSA ApanAra zrI samaMtabhadrAcArya hatA. ane vikrama saMvata 757mAM bauddhavAdIo 52 vijaya meLavI rAjA hitazItalene jaina dharmapremI banAvanAra akalaMkadeva hatA. AmAMnA ghaNAkharAe sAhityanAM kSetra kheDyAM che, to koI ratnaprabhasUri jevAe ghaNA kSatriyone osA gAmamAM jaina dharmanA zrAvako banAvyA che.* koIe krAntinAM baNagAM phUMkyAM che, to vaLI koIe lokapravAhamAM bhaLI jaina dharmane hAni paNa pahoMcADI che. koIe mAtra pUjA ane pratiSThA bhogavyAM che, to koIe vaLI jainadharmanA vikAsa mATe prANa pAtharyA che. Ama jainadharmanA madhyama yugano A itihAsa saMkSipta rIte pUrNa thAya che. * zrImALa rAjAno nAumeda thayelo jayacaMda nAme eka kuMvara ane bIjA zrImALI rajaputo ane bIjAo zrImALa choDI maMDovaDamAM rahyA. ane tene osa eTale sImA athavA sarahada nAma ApyuM. je tyAM jaI vasyA temAM bIjAonI sAthe zrImALI vANiyA, bhaTTI, cahuvANa, gheloTa, goDa, gohIla, hADA, jAdava, makavANA, paramAra, rAThoDa ane tharAdarA rajaputo hatA. jaina bhikSuka ratnasUrie jIvanacAritranA adbhuta camatkAra vaDe teonA rAjA jayacaMdane temaja e raiyatane ahiMsaka dharmano bodha karI potAnA dharmamArgamAM lIdhA. ane temane osavALanuM nAma ApyuM. ema kahe che ke A banAva i.sa. 166nA zrAvaNa vada 8 ne dina banyo. (jusaM jagaDU caritra pRSTha naM. 105) dharmaprANa : lokAzAha Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 bhAratanA traNa mukhya dharmo ane krAMti prabhAvako bauddhadharma bhagavAna buddhanA samayamAM buddhadharmano vikAsa thayo hato kharo paraMtu tenuM vartula mAtra uttara hindustAnanAM amuka saMsthAnomAM samApta thaI jatuM hatuM. vedadharmanI vikRtine jaDamULathI kADhavA mATe jema bhagavAna mahAvIre moracA mAMDyA hatA teja rIte te dhArmika krAntimAM sahAyaka tarIke bhagavAna buddha paNa temanA samasAmayika hovAthI saphaLa nIvaDI zakyA hatA. bhagavAna buddhano madhyamavAda lokakalyANamAM bahu upakAraka thAya te svAbhAvika ja hatuM. e bauddhadharmamAM bhagavAna buddhanA nirvANa pachI thoDA samaya bAda je vikArano saDo thayo hato te saDAne jaDamULathI nAza karI pharI ekavAra bauddha bhikSuone potAnA dharma para sthira karI azoka mahArAjAe bauddhadharmano uddhAra karyo. teNe potAnA putra ane bauddhabhikSuone mokalI videzamAM paNa bauddhadharmano khUba pracAra karAvyo. tenA pratyakSa pramANa rUpe Aje paNa TibeTa, cIna, jApAna, siyAma, brahmadeza, silona vagere dezomAM vikRta chatAM bauddhadharmanuM astitva che. bauddhadharmamAM mUrtivAdano paNa kadAca ahIMthI prAraMbha thayo hoya tema jaNAya che. TheraThera stupo, nAlaMdA, kAzI jevAM mukhya mukhya sthaLonI vidyApITho, bauddha bhikSuonI guphAo (ke je Aje paNa takSazilA, ajaMTA, IlorA, tAMjora evAM evAM puSkaLa sthaLe) tevI ja hAlatamAM dekhAya che. paraMtu bhAratavarSamAM Akhare e jyoti bujhAI - e cirAga kAyama jvalaMta na rahyo. enI bhikSusaMsthA zithila thatI cAlI. vacce koI azoka jevo samartha uddhAraka puruSa na pAkyo. jainadharma ane bauddhadharma e bannenI tulanA karIe to bhAratavarSamAM jainadharmanA prANa ane pratiSThA AgaLa bauddhadharma pachAta ja rahyo ane zrI zaMkarAcAryanA kALamAM sauthI bhAre e bauddhadharmane ja veThavuM paDyuM. ane Akhare e bauddhadharma bhagavAna buddhanI janmabhUmi bhAratavarSamAM hato na hato thaI gayo. bauddhadharmamAM AvelI oTa bhAratavarSamAM to Aja sudhI tevAja svarUpe TakI rahI. bauddhadharmanuM A eka saMkSipta aitihAsika citra che. gharmaprANaH loMkAzAha Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 bauddhadharmanI e oTe keTalAka viSayomAM samAna mAnyatAvALA jainadharma para paNa potAnI asara ochI karI nathI. ane te ApaNe TheTha zrI haribhadrasUrinA kALa pahelAMthI spaSTa jotA AvyA chIe. e vikAra cAlyo Avato hato tevAmAM vaLI zrImAna zaMkarAcAryanA vakhatamAM (ke je itihAsa pAchaLa Avaze) eka taraphathI jainadharmanA sAdhuonuM zaithilya ane bIjI taraphathI vaiSNava ane zaiva saMpradAyono trAsa jainadharmanI kasoTI karI rahyo hato tevAja samayamAM zrI hemacaMdrAcAryanuM Agamana thayuM hatuM. zrI hemacaMdrAcArya siddharAja jayasiMha ane kumA2pALanI prasannatA meLavI jaina zAsananI sevA bajAvavA taiyAra thAya che. ane keTaluMka potAnA jIvanakALamAM prazasta kArya kare che; paraMtu tema chatAM dharma zaithilyano nAza karI zakyA nathI. (te ApaNe AgaLa joI gayA chIe.) tyArabAda rAjyAzrayI dharmanA pracAranA roSe jema hindudharma para asara karI che tema jainadharmane paNa choDyo nathI. A rIte jainadharmanI khaLabhaLatI ane vikRta sthitino prastuta caritranAyaka kevI rIte uddhAra kare che te temanA jIvana parathI pAchaLa joIzuM te pahelAM vedadharma ane krAntino madhyamakAlIna itihAsa tapAsI laIe. vedadharma ane krAnti hindudharmamAM pUrvakALathI mAMDIne Aja sudhImAM deza, kALa, lokamAnasa ane paristhitine aMge bhinna-bhinna kAryakSetramAM bhinna-bhinna dRSTibinduothI krArdanta vikasI che, jainadharmanA madhyama yuganuM je citra ApaNe AgaLa joI gayA te ja rIte vedadharmano madhyamayuga paNa kharekhara vidyAyuga che. madhyamayuganA prAraMbhamAM hindudharmanA e mahAna pravAhamAMthI jhINI chatAM svaccha, bhinna chatAM eka ja mahAsamudrane paMthe janArI pRthak pRthak nirjharaNIo utpanna thaI che. tene darzano tarIke ApaNe oLakhI zakIzuM. darzanonuM maMtavya haribhadrasUrinA yogadRSTi samuccayamAM AvelA citrAtu / rezanaiteSAm (ke jeno savistara artha ApaNe AgaLa jaNAvI gayA chIe.) pramANe e badhAM darzanono hetu ane darzanakAronuM maMtavya kharekhara zubha hatAM te ApaNe jANI zakyA chIe. dharmaprANa : loMkAzAha Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo ke A badhAM darzanonA tattvavidhAnomAM aMtara che kharuM ane tethI tattvanA UMDANamAM nahi janArA paMDita mUrkha khUba laDyA che ane hajue laDe che. e vAta sAva sAcI che. paraMtu tenuM kAraNa e laDanAranI mUrkhatA sivAya bIjuM kazuM nathI. darzananA saMsthApako to mahAna tattvajJa, buddhimAna ane lokakalyANanA icchuka hatA. ane tethIja eka pakA sudhAraka tarIke temaNe te kALa, paristhiti ane saMyoga joIne lokone sanmArge vALavA mATe te te siddhAMto rajU karyA hatA. darzanakArono hetu potAnI pUjA ke pratiSThAno te mahApuruSone lagIra paNa lobha hoya tema mAnI zakAtuM nathI. tema potAno mata sthApavAnI paNa vAsanA hoya tevuM dekhAtuM nathI. dareka mahApuruSa kevaLa lokakalyANanA icchuka hoya che. ane tethI sudhAraka tarIkenuM kArya karavAmAM temane khUba veThavuM paDe che. chatAM te ja kArya teo hAtha para dharavAnI potAnI pharaja samaje che ane te bajAvavA mATe potAnI zaktino ocho yA vadhu bhoga ApI jAya che. A rIte ja darzanonI utpatti che. jo ke teonAM siddhAMtamAM upalaka dRSTie bheda paNa dekhAya che kharo. paraMtu te bheda mAtra tene aMdhaparaMparAthI anusaranArA tenA anuyAyIe nakkara rUpamAM karI dIdhelo hoya che. eTale tenA doSapAtra e te te darzananA pratipAdakone gaNavA te sAva asatya ane aNachAjatuM che. A badhAM darzano ekI sAthe janmyAM nathI. paraMtu jema jema tenI AvazyakatA utpanna thaI che, tema tema te astitvamAM AvyAM che. saMsAra parivartanazIla hovAthI temAM parivartana jema bIjA kSetromAM cAlyuM Ave che te ja rIte vikAsanuM mULa dharmatattva hovAthI tenA mULa svarUpane yathArtha TakAvavA sAru tenA karmakAMDomAM parivartana thavuM ja joIe. ane jo na thAya to vadhu saDo pesI jAya. kAraNa ke lokamAnasa bahoLe bhAge anukaraNIya hoya che. jyAM sudhI tene doranAra samartha netA hoya che tyAM sudhI te pravAha sIdhe paMthe eTale ke vikAsanI vATe gati kare che; paraMtu jyAre tevA samartha netAnI khoTa paDe che tyAre temAM divase divase vikRti vadhatI jAya che. darzanakALa pachI darzanakALa pachI matono kALa Ave che. A kALa vedadharmanI chinnabhinnatAno duHkhada kALa hato. kApAlika, kSapaNaka, zAkta, sauramata evA evA aneka dharmaprANaH lokAzAha Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 pAkhaMDI mato nIkaLI paDyA hatA ane dharmane nAme kevaLa adharmAcAranAM vRkSa bhAratavarSanA hindudharmamAM UgavA mAMDyAM hatAM. tevAmAM pUrvamImAMsAnA prabhAvaka kumArila bhaTTa pachI thoDAka ja samaya bAda eka bhaTTapAda karIne koI pratibhA sampanna puruSa thaI gayA. emaNe vedadharmanA vikAra sAme prabaLa baMDa jagAvI vedadharmanI vikRta thayelI karmakAMDanI kriyAmAM sudhAra ANyo che. ane vidarbha dezanA sudhanvA gAmanA mahArAjAne potAnI jJAnazaktithI vaza karI mata ane paMtho sAme jhuMbeza uThAvI che. seMkaDo bauddhone vAdathI parAjita kIdhA che ane keTalAkane to paMcatva sudhdhAM pamADyAM che. zrImAna zaMkarAcArya Adya zaMkarAcAryanA kALanirNaya saMbaMdhamAM hajuye matabheda tevo ne tevo pravarte che. nirNayAtmaka thaI zakatuM nathI. paraMtu saMyogonAM balAbalano toDa kADhI pAzcAtya vidvAnoe teono janmasamaya vi.saM. 845no nakkI karyo che. teonI janmabhUmi malabAra taraphanA kerala dezanuM kAlaDI gAma. temanA pitAnuM nAma zivaguru ane mAtAnuM nAma satI. temanA mAtApitAnA sadguNo kharekhara 'yathAnAma tathA'muLa:'ja hatA. temanA pitA eka ucca koTinA dharmasaMskArI hovA uparAMta mahAjJAnI hatA. ane zivanA parama bhakta hatA. ghaNI moTI vaye te dampatInA gArhastha jIvananA phaLasvarUpe zrImAna zaMkarAcAryano janma thayo hato. zrImAna zaMkarAcArya bAlyavayathI ja bRhaspati samA hatA. temanuM bhavya lalATa temanI samartha pratibhAne sUcavatuM hatuM. temanI AMkhomAM vizvane AMjI nAkhe tevuM divya teja hatuM. TUMka samayamAM te eka samartha vidvAna tarIke gaNAyA. temaNe brahmacaryAzrama pachI gRhasthAzrama hovo ja joIe te vaidika rUDhi sAme mahAna virodha uThAvyo. ane potAnA jIvanakAryamAM naiSThika brahmacaryanA prabhAve janatAne haiye navI cetanA sphurAvI. naiSThika brahmacarya asAdhya nathI te sAkSI pUratuM tenuM cetanavaMtu citra itihAsanA pRSThamAM Aja paNa camakI rahyuM che. janmavayathI mAMDIne 32 me varSe to temano dehotsarga thayo che. paraMtu evI alpa vayamAM paNa temaNe hindudharmamAM eka ajaba krAnti macAvI hatI. paraMtu dharmaprANa : lokAzAha Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 khedano viSaya e che ke AvA mahApuruSonA jIvanane tenA gaNAtA anuyAyIo eTaluM to anyAyI banAvI mUke che, ane temAM evI to adbhutatAo, atizayoktio ane sAMpradAyikatAo bharI de che ke temAMnuM satya zodhavuM e vicAraka mATe mahA mUMjhavaNano prazna thaI paDe che. madhvAcArya nAmanA advaita matanA pratipAdaka AcArye zrImAna zaMkarAcAryanA jIvanacaritra rUpe 'saMkSepa zaMkarajaya' nAmano padyAtmaka graMtha lakhyo che jo ke te kAvya ane bhASAnI dRSTithI to uttama ja che paraMtu tevA AcAryanuM A kAvya paNa tevA doSothI vaMcita rahyuM nathI. krAntikAra zaMkarAcArya kharI rIte zrImAna zaMkarAcAryanA svataMtra graMtho parathI jaNAya che ke teo eka prabaLa krAntikArI puruSa hatA. temanA pratyeka vAkyamAM krAntinI chAyA taravarI rahe che. temaNe vedAMtane AdhyAtmika kasoTIthI khUba kasyuM che. ane karmakAMDanI zuddhinI sAthe jJAnanI parama AvazyakatA paNa samajAvI che. vadantu zAstrANi yajantu devAn / kurvantu karmANi bhajaMtu devatA // Atmaikya bodhena vinA na mukti / { miti brahma zatAMtopi // (vivekacUDAmaNi) zAstronAM uccAraNa karyA karo ke devone bAhya yajJa karo, samajaNa vihUNI jaDakriyAo karyA karo, kiMvA bhale devonI pUjA karo, kazuM vaLavAnuM nathI. jyAM sudhI eka AtmAnI oLakhANa na thAya tyAM sudhI hajAro janmAMtare paNa mukti thavAnI nathI. mATe AtmabhAnanI jijJAsA karo. dharmane nAme cAlatAM dhatIMgo choDI do ane vaLI ema kahyuM che ke, '"pratimAvivu vivAri buddhayadhyAsa: ''arthAt pratimA pote deva nathI, paraMtu devanuM mAtra temAM AropaNa karavAmAM Ave che. (arthAt ke te lAkaDInI jema koI nirbaLajanane mAtra AlaMbana che te na bhUlAya.) AthI temanI krAntinAM pUramAM karmakAMDanI zuSka kriyAo ane mUrtipUjAnA vikAra sAmenAM prabaLa roSanAM mojAMo UchaLatAM spaSTa dekhAya che. dharmaprANa : loMkAzAha Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAMta pracAra A mAnyatAnA pracAra mATe temaNe ghaNAM bhASyo racyAM che. veda paranuM zaMkara bhASya, (zArIrika bhASya) dazeka upaniSado para bhASyo, sanatu sujAtIya bhASya ane gItA bhASya paNa racyuM che. (A bhASyo karavAnI prathA to cheka arvAcIna kALa sudhI paNa temanA anuyAyIomAM cAlu ja rahevA pAmI che) ane mAtra te temanA jJAnanI jyoti sAhityamAM ja samAI nathI gaI, paraMtu krAntirUpe vikasI che. A krAntinA pracAra mATe temaNe lagabhaga AkhA bhAratavarSanI parikramA karI che. dakSiNamAM rAmezvarathI uttaramAM himAlaya sudhI ane pUrva pazcimamAM sudUra sudhI vihArayAtrA karI kApAlika, kSapaNaka, zAkta vagere pAkhaMDI matonI jhATakaNI kADhI che. sAMkhya, vaizeSika, naiyAyika, yoga, prAbhAkara, bhaTTa vagere darzanonA vikArane zamAvavAno bhArI prayatna karyo che. bauddhadharma ane jainadharma jevA mahAna dharmo sAthe paNa vAdavivAda ane carcAo karavAnuM te cUkyA nathI. jaimini RSinA paramabhakta maMDana mizra ane zaMkarAcAryajIno saMvAda lagabhaga jaga vikhyAta che. keralanA rAjazekhara ane vidarbhano sudhanvA e banne rAjAo Adya zaMkarAcAryanA ziSya hatA. kApAlika jevA matonuM khaMDana karavAmAM temanI jabbara sahAya temane kAryakArI nIvaDI hatI. A rIte advaitamatanA pratipAdaka Adya zaMkarAcAryano kALa vedadharmanI mahAna krAntino kALa hato ane brAhmaNadharmanI vikRtine sudhAravAnA prayAsamAM temano jabbara phALo che ema kahyA sivAya rahI zakAtuM nathI. keTalAka kahyuM che tevA teo vitaMDAvAdI nahi paNa eka sAcA dharmasudhAraka ane pratibhApUrNa vidvAna hatA. zaMkarAcArya pachI zrImAna zaMkarAcArya pachI vaiSNavamatamAM dakSiNa bhAratamAM zrIraMga gAmamAM rAmAnuja nAme eka samartha AcArya thaI gayA che. temano samaya vi.saM. 1107 thI 1194 no che. temaNe vaiSNava dharmane halAvyo che. AvA ja samayamAM kalacurinA mahArAja vijjalanA basava nAmanA brAhmaNe vi.saM. 12 13-1224mAM zaiva dharmamAM eka leMgAyata nAmanA navA matanI dharmaprANaH loMkAzAha Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 sthApanA karI che. A laigAyatIoe (ke jeo vIra zaivanA nAme oLakhAtA; teoe) jainadharmanA anuyAyIone zaivamatamAM bheLavavA mATe khUba satAvyA che, rIbAvyA che. A rIte hemacaMdrAcArya pachIno ane pUrvano kALa vaiSNava ane zaivapaMthanI bolabAlAno kALa hato. temAM bauddhadharmane sauthI bhAre sahevuM paDyuM che ane te 13mA saikAmAM to AkhAye bhAratavarSamAMthI sAva naSTaprAyaH thaI gayo che. ane jainadharmane paNa kaMI ochuM veThavuM paDyuM nathI. (zrI hemacaMdrAcAryanA jIvanakALamAM krAntinI vyApakatA na thavAnuM A mukhya kAraNa che.) jyAM mahArAjAonAM oThAM nIce dharmajhanUnathI anya dharmone chaDecoka anyAya ja karAto hoya tyAM bIjI AzA zI rAkhI zakAya ? paraMtu AvI kaparI kasoTImAMthI paNa jainadharma pasAra thaI zakyo hoya to tenuM mukhya kAraNa tenI maulikatAmAM rahelI anekAMtatA, ahiMsA ane vizvavyApakatA ja che. vaiSNava saMpradAyanA rAmAnuja AcArya pachI bIjA eka mAdhvAcArya (jenuM aparanAma AnaMdatIrtha athavA vidyAraNya paNa che,) saM. 1256-1335mAM thayA. temaNe daitamatanuM pratipAdana karyuM. emaNe ja zrImAna zaMkarAcAryano 'jaya' saMkSepa zaMka2 graMtha lakhyo che ane te sivAya paNa nidAnamAdhava, kAlamAdhava, paMcadazI, brahmagItA, zatapraznakalpalatikA, sarvadarzana saMgraha vidyAraNya kAlajJAna, mAdhavavRtti, nyAyamAlA, vedAntamAlA, pArAzara mAdhavIya vagere vaidakazAstra, jyotiSazAstra ane vedAMtazAstra vagere para graMtho lakhyA che. joke e pote zrImAna zaMkarAcAryanA parama anuyAyI ja hatA. chatAM temaNe advaitamatanA pratipAdana pachI vikRti joI ekAMtatA na rahevA detAM dvaitamatanuM paNa bhinna dRSTibiMduthI pratipAdana karyuM che. tyArabAda belArI jillAmAM vasatA nimba nAmanI brAhmaNa jAtimAM janmelA niMbArka nAmanA AcArye vi.saM.nA 13mA saikAmAM bhedAbheda vAdano pracAra karyo che. ane tyArabAda telaMgu pradezamAM vallabhAcArya ke je vi.saM. 1536 thI 1578mAM thayA. temaNe zuddhAdvaitanA siddhAMtanuM pratipAdana karyuM che. A graMthanA cAritra nAyakanA A AcArya sAkSIrUpa hatA. teoe krAntikAra loMkAzAhanI dharmaprANa : loMkAzAha Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 krAntimAMthI mAnasIpUjA e mUrtipUjAthI zreSTha che e jAtano phaNago lIdho che ane te dvArA vaidikadharmamAM paNa teno prakAza pheMkyo che. A sivAya vedadharmamAM zrI zaMkarAcAryanA guru goviMdAcArya ane ziSya surezvarAcArya, ulvAdi veda bhASyakAro pAzupata dharmanA kaliyuganA Adya zivAcArya bakulIza, tenA anuyAyI bhAsarvajJa vagere jyotirdharo thayA che. temaNe sAhitya ane tattvajJAnanAM kSetro kheDyAM che. bhakti yuga hindu dharmanA A madhyama yuga pachI arvAcIna yugamAM bhakti mahAsyano phAla vikase che. jaDakriyA ane zuSkajJAna banneno parihAra thAya che. kabIra, dAdu, nAnaka vagere mahApuruSo e bhaktiyuganA sraSTAo che. baMgALI AcArya caitanyadeva ke jeo vi.saM. 1542-1610mAM thaI gayA che teono paNa A bhakti yugamAM jabbara phALo che. A rIte ApaNA caritranAyaka zrImAna loMkAzAhanA kALa sudhIno e vedadharmano paNa saMkSipta itihAsa pUrNa thAya che. krAtinI samIkSA ane loMkAzAha AvI rIte hindanA traNa mukhya ane mahAna dharmo - vedadharma, jainadharma ane bauddhadharmamAM krAntinI aneka cinagArIo AvI ane bujhAI gaI. e cinagArInA cirAga jvalaMta na rahyA. kAraNa ke e madhyayuganI krAntiomAM pAMDityanAM parispaMdana hatAM, vitaMDAvAdanI jhapAjhapI hatI, satyAgraha karatAM matAgraha tarapha vizeSa lakSya hatuM. Ane laIne ja mAnasika hiMsA hatI, vera hatAM; TUMkamAM dharmane nAme A badhuM hatuM. temAM paNa hindane mATe paMdaramo saiko mahA bhayaMkara hato. paThANono trAsa prajAne trAhi trAhi pokArAvI rahyo hato. dhArmika jhanUne nirdayatAnuM paizAcika svarUpa pakaDyuM hatuM. devadevInI pUjAne nAme mahA hisAo thatI. dharmanA ThekedAro popazAhInI parAkASThAe pahoMcyA hatA, A vakhate bhAratavarSanI prajA ke jenI gaLathuthImAM ja dharma ane tattvajJAna bharyA che tene eka sAcA dharmaprANanI, eka sAcA krAntikAranI khUba jarUra hatI. dharmaprANaH loMkAzAha Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 3 loMkAzAhano jIvanavikAsa e ja duHkhada samayamAM gujarAtanA pATanagara amadAvAdane AMgaNe mULanA kSatriya chatAM Aje vaNika tarIke oLakhAtAM mULa ane zIlathI ucca gaNAtA eka khAnadAna kuTumbamAM jaina samAjano e mArTina lyuthara jarmanInA dharmakrAntikAra tarIke prasiddha thayelA mArTina lyuthara pahelAM 50 varSe janmyo. tenI krAntinAM AMdolanoe jANe kAM e jarmanInA mArTina lyutharane janma Apyo hoyanI ! eTaluM ja nahi balke bhAratavarSamAM paNa tyArapachI aneka krAntikAro janmAvyA. A rIte arvAcIna yuganA itihAsamAM prathama krAntikAra tarIkenuM prathama mAna jItI janAra e vIra loMkAzAha kharekhara AkhAye lokamAnasane do2nA2 sAco lokAzAha eTale ke lokasAdhu-lokanetA pAkyo che. jainadharmanA itihAsamAM paNa tenI krAnti kharekhara advitIya, apratima ane adbhuta che. A krAntinI dizA paNa sAdI ane sarala chatAM prabhAvazALI ane tejomaya che. lokAzAhanuM kArya dhImuM chatAM puSTa ane baLavattara che. tenA jIvanamAM kharekhara DhUMDhakavRtti eTale ke satyazodhakatAnA hareka prasaMge pagale pagale darzana thAya che. A vakhate jainatvanuM e nigUDha ane parama satya bhagavAna mahAvIra pachI barAbara 2000 varSe potAnI uparanA jIrNa ane malina thayelAM khokhAne ukhADI taddana vAstavika svarUpamAM jhaLahaLI UThe che. kevI e apUrva paLa ! dhanya ho e vijetAne ! prabaLa rUDhi ane prabaLa sattAzAhIthI TevAI gayelI janatA samakSa e 52ma satyane yathArtha rUpamAM pragaTa karatAM tene keTaluM zoSavuM paDyuM haze e