________________
મંદિરના કાર્યોમાં ગાડાંઓને જે બળદો વહન કરે છે તે બધા મરીને દેવગતિ પામે છે. આ તો આપણા આચાર્યોએ પોતાના ગ્રંથોમાં જ ભાખ્યું છે તેનું શું?
લોકાશાહ : વચ્ચે જરા પૂછી લઉં? લખમશી : હા, ખુશીથી. લોકાશાહ : આત્મા મોટો કે આંખ ? લખમશી : એમ કેમ ?
લોંકાશાહે સ્પષ્ટ કર્યું કે, “મૂળ આગમો તે આત્મા છે. ગ્રંથો એ આંખ છે. આત્માવિહોણી આંખ ન શોભે અને કાર્ય પણ ન કરી શકે. સૂત્રોથી આ ગ્રંથો શોભી શકે તે તમે માનો છો કે કેમ ?”
લખમશી શુદ્ધ ભક્તિથી તરબોળ થયેલા હૃદયે સહસા બોલી ઊઠ્યા : “શાસ્ત્રો પહેલાં અને ગ્રંથ પછી. ગ્રંથો અને ટીકાઓ શાસ્ત્રના રહસ્યને સમજાવવા માટે જ રચાયેલાં હોવાં જોઈએ. શાસ્ત્રોથી ઓછું વતું કરવાનો કે અર્થ મરડવાનો આશય ન જ હોવો ઘટે. પણ શું આ ગાથા શાસ્ત્રમાં નથી ?”
લોંકાશાહ તુરત જ દશવૈકાલિક લાવીને હાજર થયા અને ધર્મની વાસ્તવિક વ્યાખ્યા બતાવી.
“જૈનધર્મ અહિંસામાં ખૂબ ઊંડો ગયો છે. આત્મિક દૃષ્ટિએ તે પશુ, પ્રાણી, સૂક્ષ્મ જંતુ, વનસ્પતિ અને જળમાં સુદ્ધાં આત્મા માને છે. એક પુષ્પની પાંખડીમાં પણ ચૈતન્ય છે તેમ સ્વીકારીને મનુષ્યને જેમ જીવન પ્રિય છે તેમ સૌ કોઈ જીવોને પોતાનું જીવન પ્રિય છે. સૌ જીવોને અભય આપવામાં જ આત્મકલ્યાણ છે. શાન્તિનાં મૂળ છે, અને આનંદની પ્રાપ્તિ માટે સૌ જીવોને અભય આપો એમ જૈનદર્શન પુનઃ પુનઃ કહે છે. આથી જ જૈનદર્શનમાં હંસા પરમો ધર્મ ની સર્વ ધર્મો કરતાં વિશાળ સમાલોચના મળે છે.”
આમ જ્યારે લખમશી શેઠને સ્પષ્ટ સમજાવ્યું ત્યારે તેણે વિહ્વળતાથી પૂછ્યું કે, શું ધર્મ નિમિત્તે કંઈ સૂક્ષ્મ હિંસા થાય તેનું જૈનદર્શનમાં ધર્મ રૂપે સ્થાન
નથી ?
લોકાશાહ બોલ્યા : “જૈનધર્મ તો શું પણ કોઈ પણ ધર્મમાં સૂક્ષ્મ હિંસાને ધર્મ તરીકે સ્વીકારી શકાય નહિ. જો કે વૈદિક ધર્મમાં યજ્ઞ અને શુદ્ધિના નામે
ધર્મપ્રાણઃ લોકાશાહ
