________________
૧૧.
તે પછી લોકશાહનું આખું જીવન અને ક્રાન્તિને લગતી વિચારણા સવિસ્તર આપવામાં આવી છે.
અને અંતિમ ભાગમાં લોકાશાહ પછીના તેમના અનુયાયીઓનો સંક્ષિપ્ત ઈતિહાસ આપવામાં આવ્યો છે.
શ્રીમાન લોંકાશાહની પૂર્વકાલીન અને પશ્ચાત કાલીન પરિસ્થિતિનું આટલું સ્પષ્ટ દિગ્દર્શન થવાથી લોંકાશાહના જીવન વિષયક ઇતિહાસની સુરેખા સ્પષ્ટ થઈ રહેશે.
હવે આ પુસ્તકમાં જે કંઈ લક્ષ્યબિન્દુઓ રાખવામાં આવ્યાં છે તે અહીં ટૂંકમાં જણાવી દઉં -
(૧) લોકાશાહના જીવનને તાત્ત્વિક દષ્ટિએ છણવું. (૨) સાંપ્રદાયિકતા ન ભળવા દેવી. (૩) તેમની ક્રાન્તિના વિષયોને ખાસ ચર્ચવા.
આ દષ્ટિબિન્દુઓને અનુલક્ષીને આ પુસ્તક લખાયેલું હોઈ સામાન્ય રીતે જેમ જીવનચરિત્રો લખાય છે તેમ આમાં વર્ણનો, અદૂભુતતાઓ જેવું ન આવે તે સ્વાભાવિક છે. તેમ છતાંય આમાં તેમની ક્રાન્તિની વિચારણાની એક નવી દિશા તો ખૂબ વિચારાઈ છે.
ભવિષ્યમાં લોકશાહના જીવન વિષયક એક સમૃદ્ધ ગ્રન્થ તૈયાર ન થાય ત્યાંસુધી આ પુસ્તક લોકાશાહની ક્રાન્તિનું એક માર્ગદર્શક થઈ પડે એજ આશાએ આ લેખમાળાને પુસ્તકાકારમાં પરિણમાવી છે એમ કહીએ તોયે કશું ખોટું નથી.
ક્રાન્તિકારો અને જ્યોતિર્ધરોના જીવન ઇતિહાસના પ્રશ્નો લોકાશાહની ક્રાન્તિ સાથે સંબંધ ધરાવતા હોવાથી તે વિષયો આમાં ચ છે. લોંકાશાહની ક્રાન્તિના મુખ્ય ત્રણ વિષયો જેવા કે : સાધુઓનું શૈથિલ્ય, ચૈત્યવાસનો વિકાર અને અધિકારવાદની શૃંખલાની ગંભીર સમાલોચના પણ કરવામાં આવી છે.
આ બધા પ્રશ્નો ચર્ચવામાં કેવળ તટસ્થવૃત્તિનો ઉપયોગ કરવા બનતી કાળજી રાખી છે. અને મારું પોતાનું મંતવ્ય પણ સ્પષ્ટ જાહેર કર્યું છે. આમ કરવા છતાં રૂઢિપરંપરાના સંસ્કારોથી કોઈપણ શ્વેતાંબર, દિગંબર કે સ્થાનકવાસીનું હૃદય દુભાયું હોય તો હું ક્ષમા યાચી લઉં છું. અને સાથે સાથે એ પણ કહી દઉં છું કે આમાં જે કંઈ લખવામાં આવ્યું છે તેમાં યથાશક્ય ઐતિહાસિક અને
ધર્મપ્રાણ : લોંકાશાહ