jyAre kalpanA karIe chIe tyAre kharekhara temanI aDagatA, dhairya, satyaniSThA, zAsanabhakti, lokakalyANanI bhAvanA ityAdi ucca guNonI pratIti thaI, temanA pratye pUjya buddhi utpanna kare che. ane sAthe sAthe ema paNa have to spaSTa dekhAI rahe che ke je kArya zAsananI virala vyaktionA athAga prayAsa chatAM na banyuM te temaNe turata ja pratyakSa karI batAvyuM. A parathI e paNa spaSTa thAya che ke temano A prayatna A janmano ja nahi paraMtu aneka janmano hovo joIe. A sthaLe eka jainazAstrano nIceno ullekha te mAnyatAnu spaSTa pramANa ApI rahyo che. dharmaprANa H lokAzAha Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 kahevAya che ke, mahAvIra devane vAMdavA AvelA zakrendra eka vAra prazna ryo ke "he bhagavAna ! ApanA janma nakSatre bhasmagraha trIsamo 2000 varasanI sthitino beTho che te zuM sUcave che?" bhagavAne khulAso karyo ke, "2000 varasa sudhI zramaNa-nircatha-sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikAnI udaya pUjA nahi thaze, e bhasmagraha UtaryA pachI dharma pAcho jhaLakI UThaze ane pUjavA yogya puruSo pUjAsatkAra pAmaze." A bhaviSya kathana akSaraza: kharuM paDatuM pratyakSa jovAmAM Ave che. kAraNa ke mahAvIra nirvANa pachI 470 varSe vikrama saMvata cAlyo ane vikramanA saMvata 1531mAM lokazAhe jainadharmanAM tattvonuM zodhana karyuM matalaba ke 2001 varSe lokAgaccha nIkaLyo. ane nIkaLyo tevo ja cotarapha phelAyo. ane tenA upadezako sthaLe sthaLe pUjAvA lAgyA. thoDA varSamAM te dharmamAM lAkho mANaso bhaLyA. A jotAM bhagavAnanI bhaviSyavANI kharI Thare che. (jaina samAjanA prasiddha tattvajJa zrI vADIlAlabhAInI aitihAsika noMdhamAMthI) bhagavAna mahAvIra ane loMkAzAha AgaLa dhapatAM zrI loMkAzAhanA jIvanathI joI zakIzuM ke te bhagavAna mahAvIrano eka sAco anuyAyI ane bhakta hato. teNe zAsananA e saMsthApaka, jaina dharmoddhAraka parama pitA bhagavAna mahAvIranI bhakti mAtra temanI pUjA karIne ke guNa gAIne samApta karI nathI. teNe to e lokakalyANanA paramanAyaka, patitone pAvana karanAra, bhUlelAnA bhomiyA samAna bhagavAna mahAvIranA satyane zodhavA mATe temanA pratipAdita sUtraratnAkaramAM jIvana samarpa zodhana karyuM che ane e javAhIrone zodhIne e prakAza pheMkI phaMkI, janatAne sAcA dharmano rAha spaSTa rozana karyo che. bhagavAna mahAvIra pachI 2000 varSa vItyAMno e prabhAtakALa ke jenA prAdurbhAvathI varaso thayAM suSupta thayelI ane timiramAM ahIM tahIM gothA khAtI e jaina janatA pharI ekavAra jyotino sAkSAtkAra kare che. e dRzya kevuM bhavya ane divya haze ! hajAro varSanI jhaMkhanA pachI je krAnti pharI navasvarUpe pragaTa thaI te jhIlanArano AhalAda paNa kevo anupama haze ! te atyAre kalpanAno viSaya hovA chatAM jANe sAkSAtkAra na thato hoya tema krAntinI navacetanA jagADe dharmaprANaH loMkAzAha Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 che. o krAntinA DhUMDhako ! - zodhako ane pipAsuo ! cAlo e krAntikAranA jIvanapathamAM pagaraNa mAMDIe. dilhInI saltanata nIce AvelA e amadAvAdamAM te vakhate sUbAnuM sAmrAjya hatuM. musalamAnonI rAjyasattA hovA chatAM hinduono hisso rAjyakArobAramAM haju jevo ne tevo ja hato. eka lokokti kahevAmAM Ave che ke, 'vaNika vinA rAvaNe rAjya khoyuM' te rIte vaNikacAturya prAcInatAthI cAlyuM Ave che. hajue te nirvA2sa gayuM nathI. amadAvAdamAM rAjyakArobAramAM eka uttama sthAna bhogavatA hemAbhAI nAmanA eka zAha vasatA hatA. teo catura, kAryadakSa hovA uparAMta aMtaHkaraNanA gaMbhIra ane saraLa hatA. adhikAra maLavA chatAM temanAmAM garvanuM nizAne na hatuM. temanI pratibhA asAmAnya, taMdurasta kaMcanavaraNI kAyA, pahoLI chAtI, UMDAM ane vizALa netro tenI sajjanatA ne puNyazALItAno paricaya karAvatAM hatAM. zubha samaya ane sujanma saMvata 1482 nA nUtana varSane besI cUkyAne haju mAMDa paMdara divasa pUrA thayA. amAvAsyAnI aMdhArI rAtrie bhagavAna mahAvIranI nirvANa tithino puNyotsava ujavyAno janasamUhane haju thAkeya Utaryo na hato. e vIranA paMthane ujALavA koI mahAna krAntikArane janmAvavAnI jhaMkhanA lokahaiyethI prakaTatI jatI hatI. tyAM to UMcA AbhamAM sudhA siMcatI pUrNimA padhArI. sahunA aMge aMgamAM navacetanAnA phuvArA UchaLavA lAgyA. kArtikI pUrNimAno e pUrNa caMdramA gaganAMgaNamAM soLe kaLAe khIlI rahyo hato. mAnavasamudAya e utsava UjavI rahyo. lokamukhathI e ja uccAraNa thatuM hatuM ke, "Ugyo sakhI sRSTino zaNagAra Ugyo sakhI sRSTino zaNagAra hAM... cAla cAla jovAne caMdramA... 22 A prasaMge hemAbhAI potAnA gRhamaMdiranI samIpa khATa para besI ciMtanamAM garakAva thayA hatA. thoDIka vAre tenI AMkha caMdramA sAme paDe ane tarata ja vIMcAI jAya, hemAbhAInA hRdayamAM UMDI UMDI agamya vedanA thaI rahI hatI. dharmaprANa : lokAzAha Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 ghaDImAM emanuM haiyuM uccAre ke adhikAra ane saMpatti zA khapanAM? vaLI ghaDIvAre tenuM mukha padmakamaLanI mAphaka khIlI UThe. cAMdalIyAmAM tenI sAthe jANe AzAnA aMkuro navahuraNa jagADatA hoya nahi ! ema hemAbhAInA vadana para AzA ane nirAzAnA bhAvo vyakta thaI jatA hatA. tevAmAM acAnaka sAmethI ja koI vIjaLIne vege doDI AvyuM ane zvAsa rokavAno prayatna karyA sivAya bolyuM : "moTAbhAI ! vadhAI ApuM ? bAne putraratnano janma thayo che. hemAbhAInI AMkhomAM harSanAM AMsuM UbharAyAM. temanA gAtregAtra khIlI UThyAM. vadhAI ApanAranA hAthamAM temaNe rUpAnANuM mUkyuM. vadhAI khAnAra khuza khuza thaI doDI gayuM. hemAbhAI pharI pharI ambara bhaNI dRSTi nAkhatA jAya ane pUNendunAM darzana karatAM karatAM Avo zILo manohara prakAza potAnI UgatI AzA jIvanamAM janmAve e bhAvanA bhAvatA jAya. loMkAzAhanuM bAlyA putranAM lakSaNa pAraNAmAM ja kaLAya" te lokokti pramANe navaprasUta bALakanAM lakSaNo ja kahI ApatAM hatAM ke te A vizvanA mahApuruSonI nAmAvalimAM potAnuM nAma ujvaLa banAvaze. temanI phaIbAe tadanurUpa nAma paNa loMkAzAha rAkhyuM. temanA pitA amadAvAdanA zAha ane putra lokanA zAha. AkhAye vizvano vahIvaTa temanA hAthe thavAnuM jANe sarjAyuM na hoya ! tema vaya vadhatAMnI sAthe ja tenAmAM guNono vikAsa thaye jato hato. pAraNiye jhUlatA e bALakanAM vizALa netro gaganane mApatAM mANatAMvadhatAM vadhatAM vizvanI vizALatAno sAkSAtkAra karatAM hatAM. bhavya kapALa, ghATiluM zarIra, zAnta mukhamudrA jANe koI pUrva yogI avani para UtarI na Avyo hoya ! tenI nirbhayatA mAtApitAne Azcaryacakita karI mUkatI. jyotiSanA jANakAro tenA ja graho joI koI dharmano uddhAraka thaze evI evI AgAhI ApatA hatA. koI rekhAMzAstrIo temane lAkhono preraka ane pUjaka banavAnuM bhaviSya bhAkhatA hatA. koI mAnasazAstrIo eka mahAna tattvazodhakanI temanA mastiSkamAM AzA rAkhatA hatA. dharmaprANaH lokAzAha Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 hemAbhAI ane temanAM dharmapatnIno harakha uramAM mAto na hato. hemAbhAInI cirakALanI bhAvanA saMpUrNa thatI joI tenI chAtI gajagaja UchaLatI hatI. jJAnazakti chaThThA varSanA prAraMbhe ja hemAbhAIe emane pAThakajInA hAtha taLe vidyAbhyAsa sAru mUkyA. pUrvakALanA vidyAnA pragADha saMskArone mAtra tAjA ja karavAnuM kArya emane mATe bAkI hatuM. pAThakajI pustakamAMthI paThana karAve ane loMkAzAha tenA vizALa mAnasamAM rahelI dhA2NAne vikasAvatA jAya. pustakanuM pustaka bIje ja dahADe jyAre pAThakajI akSarazaH kaMThastha thayeluM jue tyAre temane Azcarya thayA kare. AvI apUrva smaraNazakti, grahaNa karavAnI zakti ane vinayabhAvanI prasAdhanatAne laIne temaNe thoDA ja vakhatamAM vividha viSayonuM jJAna saMpAdana karyuM. te vakhate saMskRta, prAkRta, ardhamAgadhI - ema bhASAoe potAnA svarUpe deza, kALa, deha baMdhAraNa vagere kAraNothI bhinnabhinna dezomAM bhinnabhinna svarUpo pakaDyAM hatAM. gujarAta dezanI bhASAe gujarAtI svAMga sajyo hato. jo ke te bALasvarUpamAM hatI, chatAMya teno AkAra to sAva palaTI gayo hato. AkhA bhAratavarSamAM mAnavIonA paricayamAM AvavAnuM ane temane samajAvavAnuM kArya jANe temane ja na karavAnuM hoya ! tema temaNe kevaLa gurjara bhASAja nahi paraMtu te vakhatanI AkhA bhAratavarSanI pracalita mukhya mukhya vividha bhASAo hastagata karI lIdhI. bhASAjJAna uparAMta temaNe pitAjInA saMskAra pramANe rAjanItino paNa UMDo abhyAsa karyo. kaLAkauzalya ane vyavahAra dakSatAmAM te nipuNa banyA. temanI lekhanakaLA khIlatI hatI. temanA akSaro to jANe motInA dANA na hoya ! tema svaccha, surekha ane pramANopeTha hatA. yuvAna loMkAzAha lagnajIvana loMkAzAhanA jIvanamAM paMdareka divALInI AvajA thaI haze tyAM to zIrohInA suprasiddha zAha odhavajIe potAnI vicakSaNa ane viduSI putrI sudarzanA ke je yathA nAma tathA muLA hatI tene loMkAzAha jevA zAMta, gaMbhIra ane dhI2 yuvAna dharmaprANa : loMkAzAha Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ re sAthe varAvavAnI TheTha amadAvAda AvI hemAbhAI pAse vinaMtI karI. odhavajIbhAInA premabharyA Agrahe hemAbhAIne maunI banAvyA. te kazoya pratyuttara na vALI zakyA. odhavajI zAha zrIphaLa ApI cAlatA thayA. thoDAja samayamAM A badhuM patI gayuM. hemAbhAIe loMkAzAhane bolAvI potAnI badhI paristhitithI temane vAkepha karyA. vinIta putra loMkAzAha kazuMye na bolyo. paraMtu enA vadana para viraktinA bhAva vAMcI zakAtA hatA. tenuM mAnasamaMthana UMDANamAM avagAhana karatuM hatuM. tene A vAtathI harSa paNa na thayo tema kheda paNa na thayo. vaya sAmAnya chatAM tenI gaMbhIra ane zAMta mukhAkRti jugajuga jUnI anubhavanI sAkSI pUratI hatI. thoDAja samaya pachI hemAbhAI zAhanA ekanA eka putra loMkAzAhanAM khUba ThAThamAThathI dabadabA bharI rIte lagna thayAM. e saMvata 1497nI sAle yuktayogI loMkAzAha bhuktabhogI banyA. janakavidehInI jema mAyA ane mohamAM vasavA chatAM nirmAyI ane nirmohI jIvana gALavA lAgyA. sudarzanA sAthe temanuM lagnajIvana kevala dehalagnarUpe ja nahi paraMtu sAthe sAthe AtmalagnarUpe paNa pariNamavA lAgyuM. putraprApti kALAnukrame dampatijIvanamAM sukhada sahacAranI smRtirUpe temane tyAM paNa eka putraratnanI prApti thaI. zAha hemAbhAIne e samaye saMvata 1482nI kArtikI pUrNimAno caMdra sAMbharI Avyo. e smRtinA smArakarUpe A vIra loMkAzAhanA vIraputranuM nAma rAkhavAmAM AvyuM pUrNacaMdra ke pUnamacaMdra. gRhasthajIvana lokAzAhanuM gRhastha-jIvana baMne rIte vikasyuM jatuM hatuM. yauvananI asara bhinnabhinna rIte palaTA mArye jatI hatI. lokAzAha have to potAnA pitAne sthAne pahoMcI gayA hatA. buddhicAturya, ucca prakAranuM naitika jIvana ane rAjyanItijJatAthI te potAnA sthAnano uttarottara vikAsa karye jatA hatA. anukaMpA, vyavahAradakSatA ane prabhAva e tripuTIthI teNe prajAvargano khUba cAha meLavyo hato. jAtimAM to tenuM sthAna pitAnA vakhatathI ja ucca koTinuM hatuM. dharmaprANa H lokAzAha : Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ se AMtar vedanA AvI rIte eka suputranA pitA, rAjyAdhikArI, garbha-zrImaMta ane saphaLa yazasvI vIra loMkAzAhanuM jIvana ati sukhada ane AkarSaka hatuM. bhalabhalA zrImaMtone temanA AkarSaka jIvananI IrSA AvatI, temanuM gRhasthajIvana bhalabhalA mAnavIonuM garvakhaMDana karI zakatuM hatuM. anyanI dRSTie divya dekhAtuM A jIvana paNa temanA aMtaHkaraNanI UMDANamAM rahelA asaMtoSane haTAvavA mATe chevaTa sudhI saphaLa na ja thayuM. tenA asaMtoSanI vedanA divaso divasa tIvra ane tIvrapaNe vadhatI ja cAlI. asaMtoSanuM kAraNa temanA asaMtoSanuM kAraNa temane potAne paNa zodhatAM sAMpaDe tevuM na hatuM. ghaNIvAra tenA zodhana mATe te potAnA aMtaHkaraNanI UMDANamAM jyAre jyAre vyavahArika jIvanathI nivRtta thatA tyAre DokiyuM mArI jatA. jIvananuM dhyeya, jIvanano hetu, jIvananI parAkASThA, jIvanano uddeza evA evA mahattvanA viSayo tenA maMthananuM mULa hatuM. kalAkonA kalAko sudhI A vizvanAM kAryakAraNa tene vicAragrasta banAvI mUkatAM. e ucca prakAranI zayyAmAM poDhelA loMkAzAhanuM zaurya tene koI prANa ane manathI 5ra evA vijJAnakoSanI bhItaramAM laI jatuM. tene vAraMvAra ema lAgyA karatuM hatuM ke mAre mATe koI vizALa kSetra sarjAyuM che. prabhAtanA prakAzanI sAthe te utsAhI thaI UThatA ane vaLI pravRttimAM joDAtA. vyavahArika ane dhArmika dharmaprANa loMkAzAhanA jIvanamAM A eka khAsa vizeSatA hatI. teo dharma ane prANa e bannene sahacArI gaNatA. arthAt 'jyAM prANa che tyAM dharma hovo ja joIe, e temanuM jIvanasUtra hatuM. dharma e padArthano svabhAva che' e bhagavAna mahAvIranuM mahAsUtra temanI jIvana-pRSThAvalimAM spaSTa vaMcAtuM hatuM. AthI temanuM vyavahArika jIvana paNa sphaTika samAna svaccha ane nirdoSa hatuM. eka mahAna rAjakarmacArI chatAM adhikAravAdano leza paNa tene garva nahoto; UlaTuM te ema samajato ke rAjA ane prajA bannenI salAmatI ane snehanA dharmaprANa H loMkAzAha Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMrakSaNanuM A mahAna javAbadArIvALuM pada che. AthI te pada para hovA chatAM rAjakAraNanI khaTapaTo, kAvAdAvA, rAjaprapaMco ke lAMcaruzvatonAM pralobhanoe tene sparza karyo na hato, dayA ane dAna to tenAM janmasiddha sAthI hatAM. potAnA hAtha nIcenA mANasone saMtoSavA, samAjanA duHkhI mANasonA duHkhanuM kharuM kAraNa jANI tene jaDamULathI nAbUda karavA e to enuM khAvApIvA jevuM sahaja nityakarma thaI paDyuM hatuM. divyajIvana saMyama ane sAdAI tenA jIvanamAM vaNAI gayAM hatAM. maLelI sAhyabI ane sAdhanono e hamezAM sadupayoga karatA. teno saMyama dehakSetramAMja samApta nahi thaI jatAM vANI ane mana sudhI vyApaka thaI gayo hato. bahu mitabhojI, tenuM svastha zarIra mAtra sAdAM ane parimita vastrothI viTAyela chatAM tenAmAM apAra AkarSaNa dekhAtuM. lokonA ToLeToLAM tenI pAse UbharAtAM. kharekhara loMkAzAha lokonA kalpavRkSa samA sau koIne AzvAsanadAyaka nIvaDatA hatA. koIne dAnathI, koIne dravyathI, to koIne AzvAsanathI te saMtoSatA hatA. A rIte dharma ane vyavahArane teNe ekavAkyatA sAdhI hatI. teo kuLadharma jaina hatA, paNa temanAmAM sarvadharmasamabhAvanuM tattva vyApaka hatuM. teo jaina dharmane vizvadharma jevuM mahAna pAtra samajatA. vaiSNavo temane gRhastha chatAM pALe saMnyAsa" ema kahI bhAva saMnyAsI tarIke oLakhAvatA. jaino temane dharmaprANanA nAmathI saMbodhatA. A rIto lokAzAhano suyaza khUba phelAvo pAgye jato hato. divyasaMdeza. lokAzAhanuM jIvana jema jema vikAsa pAme jatuM hatuM tema tema kALa paNa kUcakadama karye jato hato. lokAzAhanuM AyuSya sADA cAra dazakA vitAvI gayuM. e hato vi. saMvata 1pa30no uttarArdhakALa. AjanI rAtri loMkAzAhanA mahAmanthananI hatI. Aje enuM aMtaHkaraNa e UMDA asaMtoSanA kAraNane pAmI gayuM hatuM. prabhAta thatAM pahelAM to tene nirNaya suddhAM karI levAno hato. yuga yuga jUnAM saMskAro tene ghaDI ghaDI uttejIta karatA hatA. A dhrujArIonI vacce eka avyakta teja tene Aje dekhAyuM. dharmaprANaH loMkAzAha Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 loMkAzAhanAM AMtarcakSu UghaDyAM, ane tene krAnti. krAnti... krAnti... eTalA zabdo najare paDyA. thoDIvAramAM to 'jaina dharmanA krAntikA2 ! UTha UTha, nirAza thavAnuM kaMI kAraNa nathI' ema utsAhanI preraNAno dhvani loMkAzAhanA kAne athaDAyo. kSaNavA2mAM jue che to e badhuM svapravat banI gayeluM jaNAyuM. loMkAzAhanA mAnasamaMthanamAM te aMtima samaya hato. bhagavAna mahAvIranA nirvANanI vIsa vIsa sadIo vItI gaI hatI. prabhAta pahelAM lokAzAhe dRDha saMkalpa karyo. jaina dharmanI krAntinuM dRzya jANe tene navacetanA ApI na gayuM hoya tema prabhAte to lokAzAhanA jIvanamAM navayauvana ane navautsAha vyApyAM. AjathI enuM uttarArdha jIvana, vyavahArane gauNa banAvI dharmanA paMthe AgaLa dhapyuM. rAjakarmacArIne badale AjathI te dharmakarmacArI banyA. rAjakAraNa choDIne dharmakAraNamAM joDAyA. zrImAna lokAzAha samAjamAM joDAyA te vakhate samAja kaI paristhitimAMthI pasAra thato hato te ApaNe have vicArIe. dharmaprANa H loMkAzAha Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa2 4 samAja vihaMgAvalokana bhagavAna mahAvIra pachIthI mAMDIne AjasudhI jainadharmamAM aneka jyotirdharo (ke jemAMnA mukhya mukhya pAtronI samIkSA saMkSiptarUpamAM ApaNe AgaLa karI gayA chIe.) pAkyA chatAM hajI mahAna jyotinI AvazyakatA hatI. sau koI emaja uccAratA ke "joIe che koI uddhAraka puruSa, joIe che koI bhagavAna mahAvIrano sapUta." samAjamAM saDo avyavasthA, rUDhionAM tAMDavanRtya, svArtha ane vilAsanI atimAtrAe jainasamAjane paNa choDyo na hato. ane e saDo jainazAsanane doranAra sAdhuvarga sudhI pahoMcI vaLyo hato. temaja dharmane nAme dhatiMga paNa teTalAM ja vadhI paDyAM hatAM. sAmAjika, rASTrIya ane dhArmika traNe kSetranI avanatinA thara bAjhuyA hatA. dharmane nAme garIba ane nirdoSa prajA cagadAI rahI hatI. lokazAhanuM aMtaHkaraNa uccAratuM hatuM ke dharma e mAtra vikAsane paMthe laI janArI sIDI che. temAM avanatino aMzaya na hoya. ane jo avanati hoya to tenuM kAraNa dharma kadI hoI zake ja nahi. e vikAsapreraka sAcA dharmamAM tene sAmAjika, rASTrIya ane AdhyAtmika traNe kSetranI salAmatI lAgatI hatI. dharma ane vyavahAra, dharma ane rASTra, dharma ane samAja e badhAM bhinna bhinna che e vAta tene gaLe UtaratI na hatI. AthIja teNe dharmakrAntino jhaMDo uThAvyo. vyApI rahelI dharmAnyatAmAMthI teNe dharmano prakAza jhIlavA mATe jhaMpalAvyuM. emanA mArgamAM A traNa moTAM virodhaka baLo jhajhUmI rahyAM hatAM. virodhaka baLono vikAra eTalo badho phelAI gayo hato ke teno ukela lAvavAmAM ekalI mAtra mAnavazakti kAryakArI nIvaDI zake tema na hatuM. ema lAgavA chatAMya divya saMdeza pachI krAntikAra loMkAzAhanA akhatarA utsAhapUrvaka cAluja rahyA. e virodhaka baLo A hatAM : (1) zramaNavarganuM zaithilya. (2) caityavAdano vikAra. (3) adhikAravAdanI zRMkhalA. dharmaprANaH lokAzAha Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 A virodhaka baLoe kaiMka jyotirdharone nirutsAhI banAvyA hatA, kaiMkane potAnI jALamAM phasAvyA hatA ane kaiMkanA bhoga lIdhA hatA. zramaNavarganuM zaithilya zramaNavargamAM kevuM zaithilya vyApyuM hatuM te te kALanA nirNaya mATe zrI haribhadrasUri kRta saMbodha prakaraNa ane jinavallabhasuri kRta saMghapaTTakamAM bahu spaSTa ullekho che ke je te samayanI paristhiti samajavAmAM khUba AdhArabhUta thaze. '"e sAdhuo savAre sUrya UgatAMja khAya che, vAraMvAra khAya che, mAlamalidA ane miSTAnna uDAve che, zayyA, joDA, vAhana, zatru ane tAMbA vagerenAM pAtro paNa sAthe rAkhe che, attara-phUlela lagAve che, tela coLAve che, strIono ati prasaMga rAkhe che, zALAmAM ke gRhasthIonA gharamAM khAjAM vagereno pAka karAve che, amuka gAma mAruM, amuka kuLa mAruM ema akhADA jamAve che, pravacanane bahAne vikathA-niMdA kare che, bhikSA mATe gRhasthane ghera nahi jatAM upAzrayamAM maMgAvI le che. krayavikrayanA kAryomAM bhAga le che, nAnAM bALakone celA karavA mATe vecAtA le che, vaiduM kare che, dorAdhAgA kare che, zAsananI prabhAvanAne bahAne laDAlaDI kare che, pravacana saMbhaLAvIne gRhastho pAsethI paisAnI AkAMkSA rAkhe che, te badhAmAM koIno samudAya paraspara maLato nathI. badhA amindra che, yathAchaMde varte che.'' Ama kahI te AcArya ema paNa jaNAve che ke A sAdhuo nathI paNa peTabharAonuM ToLuM che. haribhadrasUrijInA eTale ke AThamA saikAmAM A ja dazA hatI tyAre te vikRti zrImAna loMkAzAha sudhI cAlu rahI hoya te spaSTa dekhAya che. ane saMghapaTTakano kALa jotAM ane temAM lakhelI paristhiti jotAM to A zithilatAmAM pratidina vRddhija thatI hoya ema e maMtavyane puSTa Teko maLe che. bhagavAna mahAvIranA parama bhakta loMkAzAhanA puNyaprakopa ane pariNAmanI madhuratA tarapha joIe to e adbhuta krAnti thavAnuM A prathama kAraNa jaNAya che. Aje paNa upara lakhelI A paristhiti