________________
૧૦૫
તેવામાંજ સદ્ભાગ્યે સમાજ વિકાસના સાધનોની વિચારણા માટે પ્રત્યેક સંપ્રદાયને એક સૂત્રબદ્ધ કરવા માટે અને કોઈ રચનાત્મક કાર્ય હાથ ધરવા માટે સમગ્ર સાધુ સંઘોના સંમેલનનું નક્કી થયું.
એ આખા જૈન સમાજ માટે એક અપૂર્વ પ્રસંગ હતો. ભગવાન મહાવીર પછી શ્રમણવરોનું સંમેલન પ્રથમ થયું પટણામાં, બીજું થયું મથુરામાં, ત્રીજું થયું વલ્લભીપુરમાં. વલ્લભીપુરનો વીર સંવત ૯૮૦નો સમય અને ત્યાર બાદનો આ સમય એટલે લગભગ ૧૫૦૦ વર્ષ પછીનું આ શ્રમણ સંમેલન.
આખા સમાજના શ્રમણ સંમેલનની વાતો પ્રસરી ત્યારે સૌને આ કલ્પના બહારની વસ્તુ લાગતી હતી. ક્યાં પંજાબ ને ક્યાં કચ્છ કે કાઠિયાવાડ ? ક્યાં દક્ષિણ અને ક્યાં ગુજરાત ? એ બધા મુનિવરો એકત્ર મળી શકે એ સૌને અસંભવિતજ લાગતું હતું. પરંતુ તે અજમેરના આંગણે ભરાયું. તે હતો આખા સમાજનું ભાવિ ઘડવાનો અદ્વિતીય પ્રસંગ.
આ પ્રસંગના નિમિત્તભૂત હતા આ તરફ શ્રમણવરોના મુકુટ સમા એ પંજાબના વીર શ્રમણ કેસરી શ્રી સોહનલાલજી મહારાજ* અને આ તરફ હતા એ ધર્મવી૨ દુર્લભજીભાઈ જેવા શ્રાદ્ધવરો.
ઐતિહાસિક સ્થળ બન્યું એ અજમેર કે જે અજમેરને આંગણે એક તરફ પ્રત્યેક સંપ્રદાયમાંથી ચૂંટાયેલાં રતોસમા ૭૬ પ્રતિનિધિઓના અગ્રેસરત્વ નીચે શ્રમણ-સંમેલન થઈ સંઘના (મૂળ ધ્યેય કાયમ રહી દ્રવ્ય ક્ષેત્ર કાળ ભાવ પ્રમાણે) નવાં બંધારણો ઘડવા લાગ્યા અને બીજી તરફ શ્રીયુત હેમચંદભાઈના પ્રમુખપણા નીચે શ્રાવક વર્ગની કોન્ફરન્સ ગોઠવાઈ.
આ સમયે અજમેર ખરેખર અજર અમર બનતું દેખાયું. જ્યાં નજર નાંખો ત્યાં જૈન ને જૈન, જાણે આખું અજમેર જૈનમય બન્યું હોયની ! ત્યાં માનવ પ્રેમનો સાગર ઊલટ્યો હતો. ઉત્સાહ, ભાવના અને ભક્તિની ત્રિવેણીમાં સૌ સ્નાન કરી પવિત્ર બનતા. જૈનેતર નરનારીઓનો સમૂહ આ ઉત્સવમાં મ્હાલતો અને ઉચ્ચારતો કે : શું આ જૈનપુરી છે ?
જ્યાં ભારતના પ્રત્યેક પ્રદેશમાંથી એ ઊતરી આવેલો ૫૦ હજાર જેટલી મોટી સંખ્યાવાળો માનવ સમુદાય મળ્યો હોય એ દૃષ્ય કેટલું અદ્ભુત હોય !
* તા. ૬-૭-૩૫ ના રોજ એમનો દેહોત્સર્ગ થયો.
ધર્મપ્રાણ ઃ લોંકાશાહ