________________
લોકશાહના ચોથા સાક્ષી રાજા રામમોહનરાય; ૧૮માં સૈકાની આદિમાં થયા. શ્રી બ્રહ્મસમાજ ને પ્રાર્થનાસમાજ સંપ્રદાયના સંસ્થાપક. એમણે ઉચ્ચાર્યું કે મૂર્તિ એ સાચું પૂજનવિધાન નથી.
લોકાશાહના પાંચમા સાક્ષી મહર્ષિ દયાનંદ સરસ્વતી; ૧૯મા સૈકાના ઉત્તર ભાગમાં થયા. શ્રી આર્યસમાજ સંપ્રદાયના સંસ્થાપક. એમણે ઉચ્ચાર્યું કે હિન્દુ ધર્મમાંની મૂર્તિપૂજા વેદસંમત નથી.
સજ્જનો ! લોકશાહના એ સાક્ષીઓ જેવા કેવા છે?
અને એ સહુમાં ઉમેરો ઈસ્લામના સંસ્થાપક પયગંબર મહમ્મદ સાહેબ. એટલે આપની કલ્પનામાં પૂરું ઊતરશે કે મૂર્તિપૂજા વિરુદ્ધનાં મહાબળ જગતમાં કયાં કયાં થઈ ગયાં.”
કવીશ્વરની આ નામાવલિમાં હજુ ઉમેરો કરવો હોય તો કરી શકાય તેમ છે. સોળમા અને સત્તરમા સૈકાની આસપાસ થયેલા અનુક્રમે કબીર, નાનક અને દાદુનાં નામોથી પણ ભારતવાસી ભાગ્યેજ અજાણ્યો હશે.
જૈન ધર્મના સાક્ષીઓ જોતા હોય તો પણ આ રહ્યા. દિગંબર સમાજમાં ૧૭મા સૈકાની આખરે પંડિત બનારસીદાસજી થયા. આગ્રામાં દિગંબરસમાજનો ક્રિયોદ્ધાર કરનાર તે પણ પક્કા સુધારક હતા. દિગંબરી તેરા (તારણ) પંથનો સંપ્રદાય તેનો અનુયાયી કહેવાય છે.*
આટલું જોયા પછી લોકાશાહની ક્રાન્તિ કેવી પ્રેરક અને સત્ય હતી તે બહુ સ્પષ્ટ કરવાની હવે જરૂર રહેતી નથી.
આ સ્થળે મૂર્તિપૂજાની યોગ્યાયોગ્યતા પણ વિચારવી આવશ્યક લાગે છે. તેથી અધિકારવાદની શૃંખલાનો ત્રીજો મુદ્દો થોડીવાર સ્થગિત કરીને પણ પ્રસ્તુત ચર્ચા હાથ ધરવી ન્યાયસંગત થઈ પડશે. મૂર્તિપૂજાની ચર્ચા
મૂર્તિપૂજાની ચર્ચામાં ભિન્નભિન્ન દ્રષ્ટિબિન્દુઓ દ્રષ્ટિ સમક્ષ રાખી આપણે તેને ચાર મુદ્દાઓમાં ચર્ચીશું તો તેનો ન્યાયસંગત તોડ આવી રહેશે.
* આ સંપ્રદાય અમૂર્તિપૂજક તરીકે કહેવડાવે છે. તેની એક કોન્ફરન્સ થોડાજ વર્ષો પહેલાં ભરાઈ હતી. અને તેના પ્રમુખસ્થાને જૈન સમાજના સુપ્રસિદ્ધ તત્ત્વજ્ઞ શ્રી વાડીલાલ મોતીલાલ શાહને આમંત્રવામાં આવ્યા હતા.
ધર્મપ્રાણઃ લોકાશાહ