joIne kayo dharmasudhAraka potAnI AMkha lAla karyA vinA raheze ! A ane have pachI darzAvAtAM kAraNothI loMkAzAhanI krAntinI AvazyaktA ane sAthe sAthe ATalI hada sudhI vadhI gayelA vikArane mATe teNe bhIDelI hAma dharmaprANa : lokAzAha Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 tenA apUrva ojasa ane sAmarthyane paNa sAthe sAtheja spaSTa karI de che, te kahevAnI have bhAgyeja jarUra hoya. zaithilyanI utpatti have zaithilyano te vikAra kyArathI zarU thayo hato ? konI asarathI te zarU thayo hato ? ane kyAM tene Teko maLyo hato te bahu saMkSipta rUpamAM joI laIe. zaithilyanuM prathama kAraNa matabheda che. ane te matabheda A rIte zarU thayo che : "vuM ne mukta - parva samarSa mavA sahu vidata nAmane ! nAtaputtassa bhinna nigaMThA dvedhikajAtA, bhaNDanajAtA, vivAdApannA aJjamaGgaM mukhasattIhi vitudaMtA viharanti // " arthAt meM evuM sAMbhaLyuM che ke eka samaye bhagavAna buddha) zAkya (daza)mAM zyAmagAmamAM viharatA hatA te vakhate A jJAtaputranA nirmathomAM dhIbhAva (judAI) thayo hato, teonuM bhAMDaruM thayuM hatuM, ane teomAM kalaha thayo hato. te judA thayelA nirgo paraspara bakavAda karatA viharatA hatA. (bauddhasUtra : majijhamanikAya : pRSTha 243-245) bhagavAna mahAvIra pachI buddhadeva zAkya pradezamAM viharatA hatA te vakhatanI A vAta che. jyAre bhagavAna mahAvIra nirvANa pAmyA tyAra pachI A to suratanI ja vAta che. paraMtu te matabheda to turataja upazAMta thayo hovo joIe. gaNadhara sudharmasvAmI ane temanA suziSya bUsvAmI jyAM sudhI saMghano bhAra calAvatA hatA tyAMsudhI saMdhazAnti jaLavAI rahI. paraMtu temanA nirvANabAda turataja sAdhuomAM be taDa paDI gayAM hoya tema lAge che. jyAre koIpaNa bahoLA saMghane doranAra samartha netA na hoya to tema thavuM svAbhAvika che. bhaviSyamAM digaMbara ane zvetAMbaranAM bhedo paDavAnuM bIjAropaNa ahIMthI ja zarU thayuM hoya tema spaSTa jaNAya che. taDanuM mukhya kAraNa taDanuM mukhya kAraNa paNa jinakalpa ane sthavirakalpanA Agrahano jhaghaDoja hoya tema anumAna thaI zake che. jaina-darzana anekAMta che. bhinna bhinna draSTibinduone dharmaprANaH lokAzAha Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 te svIkAre che. ekAMtane temAM sthAnaja nathI. chatAM jyAre mAnava prakRtinI nirbaLatA jora kare che tyAre A anekAMtavAdane kore mUkI devAya che, ane AgaLa vadhelI vyaktio paNa pakSAgraha tathA matAgrahamAM jhUkI jaI, zuM pariNAma lAve che te AjanA zvetAMbara, digaMbara, sthAnakavAsI, terApaMthI vagere saMpradAyo ane seMkaDo peTA saMpradAyo jovAthI pratyakSa siddha thAya che. jaMbusvAmI pachIja A taDe dhIme dhIme ugra svarUpa pakaDyuM che. zANA AcAryoe tenuM upazamana karyuM che kharuM; paraMtu te rAkhathI DhAMkelo agni kyAM sudhI zAnta rahI zake ! duSkALa prakopa jaMbusvAmI bAda eka saikA pachI turataja ekI sAthe bAra duSkALa Ave che. deza para te bhayaMkara rAkSasanI khUba asara thaI hatI ane A vakhate taDamAM sapaDAyelA nirbaLa sAdhuonuM zaithilya vadhyuM hoya te paNa svAbhAvika ja che. tyAra pachI vajrasena svAmInA vakhatamAM bIjI vAra duSkALa Ave che. aitihAsika ullekha maLe che ke A vakhate relave ke sTImaronI sagavaDa na hatI. evA vakhatamAM ekI sAthe bAra duSkALo paDe to kevI viTaMbanA thAya teno khyAla paNa trAsadAyaka che ane jyAM saMpattivALAo dhana hovA chatAM anna na meLavI zake tyAM jaina sAdhuoe zAstravihita rItithI bhikSA meLavavI e kaThina thAya te dekhItuM ja che. Ave vakhate je sAdhuo dharmanI pratijJA para ati dRDha hatA tevAoe AhAra pANIno sarvathA tyAga karI saMthAro karyo (dehAMta ANyo). AvA sAdhuonI saMkhyA 748nI hatI ema paNa malI Ave che. bIjA sAdhudharmanA himAyatIoe je kaMI maLe te meLavIne potAnuM sAdhu jIvana laMbAvyuM ane jeo sAdhudharmathI zithila thayA hatA teoe vRkukSita: i na rotti pApaM e sUtrane sAva nagna svarUpe to nahi paraMtu potAnA sAdhudharmamAM zithilatA lAvIne paNa temaNe potAno nirvAha karyo. te saMyogone vaza thaI temane te karavuM paDyuM haze te ISTa hatuM ke aniSTa hatuM teno nirNaya karavAnuM ApaNA hAthamAM nathI; paraMtu A paNa eka zaithilyanuM prabaLa nimitta hatuM. sAdhaka; pachI te zramaNa ho, zrAvaka ho, jaina ho, vaiSNava ho, bauddha ho, ke game te ho, paraMtu te sAdhaka sthitimAM hoya tyAM sudhI ghaNI vAra te potAnA dharmaprANa H loMkAzAha Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 pUrva-saMskArone laIne nimitta maLye zithila thaI jAya che. ane hamezAM evo niyama hoya che ke eka pagathiyuM cUkayA pachI te cUkavAnA mArgamAM cete nahi to pAchaLa ja haThato jAya ane TevAI paNa jAya. A niyamane adhIna jaina dharmano bahoLo sAdhu varga thaI gayo haze tema itihAsa parathI spaSTa dekhAya che. jaina dharma 52 Avela AvA AphatanA prasaMge jaMbUsvAmInI pachIthI UtarI Avelo vicArabheda Ave vakhate, saMgha bhedanA rUpamAM palaTI gayo. zvetAmbara ane digambara vaccenA bheda ane jhaghaDAnAM pAdacihno A itihAsa bhagavAna mahAvIranA samayathI cAlI AvelA e saMghano A du:khada ane kAruNika prasaMga. e kALa te vIra saMvata 609.* itihAsa vAMcatAM ja ApaNane jyAre ATaluM du:kha thAya che tyAre te zAsana-hitaiSIone jJAna-cakSuthI jotI vakhata zuM nahi thayuM hoya ! ahIM eTaluM kahevAnI AvazyaktA che ke AvA spaSTa bhedo paDI gayA hovA chatAM paNa te eka pakSe bIjA pakSanI niMdA karI hoya tevuM lagabhaga tyAra pachInA traNa cA2 saikA sudhI dekhAtuM nathI. te eka jaina itihAsamAM saubhAgyanuM cihna che. mAthurI vAcanA ane vallabhI vAcanA sudhI zvetAmbara digambarano ke nagnatA kiMvA vastra paridhAnitAno bheda spaSTa rIte jaNAto nathI. te parathI lAge che ke banne pakSo paraspara vicAra sahiSNu na hovA chatAM khullo virodha karatA hovA na joIe. zramaNa saMsthAnA zaithilye kevaLa zvetAmbara ke kevaLa digambara saMsthA para potAno aDo jamAvyo hoya tevuM kazuM nizcita nathI. kAraNa ke te virodhanuM mULa mAtra mAnyatA-bhedamAM che. AcAranA ochA vadhupaNAmAM nathI. eTale te banne saMpradAyomAM suvihita sAdhuo ane zithila sAdhuo bannenAM daLa rahyAM haze. A * vIra saMvata 609mAM zvetAmbara ane digambaranA spaSTa bhedo paDyA. A bhedonI i vavaMtI zvetAmbara ane digambara paMthamAM bhinnabhinna cAlI AvI che. ane te bannenI paraMparAmAM potAnI sarasAI ane bIjAnI halakAI batAvavAno prayAsa temAM spaSTa dekhAI Ave che. tethI satya tarIke svIkArya thaI zakatuM nathI. uparanI aitihAsika binA tathya tarapha DhaLe che ane digambara saMpradAyanI pracalita paTAvalimAM jaMbusvAmI sudhInAM ja nAmo maLI AvatAM hovAthI u52nI mAnyatAne vadhu Teko maLe che. dharmaprANa : loMkAzAha Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pao. kalpanAne AgaLa ApelA haribhadrasUrijInA zabdo kharI pADe che. have ApaNe e vicAravAnuM rahe che ke zramaNa vargamAM A zaithilya kyAMthI pesI gayuM ? tenuM to spaSTa samAdhAna che, ke karmaprakopathI zaithilya AvavuM e jIvAtmAone mATe bahu svAbhAvika che. AgaLa vadhavAmAM jeTalA puruSArthanI ke sAvacetInI AvazyaktA rahe che teTalI pAchaLa haThavAmAM joItI nathI. bauddha ane madhyamavAda sAdhaka mATe bhagavAna mahAvIranA kaDaka niyamo hovA chatAM A zaithilya praveza karatuM gayuM ane naLyuM paNa kharuM. tenAM be kAraNo che. temAMnuM paheluM kAraNa saMsarganI asara ane bIjuM kAraNa krAntikArano abhAva. te vakhate bauddhanA madhyama mArge lokamAnasa para khUba asara karI hoya tema jaNAya che. bhagavAna mahAvIre jeTalI kaDaka rIte potAnA anuyAyIone tyAga ane tapazcaraNa karavAnI AjJA karI che, teTaluM kaDaka vidhAna bhagavAna buddha karyuM nathI. ane tethI prazasta gaNAtAM sAmAjika kAryomAM bauddhabhikhUo paDI zakatA hatA ane sAdhu-niyamomAM paNa keTalIka chUTachATa laI zakatA hatA. jo ke bhAratavarSa mULathIja cAritranuM pUjArI che. ane rahevAnuM che tethI tevI chUTo jeTale aMze cAritra-dharmanI virodhI banatI gaI teTale aMze tenuM kaDavuM pariNAma pAchaLathI zoSavuM paDyuM. paraMtu pahelAM to keTalIka prazasta pravRttine aMge lokamAnasa para teNe ThIka asara upajAvI. AvI chUTe jaina dharma para potAnI asara pADI hoya te asvAbhAvika nathI lAgatuM. ane jema jema chUTa levAtI gaI tema tema teno meLa nathI rahyo evuM lAge che. eTale loMkAzAhanA vakhatamAM dekhAto A jAtano saDo kaMI eka ke be saikAno na hato. jaMbUsvAmIthI mAMDIne TheTha loMkAzAha sudhInA dIrdhakALa paryata te saDo UMDo ane UMDo cAlyo gayo. - haribhadrasUrijI ane hemacandrAcArya samartha jyotirdharo hovA chatAM kALanI paripakvatAne abhAve e saDAne sApha karI zakyA na hatA. eTale ke krAntikArano abhAva e A zaithilya-vardhananuM bIjuM kAraNa che. dharmaprANa loMkAzAha Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 * loMkAzAhanuM krAntadarzana caityavAdano vikAra caityavAdano vikAra e zrImAna loMkAzAhanI krAntinuM bIjuM kAraNa che. te vikAra kevA svarUpamAM hato te nIcenA ullekhathI spaSTa jaNAze. saMbodha prakaraNamAM zrI haribhadrasUrijI poteja jaNAve che ke :-- maya kicce jiNapUyAparUvaNaM, mayadhaNAya jiNadANe // 68 // devAidavvabhogaM, jiNaharasAlAikaraNaM ca // 69 // samattAi nisehe, tesiM mUlleNa vA dANaM // 70 / / naMdibalipIThakaraNaM, hINAyArANa gayaniyagurUNaM // 71 // "e zithila sAdhuo zrAvakone kahe che ke, kAraja vakhate jinapUjA karo ane mRtakonuM dhana jinadAnamAM ApI do ane A rIte potAnI jAta mATe deva dravyano upayoga kare che. jina maMdira ane zALAo caNAve che. tIrthanA paMDyA lokonI jema adharmathI dhanano saMcaya kare che. potAnA haNAcAravALA mRta guruonAM dAhasthaLo para pITho caNAve che; bali kare che, jina pratimAo vece che ane kharIde che. vagere vagera." A parathI zrI haribhadrasUrijInA kALamAM caityavAdano vikAra prabaLa svarUpe hato enI pratIti thAya che. ane sAdhuonAM zaithilya tathA caityavAdano vikArano pArasparika janyajanaka bhAva paNa uparanA ullekhathIja spaSTa thaI rahe che. vikAranuM bIja jema caityavAdanA vikAranI utpattinuM mULa sAdhuonuM zaithilya che. te ja rIte caityavAdanA vikArathI sAdhuonAM zaithilya paNa Teko maLyo che. ema saMghapaTTakamAM ApelA caitya saMbaMdhI carcAnA itihAsathI siddha thAya che. e itihAsamAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke, jyAre zrAvako dhArmika kAryo tarapha durlakSya karavA lAgyA ane * A prakaraNamAM lokAzAha vakhate caityavAdano vikAra kevA svarUpamAM hato te batAvavAmAM AvyuM che. rakhe koI teno avaLo artha laI le. dharmaprANaH loMkAzAha Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa9 keTalIka dhArmika pravRttio ke je zrAvakone karavA yogya hatI te baMdha paDavA lAgI. te samaye e badhI pravRttione cAlu rAkhavA mATe ane e dhArmika kAryone saMbhALavA mATe nirgatha sAdhuone paNa potAnA saMyamano bhoga Apavo paDyo hato, maMdirAdinI vyavasthA karavI paDI hatI ane te mATe paisA vagereno saMparka, teno hisAba ane levaDa devaDa vagere paNa ghaNuM karavuM paDyuM hatuM. caityavAdanI vikRtinA ATalA TUMka nidarzana pachI A nIcenA be dRSTAMtothI tevI paristhitimAM sAdhuonI zithilatAno prAraMbha kyAMthI kevI rIte ane keTalo thayo hato, te jANavuM sulabha thaze tema dhArI nIce beu ullekha ApyA che. ekadA siddhasenasUri jevA munirAjane vikramAditye eka karoDa rUpiyAnI rakama ApavA mAMDI hatI ane te rUpiyA vikramanA copaDAmAM paNa lakhAI cUkyA hatA. vaLI lAla nAmanA eka jaina zrAvake jIvasUri nAmanA AcAryane rUpiyA 50 hajAra arpaNa karavAnI IcchA darzAvI hatI. AvA be spaSTa ullekho che." (juo - prabhAvakacaritra pR. 85-95) jo ke A AcAryoe potAno sAdhudharma jALavavA ane potAnuM akiMcanatva batAvavA mATe te pralobhanano asvIkAra karyo hato. paraMtu eka jaina zrAvaka jainAcArya sAdhune kaMcananuM AvuM khulyuM AmaMtraNa kare e vastu Aje paNa keTalI behUdI lAge che ? eka sAmAnya mANasa paNa A parathI spaSTa samajI zakaze ke te vakhatanA koI koI sAdhuomAM dhanAdi rAkhavAnI pravRtti cAlu hovI joIe. jo ke A dhanAdi grahaNa karavAnI pravRttino prAraMbha lokakalyANanA hetupUrvaka thayo haze ane zarUAtamAM nispRha vRttithI teno sadupayoga paNa thato haze. paraMtu kaMcana e eka evI vastu che ke tenA saMsargathI bIjA doSonI paraMparA jAge. AthIja vItarAganA sAdhuo mATe zAstramAM dhanano saMsarga sarvathA varyu karavAnuM bhArapUrvaka kahevAmAM AvyuM che. kiMtu zithila mAnasa kadI niyamanI zaMkhalAthI baMdhAyuM che ? A rIte bauddhanA madhyamavAdanI asarathI jema zAstra viruddha dhanAdi saMsarganI pravRtti jaina sAdhuo mAM pesI gaI teja rIte caityavAdano vikAra paNa pAsenA vAtAvaraNane laIne jainadharmamAM pesIne vadhato gayo hoya tema jaNAya che. gharmaprANa loMkAzAha Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te caityavAda vikRta thatAM jainadharmamAM zaithilya poSAyuM, ane te adhaHpatana lokAzAha sudhInA kALamAM to keTaluM AgaLa vadhyuM te pUrva itihAsathI joyuM ane haju paNa joIzuM. te pahelAM bauddhadharma ane caityavAdanI samAlocanA karI levAthI satyazodhana karavuM ThIka thaI paDaze. bauddhadharma ane caityavAda bauddhadharmamAM paNa prathama mUrtivAda hato ja nahi te nIcenA aitihAsika ullekhathI spaSTa thAya che. "mUrtipUjA kI utpatti yA to yahI kI basI hui jaMgalI jAtiyoM kI nakala karake hui hogI yA usa samaya kI bAharase dhAbA karanevAlI jAtiyoM kI dekhAdekhI te sIvI nA hoya ! *** buddhake jIvanameM zAyada unake liye koI maMdira nahI banA thaa| paraMtu unakI mRtyuke uparAMta bahutase maMdira bane gaye / jinameM unakI mUrtiyAM rakkhI gii| jaba tAntrika bauddhamatakA pracAra baDhA taba bahutase maMdira banAye jAne lge| tAntrika matake anusAra bauddha, vaiSNava aura zaiva matoM kA mela hokara aisA dharma nikalA jisameM devatA aura devIkI pUjA sAtha sAtha hone lagI / zakti yA prakRti kI pUjA pAMcavI yA chaThI zatAbdIse zuru huI / tAntrika mata hI ke bAdase mUrtipUjanane jora pakaDA / (sarasvatI - 2226 gunA, revottara nA tihAsa 98 7-ra0) eTale ke bhagavAna mahAvIra ane bhagavAna buddhanA nirvANa pachI bauddhadharmamAM prathama ja mUrtie praveza karyo ane A rIte kramapUrvaka mUrtivAda phulyo phAlyo ane vikRta thayo. te vikAranI asara jainadharmanA anuyAyIone thaI hoya temAM jarAye asvAbhAvika nathI lAgatuM. paMDita becaradAsajIe sthiracitte caityavAdanuM anveSaNa karIne e spaSTa uccAryuM che ke, "huM himmatapUrvaka kahI zakuM chuM ke, meM sAdhuo temaja zrAvako mATe devadarzana ke devapUjananuM vidhAna koI aMgasUtromAM joyuM nathI-vAMcyuM nathI, eTaluM ja nahi paNa bhagavatI vagere sUtromAM keTalAka zrAvakonI kathAo Ave che temAM teonI carcAnI noMdha Ave che; paraMtu temAM eka paNa zabda evo jaNAto nathI ke je uparathI ApaNe ApaNI UbhI karelI devapUjananI ane tadAzrita devadravyanI dharmaprANaH loMkAzAha Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 mAnyatAne TakAvI zakIe.'' (juo-jaina sAhityamAM vikAra thavAthI thayelI hAni) have caityavAda kema kema vadhyo ane kevI rIte vikRta thato hato tenI samayasamIkSA karI laIe. caityavAdano samaya paM. becaradAsajI lakhe che ke caityavAdano vikAsa jaMbusvAmInA nirvANa pachI ghaNA samaye vIra saMvata 412 thI dhIme dhIme pracAra pAmato jAya che, ane te vadhatAM vadhatAM vIra saMvata 882mAM mUrtipUjAnA svarUpamAM pariName che. jema jema te vikasato Ave che tema tema caityazabda paNa artha vikAra pAmato Ave che. te nIcenA TippaNIthI samajAze. (1) caitya citA uparanuM smAraka cihna; citAnI rAkha. (2) caitya citA uparano pASANakhaMDa; DhephuM ke zilAlekha. (3) caitya citA uparanuM pIpaLAnuM ke tulasI vagerenuM pavitra vRkSa. (juomeghadUta, pUrvamegha, zloka-23) sAmAnya rI. (4) caitya citA upara caNelA smArakanI pAsenuM yajJasthAna vA homakuMDa. (5) caitya--citA uparanuM derInA ghATanuM caNatara (6) caitya citA uparanI pagalAMvALI derI ke caraNapAdukA (7) caitya citA uparanuM devaLa ke vizALakAyamUrti. (jaina sAhityamAM vikAra thavAthI thayelI hAnimAMthI) A caityavAdano vikAra eTalo badho vadhI gayo hato ke caityavAsI munioe paNa tenI jhATakaNI kADhavAmAM bAkI rAkhI nathI. caityavAdanA vikAranI jhATakaNI caityavAdanA vikAranI jAherAta karI pahelI jhATakaNI kADhanAra zrI haribhadrasUrIzvarajI thayA. (jemanA vacano pAchaLa TAMkyA che) caityavAdanA vikAranI jhATakaNI kADhanArAomAM bIjuM nAma jagatacaMdrasUrinuM Ave che. trIjuM sthAna saMghapaTTakanA kartA khaDataragacchanA AcArya zrI jinavallabhasUrinuM che. upara varNavelA A badhA zvetAMbara samAjanA pratiSThApAtra jainAcAryoja che. dharmaprANa H loMkAzAha Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 digaMbara saMpradAyamAM zvetAMbara jevuM mUrtipUjAe vikRtasvarUpa lIdhuM na hatuM. chatAMye teramA saikAnA eka samartha digaMbara paMDita zrI AzAdharajI potAnA mukhathIja uccAre che ke, A paMcama kALa dhikkArane pAtra che, kAraNa ke A kALamAM zAstrAbhyAsIone paNa maMdiro ke mUrtio sivAya cAlatuM nathI." (saTIR dharmAmRta pRSTha 43) A parathI mUrtipUjAnI virodhanAM AMdolano to zrImAna loMkAzAha pahelAM jainadharmamAM kyAranAMye vyApaka hatAM e spaSTa thaI jAya che. eTalo ja phera ke zrImAna lokazAhe koIpaNa prakArano bhaya rAkhyA sivAya bhagavAna mahAvIranA ja sUtrothI te vikArane mULathI nAbUda karavAnuM krAntinuM mojuM jagatane caraNe dharyuM. ane bhAratavarSamAM avanavuM joma prakaTAvyuM. have A dharmakrAntimAM ApaNe loMkAzAhanA kayA kayA sAthIo thayA che te tapAsIe. lokAzAhanA sAkSIo gujarAtanA mahAkavi zrI nAnAlAle hai. sthA. jaina ko.nA saptama adhivezanamAM garjanA karatAM karatAM je sAkSIo gaNAvyA hatA te ApaNe temanA ja zabdomAM ahIM batAvIzuM. lokAzAhanA pahelA sAkSI mahAtmA lyuthara; lokAzAhanI pachI thoDeka varSeja thayA; khristI proTesTaMTa saMpradAyanA saMsthApaka. emaNe uccAryuM ke romana ketholika saMpradAyamAM mUrtipUjA che te khristIzAstrane saMmata nathI. lokAzAhanA bIjA sAkSI zrImad vallabhAcAryajI; lokAzAha pachI thoDeka varSeja thayA; puSTimArgIya vaiSNava saMpradAyanA saMsthApaka. emaNe mUrtipUjA tajavI nathI paNa potAnA SoDazagraMthomAM zrImukhe bhAkhyuM che ke mUrtipUjAthI mAnasika pUjA uttama che. lokAzAhanA trIjA sAkSI zrI svAmInArAyaNa, 18mA saikAnI Akhare ne 19mA saikAnI AdimAM thayA. zrI svAmInArAyaNa saMpradAyanA saMsthApaka zrImad vallabhAcAryanI peThe emaNe paNa mUrtipUjA tajavI nathI. paNa saMpradAyamAM daDhatAthI pravartAvyuM che ke mUrtipUjAthI mAnasika pUjA zreSTha che. dharmaprANaH loMkAzAha Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokazAhanA cothA sAkSI rAjA rAmamohanarAya; 18mAM saikAnI AdimAM thayA. zrI brahmasamAja ne prArthanAsamAja saMpradAyanA saMsthApaka. emaNe uccAryuM ke mUrti e sAcuM pUjanavidhAna nathI. lokAzAhanA pAMcamA sAkSI maharSi dayAnaMda sarasvatI; 19mA saikAnA uttara bhAgamAM thayA. zrI AryasamAja saMpradAyanA saMsthApaka. emaNe uccAryuM ke hindu dharmamAMnI mUrtipUjA vedasaMmata nathI. sajjano ! lokazAhanA e sAkSIo jevA kevA che? ane e sahumAM umero IslAmanA saMsthApaka payagaMbara mahammada sAheba. eTale ApanI kalpanAmAM pUruM Utaraze ke mUrtipUjA viruddhanAM mahAbaLa jagatamAM kayAM kayAM thaI gayAM." kavIzvaranI A nAmAvalimAM haju umero karavo hoya to karI zakAya tema che. soLamA ane sattaramA saikAnI AsapAsa thayelA anukrame kabIra, nAnaka ane dAdunAM nAmothI paNa bhAratavAsI bhAgyeja ajANyo haze. jaina dharmanA sAkSIo jotA hoya to paNa A rahyA. digaMbara samAjamAM 17mA saikAnI Akhare paMDita banArasIdAsajI thayA. AgrAmAM digaMbarasamAjano kriyoddhAra karanAra te paNa pakkA sudhAraka hatA. digaMbarI terA (tAraNa) paMthano saMpradAya teno anuyAyI kahevAya che.