Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
ચિનસાહિત્ય ઉધાર થાવલિ
:
E
અપ્રગટ સજઝચ સંગ્રહ
=મૂલ્ય દાઢ રૂપિચા
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
એ મારો કે શ ના ૧ પવિત્ર કલ્પસૂત્ર રૂા. ૨૦૦ - ૨ ,, સાદી રૂા. ૧૫૦ ૩ જૈસલમેરની
ચિત્રસમૃદ્ધિ રૂા. ૨૫ ૪ ભારતીય જૈન શ્રમણ
સંસ્કૃતિને લેખનકલા રૂા. ૮ ૫ શ્રી કાલકાચાર્ય કથા સંગ્રહ
3. ૫૦ ૬ અષ્ટાબ્લિકા - કે૯૫
સુબાધિકા પત્રાકારે રૂા. ૩૦ - ૭ , પુસ્તકાકારે રૂા. ૩૧ - બારસાસૂત્ર કાળી શાહી રૂા. ૨૦
૯ , સોનેરી શાહી રૂા. ૫૧ ૧૦ શ્રીસૂરિમંત્રક૯૫ સંદેહ રૂા. ૩૦ ૧૧ શ્રી ભૈરવે પદ્માવતી કુ૯૫
૨. ૩૦ ૧૨ મહાપ્રાભાવિક નર્વ| સ્મરણ
રૂા. ૭૫ ૧૩ શ્રી મં ત્રાધિ રા જ - ચિંતામણી રૂા. ૧૪ જૈન સ્તોત્ર સંદેહ
ભાગ ૧ ૧૫ મહા ચમકા રી ક
વીસાયંત્રકલ્પ રૂા. ૧૬ આકાશ ગામિની
પાઇલેપ વિધિક૯૫ રૂા. ૧૭ મણિક૯૫ યાને રત્ન A પરીક્ષા રૂા. ૫ ૧૮ શ્રી જૈન ચિત્રાવલિ રૂા. ૫ ૧૯ શ્રીજૈનચિત્રપટાવલિ રૂા. ૫ ૨૦ શ્રી જૈન યંત્રાવલિ રૂા. ૫ ૨૧ શ્રી ઘંટાકણ-માણિ
ભદ્ર-ક૯પાદિસંગ્રહ રૂા. ૭
સારાભાઈ મણિલાલ નવાબ - છીપા માવજીની પાળ- અમદાવાદ
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી માણેકલાલ ત્રીકમલાલ વોરા સિરીઝ મણકે પહેલે.
કકકક કકકડ, Shree Jain Prachin Sahityoddhar. Granthavli
Series No 21.
શ્રી જેને પ્રાચીન સાહિત્યોદ્વાર ગ્રંથાવલિ પુષ્પ ર૧ મું.
અપ્રગટ સઝાય સંગ્રહ
અનેક મુનિવર્ય વિરચિત પ્રાચીન સઝાનો
અપૂર્વ સંગ્રહ
CORSAIRAAAAAAAAA
સંપાદક અને સંશોધક સારાભાઈ મણિલાલ નવાબ છીપા માવજીની પિળઃ અમદાવાદ
માવતિ |
[ પ્રતિ ૮૦૦
મ સંવત ૨૦૦૯ ] રઢ રૂપિયે ( ઈ. સ. ૧૫૭
AAAAADA!
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રાપ્તિસ્થાન
સારાભાઈ મણિલાલ નવામ છીપામાવજીની પેાળઃ અમદાવાદ, શ્રી મેઘરાજ જૈન પુસ્તક ભંડાર કીાસ્ટ્રીટ, સુબાઈ ૨
ગ્રંથ સ્વામિત્વના સર્વહક્ર પ્રકાશકને સ્વાધિન કે
શ્રીનવપ્રભાત પ્રિન્ટીંગ પ્રેસમાં શા... મણિલાલ છગનલા ઘીકાંટારાઢ-અમદાવાદ
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમર્પણ શ્રીયુત્ માણેકલાલ ત્રીકમલાલ વોરાને
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રકાશકનું નિવેદન
શ્રીન પ્રાચીન સાહિત્યદ્વાર ગ્રંથાવલિના નવમા પુષ્પ તરીકે શ્રીજૈન સજઝાય સંગ્રહ નામને એક ગ્રંથ મેં સંવત ૧૯૯ માં પ્રસિદ્ધ કર્યો હતો, જે આજે છેલ્લા પાંચ વર્ષથી અપ્રાપ્ય છે, અને એકવીસમા પુષ્પ તરીકે “અપ્રગટ સક્ઝાય સંગ્રહ” નામને આ નાનો સંગ્રહ મને જનતા સમક્ષ મૂકતાં અનહદ આનંદ થઈ રહ્યો છે.
