Page Text
________________
૧૮
પ્રયાસો થયે જ જાય છે અને કોઈ એક મહાસત્ત્વને ફાળે એ બધી પ્રતિષ્ઠાનો ફાળો જાય છે, અન્યથા એકી સાથે એટલું ભગીરથ કાર્ય કરવાની એકલા માનવ પુરુષાર્થમાં શક્તિ ન હોઈ શકે. એ રીતે શ્રીમાન હરિભદ્રસૂરિ અને શ્રીમદ હેમચંદ્રાચાર્યની એક બાજુ - સર્વધર્મનો આત્મા સમભાવ છે, એવા વિચારો અને સ્થૂળ અહિંસાનો પ્રચાર-ધર્મપ્રાણને કામ લાગ્યાં. બીજી બાજુ (મૂર્તિપૂજાના વિધાનની બાજુ) – એમનાં કાર્યક્ષેત્ર માટે - મૌલિક જૈનત્વના વિકાસ માટે છેકજ નકામી અને ઊલટી દિશાપ્રેરક દેખાઈ, એટલે મૂર્તિપૂજાનો એમને સમ્ર વિરોધ જ કરવો પડ્યો. એમને મન સંખ્યાબળ કરતાં સિદ્ધાંતબળ ઊંચું હતું. જો કે મૂર્તિપૂજાનો વિરોધ “મૂર્તિપૂજા એ જૈનધર્મનું અંગ નથી” એ રીતે જ એમણે કર્યો છે, એ વાત કોઈએ ભૂલવી જોઈતી નથી. એ સાદી વાત ભૂલી જવાય છે, ત્યાંજ ગૂંચવાડો ઊભો થાય છે.
મારો નમ્ર મત મૂર્તિપૂજાનો આર્ય સંસ્કૃતિના વિકાસમાં મુદ્દલેય ફાળો નથી એવા એકાંતિક મત સાથે હું સંમત થઈ શકતો નથી.*પ્રથમ (નીતિ ઉપાસક-દેવોપાસક) કક્ષાના સાધકો સ્વયં પ્રેરાઈને જો એનો આધાર વિકાસ હેતુએ-મેલી ઇચ્છા જરાય રાખ્યા વિના- લે તો એને હું ક્ષમ્ય ગણું છું; પણ જૈન સાધકની ઉત્તમ કક્ષાને જે જન્મથી નહિ પરન્તુ વિકાસક્રમની યોજના પ્રમાણે પામ્યા છે એવા પુરુષોને માથે તે પરાણે લાદવી કે ઠોકી બેસાડવી એ કોઈ રીતે બરાબર નથી. પ્રથમ કક્ષાના સાધકો માટે પણ એ અનિવાર્ય સાધન છે, એમ હું માનતો નથી.
* એટલું ખરું છે કે ઐતિહાસિક દૃષ્ટિએ તપાસતાં એવી મૂર્તિપૂજા તો જ્યાં લગી વિવેક યુક્ત, ભાવના પ્રધાન અને વ્યક્તિગત મર્યાદામાં રહી છે ત્યાં લગી જ પથ્ય નીવડી છે અને આખરે ગુણપૂજા તરફ વાળી શકાઈ છે; પણ જ્યારથી સ્થૂળ પાષાણથી મૂર્તિ ઘડીને કે કોઈ ભયાનક કે ચમત્કારિક ચિત્ર ચીતરીને કે એવા જ કોઈ બીજા રૂપે ભૌતિક લાલસા પોષવા માટે અંધશ્રદ્ધાએ લોકોનો સમુદાય મૂર્તિને પૂજતો થયો છે અને પૂજી રહ્યો છે તે રીતે તો એણે લાભ કરતાં હનિ જ વધુ પ્રમાણમાં વહોરી છે.
+ સમૌન એકાંતવાસના ચિંતનને પરિણામે વિશ્વવત્સલ સંઘની જે યોજના મેં કલ્પી છે, એમાં વિશ્વના સઘળા મતો, વાદો, પંથો અને દર્શનોનો નીચેની ત્રણ કક્ષામાં સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે :
પ્રથમ કક્ષા : નીતિઉપાસક - દેવોપાસક વર્ગ બીજી કક્ષા : વંદોપાસક જ્ઞાનોપાસક વર્ગ ઉત્તમ કક્ષા : જિનોપાસક – યોગોપાસક વર્ગ
ધર્મપ્રાણ : લોંકાશાહ
| SR No. | 008096 |
| Book Title | Dharmpran Lonkashah |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Santbal |
| Publisher | Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad |
| Publication Year | 1997 |
| Total Pages | 109 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & History |
| File Size | 6 MB |