* ATaluM joyA pachI lokAzAhanI krAnti kevI preraka ane satya hatI te bahu spaSTa karavAnI have jarUra rahetI nathI. A sthaLe mUrtipUjAnI yogyAyogyatA paNa vicAravI Avazyaka lAge che. tethI adhikAravAdanI zRMkhalAno trIjo muddo thoDIvAra sthagita karIne paNa prastuta carcA hAtha dharavI nyAyasaMgata thaI paDaze. mUrtipUjAnI carcA mUrtipUjAnI carcAmAM bhinnabhinna draSTibinduo draSTi samakSa rAkhI ApaNe tene cAra muddAomAM carcIzuM to teno nyAyasaMgata toDa AvI raheze. * A saMpradAya amUrtipUjaka tarIke kahevaDAve che. tenI eka konpharansa thoDAja varSo pahelAM bharAI hatI. ane tenA pramukhasthAne jaina samAjanA suprasiddha tattvajJa zrI vADIlAla motIlAla zAhane AmaMtravAmAM AvyA hatA. dharmaprANaH lokAzAha Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 (1) bhagavAna mahAvIra ane mUrtipUjA, (2) loMkAzAha ane mUrtipUjA, (3) mUrtipUjAno ItihAsa ane vikAra, (4) niSkarSa. bhagavAna mahAvIra ane mUrtipUjA bhagavAna mahAvIra ane jainazAstrane mUrtipUjAnI vidheyatA lezamAtra svIkArya nathI e ApaNe AgaLa tapAsI gayA eTale e saMbaMdhamAM kazuM saMdigdha che ja nahi. tenA samakAlIna buddhanA mULasUtromAM paNa kyAMya mUrtipUjAnI dharmanA aMga tarIke vidheyatA svIkArAI nathI. loMkAzAha ane mUrtipUjA jaina dharmamAM jyArathI dharmanA aMga tarIke mUrtipUjAno praveza thayo che tyArathI tenI sAthe ne sAthe dhIme dhIme saDAno praveza thato gayo che. mAnavI potAnI prakRti ane svabhAvanusAra tene tevA AkAramAM palaTato gayo che, ane Akhare vairAgyavRtti prere tevI tenA parathI bhAvanA rAkhato hovA chatAM potAnAM netrone game ane vRttine uzkere tevuM vAtAvaraNa mUrti pAse khaDuM karato rahyo che. devone bahAne ane mUrtivAdane oke samAjano eka AgevAna varga potAno svArtha sAdhato rahyo che. AthI loMkAzAhanA vakhatamAM e mUrtipUjAno vikAra akSamya hovAthI pharI vAra bhagavAna mahAvIrakathita mAnasI-pUjAnI abhimukha samAjano pratiSThita varga turata ja thAya che. A madhyama yuga pachIno ItihAsa mUrtipUjAnA vikArano itihAsa che. aitihAsika draSTie lAbhAlAbha prAcIna vedamAM mUrtipUjAne sthAna nathI. paNa vedadharmamAM purANakALa pachI mUrtipUjAnA saMskArono praveza thayo lAge che. paraMtu hindudharmamAM paNa saMpAdri eTale ke hAthapagavALI mUrtino praveza to madhyayugamAM ja thavA pAmyo che. (ema veda dharmanA taTastha vicArakoe kabUla karyuM che.) te game te ho; paraMtu vedadharma, bauddhadharma ke jainadharma jyAM jyAM dhArmika aMga tarIke mUrtipUjAno praveza thayo che tyAM kyAMya e mUrtipUjA vikAramAM pariNamyA sivAya rahI nathI. ane je AcAryoe vikAsanA lAbha khAtara teno svIkAra ke pracAra karyo che, tenI pAchaLa temanA dharmaprANaH loMkAzAha Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ziSyone te vikAra aTakAvavA mATe niSedha karavo paDyo che, te uparano madhyamayugano itihAsa kahe che. arvAcIna kALamAM lokAzAha pachI mUrtipUjAnA virodhanuM eka prabaLa mojuM dhasI Ave che. hindudharmamAM paNa te AMdolano pahoMcI vaLe che. have ApaNe vartamAnakALanA vAtAvaraNa para AvIe. gujarAtanA vidvAnomAM uccasthAna dharAvatA zrI kAkAsAhebe kahyuM che ke "manuSya jyAM sudhI sAmenI ghaDAyelI mUrti e mUrti ja che paNa Izvara pratyenI ApaNI bhakti vyakta karavA mATe ApaNe emAM aizvaryanuM AropaNa karIe chIe ema samajavA mATenI yogyatA na dharAve tyAM sudhI tene mATe mUrtipUjA kazI lAbhadAyaka thatI nathI. sAmAnya loko ema kahe che ke : "mUrtipUjA to joIe, te avalaMbana che." A dalIla mAre gaLe UtarI nathI, huM to UlaTo ema mAnuM chuM ke, game te mANasa mUrtipUjA na karI zake. dhArmika vicAro amuka uccatA sudhI pahoMcyA hoya toja mUrtipUjA sade che. nahi to ajJAna, vahema ane anAcAranI jananI bane che. AthI ja dhArmika krAntikAra guruone eno sapta virodha karavo paDe che. arabastAna, siriyA khAlphiyA, misara vagere dezamAM anadhikArI lokomAM mUrtipUjAe kALo kera vartAvyo. tethI akaLAIne abrahAma, musA, mahammada vagere khudAparasta payagambarone teno samra virodha karavo paDyo che. mUrtipUjAthI jAtajAtanI pArthiva pUjAnuM bIka ke lAlacathI dhyAna dharIne manuSyo bIkaNa ke lobhI ja thavAnA, dAsavRtti keLavI gulAma ja thavAnA. AnAM pratyakSa udAharaNo AjanI pratyakSa paristhiti che. mArI A dRSTi bhUla bharelI na hoya to agresara komo bhale mUrtipUjA kare, vedAMtazAstra jANanAra paMDita patharA bhale navaDAve-khavaDAve; paraMtu pachAta komone e kedamAM to na ja rAkhavI joIe." (A pramANe vicAraka ane tattvajJa vidvAna kAkAsAhebe kahyuM che.) zvetAMbara jaina paMDita becaradAsajI paNa "jaina sAhityamAM vikAra thavAthI thayelI hAni"mAM lakhe che ke, "je mUrtio zvetAMbara jainone tAbe che teonuM sauMdarya ane zilpa teoe TIlAM, cagadAM ane banAvaTI AMkho coDIne tathA e prakAranAM bIjAM ziSTAhasaMgata ane azAstrIya AcaraNo AcarIne ane keTalIka kRtrimatAo karIne naSTabhraSTa karI nAkhyuM che, chatAM teo mUrtipUjakatAno dAvo kare che ene huM * eka maMdiranA udghATana prasaMge temaNe ApeluM pravacana. dharmaprANaH loMkAzAha Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ss dharmadaMbha ke DhoMga sivAya bIjuM mAnI zakato nathI. pUjyanI mUrtine pUtaLInI peThe managamatI rIte nacAvatAM paNa tenI pUjakatAnuM saubhAgya A samAje ja prApta karyuM che ! A sthitithI to eka mUrtipUjaka tarIke mane paNa du:kha thAya che." niSkarSa A rIte pUrvakALa ane pazcAtakALa ema itihAsanI banne bAju tapAsI lIdhA pachI koIpaNa eka taTastha ane tattvAnveSI manuSya mATe e niSkarSa nIkaLI Ave che ke mUrtipUjAno vikAra e sarvathA hAnikAraka hovAthI asvIkArya che. ane e mUrtipUjA Aja sudhI jema jema vividha rUpe phUlatI gaI che tema tema ochAvattA vikArane vadhAryo gaI che ane tethI ja jainadharmanI A zithilatA dUra karavA mATe mUrtipUjA sAme zrImAna loMkAzAhane krAnti karavI paDI che. loMkAzAhano prastuta prasaMga A vastune spaSTa kare che e pUratuM aitihAsika dRSTibindue Alekhana che. temaja loMkAzAhanA samayanI caityavAdanA vikAranI A paristhiti batAvavAnI kaparI pharaja bajAvavAmAM satyanuM spaSTa nidarzana karavA jatAM koI bhAInuM dila dubhAya to huM namra bhAve kSamA yAcuM chuM. mAvyA vartamAna samaya mATe mAruM svataMtra mantavya to e che ke jeone mUrtipUjAmAM zreya lAgatuM hoya to teno virodha karavo iSTa nathI, paNa teo je mUrtimAM vItarAga ane yogIbhAva kahyuM che te para yogIne chAje tevuMja saMyamI ane sAduM vAtAvaraNa hovuM joIe. tevI sIdhI ane satya vastu bhUlI jaI vikRtivardhano na kare temaja jemane tevuM bAhya pUjana upayogI na lAgatuM hoya to tene pharaja pADavI te iSTa nathI. huM to jainadarzanane vizvadarzana tarIke mAnuM chuM ane je vizvadarzana hoya temAM badhAMya dRSTibinduono samAveza hovo ja joIe. tethI mUrti mAnanArA ke na mAnanArA bannene eka vastu khAsa vicAravAlAyaka che ane te e che ke zAstrane ke sAmarthyane AgaLa dharI koI paNa siddhAMtano kadAgrahapUrvaka pracAra na ja kare. have ApaNe krAntinAM bAdhaka kAraNabhUta trIjA muddA para AvIe. adhikAravAdanI zRMkhalA lokAzAhanI krAntinuM trIjuM kAraNa athavA bIjI rIte UMDANathI jotAM mukhya kAraNa (badhA vikAranuM mULa A vRttimAMthIja utpanna thayuM che) adhikAravAdanI zRMkhalA che. dharmaprANaH loMkAzAha Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eth brAhmaNa dharmanI asara brAhmaNoe te vakhate A kapolakalpita sUtrono pracAra karavA mAMDyo hato ke strIsUtro nAthiyeyAtAm zAstra bhaNavAno zUdra ke strIone adhikAraja nathI. (hindu dharmano mukhya AdhAra brAhmaNa varga para hato. prAcInakALamAM teo cAritryazIla, saMyamI ane tapasvIo hatA. ane tethI prajA varganI saMskRtinuM jokhamI sukAna temanA ja hAthamAM soMpavAmAM AvatuM hatuM. paraMtu pAchaLathI teo jema jema potAnA dharmathI patita thatA gayA* tema tema potAnA adhikAra kAyama TakAvavA mATe potAnA saMskRtisudhArane badale prajAvarganI AMkhe AvI rIte pATA bAMdhavA lAgyA. A rIte jaina dharmanI zramaNa ane zrAvaka saMskRtimAM paNa jema jema zithilatA AvavA lAgI tema tema jainadharmamAM paNa adhikAravAdanI asara thavA lAgI ane te eTalI hada sudhI ke brAhmaNoe to mAtra strI ane zUdrane mATe adhyayana varjya karyuM hatuM. paraMtu A zithila sAdhuoe to potAnA sivAya bIjA koI vAMcI zake ja nahi tevI bhAvanAno pracAra karyo. adhikAravAdano vikAra adhikAravAdanI zRMkhalA mAtra ATalethI ja aTakI nahi. teNe mAMhomAMhe paNa potAnA bhaktonAM ToLAM jamAvavAno kSudra prayAsa zarU karI dIdho. potAnA zaithilyane sudhAravAne badale tene chAMdavAno prayAsa karanArane keTalI adhogati tarapha vaLavuM paDe che teno A eka mAtra namUno che. A adhikAravAdanI zRMkhalA mAtra loMkAzAhanA ja samayamAM nahi balke tethI paNa AgaLathI UtarI AvI che. tenuM pramANa zrI haribhadrasUrinA vacanothI A rIte siddha thAya che. saMbodha prakaraNamAM lakhyuM che ke "e zithila sAdhuo potAnA zrAvakane suvihita sAdhuo pAse upadeza sAMbhaLavAnI to zuM paraMtu tenI pAse javAnI suddhAM manAI kare che. tenA kathanathI viruddha varte to tene sarpa vagere dekhAvano bhaya dekhADe che. potapotAnI *A kALamAM brAhmaNonI zI patana dazA hatI ane teonuM kema patana thayuM ? teno spaSTa ullekha ane citAra bauddhanA 'brAhmaNa dhammo' nAmanA ogaNIzamA sUtramAM Apelo che. juo - suttanipAta sU. 19 dharmaprANa H loMkAzAha Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 baDAI gAya che. gRhasthone rAjI rAkhavA ghera ghera jaIne dharmakathAo kahetA kahetA bhame che. gRhasthonuM bahumAna kare che." saMghanI chinnabhinnatA karavA ane zAstrono vidroha karavA sivAya AmAM bIjo zo hetu haze ! te pAThaka svayaM samajI zake che. A rIte uparanA jaina zAsananA virodhaka traNa kAraNoe ja loMkAzAhane janmAvyo che. e traNe kAraNo dekhItI rIte bhinna bhinna hovA chatAM tenuM mULa ekamAM ja samApta thaI jAya che. mULa UkhaDI gayA pachI vRkSa UkheDavAne mATe bIjo prayAsa karavAnI jarUra nahi paDe. e lokazAhanA mAnasamaMthane dhIme dhIme siddha karyuM ane tyAra pachI eNe adhikAravAdanI zRMkhalA ukheDavAno prayAsa AdarI dIdho. e adhikAravAdanI jaDa keTalI jUnI hatI te ApaNe pAchaLa joI gayA chIe. hajAro varSonI tevI UMDI jaDa UkheDavA mATe loMkAzAhe kevo suMdara ane saraLa mArga akhatyAra karyo te ApaNe lahiyA ane satyazodhaka tarIke prasiddha thayelA loMkAzAhanA jIvanapRSTha parathI vAMcI zakIzuM. eka uttama rAjakarmacArI, zeTha ane hajAronuM zraddheyapAtra lahiyAno dhaMdho svIkAre temAM keTaluM gaMbhIra rahasya che te spaSTa samajAze. satya khAtara apAtAM balidAna kaMI jevA tevA hotA nathI. satyanA zodhana khAtara to loMkAzAhe jIvana samarpI dIdhuM ane tyAre to ApaNe e krAntikAranA jIvanasadanamAM DokiyuM karI gaurava laI zakIe chIe ke loMkAzAha kharekhara eka prabaLa krAntikArI hatA. advitIya hatA, apratima hatA. adhikAravAdanI zRMkhalAe zuM karyuM? sAdhuonuM zaithilya caityavAdanA vikAranuM janaka hatuM te ApaNe tapAsI gayA. adhikAravAdanI zRMkhalA uparanA banne vikArone jALavI rAkhavAno eka gaDha thayo. sAdhuonuM jema jema zaithilya vadhatuM gayuM tema tema teoe potAnA sAdhu dharma tarapha bedarakAra banI lokAnukULa pravRttio hAtha dharavA mAMDI. bIjI tarapha potAnA mananI nirbaLatAo zrAvaka saMgha na jANI jAya te mATe adhikAranI beDI loko para lAdavAnuM zarU karyuM. dharmazAstro vAMcavAno gRhasthane adhikAra nathI. te to mAtra sAMbhaLI ja zake. gRhasthoe amArA zabdone akSarazaH mAnya karavA joIe. temAM zaMkA kare te mithyAtvI gaNAya. deva, guru ane dharma para dharmaprANaH lokAzAha Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 zraddhA rAkhe te samakti kahevAya. guru eTale ame ane dharma eTale ame batAvIe te mArga. ItyAdi. adhikAravAdanI A beDIthI samAja cayuaMdha banyo. satyAsatya vicAravAnI vivekabuddhi naSTa pAmatI gaI ane A rIte "jeno vaDIla AMdhaLo tenuM kaTaka kUvAmAM' e kahevata anusAra saMghanI nAvanA sukAnIo pote DUbatA gayA ane saMghane DubADatA gayA. satyazodhana ApaNe gata prakaraNamAM e joI gayA chIe ke loMkAzAha nivRtta thaIne have samAjanA kAryamAM joDAyA hatA. jema jema loMkAzAha dharmakAraNamAM ane saMgha sthitimAM UMDA UMDA UtaratA gayA tema tema tene bahArathI saMgha jeTalo suMdara dekhAto hato teTaloja aMdarathI (AgaLa kahevAI gayelo) saDelo vadhu ne vadhu spaSTa dekhAvA mAMDyo. zAsanaprabhAvanAne nAme janatAmAM baNagAM phUMkanAra sAdhu varganuM ja aMdara pokaLa joI tenuM aMtara kakaLI UThyuM. A badho uparano vANI vilAsa che evuM jyAre tene spaSTa jaNAyuM tyAre tenI vivekabuddhi satya tarapha vadhu ne vadhu AkAMkSita banatI gaI. Aja sudhI rUDhithI "tahara tahatta" karye jatA hatA temAM, zA mATe ? Ama kema ! evA evA vicAro ane prazno thavA lAgyA. tene ema thayuM ke bhagavAna mahAvIrano zuM A zramaNa-saMgha ? pAlakhIomAM pharavuM, moja mANavI, game tevuM khAvuM, game tyAM javuM, ati mUlyavAna vastro paheravAM, lokone bojA rUpa thavuM, A zuM sAdhutva haze ! kSamA, dayA ane udAratAnA sAgara samA bhagavAna mahAvIranA saMghamAM dharmane nAme ATalA jhaghaDA, pakSapakSanA bhedo; A badhuM zuM svIkArya haze ! vivekabuddhithI to kharekhara A vAta gaLe Utare tema nathI. jo bhagavAna mahAvIra kharekhara lokakalyANa mATeno mArga batAvI gayA hoya, tenA zAsanamAM kharekhara AkhA vizvanA manuSyano samAveza hoya to teno saMgha Avo kema hoI zake ! Aje jainadharma sivAyanA bIjA je mato ke dharmo che tenA jIvanamAM ane jaina dharmanA anuyAyIonA jIvanamAM to kazuMye aMtara dekhAtuM nathI. jevI rUDhio, jevA vahemo ane jevI azAMti bIje che tevI ja ahIM che. chatAM amArA e guruo to ema kahe che ke ahIM ja mokSa che, bIje nathI. A zuM sAcuM haze ? dharmaprANaH lokAzAha Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ad loMkAzAhane bhagavAna mahAvIra ane temanA A anuyAyI varganI dazA; e bannemAM virodha bhAsavA lAgyo. ane aMte temane ema paNa jaNAyuM ke Ajano saMgha UlaTe mArge dorAI rahyo che. bhagavAna mahAvIra, temanAM zAstro ane dharmane nAme kevaLa potAno kSudra svArtha ja posAI rahyo che. koIpaNa zAsra satyathI viruddha hoI ja na zake. (satyathI vihita hoya te ja zAstra kahevAya) koIpaNa dharmamAM adharmanA cihno zobhI zake nahi. mATe zAstronuM mULa rahasya tapAsI levuM joIe. zAstro para to adhikAravAdanI zRMkhalA hatI. graMtho vAMcavA maLI zake, paraMtu temAM to kaMIka kapolakalpita vAto hovAthI loMkAzAhanI buddhinuM samAdhAna thAya tema na hatuM. temane vAraMvAra ema ja thayA karatuM ane temanuM aMtaHkaraNa vAraMvAra uccAratuM ke, vItarAganA zAsanamAM Ama na hoya sUrya AgaLa aMdhakAra na zobhe, mAtra mULa zAstrone ja jovAM. A nizcaya sIdhI rIte pAra paDe tema hatuM ja nahi. kAraNa ke badhAM zAstro sAdhujIonA ja adhikAra nIce rahetAM. te vakhate AjanA jevo chApakAmano vikAsa nahoto. badhA upayogI graMtho hAthathI ja lakhAtA. vIra loMkAzAhane krAntimAM e ja vastu sahAyaka thaI paDI. vIra loMkAzAhane A upAya sUjhI Avyo ane tenuM haiyuM harSathI nAcI UThyuM. eka munino meLApa loMkAzAhe nokarI to pahelethI ja choDI dIdhI hatI ane have teo lekhananA kAmamAM ja joDAI gayA hatA. akSara to temanA bALapaNathI ja motInA dANA jevA suMdara ane mohaka hatA. ane jema jema teoe lakhavAno abhyAsa cAlu rAkhyo tema tema temano te kaLAmAM vadhu ne vadhu vikAsa thato gayo. ekadA jaina saMghamAM pratiSThita zrAvakajI loMkAzAhane ghera bhikSArthe eka jJAnajI nAmanA munirAja jaI caDyA. munizrI khUba nikhAlasa hRdayanA ane zAMta prakRtinA sAdhu hatA. temanuM bhavya vadana joI loMkAzAhane temanA pratye bahumAna utpanna thayuM. munizrI paNa temanA bhaktibhAvathI bahu saMtuSTa thayA. loMkAzAhe sAdhujInA pAtramAM nirdoSa bhikSA vahorAvI. A badhI kriyAo vakhate lokAzAhanA aMtaHkaraNamAM UMDI UMDI kaMIka asara thaI jatI hatI. koI prachanna tattva tene preraNA na ApI rahyuM hoya ! tema dharmaprANa : lokAzAha Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAgyA karatuM hatuM. bhikSA laIne pAchA pharatAM e munirAjanI dRSTi, sAme ughADA paDela graMtha para paDI. tenuM dila AkarSAyuM. jema jema akSaro jotA jAya tema tema temanI dRSTi TharatI jAya. ane manamAM ema thayA kare ke kevA suMdara akSaro che ! thoDI vAra pachI muni vidAya thayA. ane lokazAhane kahetA gayA ke avakAza maLe tyAre upAzraye Aje jarUra bhAva rAkhajo. munizrInA vicAra munizrIne emaja thayA karatuM hatuM ke, AvA akSarothI Agamo lakhAya to bahu sAruM. tyAM to loMkAzAha upAzraye AvyA. bahu mAnathI vaMdana namaskAra karI yathAsthAne beThA pachI keTalIka sAmAnya dharmacarcA cAlI. munizrInA manamAM thayA ja karatuM hatuM tethI teNe vAta vAtamAM loMkAzAhane kahyuM ke tamArA akSaro bahuja sArA che, paraMtu amone zA khapanA ! (Ama kahevAnuM kAraNa e ke, A mULa graMtho sAdhujI potAnA ja svahaste lakhatA hatA. gRhastho pAse lakhAvavAno rivAja cAlu na hato. A niyama pracalita thavAnAM ghaNAM kAraNo hoI zake. (1) parAdhInatA, (2) lakhanAro gRhastha kaMIka paNa pratidAnanI AzA rAkhe, (2) lekhanamAM kaMIka bhUla thAya ane (4) sAdhunA niyamo ane AcArathI paricita thaI jAya. A niyama pracalita thayo haze tyAre to uparanA traNa niyamo haze. paraMtu ApaNe je samayanI vAta karIe chIe tevI paristhitimAM to A cothuM kAraNa ja mukhya haze. zAstronI mULa vastu jANI gayA pachI adhikAravAda nahi TakI zake ema sAdhujIne lAgatuM hoya to temAM zI navAI !). Avo kisso sAMbhaLatA loMkAzAhanA aMgeaMgamAM utsAha ane AzAnAM kiraNo prasarI rahyAM. loMkAzAha bolyA ke gurudeva! Apa amane "samovAsA' (zramaNa saMghanA upAsaka) kaho cho to sevAno lAbha ApavA kRpA nahi karo ? loMkAzAhanI bhakti ane prema joI munizrIe dazavaikAlikanI eka kADhI rAkhelI prata lakhavA mATe lokAzAhanA hAthamAM soMpI. loMkAzAhe teno bhaktipUrvaka svIkAra karyo, ane AjJA laI utsAhabhera ghara bhaNI vaLyA. lokAzAhanuM TUMTanA loMkAzAhanI ghaNA vakhatanI bhAvanA Aje paripUrNa thatAM tenA AnaMdano kaMI pAra rahyo nahi. khAvAmAM, pIvAmAM, besavAmAM, UThavAmAM tenuM ekaja dhyAna jANe sAkSAta bhagavAna mahAvIranAM kaMIka janmonI jhaMkhanA ane prayAsa pachI dharmaprANa : loMkAzAha Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana thayAM na hoya ! tevo tene apUrva ullAsa pragaTa thayo. rAtrinI mIThI zayAe tene madhura madhura svapnamAM AvyAM. koI paNa mahAna jyoti tenA aMgomAM jyota reDI adazya thatAM teNe nIhALI. prabhAtano ho phATatAM ja uSAnA camakAra sAthe te vIra yoddho jAgRta thayo. svastha thayA pachI nityanA niyama pramANe potAnA sthAna para besI potAnA parama pitAne e zabdadehanuM darzana karavA Atura banelA e vIra loMkAzAhe zrI dazavaikAlikasUtranuM paheluM ja pAnuM hAthamAM lIdhuM ane prAraMbhamAM ja tene A zloka najare paDyo. e zloka teNe vAMcyo ane pharI pharI vAMcyo. te bloka A pramANe hato : (ke je Aje paNa ApaNA saddabhAgye mULa svarUpe tevAne tevA ja AkAramAM svastha rahyo che. temAMthI yuge yuge navuM navuM maLI rahe che.) dhammo maMgalamukkiThaM, ahiMsA saMjamo tavo / devA vi taM namasaMti, jassadhamme sayA mnno|| artha : dharma e sarvottama (ucca prakAranuM) maMgaLa che; ahiMsA, saMyama ane tapa eja dharmanuM svarUpa che, AvA dharmamAM jenuM mana hamezAM lIna rahe che tevA puruSane devo paNa namaskAra kare che. ** dharmanI A vyAkhyA para teNe khUba khUba manana karyuM. jema jema te UMDA UtaratA gayA tema tema tene A udAra vyAkhyAmAM vizvanA nAnA moTA sau prANIonAM kalyANa ane vikAsa samajAyAM ane temanI vivekazaktithI AjanA saMghanI manodazA UlaTA mArgamAM dekhAtI hatI te zAstradaSTithI paNa te ja rUpe dekhAvA lAgI. A rIte bhagavAna mahAvIranAM vacanAmRto jema jema tene dRSTigocara thatAM