એ
માં પ્રસિદ્ધ કર્યો હતો. મને એક ગ્રંથ
ચાલુ વર્ષના વૈશાખ માસમાં હું સહકુટુંબ પાનસર તીર્થમાં એક મહિને રહ્યો હતો તે વખતે, ત્યાં બિરાજમાન સ્વર્ગસ્થ પુણ્ય નામધેય આગદ્ધારક આચાર્યદેવ શ્રીસાગરાનંદસૂરીશ્વરજીના પટ્ટશિષ્ય શ્રી માણિક્યસાગરસૂરીશ્વરજીના પૂજ્ય શિષ્ય શ્રીચારિત્રસાગરજી તથા પૂજ્ય શ્રીવિનયસાગરજી તથા પૂજ્ય શ્રીસાગરાનંદસૂરીશ્વરજીના શિષ્ય વ્યાખ્યાતા પૂજ્ય શ્રી ચંદ્રોદયસાગરજી તથા તેમના શિષ્ય શ્રીજિનેંદ્રસાગરજીના અવારનવાર પરિચયને લાભ મલતે હતું, તે દરમ્યાન આ ગ્રંથની પ્રેરણા આપનાર અને સક્કાના જીવંત સંગ્રહ સમા પૂજ્ય ગુરૂદેવ શ્રીચારિત્રસાગરજીની તથા પૂજ્ય શ્રી ચંદ્રોદયસાગરજીની પ્રેરણાથી આ ગ્રંથ પ્રસિદ્ધ કરવાનું મેં નક્કી કર્યું હતું. આ ગ્રંથ માટે હું આજે નિવેદન લખું છું અને ગ્રંથપ્રસિદ્ધ થાય તે પહેલાં ગઈકાલે જ પૂજ્ય ગુરૂદેવ શ્રીચારિત્રસાગરજી અમદાવાદમાં જ કાલધર્મ પામ્યા છે, તે પણ કર્મરાજાની વિચિત્રતા છે.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
આ ગ્રંથમાંની સઝાયેમાં મુખ્યત્વે સકલચંદ્રજી ઉપાધ્યાય તથા વાચક ઉદયરત્નની અને છેલ્લે છેલ્લે આગમેદ્ધારક શ્રીસાગરાનંદસૂરીશ્વરજીની સઝા મુખ્ય છે. આ બધી સઝા મોટા ભાગે અપ્રસિદ્ધ છે; અને આ બધી સઝા સ્વર્ગસ્થ શ્રીચારિત્રસાગરજી તથા પૂજ્ય શ્રી ચંદ્રોદયસાગરજીના શિષ્ય શ્રીજિનેંદ્રસાગરજીએ મને આપેલી છે તેથી તેમને આભાર માનું છું.
મારી સાહિત્યપ્રવૃત્તિના એક ઉત્તેજક અને પ્રશંસક તરીકે આ ગ્રંથ મૂળ અમદાવાદના રહીશ અને હાલ મદ્રાસમાં મેસર્સ બાપાલાલ એન્ડ કંપનીના મુખ્ય વ્યવસ્થાપક તથા ભાગી- - દાર શ્રીયુત્ માણેકલાલ ત્રીકમલાલ વોરાને તેમની ઇચ્છા નહિ હોવા છતાં પણ એક ફરજ તરીકે મિત્રભાવે અર્પણ કરતાં મને અનહદ આનંદ થઈ રહ્યો છે.
સંવત ૨૦૦૯ આષાઢ વદિ ૫, ગુરૂવાર તા. ૩૦-૫૩.
