________________
છ ક્રાંતિની યુગવર્તી અસર
અર્વાચીન ઈતિહાસ
શ્રીમાન લોંકાશાહથી માંડીને આજ સુધીનો ઈતિહાસ આ પ્રકરણમાં બહુ સંક્ષિપ્ત રૂપમાં આપવાનું ધ્યેય રાખ્યું છે. કારણ કે જેમ પ્રાચીન અને મધ્યમયુગની પરિસ્થિતિ જોવાથી લોંકાશાહનાં ક્રાન્તિમય કાર્યની કલ્પના આવે છે, તે જ રીતે ત્યારપછીના ઈતિહાસથી તે આજ સુધીની બનેલી મુખ્ય બિનાઓ જાણવાથી એક ભિન્ન દિશાનો પણ વાચક વર્ગને અનુભવ કરાવવાની આવશ્યક્તા રહે છે. આથી શ્રીમાન લોંકાશાહની જીવન દિશાના કોઈ પૃષ્ઠ વાંચ્યા વગરનાં રહ્યાં હશે તેનો પણ ઉકેલ આવશે.
ધર્મપ્રાણ લોકાશાહને કોઈ પંથ સ્થાપવાની લેશમાત્ર ઈચ્છા ન હતી તે આપણે તેના જીવનથી જાણી શક્યા છીએ. તેમના ૪૫ સાધકોએ આ વાત વિસારી નહોતી મૂકી. તેમણે માત્ર સત્ય પ્રચારનું ધ્યેય રાખી ભિન્નભિન્ન દિશાઓમાં વિહારગમન વહેતું મૂક્યું. એ ૪૫ સાધકોમાંના મુનિ સર્વીજી, મુનિ ભાણાજી, મુનિ મુન્નાજી અને મુનિ જગમાલજી મહાન ઉપદેશકો હતા. ક્રાતિની અસર
ધર્મપ્રાણ લોકાશાહ પોતે તો અમદાવાદ છોડીને પ્રસંગ સિવાય પોતાના જીવન કાળમાં ગયા ન હતા. પરંતુ ત્યાં બેઠા બેઠા તેમનાં આંદોલનો તો ચારે કોર પ્રસરી ગયાં હતાં. આ ૪૫ સાધકો ઠેર ઠેર ફરી લોંકાશાહે આગમના પ્રકાશ દ્વારા જે વસ્તુ આપી હતી તેને જનતામાં પીરસવા લાગ્યા. આ રીતે લોકો લોંકાશાહના સિદ્ધાંતો અને તેની ધર્મક્રાન્તિથી બહુ પરિચિત થવા લાગ્યા.
ભગવાન મહાવીર અને ભગવાન બુદ્ધના સમયે રૂઢિઓ, વહેમો, કુસંસ્કારો અને અધર્મના પરિહારથી જે આંદોલનો વ્યાપક થયાં હતાં તેવી રીતે લોકાશાહના વખતમાં પણ બને તે સ્વાભાવિક હતું. ધર્મના ઠેકેદારોનો અધિકાર જેવી રીતે જૈનધર્મમાં હતો તેવી રીતે ઈતર ધર્મમાં પણ હતો. મૂર્તિપૂજાના વિકારે જ્યારે જૈનધર્મને છોડ્યો ન હતો તો બીજા ધર્મોમાં પણ હોય તે સાવ સ્વાભાવિક છે. અને તેથી ક્રાન્તિની આ ધ્રુજારીએ ધરતીકંપની જેમ જનતાને ખળભળાવી મૂકી. હિન્દુધર્મમાં મૂર્તિપૂજાનો વિરોધ અને જડપૂજાને બદલે માનસી પૂજાનું
ધર્મપ્રાણઃ લોંકાશાહ