gayAM tema tema tenI krAnti vikasavA lAgI. ekamAtra dazavaikAlika ja nahi paraMtu pachI to munijIo pAsethI lakhANa mATe bIjAM zAstronI paNa bharatI thavA lAgI. suMdara maroDadAra akSarothI eka *dazavaikAlika sUtra jaina AgamamAM mULasUtra tarIke oLakhAya che. ane temAM jainadharmanA mULabhUta siddhAMto ane saMyamI jIvananAM kartavya, niSedhAtmaka yama niyamo ane tene lagato upadeza hovAthI sarvamAnya AgamomAM tenuM bahu UMcuM sthAna che. **ahiMsAmAM sva ane paranuM hita che, sau koIne zAMti maLe che. mATe ja ahiMsAmAM dharma che. saMyamathI pApI pravRtti aTake che. tRSNA maMda paDe che ane tevA saMyamI puruSoja rASTrazAMtimAM upakAraka thaI paDe che. aneka duHkhitone te dvArA ja AzvAsana maLe che, mATe ja saMyamamAM dharma che. tapazcaryAthI aMta:karaNanI vizuddhi thAya che, mATe ja tapazcaryAmAM dharma che. dharmaprANa : kAzAha Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 03 bhaktibharyA zrAvaka turata lakhI Ape te kayA munine na game ! paraMtu te munione svapramAMya kalpanA nahi hoya ke Ajano lahiyArUpe dekhAto lokAzAha thoDAja samaya pachI eka mahAna krAntikAra thaI mahAviplava jagADaze ane dharmane nAme cAlatA dhatIMgane A ja zAstromAMthI satya kheMcIne te satya dvArA baMDa jagADaze. mUrtipUjAnA vikArone, sAdhuzAhIne ane zaithilyane thoDAja kALamAM kaMpAvI mUkaze, lokahRdayano vijetA banaze. kharekhara loMkAzAhanuM kArya vAyuvege AgaLa vadhatuM hatuM. tene game te zakti sahAyakArI ho paraMtu kadI koIe nahi dhAreluM, nahi kalpeluM, prAcIna chatAM arvAcIna lAgatuM, teNe thoDA samayamAM karI dekhADyuM. dazavaikAlikanA pahelA zlokamAM AvelA ahiMsA saMyama ane tapa e A mahAna viplavamAM tenAM mahAna Ayudho hatAM. jemajema sUtro potAnA hastamAM Ave tematema pote lakhe ane bIjI bAju sAme bIjI nakalo taiyAra thatI Ave. aneka lahiyAo teNe A kArya mATe rokyA hatA. gharmaprANaH loMkAzAha Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ter 6 loMkAzAhanI upadezadhArA joItI sAmagrI maLI gayA pachI dharmaprANa loMkAzAhe paDakAra karyo ke mUrtipUjA zAsrasaMmata nathI. ahiMsAmAM dharma che. dharmane nAme sUkSma hiMsA paNa jainazAstramAM kSamya nathI. aihika lAlasAthI devadevIonI pUjA karavI te mithyAtva che. vahema ane rUDhione haThAve te jaina. bahAranA yuddhothI virame, AtmavairIo 52 vijaya meLavato jAya te jaina; jaina janmato nathI paNa thAya che. jainane jAtinAM baMdhana nathI. game te varNa jaina banI zake che. jainadharmamAM gaccha, saMpradAya, TukaDA ke bheda hotAja nathI. jainadharmamAM bhaLavAno brAhmaNa, kSatriya, vaizya, zUdra sau koIne ekasarakho adhikAra che. jainadarzana abheda che - samaSTi che. jainadharma mahAsAgara che. darzana, mata, paMthanI vahetI saritAone temAM maLavAno saMpUrNa hakka che. jainadharmanI dIkSAnuM maMDana kaMI judA prakAranuM che. kezamaMDanathI jaina bhikSu sAdhu gaNAto nathI. krodha, mAna, mAyA, lobha ane paMcendriyonA saMyama e navaprakAranA muMDana pachI ja jainadharmanA sAdhunuM ziramuMDana thAya che. kSamA, saraLatA, mRdutA, laghutA, satya, tapazcaryA, brahmacarya, nirlobhatA, saMyama, tyAga e dasa tenA nikaTanA mitro che. jaina bhikSu prajAne bojArUpa thato nathI. AtmakalyANanI sAthe te vizvakalyANa sAdhato rahe che. sAdhu sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA jaina saMghanA A cAra majabUta staMbha che. badhA paraspara saMkaLAyelA che. temAMno eka paNa staMbha Dagamage to jainadharmanI ImArata khaLabhaLI jAya ane ahiMsAno parama pratinidhi jainadharma khaLabhaLe ane hiMsAnuM sAmrAjya vadhatuM jAya to vizvanI azAMtimAM moTo umero thAya. tenI cirasthAyitA TakAvavA mATe bhagavAna mahAvIre sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikAne tyAganI dRSTie ochA vadhu hovA chatAM saMghadRSTie samAna gaNyAM che. zrAvakagaNa zramaNagaNano upAsaka eTale ke sevaka kahyo che. chatAM te sevA vyaktinI nathI paNa guNanI che. te batAvavA zrAvakone sAdhunA ammA piyaro (mAtA pitA - kAraNa ke sAdhu saMsthAnuM pAlana poSaNa zrAvakothI thAya che.) tarIke gaNavAmAM AvyA che. zramaNasAdhaka sAdhakadazAmAM gothuM khAya to tene saMyamamArgamAM sthira karavA mATe te mAtApitA tarIkenI pharaja bajAvavAne adhikArI che. dharmaprANa : loMkAzAha Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa upadezadhArAno prabhAva janatA paikI tamastimirathI varSo thayAM viMcAyelA teomAMnA keTalAkanAM netro A ugra rozanIne jhIlavA mATe haju taiyAra thayAM na hatAM. paraMtu jemajema samaya jato gayo tema tema jJAnanI jyoti jhagamagavA lAgI. grISma RtunA ghAmathI parikalAnta thayelA pAnthIone zItala vRkSanI chAyA jevo ahIM ArAma maLato. vaiSNavo, zaivo ane jainonAM ToLeToLAM UbharAtAM ane A sudhA nadInAM amRta AsvAdIne amara banatAM. prabhAva ane carcA bhagavAna mahAvIranAM ja sUtromAMthI A satya asala svarUpamAM nIkaLIne lokomAM teNe navacetanA jAgRta karI dIdhI. upAzrayo zrAvako vinAnAM sUnAM paDavA lAgyAM. sUrisamrATo dhamadhamavA lAgyA. potAnA bhaktazrAvakone loMkAzAha pAse javA mATe rokavAnA prayAso ghaNA thayA; paraMtu satya AgaLa tenA A prayAso mithyA thavA lAgyA. vIra loMkAzAhanI siMhagarjanA AgaLa teonI papuDI ThaMDIgAra jevI thaI gaI. jema jema pratyAghAto thatA gayA tema tema lokAzAhano prabhAva vadhato gayo ane tenI krAntinAM mojAM dUra-sudUra pharI vaLyAM. e arasAmAM eTale saMvata 1528mAM aNahIlapura pATaNathI lakhamazI zeTha lokAzAhanI bahuzrutatA, krAnti, udAratA ane uttama cAritranI prazaMsA sAMbhaLI khAsa amadAvAda AvyA. te samayamAM pATaNa e kharekhara jaina-purI ja gaNAtuM. hajAro jaina maMdiro ane seMkaDo sAdhuo tyAM rahetA hatA. lakhamazI zeThanuM ahIM AvavAnuM prayojana to loMkAzAhe cakAsavAnuM ja hatuM ane tethI te aneka dalIlo taiyAra karI temanI pAse AvyA hatA. temano IrAdo loMkAzAhane sudhAravAno hato. sAdhuonA bakhALA pATaNamAM adhikAravAdanA zokhI sAdhuoe evI aphavAo phelAvI dIdhI hatI ke amadAvAdamAM eka loMkA nAmano lahiyo zAsanano droha karI rahyo che. sUtrane nAme utsUtranI prarUpaNA karI rahyo che. zAstramAM lakhelI mUrtipUjAne vakhoDI kADhe che. sAdhuone halakA pADavAnI prarUpaNA kare che. tenI barAbara khabara levI dharmaprANa : lokAzAha Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joIe. lakhamazI zeThe A vAta sAMbhaLI hatI. eka taraphathI AvI niMdA ane bIjI taraphathI AvI prazaMsA sAMbhaLIne tene cakAsavAnuM mana thaI AveluM ane tethI ja te ahIM AvelA hatA. loMkAzAhanuM teja jotAM ja te TharI gayA. tenI pratibhA temane apratima dekhAI. zAntabhAve temaNe dharmacarcA zarU karI. temanA saMvAdano mukhya sAra A hato. lakhamazI bolyA : loMkAzAha ! ema sAMbhaLyuM che ke tame upadeza karI lokone bharamAvI eka navo paMtha Ubho karavAno prayatna karo cho te zuM sAcuM che? lokAzAha : huM upadezaka nathI. huM to mAtra sAdhAraNa zodhaka chuM. koI dhULadhoyA dhULamAMthI zodhana kare che. koI marajIvA ratnAkaramAMthI ratna zodhe che. tema mane paNa zodhavAno svabhAva paDI gayo che. mArI pAse jyAre ne tyAre sUtra paDyAM ja hoya. temAMthI thoDuM thoDuM zodhIne ekaThuM karato jAuM chuM ane koI grAhaka Ave to tene te mAla dekhADuM chuM. loko mane TUMDhaka (TUMDhiyo) tarIke oLakhe che. ane navA paMthanI vAtamAM to ema che ke bhagavAna mahAvIre kaMI paMtha kADhyo na hato, paNa Aje e ekaja dharmamAM seMkaDo gaccho paDI gayA che. ane te eka bIjAne mAMDyA kare che eTale vaLI temAM umero kyAM karavo ! ane mArA jevA garIba vANiyAnI zakti paNa zuM? paNa bhagavAna mahAvIranA sUtravAMcanathI mane mAtra eTaluM samajAyuM che ke dharmamAM bheda ane jhaghaDA na hoya. lakhamazI : e badhA jhaghaDA zAthI thayA haze ? loMkAzAha : te ja huM tamArI pAse samajavA mAguM chuM. lakhamazI : mane to kazuMye samajAtuM nathI. tamArI A jyoti AgaLa mAro dIvo phIko paDI jAya che. eTaluM kahetAM ja ekadama e bolI UThyA, lokAzAha ! tame mUrtipUjAno virodha karo cho ? tamArA jevA dhorI zrAvakane e zobhe ke ? lokAzAha khaDakhaDATa hasI paDyA. e vaLI navuM tUta tame kyAMthI kADhyuM? lakhamazI : kRpA karIne te ja mane tame samajAvo. lokazAhe ThaMDA peTe javAba ApatAM kahyuM : jaina AgamamAM bhagavAna mahAvIra ane temanA gaNadharoe kyAMya mUrtipUjAnuM vidhAna karyuM hoya tevuM meM dharmaprANaH loMkAzAha Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joyuM nathI. haju vAkya pUruM kare te pahelAM lakhamazI akaLAIne bolI UThyA : ! heM! loMkAzAha! A zuM kaho cho? ApaNA badhA guruo kahe che ke, zAstramAM to ghaNe sthaLe adhikAra che. mUrtipUjAnA avalaMbana vinA AgaLa vadhI ja zI rIte zakAya ? to e Agama pAThI gurudevo kharA ke tame kharA ? loMkAzAhe AcArAMga, sUyagaDAMga, bhagavatI, dazavaikAlika vagere zAstronA pATho batAvIne puravAra karI batAvyuM ke mUrtipUjA jainazAstramAM kyAMya nathI. lakhamazI : "tyAre jainadharmamAM pUjAne sthAna ja nathI zuM?" lokAzAha: jainadarzana anekAMta darzana che. aneka dRSTibinduono emAM samAveza che. temAM pUjAne sthAna na hoya e kema bane ! lakhamazI : Apa to hamaNAM ja bolI gayA ne ke, "mUrtipUjA jainazAstra saMmata nathI." lokAzAha: huM have barAbara, mUrtipUjA; pUjA nahi. lakhamazI : tyAre zuM pUjA ane mUrtipUjA bhinna haze vAru ! lokAzAha: jI hA. bahuja bhinna. taddana bhinna. A bannene eka gaNavAthI ja A goTALo Ubho thato jAya che. lakhamazI : tyAre kRpA karI samajAvazo ? loMkAzAha : hA, juo. pUjA be prakAranI che. bAhya ane AtyaMtara. *haribhadrasUrijI ma. pUjA saMbaMdhI nIce pramANe vivaraNa kare che. aSTapuSpI samAkhyAtA svargamokSaprasAdhanI azuddhatarabhedena dvidhA tatvArthadarzibhiH // tattvArthadarzioe aSTapuSmI pUjA be prakAranI kahI che. (1) sAvadya ane asAvadha. te paikI asAvadya pUjA ja mokSaNAdhikA ane sAcI pUjA che. tyAre sAvadya (sapA5) pUjA kaI? tenA javAbamAM te sUrijI pharamAve che ke : zuddhAgamairyathAlAmaM pratyaz zucibhAjanaiH // stokairvA bahubhirvApi puSpairjAtyAdisaMbhavaH // aSTApAyavinirmukta-staduttha guNabhUtaye / dIyate devadevAya vAsAzuddhatyudAhyatA / jeNe aSTakarmothI mukti meLavI saMpUrNa vItarAga bhAvanI saMpatti prApta karI che tevA dharmaprANaH loMkAzAha Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tha ApyaMtara pUjA eTale mAnasI pUjA ane bAhya eTale mUrtipUjA ke je Aje tamo joI rahyA cho. vItarAga devAdhidevane thoDAM ke ghaNAM puSpo caDAvavAM e kaMI vAstavika pUjA nathI ane (tethI) pUjA (puSpAdi saceta dravyo hovAthI) kharekhara azuddha (pApamaya) gaNAya che. jo A jAtanI pUjA pApamaya che to dharmanA aMga rUpa evI kaI aSTapuSpI hovI joIe ? tenA samAdhAnamAM te AcArya puMgava vade che ke H yA punarbhAvajaiH puSpaiM zAstroktiguNasaMgataiH paripUrNatvato'mlAnaiH ata eva sugandhibhiH // zAstra vacana rUpI dorAthI A jAtanA bhAvapuSpo ke je kadI karamAtA nathI ane pUrNatA pAmelAM hovAthI je sadA satata suvAsamaya rahe che (tevAM) zAzvatapuSpothI ja te aSTa puSpI pUjA karavI joIe, teja zuddha pUjA che. (ane teja pUjA mumukSujano mATe mokSadAyinI che.) A uparathI vicakSaNo, vidvAno ane taTastha vicArako spaSTa samajI zakaze ke e mahApuruSe bhAva pUjAne ja jainadharmanuM aMga gaNAvI vidheyatA ApI tyAM zrutabhakti sAbIta karI che. ane sAco zruta bhakta kadI kRtrima pUjAne dharmanuM aMga na ja gaNAvI zake te batAvavA temaja dravya pUjA e sAvadya pUjA hovAthI aihika kAmanAvALAo bhale AcaratA hoya paraMtu dharmanA aMga tarIke te svIkArI zakAya nahi. te batAvavA mATe sAvadya zabdano upayoga karyo che. AvA spaSTa samAdhAna pachI teo bAhya pUjAnA samarthaka na hatA tema koNa na kahI zake ? kRtrima pUjana temane jarAe ISTa na hatuM : AthI teozrIe aSTapuSpI jevI kRtrima pUjAnA ADaMbarone paNa mAnasI pUjA tarapha doravAno prayatna karyo tenI pratIti sAru juo : (odA dRSTivALA loko pUjAnA rahasyane samajI zakatA ja nathI to sAcAM puSpo to kyAMthI ja oLakhe ? jainadarzana jevA ucca koTInA zuddha zAsanamAM aSTapuSpI pUjA e to mAtra bAhya rUpaka che vastutaH pUjAnAM puSpo to A che.) ahiMsA satyamasteyaM brahmacaryamasaMgatA | gurubhaktistapo jJAnaM satpuSpANi ca cakSate / ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya, anAsakti, gurubhakti, tapazcaraNa ane jJAna eja sAcAM puSpo che. A puSponI pUjA kayA maMdiramAM thAya te satyanA pUjArIo samajI zake tema che. Aja jIvanamAM vaNAI gayelI ane sAcI jIvaMta pUjA che. AcAryazrIe pUjAnuM rahasya ukelI puSpa jevI saraLa ane spaSTa laukika vastune paNa puSpa to mAtra rUpaka che ema kahIne, teno bhAvamaya rahasyArtha samajAvIne tathA dravya pUjAne sAvagha kahIne sAco mArga kayo che ? te spaSTa dekhADyo che. ATaluM joyA pachI paNa kRtrima pUjA sUrijIne ISTa hatI, pratipAdya hatI ema mAnI levuM tene Agraha ane anabhijJatAnI parAkASThA sivAya bIjuM zuM kahevAya ? vicAraka vidvAno tevA rUDha Agraha tarapha madhyastha bhAva rAkhe te ja abhISTa ane prazaMsanIya che. dharmaprANa : loMkAzAha Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ the lakhamazI : mAnasI pUjA eTale zuM ? loMkAzAha : mAnasI pUjA eTale guNapUjA. vItarAga devanA jIvananA sadguNonuM stavana karavuM, karavA prayatna karavo - te sadguNonuM ciMtana karavuM ane potAnA jIvanamAM tene AcaravA prayatna karavo eja mAnasI pUjA. lakhamazI : zuM tevI pUjA sau koI karI zake ? loMkAzAha : hA, jarUra karI zake. jaina to jarUra karI zake. sAmAnya janamAMthI--janamAM be mAtra sAthe bhaLe che tyAreja jaina bane che. jaina jaDa nathI. jaina caitanya che. jaina caitanyapuMjane pUje che. jaina guNapUjAno ja pUjArI che. je jevA prakAranI pUjA kare che te tevo bane che. A vizvanA niyama pramANe jaina caitanyapuMjane ja mAne che, satkAre che, sanmAne che ane pUje che. lakhamazI : mUrtipUjAthI mAnasI pUjA vadhAre uttama che te vAta to huM barAbara samajyo; paraMtu mane ema thayA kare che ke zAstramAM mUrtipUjA vidheya nathI tenuM kAraNa zuM haze ? loMkAzAha : mUrtipUjAnI vidheyatAmAM mahApuruSoe lAbha karatAM hAnino saMbhava vizeSa pramANamAM joyo haze. ane te anubhava to ApaNI sAmeja che eTale te spaSTa samajAya tevI cokkasa vAta che. ane bIjI vAta to ema che ke, jyAM sudhI manuSya mAnasI pUjA sudhI pahoMcato nathI tyAM sudhI te mahApuruSonA sadguNonI potAnA jIvanamAM AcaraNIya karavAnI pharaja samajI zakato nathI. mAtra te TIlAM, TapakAM ane evI bAhya pUjAmAM paryApta mAnI le che ane e pUjA karIne potAne dharmiSTha ke bhakta manAvI le che. A sAru vedadharmanA gItA nAmanA graMthamAM paNa mAnasI pUjAnI prazaMsA ja karI che ane te ArAdhavAthI ja AgaLa vadhI zakAya che tema spaSTa samajAvyuM che. ane evI mUrtipUjAne mAnanArAomAMnA ghaNA kharA to tenA phaLa svarUpe aihika bhAvanA ja rAkhyA kare che. A parathI ekaMdare prathama jene e dharmanuM aMga gaNI avalaMbana rUpe mAnavAnuM kahe che teja pAchaLa dhyeya bhUlI tyAMne tyAM paDI rahe che. AthI ja jainazAstra mAnasI pUjAne zreSTha mAne che. mUrtipUjA jainazAstrane saMmata nathI. lakhamazI bolyA : jiNabhavaNakajjammi, sagaDA vahanti je guNA / te savve mariUNa, gacchaMti amarabhavaNAI // dharmaprANa H loMkAzAha Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdiranA kAryomAM gADAMone je baLado vahana kare che te badhA marIne devagati pAme che. A to ApaNA AcAryoe potAnA graMthomAM ja bhAkhyuM che tenuM zuM? lokAzAha : vacce jarA pUchI lauM? lakhamazI : hA, khuzIthI. lokAzAha : AtmA moTo ke AMkha ? lakhamazI : ema kema ? loMkAzAhe spaSTa karyuM ke, "mULa Agamo te AtmA che. graMtho e AMkha che. AtmAvihoNI AMkha na zobhe ane kArya paNa na karI zake. sUtrothI A graMtho zobhI zake te tame mAno cho ke kema ?" lakhamazI zuddha bhaktithI taraboLa thayelA hRdaye sahasA bolI UThyA : "zAstro pahelAM ane graMtha pachI. graMtho ane TIkAo zAstranA rahasyane samajAvavA mATe ja racAyelAM hovAM joIe. zAstrothI ochuM vatuM karavAno ke artha maraDavAno Azaya na ja hovo ghaTe. paNa zuM A gAthA zAstramAM nathI ?" loMkAzAha turata ja dazavaikAlika lAvIne hAjara thayA ane dharmanI vAstavika vyAkhyA batAvI. "jainadharma ahiMsAmAM khUba UMDo gayo che. Atmika dRSTie te pazu, prANI, sUkSma jaMtu, vanaspati ane jaLamAM suddhAM AtmA mAne che. eka puSpanI pAMkhaDImAM paNa caitanya che tema svIkArIne manuSyane jema jIvana priya che tema sau koI jIvone potAnuM jIvana priya che. sau jIvone abhaya ApavAmAM ja AtmakalyANa che. zAntinAM mULa che, ane AnaMdanI prApti mATe sau jIvone abhaya Apo ema jainadarzana punaH punaH kahe che. AthI ja jainadarzanamAM haMsA paramo dharma nI sarva dharmo karatAM vizALa samAlocanA maLe che." Ama jyAre lakhamazI zeThane spaSTa samajAvyuM tyAre teNe vihvaLatAthI pUchyuM ke, zuM dharma nimitte kaMI sUkSma hiMsA thAya tenuM jainadarzanamAM dharma rUpe sthAna nathI ? lokAzAha bolyA : "jainadharma to zuM paNa koI paNa dharmamAM sUkSma hiMsAne dharma tarIke svIkArI zakAya nahi. jo ke vaidika dharmamAM yajJa ane zuddhinA nAme dharmaprANaH lokAzAha Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMsA thAya to te hiMsA kSamya che evo pracAra dekhAya che kharo, paraMtu huM to tene dharmano vikAra ja mAnuM chuM. je vedadharmanI zruti-mA hiMcIta sarva bhUtAni ema kahetI hoya te hiMsAne kSamya kare te buddhigamya zI rIte hoI zake !" lakhamazI lAlacoLa thaI gayA, ane bolyA : "tyAre ApaNe jene jaina dharmanA mukhya staMbha gaNIe chIe tevA sAdhuo pote, zAstramAM na hovA chatAM keTalIka sUkSma hiMsAomAM anumodana ApI rahyA che, saMyamane badale sukhapAlakhIo para besI AcAryo banI vilAsa mANI rahyA che, tapazcaryAne badale gaccha bhedanA jhaghaDAo pravartAvI rahyA che, zuM A jainadharma che ?" loMkAzAha: zAMta thAo. A badhuM jainadharmamAM thayelA vikAranuM pariNAma che. A paristhiti navIna nathI. vArasAthI UtarI AvelI che ane ApaNe eTale zrAvakoe ja tene poSI che. lakhamazI bolyA : "ema thavAnuM kAraNa ?" loMkAzAha bolyA: jainadharmamAM vikAra prAya: AsapAsanA dharmanI vikRtithI ja jabhyo che. vikAra jyAre praveze che tyAre pahelAM to tenuM svarUpa sudhAra jevuM lAge che. krame krame te vikAra UMDo UMDo vadhato jAya che. ane jema jema nimitta maLatAM jAya tema tema teno prakopa vadhato jAya che. jainadharmanuM paNa temaja thayuM che. A prakopane zamAvavA mATe ApaNA suvihita AcAryo ane jyotirdharoe tanatoDa prayatna karyo che kharo, paraMtu e prakopa mULathI baLI gayo na hovAthI kALakrame vividha svarUpe palaTIne Aje te eka vikarALa rAkSasa samo bhayaMkara dekhAva de che. lakhamazI bolyA : "teno upAya ? lokAzAha : te vikArane mULathI ja nAbUda karavo joIe. lakhamazI : te ekale hAthe kema bane ? loMkAzAha : satyanA pracArathI ! satyanI zakti vizvavyApaka che. jyAM jyAM tenuM eka AMdolana paNa thaze tyAM tyAM tenI saMtAnaparaMparA vikasse ne vikase jaze. asatyano prakopa game teTalo prabaLa ane pracaMDa haze to paNa sUryanA prakAza AgaLa AgiyAnI jyotinI jema nisteja ane hato na hato thaI jaze. A rIte lakhamazI lokazAhanA virodhIne badale pAkkA sahAyaka thaI dharmaprANaH loMkAzAha Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 paDyA. pATaNa gayA pachI temaNe eka jabbara AMdolana zarU karyuM. e rIte ghaNA ghaNA loMkAzAhanA virodhIo temanA saMsargamAM AvyA pachI temanA ja sahAyako banatA gayA ane adhikAravAdane badale svAtaMtryavAda vikasavA lAgyo. tevAM aneka dRSTAMto paikInuM eka dRSTAMta ahIM uddhRta karyuM che te parathI te sthitino ThIka ThIka khyAla Avaze. ekadA arhaTavADA, pATaNa, surata vagerenA cAra saMgha amadAvAdamAM AvI pUgyA hatA. ane ghaNo ja varasAda thavAthI temane