નિવેદક– સારાભાઈ મણિલાલ નવાબ. છીપા માવજીની પળ, અમદાવાદ
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
અનુક્રમણિકા
કર્તા
પાનું ૧–૨
સકલચંદ્રજી
૪-૫
સજ્જાય શ્રીવાસ્વામીની અનુકંપાદાનની સુપાત્રદાનની લકમીના વર્ણનની શ્રીકૃષ્ણને વનતી ચેનના નારીની
હીરસૂરીશ્વરજીની મેઘકુમારની સુધાનિવારણની અભયદાનની આત્મિક
પ્રથમ પદ સિંહમિરી શિષ્ય પભણુતિ જગગુરૂ સકલ જતુ પાણુણ જેણે બહુ ગુણ ભરી ગોમં હમકું મારણ ઊઠ ઘટી ઘણું ડિજા ડિજા રે વીર જિદઈ ઉદર નાયિ બહુ ગુણ લક્ષણ ગાંડી કાઢી કાં
૯-૧૦
૧૦-૧૧
૧૨ ૧૨-૧૩
૧૩
૧૩-૧૪ ૧૪–૧૬
૧–૧૮
તુલાની
એક અતુલા તુલા આત્મિક
પુરિસા મ ભામું સામાચારીની સુવહિત દશવિધ ચેતનની
પંચમહાવ્રત સાધુ મુનિરાજની શાંત સુધારસ કુંડમાં અચલ ચોખાની સકલ શુભ કામિની આત્મિક
જે જસ બેલ્યા બલભદ્ર મુનિની રામ ભણુઈ હરિ મમતા નિવારણની મમતા માયા મહીયા બ્રહ્મચર્યની
નેમિ જિન બ્રહ્મવતી બલભદ્ર મુનિની નેમિજિનેસર રાજીએ રાવણને શિખામણની સીત હરી રાવણ વિષય નિવારકની મયગલ માત રે સંસારના સગપણની ચેત તો ચેતાવું મુનિચંદનાની શ્રી મુનિરાજને કાયાની
કાયા ધરી છે
૧૯-૨૦ ૨૦-૨૧ ૨૧-૨૩ ૨૩-૨૫ ૨૬-૨૭ ૨૭-૨૮ ૨૮-૨૯
૨૯
विधा
ઋષભદાસ - દિપવિજયજી વીરવિજય
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
કર્તા
પાનું ૩૧-૧૨ ૩૨-૩૩ ૩૩-૭૪ ૩૪-૪૦
આનંદધનજી સદાસ કીર્તિવિમલજી જ્ઞાનવિમલસૂરિ
ઋષભવિજયજી રત્નવિજયજી લક્ષ્મીવિજયજી માનવિજયજી વિનયવિજયજી ભાવપ્રભસૂરિ જ્ઞાનવિમલસરિ
૪૨-૪૩
૪૪-૪૯ ૪૯-૫૦ ૫૦-૫૧ ૫૧-૫૨
પર
૫૩૫૫
૫૬
સજ્જાય
પ્રથમ પદ આત્મપદેશક હું તો પ્રણમું આત્માની
અનુભવિયાનાં નવકારમંત્રની સમર છવ એક સુદર્શન શેઠની છ ઢાળે સંયમી ધીર સુગર અસઝાયની સરસતી માતા
સુણ સભાગી
પવયણદેવી બાર વ્રતની શ્રીજિનવર વદઈ મારૂદેવાની મરૂદેવી માતા રે
સ્થૂલિભદ્રની બોલે નાજી રહનેમિ
અગ્નિકુંડમાં નિજ મારવાની
એક દિન મરૂદેવી ઋલિભદ્ર-કેશા સંવાદ વેશ જેમાં સ્વામી સ્થૂલિભદ્રની ઝરમર વરસે
લાલ તમે કહ્યું જંબુસ્વામીની જિહે શ્રીસહમ થીમલી
મુખડાને મટકે સામ–ભકામ મરણની મરણ અકામ એક અધ્યયનની અને જિમ કઈ વૈરાગ્યની
પરષદા આગે કપિલ ઋષિની કપિલ નામે નમિ પ્રવજ્યા સુરલેકના સુખ અનાથી મુનિની ભંસારે વનમાં વૈરાગ્યની
સુરતરૂની પરે વિષયાગની મન આણી બાહુબલિની વીરાજી માને દ્રૌપદીની લજજા મેરી સનતકુમારની સનતકુમાર ઋષિ પરદેશી રાજાની શ્રીગુરૂ સે નદિષેણ મુનિની રહે રહે રહે ગોભદ્ર શેઠની ચૌદસેં બાવન