dhAravA karatAM tyAM vadhu rokAvuM paDyuM. amadAvAdamAM AvI pUgatAM ja saMdhavIone ghaNA vakhatanI zrImAna lokAzAhane jovAnI ane temanI carcA sAMbhaLavAnI icchA hatI te pUrNa karavA mATe pahelI ja take teoe temanI pAse javAnuM zarU karI dIdhuM hatuM. loMkAzAha sAthe pahelI mulAkAta to temanI kutUhalathI ja thaI hatI. paraMtu sAdhu varganuM zaithilya, caityavAda ane adhikAravAdanA viSayanI lAMbI carcAo pachI jema jema temanuM samAdhAna thatuM gayuM tema tema loMkAzAha pratye temanuM mAna vadhatuM gayuM. loMkAzAhamAM khAsa karIne eka evo guNa hato, ke teo game tevI lAMbI carcAmAM paNa zAMtipUrvaka samAdhAna karI zakatA hatA. krodha ke Aveza temane kadI sparzI zakatAM nahi ane temanI ekapaNa dalIla buddhi ane zAstranI viruddha nIkaLatI nahi. apAra pAMDitya ane vidvattA hovA chatAM eka adanA mANasane paNa te bahu spaSTa samajAya tema saraLa vAtothI samajAvI zakatA hatA. satya khAtara te game teTaluM zoSavA taiyAra hatA, AthIja teo jaDa ghAlI beThelA vikArane ghaNA TUMka samayamAM haThAvI zakavAnI hAma bhIDI zakyA. uparanA cAre saMghanA saMdhavIo nAgajI, dalIcaMda, motIcaMda ane zaMbhujI loMkAzAhanA prabhAvathI AkarSAya che ane loMkAzAhane pUjya tarIke mAne che. ane te saMghavInI pAchaLa bIjo paNa moTo saMgha lokAzAha pAse jAya che evI jyAre saMgha sAthe yAtrArthe nIkaLelA sUrisamrATa sAdhuone khabara maLI tyAre teo aMdaro aMdara khUba dhuMdhavAyA. khullI rIte lokAzAhanI viruddha bolI zake tevuM rahyuM na hatuM. eTale teNe bahAnuM zodhI kahyuM ke, "saMdhavI ! saMghanA lokone kharacI mATe harakata thaze. mATe have kyAM sudhI par3I rahezo ? have to saMghane calAvo." saMdhavIoe javAba Apyo, 'mahArAjajI, varasAda ghaNo paDyo hovAthI jIvanI utpatti khUba thaI gaI che temaja kIcaDa paNa ghaNo ja che. mATe hamaNAM kema dharmaprANa : lokAzAha Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 cAlI zakAya !" sAdhuoe kahyuM, "vaLI Avo dharma tamane koNe zIkhavyo? dharmanA mahAkAmamAM te vaLI AvI sUkSmaNiMsA thAya te gaNAtI haze ! hiMsAnA pApa karatAM tIrthayAtrAnuM phaLa so, hajAra, lAkha ane tethIye adhikagaNuM vizeSa che. bahu naphA AgaLa thoDI khoTeya jAya teno kAMI hisAba gaNAto haze ?" saMghavIo khinna hRdaye bolI UThyA : "zuM A sAdhuonA mukhathI nIkaLato. avAja che? mahArAja ! mApha karo, have bahu thayuM. tamArA AvI rIte varSo thayAM baMdhAvelA pATAo e dharmaprANa loMkAzAhanI cetana-zaktie mahAvIranAM vacano dvArA ukheDI nAkhyA che. have ame dharmanuM zuddha svarUpa samajatA thaI gayA chIe. mahArAjo ! dharmamAM adharmane leza paNa sthAna hoI zake nahi ane je adharma hoya te dharma ja gaNI zakAya nahi. jamA ane udhAranAM khAtAM dharmamAM nathI hotAM; paNa puNyamAM hoya che. samajyA ke nahi ?" A uttara sAMbhaLatAMja te badhA sAdhuo niruttara banyA. temanAM moMDhAM DhIlAM paDI gayAM. teo bhoMya khotaravA lAgyA. saMghavIoe kahyuM : mahArAjajI ! veLAsara cetI jAo, veza paheravAthI zramaNanuM pUjyatva have TakI zake tema nathI. saMgha tyAMthI vIkharAyo, tIrthayAtrA tIrthayAtrAne ThekANe rahI ane te badhA zrAvako sUtranA pracAraka thaI gayA. satya pracAraka saMgha A pramANe jainadharmanI A krAntie khaLabhaLATa macAvI mUkyo. A prasaMge lokAzAhanA vicArane anusaranAro bahoLo varga vAraMvAra prArthanA karavA lAgyo ke ApanA vicArane anusaranAro je koI hoya temanI eka saMsthA nizcita thavI joIe. lokAzAhe javAba Apyo : "bhAIo ! vahAlAo ! tame kaho cho te vAta sAcI che. paraMtu e saMsthAone preranAra jJAnavAna, cAritravAna mahApuruSonI haraghaDIye ane harapaLe jarUra hoya che. kAraNa ke teo satyanA siddhAMtonuM rahasya jALavIne samaya samaya pramANe tene te svarUpamAM lokamAnasa tapAsIne tenI pAse mUke che. kadAgraha, rUDhi ane vahemone vivekanA abhedya kila.. thI pravezatA teo dharmaprANaH loMkAzAha Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 rokI zakavAnuM sAmarthya dharAve che. tevA mahApuruSonuM maMDaLa taiyAra na thAya tyAM sudhI jo te satyane kendrita ka2vAmAM Ave to pachI satyAgrahane badale matAgrahaja vadhe, ane lAbha karatAM hAni vadhu thAya.' anuyAyIo bolyA : "Apa samartha cho, Apa amArA pUjya cho, Ape amane satyamArga batAvI mahada upakAra karyo che. jainadharmanI prabhAvanA karI che. e krAntinAM AMdolano badhA dharmane pahoMcADavA mATe Apa zaktimAna cho. Apaja netRtva svIkAro ane paMtha (Mission)nI sthApanA karo.' loMkAzAhane navo mata sthApavo nahoto. loMkAzAhe kahyuM : "bhAIo ! navo mata sthApavAnI mane jarAya AkAMkSA nathI. pUjA ane pratiSThA sivAya huM tenuM kazuM dhyeya joI zakato nathI. meM je kaMI kahyuM che ane kahI rahyo chuMte mArI potAnI mUDI nathI, paNa bhagavAna mahAvIranIja mUDI che. huM to mAtra teno dalAla chuM; mATe je satya tame samajyA cho tene AcaravAno puruSArtha karo. zAsananI prabhAvanA kevaLa vicA2thI nahi thaI zake. tene AcAramAM mUko. jagatane sudhAravA karatAM, jagatanI truTio dUra karavA karatAM potAnI truTio dUra karavAmAM vizeSa lakSya Apo. AvAM AMdolano jagatanA eka khUNAmAM haze to paNa tenI vyApakatA vegabhara jagatane khUNekhUNe pahoMcI vaLaze.' A sAMbhaLIne te vakhate tyAM hAjara rahelAmAMnA 45 jaNa taiyAra thaI gayA ane loMkAzAhane caraNe DhaLI paDyA. te pachI gaddagadita svare teo bolyA : "o parama pitA ! dhanya che ApanI nikhAlasatAne ! parama kRpALu deva ! ApanA zubha haste ja amone jainadharmanI dIkSA Apo.' lokAzAhe, mahAna samRddhi mahAna adhikAra ane mahAna baMdhanane tyAga karI taiyAra thayelA e vairAgyavAna, kSamAvAna ane dayAvAna AtmAone uddezIne jaina dharmanI dIkSAnI kaDaka sthitinuM ane yamaniyamonuM zAstradvArA temane bhAna karAvyuM ane kahyuM ke, "Aje cAre korathI zithila thayelA sAdhu dharma vacce AjIvana paryaMta pAMca mahAvratone yathArtha pALavA eTale ke sUkSmaprANI paNa dubhAya tevuM mana vANI ke karmathI pote AcaraNa karavuM nahi ke koI pAse karAvavuM nahi ane karanArane anumodana ApavuM nahi. satyanI paNa A ja rIte jIva jatAM sudhI rakSA karavI. nirdoSa bhikSA meLavavI. mana vacana ane kAyAthI brahmacaryanuM pAlana karavuM. akiMcana vRttithI rahevuM, dharmaprANa : loMkAzAha Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 ane e vrato pALavA mATe khAnapAna vastra ane sAdhanomAM atyaMta saMyamI banavuM. ughADe page cAlavuM. rAtribhojanano sarvathA tyAga karavo. saMyama ane tapazcaryAthI potAnuM jIvana sAva haLavuM banAvI devuM, kezAdi luMcana karavuM. AkarI tapazcaryA karavI, koI prazaMse, koI niMde, chatAM na phUlAvuM, na khinna thavuM. A badhI jainadharmanI pratijJAo pALavI e khAMDAnI dhAra samuM kaThina vrata che. aneka pralobhanamAM Apano A vairAgya kAyama TakI rahevAmAM AtmasAmarthya ane satata apramatta dazAnI AvazyaktA che. kAraNa ke prakRtinA niyamAnusAra pratikULa nimitta maLatAMja te kaMTALIye jAya che ane pralobhana maLatAM tenuM patana paNa zIdhra thAya che." e subhaTo bolyA ke, "dayALu deva ! sAdhaka dazAne mATe Apa kaho cho te badhuM thavuM sAva zakya che. paraMtu amo amAruM jIvana to pUrNa daDhatApUrvaka sAdhanAmAMja jarUra nirvahana karIzuM. A amAro prANAnta nizcaya che." lokAzAha tenA uttarathI harSita thayA. teonI A yogyatA joI temane khUba AnaMda thayo. jainadharmanI dIkSAnI saMpUrNa vidhi samajAvI, ane tamArI sAdhanAmAM zAsana devo sahAya karo evo sthira ane daDha AzIrvAda Apyo.* saMvata 1531mAM A binA banI. e 45 sAdhako satyanI sAdhanA ane pracAra kAryamAM joDAI gayA. svAdhyAya, dhyAna, AtmaciMtana, vicAramaMthana; e enAM sahAyaka baLo hatAM. dehane anna ApavAnI sAtheja AtmAne khorAka ApavAnuM te kadI cUkatA nahi arthAt teo saMyamanA hetu pUrvakaja badhI kriyAo karatA hatA. saMvata 1532 pachI e dharmakrAntikAra dharmaprANa ane jaina dharmanA mArTina lyutharanuM jarAjIrNa zarIra vizIrNa thavA lAgyuM ane koI eka cAMdaliyAnI pUrNa khIlelI jyotsA vakhate zrImAna loMkAzAha kALadharmane pAmyA. chellA zvAsa sudhI temanA prANavAyumAM caitanyanAM pUra heliyAM letAM hatAM. zarIra kSINa thavA chatAM temano utsAha aMtima samaya sudhI kSINa thayo na hato. bhagavAna mahAvIranAM * koI koI sthaLe evo paNa ullekha maLe che ke lokAzAha pote paNa dIkSita thayA hatA. ane tethI ja temanA anuyAyI varga loMkAmata tarIke pAchaLathI oLakhAvA lAgyo. paraMtu A vAta bahu pratiSThApAtra jaNAtI nathI. A vakhate loMkAzAhanuM vaya khUbaja vRddha thaI gayuM hatuM. ane A 45 dIkSA thayA pachInA TUMkaja vakhatamAM temano dehAnta thayo che. eTale teonI tyAga dazA utkaTa hovA chatAM "gRhastha chatAM pALe saMnyAsa" evA rahyA che. dikSA laI zakyA nathI. gharmaprANa : loMkAzAha Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ s vacanAmRtothI temanuM caitanya camakatuM ane camakatuM rahyuM hatuM. A rIte mahAvIranI dhUna-mahAvIranuM raTaNa karato karato te AtmA potAnuM kArya samApta karI tenA zaraNe cAlI jato hoya nahi ! tema tenA aneka anuyAyI varga vacce, saunAM Azcarya sAthe eka dama kheMcI potAne paMthe prayANa karI gayo, ane divya samAdhinI dIrgha nidrAmAM sUteluM e camakatuM zarIra mRtyulokamAM paDI rahyuM. jvalaMta jyoti gaI paNa tenI cinagArIo vikharI vikharIne bhinna bhinna sthaLe prakAzavA lAgI gaI. temAMthI aneka krAntikAro ane jyotirdharo pAkyA ane e rIte e krAntino yugasraSTA gaNAyo. e rIte bhAratavarSamAM pAMca lAkha janatA ane seMkaDo sAdhu sAdhvIjIo tathA saMkhyAbaMdha yatio zrImAna loMkAzAhane potAnA parama pitA gaNAvI gaurava le che. bhAratavarSamAM bhaktiyugano phAla temanI krAntinA AMdolanathI pAkyo hato. saMkhyAbaMdha krAntikAro ane jyotirdharo temanI krAntinA cirAge phUlyA phAlyA che ane hajuye phUlaze phAlaze. Aje pharI e krAntinI bhUkha bhAratavarSane AMgaNe pharI pharIne tevAja rUpamAM AvI UbhI che. loMkAzAhane vItye sADA cAra saikAnAM vahANAM vAyAM che. koI yugapradhAna puruSa-mahAtmA dharmayogI ane karmayogI gaNAtA e ahiMsA, saMyama ane satya trizastrIthI AtmasamarAMgaNamAM e subhaTane kaMThe A vIsamI sadI viramatAM pahelAM dharmakrAntinI nUtana varamALa AropavA Atura banelI e zaktidevI zIghra Avo ane navakrAntinA sraSTA banAvo e amArI manobhAvanA prakaTa karatAMnI sAtheja e bhAratavarSamAM prAcIna, madhyakAlIna, arvAcIna ane bhAvi dharmakrAntinA sraSTAone koTizaH vaMdana karI viramIzuM. dharmaprANa H lokAzAha Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cha krAMtinI yugavartI asara arvAcIna ItihAsa zrImAna loMkAzAhathI mAMDIne Aja sudhIno ItihAsa A prakaraNamAM bahu saMkSipta rUpamAM ApavAnuM dhyeya rAkhyuM che. kAraNa ke jema prAcIna ane madhyamayuganI paristhiti jovAthI loMkAzAhanAM krAntimaya kAryanI kalpanA Ave che, te ja rIte tyArapachInA ItihAsathI te Aja sudhInI banelI mukhya binAo jANavAthI eka bhinna dizAno paNa vAcaka vargane anubhava karAvavAnI AvazyaktA rahe che. AthI zrImAna loMkAzAhanI jIvana dizAnA koI pRSTha vAMcyA vagaranAM rahyAM haze teno paNa ukela Avaze. dharmaprANa lokAzAhane koI paMtha sthApavAnI lezamAtra IcchA na hatI te ApaNe tenA jIvanathI jANI zakyA chIe. temanA 45 sAdhakoe A vAta visArI nahotI mUkI. temaNe mAtra satya pracAranuM dhyeya rAkhI bhinnabhinna dizAomAM vihAragamana vahetuM mUkyuM. e 45 sAdhakomAMnA muni sarvIjI, muni bhANAjI, muni munnAjI ane muni jagamAlajI mahAna upadezako hatA. krAtinI asara dharmaprANa lokAzAha pote to amadAvAda choDIne prasaMga sivAya potAnA jIvana kALamAM gayA na hatA. paraMtu tyAM beThA beThA temanAM AMdolano to cAre kora prasarI gayAM hatAM. A 45 sAdhako Thera Thera pharI loMkAzAhe AgamanA prakAza dvArA je vastu ApI hatI tene janatAmAM pIrasavA lAgyA. A rIte loko loMkAzAhanA siddhAMto ane tenI dharmakrAntithI bahu paricita thavA lAgyA. bhagavAna mahAvIra ane bhagavAna buddhanA samaye rUDhio, vahemo, kusaMskAro ane adharmanA parihArathI je AMdolano vyApaka thayAM hatAM tevI rIte lokAzAhanA vakhatamAM paNa bane te svAbhAvika hatuM. dharmanA ThekedArono adhikAra jevI rIte jainadharmamAM hato tevI rIte Itara dharmamAM paNa hato. mUrtipUjAnA vikAre jyAre jainadharmane choDyo na hato to bIjA dharmomAM paNa hoya te sAva svAbhAvika che. ane tethI krAntinI A dhrujArIe dharatIkaMpanI jema janatAne khaLabhaLAvI mUkI. hindudharmamAM mUrtipUjAno virodha ane jaDapUjAne badale mAnasI pUjAnuM dharmaprANaH loMkAzAha Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 sthAna lokazAhanAM AdolanathI vyApaka thayuM che. bauddhadharma to bhArata varSamAM pahelethIja mRtaHprAya thayo hato eTale tenuM to kahevuMja zuM ! A krAntinI comera asara joI jaina dharmanA zithila sAdhuonI ImArato khaLabhaLavA lAgI ane A bAju loMkAzAhanA anuyAyI daLano prabhAva vadhato gayo. eka aitihAsika ullekha maLe che ke, dharmaprANa lokAzAha pAse e 45 sAdhako uparAMta pATaNanA pratiSThita 151 zeThiyAoe dIkSA lIdhI hatI. ane temAM rUpacaMda zAha eka mahAna pratibhAzALI vyakti hatI. dIkSA lIdhA pachI dayA dharmanA pracAramAM temano jabbara phALo che. lokAzAha nirvANadharma pAmyA pachI temane sthAne temanA anuyAyI varga rUpaRSine sanmAnato hato. loMkAzAhanI A krAntie jainadharmamAM khUba khaLabhaLATa macAvavAthI je caiityavAsIomAM caitanya na hatuM te dhIme dhIme ghasAI gayA, paNa jemAM kaMIka caitanya hatuM teoe potAnA vyavahAranuM AkhuM parivartana karI nAkhyuM.utsava, ADaMbaro ane asaMyamane badale sAdAI, saraLatA ane saccAritrano maLelo bodhapATha potAnA jIvanamAM utAravA lAgyA. ane A rIte je je sAdhuo e bhAvanAmAM bhaLyA temaNe potAnAM kriyoddhAraka maMDaLanuM nAma gaccha tarIke rAkhyuM. evI rIte te samaye aneka gaccho jamyA ane potAnI prAcIna zithilatAne choDI sAdhu jIvananA dhyeyane anulakSI prabaLa parivartana karIne potAnI pratiSThAnuM rakSaNa karyuM. A matomAM kaTuka mata, vIjAmata, pArzvacaMdrasUrino mata vagere vagere nAmo che. A rIte jema jema loMkAzAhanuM anuyAyI daLa vadhatuM gayuM tema tema te eka saMpradAya rUpe pariNamatuM gayuM. janatA lokAzAhanA daLane dayAgaccha tarIke oLakhatI. jyAM sudhI dharmaprANa loMkAzAhanA AtmIya bhakto hatA tyAM sudhI te potAnI nema para aTala rahyA ane te saMpradAyamAM kadAgrahanAM viSa na bhaLavA dIdhAM. parantu temano vAraso jema jema AgaLa vadhato gayo tema tema temAM sAMpradAyikatA pesavA lAgI. sAMpradAyikatAnAM viSa dharmaprANa lokAzAhe paMtha sthApavAno je bhaya pradarzita karyo hato te bhaviSya ahI akSarazaH sAcuM TharatuM hoya tema dekhAvA lAgyuM ane jema jema te saMpradAyarUpamAM * A rUpaRSi pahelAM cha sthaviro thayA che. temanA nAma : 1. bhANajI, 2. bhIdAjI, 3. munnAjI, 4. bhImAjI, 5. jagamAlajI, 6. saravAjI. gharmaprANa : loMkAzAha Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thato gayo teTateTale aMze goMdhI rAkhelA pANInI jema satyamAM vikAra thavA lAgyo. jyAre aneka virodhomAMthI A saMpradAya pasAra thato hato tyAre vizuddha AcAranI rakSA prati temanuM lakSya bindu je prakAranuM hatuM te dhyeyabindu have bhUlAvA lAgyuM. satyanI rakSAne badale saMpradAyanI rakSAe jora pakaDyuM. saMpradAyane nAme pUjA ane pratiSThA jema jema vadhatAM gayAM tema tema sAMpradAyika vaibhava vadhavA lAgyo. patanano prAraMbha A vakhate sAdhuomAM zaithilyano paNa dhIme dhame praveza thavA lAgyo. zAstrathI avihita evI aneka vastuono vyavahAra ane saMcaya zarU thayo ane temAMnAM keTalAka to aparigrahanuM ane akiMcanatvanuM suddhAM bhAna bhUlI arthopArjanamAM pravRtta thayA. jyAre arthaparigraha vadhe tyAre aneka prakAranAM patano cAlyAM Ave te sAva svAbhAvika che. A rIte e dharmaprANa loMkAzAhanI dharmakrAnti pachI tenAja anuyAyIvargamAM saDAno praveza dhIme dhIme thatAM pharI pAchuM saMskRtidoSanuM - te ja vikRtinuM vikarALa svarUpa dekhAvA lAgyuM. samartha jyotirdharo loMkAzAhanI dharmakrAntinI asarane sAva nirmULa kare te pahelAM sadbhAgye temanA traNa anuyAyI ke jemAMnA ekanuM nAma zrI dharmasiMhajI muni, bIjAnuM nAma zrI lavajIRSi ane trIjAnuM nAma zrI dharmadAsajImuni. zrI dharmasiMhajI vi. saM. 1685, zrI lavajIRSi vi. saM. 1692 ane zrI dharmadAsajI vi. saM. 1716 eTale ke dharmaprANa loMkAzAha pachI aDhI saikA bAda thayA. teoe lokAzAhanA putrone pharI loMkAzAhanuM nAma yAda devaDAvI udbodhanA karI. lokAzAha pachInA A traNe mahApuruSo kharekhara kriyoddhAraka tarIke prasiddha thayA che. je rIte bhagavAna mahAvIranA vaMzajo parigrahadhArI ane zithilAcArI banelA te vakhate mahAvIranA payagambara lokAzAha AvyA hatA tevIja rIte A lIMkAzAhanA vaMzajo ke jeo lAMbe kALe tyAga, jJAnAbhyAsa, paropakAra vagere bhUlI mAna, lobha ane khaTapaTomAM paDI gayA hatA, temane udbodhavA mATe A udbodhako jAgRta thayA. jo ke te mahApuruSonuM AtmabaLa zrImAna loMkAzAha jevuM nahi hoya tema jaNAya che. kAraNa ke loMkAzAhe dharmamAM je krAnti macAvI, je sAmarthya dharmaprANa H loMkAzAha : Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ batAvyuM tevuM manAmAM na hatuM ane tethI teo lokAzAhanA badhA vaMzajone ThekANe lAvavAnuM kAma saphaLa rIte pAra pADI zakyA nathI. tema chatAM temaNe potAnA jabarajasta tyAga dvArA janatAne satyAsatyano khyAla karAvyo che e vAta sAva sAcI che. cati ane sAdhu - yati zabda yam dhAtu parathI niSpanna thayo che. teno artha vAstavika rIte to sAdhu tarIke thAya che. eTale lokAzAha pachInA aDhI saikA to yati sAdhu ane muni e badhA zabdo jaina sAdhuo mATe ekaja gaNAtA. zrImAna loMkAzAhanA vakhate jJAnajI nAmanA yati parathI A khyAla AvI zake che. paraMtu uparanA traNa mahApuruSonA vakhatamAM yati zabdanI panotI beThI. patthA zithilAcArI halakA vagere arthamAM e zabda vaparAto thayo. ApaNe pahelethI ja kahI gayA tema e traNa mahApuruSoe A sudhAro karyo hato. teo AkhI yati saMsthAne sudhArI na zakyA. tenAM be traNa kAraNo hatAM. (1) yationo adhikAra potAnA bhakto para khUba vyApaka thayo hato. (2) jyotiSa, vaidaka, jaMtramaMtra ItyAdi vidyA dvArA teono prabhAva jaina janatA para UMDI rIte paDato hato eTale (3) A pUjA* ane vilAsamAM DUbelA pati samrATone Adarza tyAga tarapha vALI zakAya tevI paristhiti na hatI. eTale ja e sudhArakone te tarapha satya virodha pragaTa karavA mATe ane vAstavikatAe to loMkAzAhanI bhUlelI janatAne pharI ekavAra bodha ApavA mATe te tyAgIoe bharacaka prayAsa karyo. temAMnAM pahelA ane bIjA mahAtmA dharmasiMhajI tathA lavajIRSi to yati vargamAMthI ja nIkaLIne bahAra paDyA che ane bIjA eka gRhasthadazAmAMthI zuddha jainadharmanI dIkSAne aMgIkAra karIne bahAra paDyA che. A rIte ahIMthI ja sAdhu sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA e cAra aMgomAM eka aMga * jo ke e pUjA ane vilAsa hovA chatAM Aje yati vargamAM je saDo dekhAya che teTalo te vakhate na hatuM. uparAMta teo parigrahI chatAM paropakArI ane brahmacArI rahetA. tethI teoe jainadharmane prajA varganI daSTie kadI niMdAvyo nathI. paraMtu jaina sAdhutAnI apekSAe sAdhutAnA kaDaka niyamonA A pAlanano sahaja saDo temanAmAM hatI. te saDo kyAM sudhI UMDo gayo ane tenuM pariNAma keTaluM kaDavuM AvyuM te AjanI tivarganI pravRtti parathI spaSTa thaI jAya che. dharmaprANaH loMkAzAha Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 vRddhi pAmyuM. arthAt sAdhu sAdhvI pachI ane zrAvaka-zrAvikAnI pahelAM eTale ke barAbara madhyama sthAne yativarganI yojanA taI. madhyama varganI AvazyaktA jo ke A sthaLe eTalo nirdeza karavo mArgadarzaka thaI paDaze ke paristhiti jotAM gRhastha sAdhako ane Adarza tyAgIonI vacce eka madhyastha varganI to Aje paNa AvazyaktA che. te varga akiMcana ane brahmacArI banI sAmAjika kAryone hAtha dhare to potAnuM ane samAjanuM ema bannenuM hita sAdhI zake. jaina samAjamAM Aje je naitika dhoraNanuM nAva UlaTI dizAmAM cAlI rahyuM che te sukAna ThekANe lAvI zakavAmAM te eka prabaLa sahAyaka banI zake ane AvI AzA te samayanA yativarga pAsethI samAja rAkhI zakato kadAca rAkhato haze ! (paraMtu te pUrNa na thavA pAmI te AjanI yatidazA parathI jANI zakAya che) eTale hAla to gRhastha saMskArI yuvAno pAsethI e AzA rAkhI zakAya tema che. evo varga sAdhuo sAthe athavA anivArya vakhate bhinna sthaLe paNa kArya karI zake. hAla to temanuM kArya maryAdita eTale ke jaina jagata pUratuMja rahe. ATaluM prAsaMgika kahIne, have ApaNe je traNa mahApuruSoe dharmaprANa loMkAzAhanA dhyeya tarapha vaLIne pharIne eka vAra tatkAlIna sAdhuo tathA yativargamAM dharmanI krAntino sUryasamo ugra nahi paraMtu caMdra samo zItaLa prakAza pheMkyo ane bhAratavarSamAM je mahApuruSanAM aDhI hajAra jeTalAM sAdhu-sAdhvIo ane cArathI pAMca lAkha sudhInI zrAvakonI saMkhyA vidyamAna che te traNa mahApuruSonA jyotirmaya jIvananI anukrame saMkSipta noMdha ahIM laIe. dharmasudhAraka zrImAna lavajIRRSi zrImAna lavajIRSinuM gRhasthajIvana sukhI ane samRddha hatuM. suratanA lakSAdhipati dazA zrImALI vaNika vI2jI vorAnI putrI phUlabAInA te aMgaprasUta hatA. ekanA eka putra hatA. (temanA pitAzrIno nAmollekha cokkasa rIte maLato nathI.) temanA mAtAmaha (nAnA) vIrajI vorA eka dhorI zrAvaka gaNAtA. zrImAna lavajIRddhinuM bAhya tyAMja pasAra thayuM hatuM. Aryo ema jaNAya che ke kadAca dharmaprANa H loMkAzAha Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra temanA pitAzrIno temane bAlyavayamAMja viyoga thayo hoya. zrImAna lavajIRSimAM bAlyakALamAMja dhArmika saMskAro ThIka ThIka vikasya jatA hatA. tevAmAM temanA nAnAzrInA guru yatizrI vajAgaMjInA upadezanuM siMcana thavAthI temanI vairAgyavRtti tIvra banI. paraMtu te IcchA teNe tAtkAlika mATe sthagita karI yatizrI pAse zAstrAdhyayana karavuM zarU karyuM ane cAritra dharmane yathArtha pALI zakAya tevI pUrva taiyArIo karavA mAMDI. pravajyA ane krAMti vaya ane jJAnanI paripakvatA AvyA pachI jainadharmanI dIkSA levAno temaNe daDha saMkalpa karyo, paraMtu yationuM zaithilya joIne temanA caraNe potAnuM jIvana arpatAM tene kSobha thayo. paraMtu temanA nAnAzrInA ati AgrahavazAtu teNe potAnA jJAna-guru zrI vajAgaMjI pAse dIkSA lIdhI kharI; paraMtu temanuM hRdaya tyAM TakI zakyuM nahi. lagabhaga be varSa pUrNa nahi thayAM hoya tyAM to temaNe parivartana karyuM. arthAt ke zuddha sAdhu dharmanI svayaM dIkSA lIdhI. e hato samaya 1692nI sAlano.* anya mahAtmAonAM parivartana karatAM A parivartanamAM vizeSatA e hatI ke teo potAnI sAthenA sAdhaka yatiomAMthI be yationeke jenAM nAma bhANajI ane sukhojI hatAM-zuddha sAdhudharmanI dIkSAmAM lAvavAmAM saphaLa thayA hatA. parivartananI asara lavajIRSinA A parivartana pachI samAjamAM khUba khaLabhaLATa thavA pAmyo hato ane thAya tenAM be kAraNo hatAM. (1) dhorI zrAvakano dauhitra tivezamAMthI AvuM parivartana kare to loko tenA tarapha vadhu AkarSAya ane tethI yati saMsthAne hAni pahoMce. (2) sudhAraka dharmasiMhajI munie yatizanuM parivartana karI janatAmAM jAgRti ANI hatI. ane te DAgha yati samrATonA hadayathI bhUMsAyo na hato. tevAmAM vaLI A kAraNa maLyuM. bIjA to zuM ? paraMtu saMsAra pakSanA tenA mosALanA kuTuMbIo paNa dhamadhamI rahyA hatA. "re dharmajhanUna zuM adharmAcaraNa nathI karatuM !' * koI padAvalimAM ema paNa maLe che ke temaNe 170pamAM sAdhu dharmanI dIkSA lIdhI hatI. gharmaprANaH loMkAzAha Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 93 dharmajhanUna zuM kare che ? e ja prasaMge vicaratA vicaratA khaMbhAtamAM pahoMcelA zrImAna lavajIRSi dharmapracAra karI rahyA hatA. temanAM tapazcaraNa ane tyAgane laIne janatA te tarapha DhaLavA lAgI. ane temanA tAttvika siddhAMto temane rucavA lAgyA. A vAtanI yatione khabara paDavAthI temane eTaluM to lAgI AvyuM ke, 'AnuM have kAsaLaja kADhI nAkhavuM joIe.' 'priya pAThaka gaNa ! adhikAravAdane TakAvavA mATe manuSya kevA kevA anartha karI bese che teno to A lekhamALAmAM paNa ghaNA prasaMgathI tamone khyAla AvI gayo haze. A lokaiSaNAnuM saMvedana eTaluM badhuM tIvra hoya che ke tevA prasaMge potAnA sthAnanI javAbadArI manuSya chekaja bhUlI jAya che. AzcaryanI vAta to e che ke A badho anartha pAcho zAsananI prabhAvanAne nAme caDAvAya che. keTalo zAsanadroha ! potAnI tIvra kAbAyika pravRttine poSavA mATe Avo pracAra karavo te kevuM bhayaMkara pApa ! kharekhara dharmane nAme AvI jhaghaDAkhora pravRtti ati asahya che. A saDAno to tIvra nAzaja thavo joIe. paraMtu jo zrAvakomAM vivekacakSu jAgrata thayAM hota to e saDo vadhata ja zI rIte ! e yatioe potAnI A duSTa bhAvanA pUrNa karavA mATe khuda vIrajI vorAne (ke je saMsArapakSe temanA nAnA thatA hatA tene) uzkeryA. teNe potAnI lAgavagano durupayoga karI khaMbhAtanA navAbane eka lAMbo patra lakhyo. ane temAM ghaNuM jUThANuM lakhI kADhyuM. titikSAnI parAkASThA navAbanA mANasoe lavajIRSine DelA pAse besADI rAkhyA ane pharato cokI pahero rAkhI dIdho. zrImAna lavajIRSie eka zabda sarakho uccAryo niha. UlaTuM sahaja tapazcaraNa mAnI sthira Asana karI dhyAnamAM ArUDha thayA. eka jaina muninA AvA dRDha AtmabaLathI pahero bharatA cokIdAro para ghaNI sArI asara thaI. ane te samAcAra khAnagI rIte begamane maLatAM teNe navAbane samajAvIne munizrIne mAnasahita mukta karyA. A banAva banyA pachI to lavajIRSinI kIrti cAre kora phelAvA lAgI, ane ghaNA zrAvako yationAM phAMsAmAMthI chUTIne tenA dRDha bhakta thaI gayA. dharmaprANa : loMkAzAha Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 yativarganuM vaira AthI to UlaTuM khUba vadhavA lAgyuM. ane te koIpaNa prakAre teno badalo levA mATe ekITase tAkI rahyA hatA. ekadA amadAvAdamAM zrImAna lavajIRSi gayelA. tyAMnA osavALo vagere paikI ghaNAone temaNe zAstronuM parama rahasya samajAvI potAnA anuyAyI banAvyA hatA. ane temAMthI 23 varSanI vaye somajI nAmanA dasA poravALa vaNika gRhastha dIkSA suddhAM lIdhI hatI. ekadA zrImAna lavajIRSi ane temanA traNa ziSyo caMDila bhUmithI pAchA pharI rahyA hatA ane eka muni cAlatAM cAlatAM jarA pAchaLa paDI gayelA. A ajANyA munine rasto dekhADavAne bahAne mArgamAM maLelA keTalAka yatio potAnA derAsaramAM laI jaI tene guma karI dIdhA. ane aMte te kAyamane mATe guma thayA. A vAtanI jyAre lavajI RSinA bhaktone khabara paDI tyAre zrAvako uzkerAI gayA ane koI paNa rIte tenuM vaira vALavAno temaNe niradhAra karyo. A vakhate loMkAzAhanA te sAcA sapUta zrImAna lavajIRSie potAnA aMtaHkaraNamAM vairavRttine na AvavA detAM teone samajAvyuM ke, bhAIo ! ra di vairuM vairena zAsthati | vaira kadI vairathI zAnta thatuM nathI. tene zAnta karavAno upAya sneha che, vaira nathI ; ane e paNa bicArA pote doSita nathI. prakRtinA prakopo AvA ja hoya che. jainadarzananuM parama rahasya samajAvI e munirAje A rIte potAnA bhaktone zAnta karyA. potAnA vahAlA ziSyanA AvA kAruNika aMta prasage paNa AvuM dharya-ATalI zAnti hovI e temanA AtmasAmarthyanIAtmabhAnanI-AtmasAkSAtkAranI AbehUba pratIti che. dhanya hoya e loMkAzAhanA parama anuyAyIne. A be prasaMgothI eka bAju dharmanA vikAranuM bhayaMkara darzana thAya che ane bIjI bAju sAcA dharmanuM sudhAdarzana thAya che. A banne prasaMgamAMthI zrImAna loMkAzAhanA jIvana prasaMga jevuM ja eka dharma krAntikAranA hRdayanI yogyatAnuM spaSTa darzana thAya che, A sivAya bIjA paNa temanA jIvanamAM saMkaTonA ghaNAye prasaMgo AvI gayA che. paraMtu suvarNane jema jema tapAvavAmAM Ave tema tema suvarNa zuddha thAya dharmaprANa : loMkAzAha Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lapa che tema A RSIzvarano AtmA paNa trAsa, Apatti ane saMkaTomAMthI pasAra thato jAya che tema tema vadhu ne vadhu tejomaya banato jAya che. vartamAna vigata A munizrI burAnapura sudhI dUra gayelA ane potAnA jIvana kALamAM dharma pracAranuM temaNe suMdara kArya karyuM che. AvI rIte dIrghakALa sudhI saMyamamaya jIvana gALI zarIra jIrNa thayA pachI AhArAdino prANAnta tyAga karI ekadA teo potAnA jIrNa zarIrane choDIne svargamAM sIdhAvyA. (temano dehAnta samaya upalabdha thato nathI.) temanA pachI temanI pATe somajI-Si AvyA hatA. ane somajIRSi pachI temane kAnajI nAme ziSya thayA. te kAnajIRSino eka moTo samudAya dakSiNa, mALavA ItyAdi pradezamAM vicare che. te saMpradAyamAM pacIseka jeTalA sAdhujIo ane so eka jeTalI AryAjIo vidyamAna che. A samudAyamAM zrImAna amulakhaRSijIka AcArya padavI para pratikti che. teo jainazAstronA prakhara abhyAsI, (jemaNe sUtranI batrisIno hindI anuvAda karyo che.) vidvAna, vicAraka ane ghaNIja zAnta prakRtinA che. zrImAna lavajI RSinI mULa zAkhA hajuye khaMbhAta saMpradAya tarIke oLakhAya che ane te saMpradAyanI pUjya padavI para hAlamAM zrI chaganalAlajI mahArAja che. A saMpradAyamAM sAdhu sAdhvI samudAyanI saMkhyA alpa pramANamAM eTale ke lagabhaga sattaranI che. lavajI RSinA samudAyanI eka zAkhA paMjAbamAM paNa che. ane te saMpradAyamAM pUjya zrI sohanalAlajI mahArAja ke jeo dIrgha tapasvI, bahuzrutI ane prauDha che. temanuM vaya paNa vizeSa che ane vartamAna samayamAM sthAnakavAsI samudAyamAM je sAdhuo vidyamAna che te sau karatAM teo dIkSAvRddha tarIke gaNAya che. ** mahAsatIjI pArvatIjI ke je prakhara viduSI ane prabaLa carcAvAdI tarIke prasiddha che te Aja samudAyanAM AryA che. A samudAyamAM paMcotera sAdhujI ane sATha sittera AryAjIo vidyamAna che. * jemanuM tA. 14-9-36 nA roja dehAvasAna thayuM che, ** paMjAbakezarI pUjyazrI sohanalAlajI mahArAjanuM tA. 6-7-35 nA roja dehAvasAna thayuM che. dharmaprANa : lokAzAha Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAna gharmasiMhajI A mahApuruSa kAThiyAvADanA hAlAra prAntamAM AvelA jAmanagara zaheranA dazA zrImALI vaNika jinadAsanAM dharmapatI zivAbAInI kukhe janamyAM hatAM.** bALapaNathI te saMskArI hatA. temanAM mAtA pitAnI dharmabhAvanA khUba prazasta hatI. ekadA loMkAgacchI upAzraye loMkAgacchAdhipati pUjya zrI ratasiMhajInA ziSya zrI zivajI mahArAja padhArelA ane temanA upadezanI asara thavAthI 15 varSanI vaye vairAgyapUrvaka potAnAM mAtA pitAnI AjJA laI yatidIkSA lIdhI. dIkSA lIdhA pachI temaNe sAruM jJAna saMpAdana karyuM. bhagavAna mahAvIranAM mULasUtro para temane athAga prema hato. svAdhyAyano temane khUba zokha hato. udhdhodhanA ekadA teo sUtragAthAonuM ciMtana karatA hatA. te gAthAomAM mukhyatve sAdhudharmanA yamaniyamonuM varNana hatuM. ekAeka temane khyAla Avyo ke pote cAlatA hatA te mArga sUtra pradarzita sAdhumArga karatAM sAva nirALo dekhAto jaNAyo ane tethI te saraLa AtmAne khUba pazcAttApa thayo. potAnA dIkSAguru yatIzvara zrI zivajI mahArAja AgaLa AvIne temaNe vinayapUrvaka kahyuM ke, "mahArAja ! sUtranI A gAthAono kRpA karI artha kaho." gurujIe artha kahI batAvyo tyAre temaNe namratAthI uccAryuM ke "ApaNe to AvA munidharma pramANe atyAre vartatA nathI mATe jo TukaDA mAgI khAvA mATe bhekha na dharyo hoya to munidharma zuddha rIte pALavo joIe. Apa sarakhA vidvAna mahApuruSa jo zuddha munidharma na pALe to bIjo sAmAnya munivarga to kyAMthIja pALavAnI preraNA meLave ? Apa siMha samA cho to tevAja bano ane ApaNA pitA loMkAzAhane saphaLa banAvo." * zrI dharmasiMhajI mahArAje sAdhudharmanI dIkSA saM. 1709mAM lIdhI hatI tevo paNa paTTAvalimAM ullekha maLe che. te apekSAe zrImAna lavajIRSi pachI temanuM jIvana varNavyuM che. ** temano janma saMvata maLato nathI paraMtu vi. saM. 1685mAM yatidharmanI dIkSAmAMthI pharI sAdhudharmanI dIkSA lIdhI che. eTale yatidharma choDatI vakhate temanI pIDhavRtti ane sAmarthya jotAM te vaya 30 thI 40 varSanI vacce hovI joIe tema anumAna thAya che. ane te anumAnathI to vi. saMvata 1650 nI AsapAsano e samaya gaNI zakAya. hArmaprANaH lokAzAha Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GO yuvAna munizrInAM vacana sAMbhaLI gurujI bahu khuzI thayA ane thoDA vakhata pachI zuddha sAdhu dharmanI dIkSA levAnuM AzvAsana ApIne te vakhate to dharmasiMhajI munine ravAnA karyA; paraMtu jyAre dharmasiMhajI munine samajAyuM ke, guru zrI saMpradAyanI pUjyapadavIno moha vagere choDI zake tema nathI tyAre temaNe vinayapUrvaka guruzrInI rajA mAgI, svayaM sAdhudharmanI dIkSA laI, ekAkI viharavAno potAno nirNaya temanI pAse jAhera karyo. parivartana ane paramArtha AvA suvihita munine rajA ApavAmAM temanA guruzrIne khUbaja duHkha thatuM paraMtu teno dRDha nirNaya ane AtmabaLa joI te paristhitine ane sAcA sAdhudharmanI ArAdhanAmAM eka bAju pralobhano eka bAju aneka saMkaTo vacce pasAra thavAmAM keTalI taiyArI joIe teno citAra ApIne sAdhudharma pALavAnI AjJA ApI; ane AzIrvAda paNa Apyo. - sAdhudharmanI dIkSA lIdhA pachI temaNe potAnA jIvanakALamAM ThIka ThIka upadeza ApavAnuM kAma karyuM che. ane yatisaMsthA sAme TakI rahevA mATe temaNe jJAna paNa ThIka ThIka meLavyuM che. teoe sattAvIsa sUtro para to (saMskRta TIkAo parathI) gujarAtI TabAo lakhyA che. A eka jainadharmanA anuyAyIo para temano uttama upakAra gaNI zakAya. jainadharmanA sUtronI mULa bhASA para jemano pUrato kAbU na hoya tevA sAdhako mATe to e parama sahAyaka vastu nIvaDI che. paMjAba, mALavA, mevADa vagere ghaNe sthaLe jeo bahu abhyAsI hotA nathI tevAM sAdhu-sAdhvIo haju paNa teno lAbha le che. A TabAomAM khAsa vizeSatA e che ke sUtranA mULa arthane anukULa ane saMkSipta artha rUpe gujarAtI bhASAmAM te lakhAyelA che. - A sivAya temaNe keTalAMka sUtro para huMDI ane yaMtro paNa banAvelAM che. * e AjJA ApatAM pahelAM eka AkarI kasoTI karelI tema temanA anuyAyIo taraphathI eka ulalekha maLe che ke, dariyAkhAna nAmanuM eka sthaLa hatuM ane tyAM eka yakSa (keTalAka pIra paNa kahe che) raheto hato ane rAtrInA jo koI te sthaLamAM jAya to tene bharakhI leto hato. A sthAnamAM eka rAtrIvAsa gALI AvavAnI temane temanA gurue pharamAeza karelI ane tyAM te potAnA AtmabaLathI TakI zakelA. A uparathI jyAre temaNe sAdhudIkSA lIdhI tyAre te gacchanuM nAma dariyApurI rAkhavAmAM AvyuM che. evI daMtakathA che. dharmaprANaH loMkAzAha Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pustakonI saMkhyA lagabhaga 12 uparAMtanI che. A badhuM jotAM te eka vidvAna ane cAritryazIla sAdhu puruSa thaI gayA tema spaSTa jaNAya che. A sivAya temanA jIvana mATe suMdara prakAza pADe tevI vastu to temanI apAra Atmazakti ja che. AtmAojasa vidvAna ane pUjya tarIke gaNAtA yatinA eka ziSya tarIke temanA anuyAyI varga taraphathI keTaluM mAna ane pUjA hoya te eka bALaka paNa samajI zake tevI vastu che. chatAM evuM mAnavaMtu sthAna choDIne kevaLa Adarza tyAganI dRSTi te badhAMne tilAMjali ApI ane tene badale tevI paristhitimAM ekAkI rIte svayaM sAdhudharmanI dIkSA lIdhI e temaNe eka amIrI choDIne phakIrI ArAdhavA jevuM kaThina kArya karyuM che ke jenI kalpanA karavI azakya thaI paDe che. A mahAtmAno dehAMta samaya vi. saM. 1728 nA Aso sudI 4 no che. lokAzAha pachI thayelA vIramAM A mahApuruSanuM sthAna A dRSTibiMduthI sahaja rIte ghaNuM UMcuM AvI rahe che ane temanA jIvanamAMthI temanA anuyAyIone ghaNuM zIkhavAnuM maLI rahe tema che. e dharmasiMhajI mahArAjanI Aje lagabhaga 23mI pATa cAle che ane te pATe pUjyazrI uttamacaMdrajI mahArAja che, ke jeo eka nikhAlasa hRdayanA ane namUnedAra sAdhu che. temanA samudAyamAM lagabhaga vIseka munirAjo ne sATheka AryAjIo che. A samudAya haju paNa zrI dariyApurI saMpradAyane nAme oLakhAya che ane gujarAta tathA kAThiyAvADanA amuka pradezamAM vicare che. A samudAya nAnAja rUpamAM ane ekaja zAkhAnA rUpamAM Aja lagI cAlyo Ave che. A lokAzAha pachInA mahAna dharmasudhArakano atyAra sudhIno saMkSipta ItihAsa che. dharmasudhAraka zrImAna dharmadAsajI zrImAna loMkAzAha pachI temanA anuyAyI vargamAM peThela vikAra sAme dharmabaMDa jagADanAra A paNa eka mahAtmA hatA. yativargano saDo joI temane ghaNuM lAgI AveluM, ane tethI teo eka sAcA sAdhunI zodhamAM lAgelA. sarakheja gAmanA bhAvasAra kuTumbamAM temano janma thayelo. temanA pitAnuM nAma jIvana kALIdAsa. paripakva vaya ane vicAra thayA pachI tyAgamArgamAM dharmaprANaH loMkAzAha Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GG pravRtta thavA mATe teo dharmasiMhajI ane lavajIRSine maLelA; paraMtu tyAM paNa temanuM citta TharyuM nahi. cAritryabaLathI temaNe svayaM 1761nI saMvatamAM amadAvAda mukAme zahera bahAranI pAdazAhanI vADImAM (soLa sAdhako sAthe jainadharmanI) dIkSA lIdhI hatI. uparanA banne mahAtmAo paikI A mahAtmAnA jIvanamAM khAsa vizeSarUpe eka vastu sAMpaDe che ke teo eka prakhara upadezaka hatA ane bhinna bhinna pradezamAM pharyA hatA. A rIte e traNe samartha mahApuruSono jema jema janatAmAM prakAza lAto gayo tema tema tivargano ane caityavAdI sAdhuono mahimA ghaTavA lAgyo. potAnI pUjA ane pratiSThA ghaTavAthI caityavAdI varganA sAdhuomAM kaMIka jAgRti AvI. ane teoe potAnA gacchomAM cAritryaviSayaka sudhAraNA karI. paraMtu yativarga to vilAsane mArge ghasaDAto ja gayo. tenI unnati to chevaTa sudhI thaI zakI nahi. zrImAna dharmadAsajI mahArAjanA ratnAkaramAMthI cUMTI kADhelAM rato samAna eka-be-pAMca-dasa nahi paraMtu 99 ziSyo thayA. (temAMnA 35 to mahA paMDito hatA) ane te badhA vidvAna sAdhuoe mAtra eka saMkucita pradezamAM na purAI rahetAM bhAratavarSanA bhinna bhinna vibhAgomAM pAdavihAra karI dUra-sudUra jatAM mArgamAM aneka saMkaTo-vipattio sahI jainadharmane phelAvyo ane bAdazAhI rAjya pachI je prajAmAM vahema, rUDhi, tathA devIpUjAne nAme hiMsAo vagerenuM sAmrAjya vyApyuM hatuM te pApamAMthI janatAne bacAvavAno bharacaka prayatna karyo. zrImAna dharmadAsajI mahArAjanuM eka moTA ziSya samudAya vacce mahArAjA muMjanI prasiddha dhArAnagarImAM saM. 1770 nI AsapAsa dehAvasAna thayuM. zrImAna dharmadAsajI mahArAjanA 99 ziSyo paikI mAtra ekaja gujarAta kAThiyAvADamAM rahevA pAmyA hatA. bAkI badhA mAravADa, mevADa, paMjAba, saMyukta prAnta vagere aneka prAMtomAM apratibaMdha vihArathI pharI bAvIza ToLAnA nAmathI prakhyAtI meLavI zakyA hatA. AthI sthAnakavAsI saMpradAyano 3/4 jeTalo samAja mAtra e eka mahApuruSa zrI dharmadAsajI mahArAjanAM saMtAna rUpe Aje astitva dharAvI rahyo che. dharmaprANaH loMkAzAha Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 zrI mULacaMdajI mahArAjano gaNa gujarAta ane kAThiyAvADamAM vicarI rahelA temanA eka ziSya zrI mULacaMdajI mahA2Aje amadAvAdamAM rahI gujarAtamAM dharma phelAvyo hato. temane mukhya ane paTTadhara sAta ziSyo hatA. liMbaDI, goMDaLa, baravALA, cUDA, dhrAMgadhrA ane kacchI vagere mukhya cha saMghADAonI sthApanA temanA ziSyoeja karelI hatI. pachI to Aje temanA paNa peTA saMpradAyo jemake sAyalA, boTAda vagere vagere mojUda che. A badhA bhinna bhinna saMghADAo jyAre sthApita thayA haze tyAre tenuM kAraNa e hovuM joIe ke eka moTA daLane ekaja nAyaka na saMbhALI zake tethI potAnA cAritryazIla vidvAna ane prauDha ziSyone temanA gurudevoe svayaM nAyakapada soMpIne suprata karyA haze ane e vakhate zAsana ekaja pravartatuM haze. jeTalA matanA saMsthApako thayA che teono lagabhaga Aja Azaya hoya che. paraMtu temanA anuyAyIo ekAda peDhI thayA pachI A vAtane chekaja visarI jAya che, tethI teo paraspara vaDIla jevA sneha saujanyane sAcavI zakatA nathI. AthIja e saMpradAyomAMthI paNa peTA saMpradAyo nIkaLe che. jevA ke boTAda, sAyalA, kaccha nAnI pakSa, lIMbaDI nAno saMpradAya vagere vagere eka sAmAnya ane najIvA kAraNathI judA paDI gayA che. terApaMthI zrImAna dharmadAsajI mahArAjanA samudAyanAja eka rUganAthajI mahArAjanA ziSya zrI bhIkhamajI nAmanA eka munie judA paDIne eka terApaMtha nAmano paMtha saMvata 1815nA caitra vadI 9 ne zukravAre sthApita karyo che. 13 sAdhuo saMpradAyamAMthI judA paDyA hovAthI te terApaMtha kahevAya che. teo judA paDyA haze te vakhate game te kAraNa hoya; paraMtu vartamAnakALamAM e samudAyamAM je dayA ane dAnathI viruddha rUDhidharma pravarte che. te dharma buddhigamya thaI zake tevo nathI. huM nathI mAnato ke atyAre je siddhAMta para te samudAya cAlI rahyo che te siddhAMta para te saMpradAyanA saMsthApake sthApanA karI hoya kAraNa ke bhAratavarSanA nAnA moTA dareka dharmanuM mULa dayA ane dAnanA siddhAMto paraja nirbhara che. paNa A saMpradAyamAM to te banne dhArmika aMgonoja parihAra karavAnA siddhAMto sevAya che. dharmaprANa H lokAzAha Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 te pakSanA sAdhujIo ane sAdhvIjIonI saMkhyA 125 thI 150nI che ane eka pUjyanI AjJAmAM te badhA vicare che. te pakSa mAravADamAM cAle che. lIMbaDInI pratiSThA zrImAna dharmadAsajI mahArAjanA anuyAyI saMghADAo paikI je gUjarAta ane kAThiyAvADamAM vidyamAna che te paikI lIbaDI saMghADo sauthI moTo gaNAya che. saMvata 1845mAM IcchAjIsvAmIe A saMghADAnI sthApanA karelI. te IcchAjI svAmInA gurubhAI zrI gulAbacaMdajI ma.nA ziSya zrI vAlajIbhAI svAmI ane temanA ziSya zrI hIrAjIsvAmI ane temanA ziSya zrI kAnajI svAmI ane temanA ziSya zrI ajarAmarajI svAmIe A samudAyane ghaNo prakAzamAM ANyo che. teo jAmanagara tAbAnA paDANA gAmanA visA osavALa hatA. teo yoga, vyAkaraNa, tarkazAstra, sAhitya ItyAdi vidyAonA ane jainasUtronA pragADha abhyAsI ane apratima vidvAna hatA. temanI pratibhA khUba tejasvI hatI. te mahApuruSe vi. saM. 1819nI sAlamAM dIkSA lIdhelI ane saM. 1845 mAM AcArya padavI meLavI. temano dehAnta saM. 1870mAM thayo. temanA vakhatamAM te AcArya eka mahAsamartha paMDita ane pratibhAsaMpanna cAritrayazIla tarIke potAnuM sAdhujIvana jIvI gayA che. AjasudhI temanI pratibhAthI sthAnakavAsI samudAyamAM lIMbaDI saMpradAya mAnavaMtu sthAna bhogave che. te samudAyamAM atyAre trIsa sAdhujI ane sATha sittera AryAjIo gujarAta kAThiyAvADa ane kacchamAM vicare che. zrI ajarAmarajI ma. thI mAMDIne e samudAyamAM uccakoTinA jJAna-pratibhA ane vyavasthAno vAraso abhaMga rIte Aja sudhI cAlyo Ave che. hAlamAM pUjyazrI gulAbacaMdajI mahArAja ke jeo bahuzruta ane paMDita che teo te saMpradAyanA pUjya tarIke birAje che ane te saMpradAyanI kAryavyavasthAno bhAra zatAvadhAnI paMDita zrI, ratacaMdrajI mahArAja ane kavivarya paMDita zrI nAnacaMdrajI mahArAja vahana kare che. goMDala samudAya goMDala saMpradAyamAM nAnI ane moTI evI be zAkhAo che. moTA samudAyamAM zrI jasAjI mahArAja ane tapasvIjI mANekacaMdrajI mahArAjano parivAra che. A dharmaprANaH kAzAha Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 samudAyamAM pUjya padavI para hAla koI birAjamAna nathI. A samudAyamAM puruSottamajI mahArAja eka pratiSThita ane vidvAna sAdhu gaNAya che. A AkhA saMpradAyamAM maLIne 15-20 sAdhujI ane 60-70 sAdhvIjIo ane nAnA saMghANInA saMpradAyamAM mAtra mahAsatIjInI pacIsekanI saMkhyA che. baravALAdi saMpradAyo. baravALA saMpradAyamAM bahu ochA pramANamAM sAdhu ane sAdhvIjIo che. cUDA saMpradAya lupta thaI gayo che. prAMgadhrA saMpradAyanI paNa lagabhaga te ja dazA che. kacchI saMpradAya sAyalA saMpradAyamAM paNa thoDAja munijIo che ane te saMpradAyanA pUjya tarIke zrI saMghajI svAmI birAje che. kacchI saMpradAya ATha koTine nAme oLakhAya che. kAnajIsvAmI nAmanA prauDha ane zAnta sAdhujI te saMpradAyanA pUjyapade birAje che*. e saMpradAyamAM lagabhaga vIseka sAdhujI ane 35-40 sAdhvIjIo hAla vidyamAna che. teo lagabhaga kaccha-kaMThImAM vicare che. te samudAyanA sAdhujIomAM paNa koI koI vidvAna ane vicAraka paNa che. nAno phAMTa Aja pakSamAMthI nAnIpakSa tarIke oLakhAto saMpradAya paNa kacchamAM vidyamAna che. A pakSamAM paMdareka sAdhujI ane pacIseka sAdhvIjIo vicAre che. teonI mAnyatA terApaMthane maLatI Ave kharI. A sAdhu-sAdhvIjIo sUtranA TabAo ane rAsa sivAya bIjuM sAhitya vAMcavAmAM dhArmika mAnyatAne bAdha Avato hoya tema mAne che. ane khAsa vizeSatA e che ke teo eka ja AcAryanA ziSyo tarIke rahe che. A saMpradAya laghu hovA chatAM A rItine laIne vyavasthA suMdara rIte jaLavAI rahela che. uparAMta A pakSanA sAdhuo mULa Agama graMtho sivAya Itara pustakAdinI vAMcanapravRti bahudhA sevatA nathI. boTAda saMpradAya boTAda saMpradAyamAM munizrI mULacaMdajI mahArAja ane mANekacaMdajI mahArAja hAlamAM mukhya sAdhu tarIke gaNAya che. mULacaMdajI mahArAja zrutajJAna gaNuM sAruM * pUjya zrI kAnajI ma. no tA. 14-6-35 nA roja svargavAsa thayo che. dharmaprANaH lokAzAha Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 dharAve che ane mANekacaMdajI mahArAja milanasAra svabhAvanA, zAMta, vidvAna sAdhu che. temanA saMpradAyamAM sAdhujInI kula saMkhyA lagabhaga pAMca-sAteka haze. lIMbaDI nAno samudAya lIbaDI nAnA samudAyamAM ATheka sAdhuo ane vIseka sAdhvIjIo vicare che. te saMpradAyamAM pUjya sthAne zrI mohanalAlajI mahArAja birAjamAna che. teo zAstrIya jJAnanA bahu UMDA abhyAsI che. te saMpradAyamAM paMDita munizrI maNilAlajI mahArAja bahuzrutI hovA uparAMta jainazAstramAMnA jyotiSanuM paNa sAruM jJAna dharAve che. A rIte e mULacaMdajI mahArAjanA gaNano ItihAsa pUrNa thAya che. mALavA, mevADa, mAravADa, paMjAba, saMyuktaprAnta vagere pradezomAM pUjyazrI dharmadAsajI mahArAjano bahoLo samudAya vicare che ane judA judA saMpradAyomAM vibhakta che. te sAdhu samudAyanI pUrNa vigata atyAre mArI pAse na hovAthI huM ahIM ApI zakyo nathI. te mATe dilagIra chuM. dharmakrAntikAra ane dharmaprANa zrImAna loMkAzAha pachI A pramANe sthAnakavAsI samudAyanA e traNa mahAna jyotirdharo thayA. Aje bhAratavarSamAM sthAnakavAsI munirAja tarIke sAdhutvanI mAnavaMtI kakSAmAM sthAna dharAvatA 2000 uparanI saMkhyAmAM sAdhusAdhvIjIo bhinna bhinna pradezamAM Aja paNa vicArI rahyA che. bhAratavarSanA jainono 1/3 bhAga eTale ke 4 thI 5 lAkha jeTalI bahoLI janatA temanA pavitra siddhAMtone Aje anusarI rahI che. e traNa jyotirdharonA anuyAyI zramaNavarono Aje 30 saMpradAyo (vibhAgo)mAM samAveza thAya che ane teo potapotAnA saMpradAyanI AmanyA ane bhagavAna vIranA prarUpelA niyamo tarapha dattacitta rAkhI mALavA, mAravADa, mevADa, dakSiNa, paMjAba, yu.pI., jamanApAra, kAThiyAvADa, gujarAta, kaccha ItyAdi pradezomAM vicare che ane potAnA kSayopazama pramANe prApta thayelAM jJAnazuddhi, tyAgazakti ane tejasvitAdi sAdhano dvArA judA judA kAryakSetromAM ane judI judI jAti vacce rahI upadezano pracAra kare che. * jeo saMvata 1992 nA kArataka vada 11 nA roja svargavAsa pAmyA che. dharmaprANa : lokAzAha Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 poravAla, agravAla, khaMDelavAla ane evI aneka savAlanI peTA jJAtio, vaNikajJAtino moTo varga, bhAvasAra, luhAra, sutAra, sonI, kuMbhAra, rajaputa ane bIjI ghaNI savarNa koma tathA keTalAka chUTA chavAyA aMtyajo jainadharma pALe che temAM A phIrakAno moTo phALo che. dhAra (ke jyAM zrImAna dharmadAsajI mahArAjano dehotsarga thayo che)mAM upara varNavelA prakAromAMnI ghaNI kharI koma custa rIte jainadharma pALatI Aje paNa maLI Ave che. te ja rIte ghaNAM sthaLoe AvA jainadharma pALanAranAone meM najaro najara joyA che. tenAM kAraNo A che : A saMpradAya niyamonA pAlanamAM hamezAM bahu kaDaka raheto Avyo che ane sadbhAgye te koI eka sthaLe goMdhAI raheto nathI. tene pariNAme A saMpradAyanA sAdhuo bhAratanA judA judA bhAgamAM aneka kaSTo sahIne vicare che ane jeTalA pramANamAM te pravAhabaddha vaheto rahyo che teTalA pramANamAM nirmaLa rahI zakyo che. A saMpradAya dhamAla, dhatiMga ane ADaMbarathI pRthaku rahevAthI temAM haju sahanazIlatA, tapazcaryA ane jijJAsu buddhinA gADha saMskAro rahI gayA che. paNa mAre ahIM kahevuM joIe ke jeTalo, kriyAparAyaNatA, sahiSNutA, tapazcaryA ane jijJAsu buddhithI teNe lAbha uThAvyo che teTaluM nukasAna paNa tene veThavuM paDyuM che. Aje te aneka saMpradAyomAM vibhakta che te viSe koIneya kahevAnuM na hoya; kAraNa ke ATalo moTo samudAya pRthak pRthak AcAryonA hAtha taLe hoya to ja te suvyavasthita rahe e vAta niHsaMdeha che. paraMtu vibhAgo jyAre bhedabuddhinuM svarUpa pakaDe che tyAre te AkhuM dhyeya mAryuM jAya che. A samudAya mATe paNa ghaNe sthaLe tevuM banavA pAmyuM, tethI tenI kaDaka kriyA parAyaNatAno "ame UMcA ane bIjA DhIlA, pAsatthA" ema bIjAne batAvavAmAM kriyAno upayoga thavA lAgyo ane pariNAme dezI, paradezI ane evA bhedo sarjavAmAM e kriyAzakti kharacAvA lAgI. A bhedoe tenI kaDaka kriyA, ugravihAra, jijJAsu buddhi ane avicchinna upadeza dhArA lAbhane badale hAnimAM pariNamyAM. e hAni svarUpe ja Thera Thera pakSo paDavA zarU thayA ane tenI badhI zakti pakSa jamAvavA mATe ja veDaphAvA lAgI. sAmAnya vicArabheda ke matabheda paDyo ke tarata ja eka navo peTA saMpradAya ane pakSa paDI jAya. AthI ja sAmudAyika saMsthAo, samAjanI bhAvi prajAne cetana pUratAM jJAna sAdhano tathA sAhityasarjana tarapha durlakSya sevAvA lAgyuM. gharmaprANaH loMkAzAha Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 tevAmAMja sadbhAgye samAja vikAsanA sAdhanonI vicAraNA mATe pratyeka saMpradAyane eka sUtrabaddha karavA mATe ane koI racanAtmaka kArya hAtha dharavA mATe samagra sAdhu saMghonA saMmelananuM nakkI thayuM. e AkhA jaina samAja mATe eka apUrva prasaMga hato. bhagavAna mahAvIra pachI zramaNavaronuM saMmelana prathama thayuM paTaNAmAM, bIjuM thayuM mathurAmAM, trIjuM thayuM vallabhIpuramAM. vallabhIpurano vIra saMvata 980no samaya ane tyAra bAdano A samaya eTale lagabhaga 1500 varSa pachInuM A zramaNa saMmelana. AkhA samAjanA zramaNa saMmelananI vAto prasarI tyAre saune A kalpanA bahAranI vastu lAgatI hatI. kyAM paMjAba ne kyAM kaccha ke kAThiyAvADa ? kyAM dakSiNa ane kyAM gujarAta ? e badhA munivaro ekatra maLI zake e saune asaMbhavitaja lAgatuM hatuM. paraMtu te ajameranA AMgaNe bharAyuM. te hato AkhA samAjanuM bhAvi ghaDavAno advitIya prasaMga. A prasaMganA nimittabhUta hatA A tarapha zramaNavaronA mukuTa samA e paMjAbanA vIra zramaNa kesarI zrI sohanalAlajI mahArAja* ane A tarapha hatA e dharmavI2 durlabhajIbhAI jevA zrAddhavaro. aitihAsika sthaLa banyuM e ajamera ke je ajamerane AMgaNe eka tarapha pratyeka saMpradAyamAMthI cUMTAyelAM ratosamA 76 pratinidhionA agresaratva nIce zramaNa-saMmelana thaI saMghanA (mULa dhyeya kAyama rahI dravya kSetra kALa bhAva pramANe) navAM baMdhAraNo ghaDavA lAgyA ane bIjI tarapha zrIyuta hemacaMdabhAInA pramukhapaNA nIce zrAvaka varganI konpharansa goThavAI. A samaye ajamera kharekhara ajara amara banatuM dekhAyuM. jyAM najara nAMkho tyAM jaina ne jaina, jANe AkhuM ajamera jainamaya banyuM hoyanI ! tyAM mAnava premano sAgara UlaTyo hato. utsAha, bhAvanA ane bhaktinI triveNImAM sau snAna karI pavitra banatA. jainetara naranArIono samUha A utsavamAM mhAlato ane uccArato ke : zuM A jainapurI che ? jyAM bhAratanA pratyeka pradezamAMthI e UtarI Avelo 50 hajAra jeTalI moTI saMkhyAvALo mAnava samudAya maLyo hoya e dRSya keTaluM adbhuta hoya ! * tA. 6-7-35 nA roja emano dehotsarga thayo. dharmaprANa H loMkAzAha Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 jaina ItihAsamAM A prasaMga to suvarNAkSare lakhAze. paraMtu ahIM eka duHkhada binAnI noMdha letAM kahevuM paDe che ke Avo upayogI samaya e mAtra ekaja prasaMge jhuMTavI lIdho. chatAM bahu citavatAM mane lAgyuM che ke e prasaMga paNa koI hetupura:sara haze, temAMthI to samAjane mArgadarzaka evI aneka vastuo sAMpaDI che. paNa te samaye to bhAvanAonAM vahetAM pUre sau munivaro vikharAyA. rAtrinA ke divasanA je kaMI samaya maLyo temAM ghaNAye upayogI niyamo ghaDAyA. paraMtu bahu ciMtavana karavAnA avakAzanA abhAve tenI dRDhatAmAM khAmI rahI gaI; eTale bAhya draSTie jotAM saphaLatA maLI na ja gaNAya, paraMtu eTaluM to cokkasa che ke te prasaMga sau koIne kaMI arpato gayo che. Aje paNa e muni muni vaccenA sneha, sevA ane saujanyo sAMbharatAM ja harSAzruo vahe che. dhanya ho e apUrva paLa ! saMmelananA phAyadA ajamera saMmelananA pariNAme ja munivarone dUra dUranA dezo jovA maLyA. eka bIjA saMpradAyo vacce snehanI sAMkaLo baMdhANI. zrAvako zrAvako maLyA ane sAdhuo sAdhuo maLyA. jJAna ane anubhavonI khUba Apa le thaI. zAMta, prauDha ane zAstravizArada pUjyazrI munnAlAlajI mahArAja tathA pUjyazrI javAharalAlajI mahArAja jevA mAlavAnA dhuraMdhara AcAryonAM darzana thayAM. paMjAbanA yuvAcAryajI, upAdhyAyajI, gaNIjI tathA AgamoddhAraka pUjyazrI amolakhaRSijI mahArAja, 5. munizrI AnaMdaRSijI ma, pUjyazrI hastImalajI mahArAja tathA marudhara cha saMpradAyanA sevAnI mUrtisamA e muni puMgavo, gujarAta, kacchanA yuvAcArya nAgacaMdrajI mahArAja, zAstrajJa paM. munizrI maNilAlajI ma., zatAvadhAnI paM. munizrI ravacaMdrajI mahArAja, kavivarya munizrI nAnacaMdrajI mahArAja vagere tathA aneka vidvAna munivaronI jJAna carcAo, paMjAba ane pelA jamanA pAranA pradezomAM vicaratA e lADIlA vaktAo ane vidvAnonI sAhitya carcAo tathA munimaMDalano saMsarga janya anubhavelo e zAMtarasa; e hato eka mAtra saMmelanano ja prabhAva. aNadhAryuM ne aNaciMtavyuM amAruM ajamera gamana, AryasamAjisTa tathA Itara dhuraMdhara vidvAno, sAkSaro ane paMDitonA AgrahathI dharmaprANa loMkAzAha Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajameranA suprasiddha dayAnaMda holamAM thayelA zatAvadhAnanA prayogo ane abhuta buddhimattAthI Azcaryacakita thaIne, rA. ba. ojhA vagere paMDito dvArA apAyelI bhArataratnanI padavI temaja tene aMge jaina samAja para AryasamAja tathA itara janatAno vyApelo sadbhAva ane tyArabAda jayapura thaI AgrAgamana thavuM. AgrAmAM TheraThera thayelAM kavirAjanAM bhavya ane preraka vyAkhyAnono TheraThera prabhAva ane tyAMthI AkhAye mAlavA dezano cirasmaraNIya anubhava laIne punaH gUjarAtanuM prayANa e paNa saMmelananuMja eka nimitta. - zatAvadhAnI paMDita rata zrImAna ratacaMdrajI mahArAjanuM jayapuranuM cAturmAsya, AgamoddhAraka maMDalanuM milana, tyAMno ullekhanIya zatAvadhAnotsava, dilhI taraphanuM gamana ane tyAM teozrIne maLeluM bhArataratranuM biruda ane tyAMthI paMjAbanA kesarIsamA yuvAcAryanA AgrahathI paMjAba taraphanuM temanuM prayANa, amRtasaramAM aneka vakhatathI temanA pAMDitya ane zAntinI prazaMsA sAMbhaLIne maLavA mATe tIvra abhilASA dharAvatA pUjyazrI sohanalAlajI mahArAja sAthe temanI thayelI adbhuta mulAkAta ane ullekhanIya amRtasaranuM cAturmAsya e paNa saMmelanano ja pratApa. | nikhAlasatAnI jIvaMta mUrti ane AgAmoddhAraka pUjya zrI amolakha RSijI mahArAjanuM dakSiNathI mAravADa tarapha gamana tathA zrutanA sAgara samA viddhavarya zrI upAdhyAyajI sAthe temanuM vihAra-prayANa ane dilhInuM cAturmAsya tathA pUjyazrIne jainadivAkaranI padavI e paNa saMmelananA prasaMgathI. bhagavAna mahAvIranA vihAragamana pachI e mArge upasthita thatA aneka saMkaTo veThI siMdhadezanA pATanagara samA karAMcI zaheramAM prathama padArpaNa karI jaina dharmano prabhAva phelAvanAra ane ahiMsAno sArvadezIya bodha ApI prasiddha thayelA munizrI phulacaMdajI mahArAjanuM karAMcI jevA kSetramAM pravezI te kSetranuM navoddhATana, e paNa saMmelananoja prabhAva. mane sAthe sAthe e paNa kahI levA do ke ApaNA bhAIbaMdha samAjanA sUripuMgavonuM saMmelana ane niyamono uhApoha thavAnuM prabaLa nimittabhUta paNa e ajaraamarapurI ajameranuM apUrva saMmelana. paraMtu A to vikharAyelA prabhAvanIja vAta thaI. jyAre tenI ekasUtratA thAya tyAre te prabhAvano puMja jAme ane toja samAjano sAmudAyika ullekhanIya abhyadaya thAya. sAdhu saMmelane niyamo ghaDyA ane zrImatI konpharansa devI eTale saMghanI dharmaprANaH loMkAzAha Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 netrIne kArya soMpAyuM. have tenuM yathArtha pAlana karavuM e to caturvidha saMghaneja rahyuM. AmA mArA baMdhu munivaronI javAbadArIja huM vizeSa mAnuM chuM. te saMmelananA niyamo munivaronA zubha hasteja ghaDAyA che. koI sthaLe zrAvakonI truTi hoya ke Agraha hoya to tene sudhArI dhyeya sAme jovuM rahyuM. eka nirjIva kAraNane AgaLa dharI te tarapha upekSA sevavAmAM lAbha karatA hAni vizeSa che ke je dharmaprANa lokAzAhanI krAntine pacAvanArA udAra sAdhuo to na ja sAMkhI zake. ATalo prAsaMgika ullekha karyA pachI have dharmaprANa lokAzAhanA khAsa aMgaja varganA saMbaMdhamAM thoDuM kahI lauM. e dharmapitA lokAzAhano khAsa aMgaja yativarga dhIme dhIme ghasAI jatAM Aje temanuM nAmAvazeSa rahyuM che. vaDodarA, tAraNa ane jAmanagara te zrI pUjyonA gAdIsthAno che. hAlamAM to chUTA chavAyAM temanA ziSyo bhinna bhinna sthaLe bahu jUja saMkhyAmAM astitva dharAve che. A rIte e jaina yuganA mArTina lyuthara loMkAzAhanA vaMzajono Adhunika saMkSipta ItihAsa pUrNa thAya che. A lAMbI lekhamALA samApta karatAM pahelAM AzAvaMta hRdaya rokAtuM nathI, e kahevA mathe che ke vIra loMkAzAhanA krAntimaya jIvananA phaNagA sAva bujhAyA nathI. hajuye te aMdara jalyA kare che. tenI jyoti avicchinna che paNa tenA upara kyAMka kyAMka rAkhanA DhagalA jAmI gayA che. e uparanI rAkhanI DhagalIo ukheDIne koI teno sapUta jAge ane pharI dharmakrAnti jagAve, e Akhoye jaina samAja IcchI rahyo che. o dharma pitAnA sapUto ! koI Avo, caitanya ane camatkRti sAthe lAvajo ane AjanA jainadharmanA mArTina lyutharane banAvajo. AjanA lokAzAhe zuM karavAnuM che te tamone khabara che ne ! AjanA yuganuM krAntikSetre jaina samAjane avibhakta banAvavAnuM che. zvetAMbara, digaMbara, sthAnakavAsI vagerenA bhedone sAMpradAyika atirektAmAM na laI jatAM chinna bhinna paDelAM e javAhIrone Aje eka ranamALAmAM goThave evo lokAzAha joIe che. Avo, Avo, loMkAzAha, Avo krAntikAra, AvIne krAnti janmAvo, OM zAnti. gharmaprANaH loMkAzAha Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokAzAha eTale? | lokasAdhu-lokanetA t ja karI jainadharmanA itihAsamAM lokAzAhanI krAMti kharekhara advitIya, apratima ane adbhuta che. A krAMtinI dizA paNa sAdI ane sarala chatAM prabhAvazALI ane tejomaya che. lokAzAhanuM kArya dhImuM chatAM puSTa ane baLavattara che. tenA jIvanamAM kharekhara TUMDhakavRtti eTale ke satyazodhakatAnA dareka prasaMge pagale pagale darzana thAya che. A vakhate jainatvanuM e nigUDha ane paramasatya bhagavAna mahAvIra pachI barAbara 2000 varSe potAnI uparanA jIrNa ane malina che thayelA khokhAne uDADI taddana vAstavika svarUpamAM jhaLahaLI UThe che. kevI e apUrva paLa ! dhanya ho e vijetAne ! prabaLa rUDhi ane prabaLa sattAzAhIthI TevAI gayelI janatA samakSa e parama satyane yathArtha rUpamAM pragaTa karatAM tene keTaluM zoSAvuM paDyuM haze, e jyAre kalpanA karIe chIe tyAre kharekhara temanI aDagatA, dhairya, satyaniSThA, zAsanabhakti, lokakalyANanI bhAvanA ItyAdi ucca guNonI pratIti thaI temanA pratye pUjya buddhi utpanna kare che, ane sAthe ema paNa have to spaSTa dekhAI rahe che ke je kArya zAsananI virala vyaktionA athAga prayAsa chatAM na banyuM te temaNe turata ja pratyakSa karI batAvyuM. bhArata varSe aneka krAMtikAro janmAvyA... paNa arvAcIna yuganA itihAsamAM prathama krAMtikAra tarIkenuM prathama mAna jItI janAra e vIra lokAzAha kharekhara AkhAye lokamAnasane doranAra sAco lokAzAha eTale ke lokasAdhu-lokanetA pAkyo hato. 0 "saMtabAla'