સુરઈન્દુ લાવણ્યસમય ગુણવિજય મહિમાસાગર ઉદયરત્નજી
૫૬
૫૭-૫૮
૫૮ ૫૮-૫૯ ૫૯-૬૦
વિજયદેવસરિ
ઋહિવિજય જ્ઞાનસાગર જિનવિજયજી સુધનહર્ષ સુખવિજયજી રૂપવિજયજી દીપવિયજી
૬૨-૬૩ ૬૩-૬૪ ૬૪-૬૫ ૬૫-૬૬
૬૮-૭૧
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
રામવિજયજી જિનવિજયજી તિલકવિજયજી ઉદયરત્નજી ઉદયવિજયજી લબ્લિવિજયજી
પાનું ૭૧-૭૨ મનડુ ૭૩-૬૦ ૮૦ ૮૨
સજઝાય મૃગાપુત્રની મુનિ ગુણની બાર વ્રતની ભીલડીની કેશી ગણધરની અરણિક મુનિની આઠ પ્રભાવકની શાલિભદ્રની સંતોષીની અમકા સતીની પાંજરાની એકાદશીની વૈરાગ્યની શરીરના ગર્વની ચાર ભાવનાની
પ્રથમ પદ ભવિ તમે વંદ સમતા સુખના જિનવાણ ઘન સરસ્વતી સ્વામી શિષ્ય જિનેશ્વર મુનિ અરણિક આઠ પ્રભાવક બેલે બેલે રે શૈયા ભલી અમકા તે વાદળ પાંજરું પિતાનું આજ મારે ઉંચાં તે મંદિર ગર્વ ન કરશે રે ગુણગાને
ઉદયરત્નજી
૮૨-૮૩ ૮૩-૮૪
૮૪ ૮૪-૮૫ ૮૫-૮૬
કવિયણું
વીરવિજયજી કાંતિવિજયજી ઉદયરત્નજી
૮૭-૮૮ ૮૮-૮૯
સાગરાનંદસૂરિજી
૯૧-૯૬
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
અપ્રગટ-સજ્ઝાય-સંગ્રહ.
શ્રીસકલચદ્રજી વિરચિત સજઝાયા
શ્રીવજી૨વામીની સાય
રામ રામગિર
સિદ્ધગિરી શિષ્ય ધનગિરી સુતા, વયરસામિ ધન સેાઈ ૨; કનક કન્યા કલણ નવિ કલ્ચા, ચરિત લાષ્ટિ તુજ જોઈ રે. સિંહ૦-૧ પુણ્ય ગુણબંધ નિશંકતી, તું મૃગ પરિ પલાતિ રે;
પુણ્યવંતા થકી લાષ્ઠિ તું, એ તુઝુ મર્મ મુજ ભાતિ ૨. સિંહ૦-૨ લાòિ વાથી તુજ કિમ કહું, વરી તેં સબ જાતિ રે;
ઢેઢ ધીવર વર્યાં ખાટકી, જે સખ જીવ શમ ખાતિ જૈ, સિંહ૦-૩ સી લાષ્ઠિ તુજ એકત્ર છત્ર બિઈં, હુણુંતિ ગલકટા ઢોર રે; ચાર લાભ તિમ ફાંસીઆ, દિઈ નરગ લઈ દાર રે.સિંહ૦-૪ પાપિણી તું તિહાં મમ મિલે, જિહાં પાપ તિ થાઈ રે; પાઠાંતર--દુ:ખી તઈ જિકા થાઈ રે.
જેહ નિતૂહી પાપ પડઈ, સુકૃત સુમતિ જસ જાઈ રે, સિંહ૦-૫ લષ્ટિ પાપનુöધિ મિલી, ધણી દુર્ગતિ જાઈ રે;
જેણે તું સાપિણી ધરી ધારી, તુંકા તેહની ખાઈ રે. લાછિ તાઈ પુરુષ ચેતના, જિમ નિશ્વની ઘારી રે; દેખતા પણ કરે અધા રે, કરઇ બહુ પિર જોર રે.
સિંહ-૬
–°$*]
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨ ]
અપ્રગટ સજ્ઝાય સંગ્રહે
તઇ ઘણું ઘરે ઘધરણાં કિયાં, અસતિ તુજ નહીં લાજ રે; લાષ્ટિ તું તેણેિ મુનિવર તજી, તું તે બહુ દુઃખ કાજ રે. સિંહ૦૮ અધમ ઘરે નીચઢ્યું તું રમઇ, જેમ કુકુલની નારી રે; ચપલ તું લાષ્ટિ જિમ વિજલી, વસઈ વઇર ઘર ખરીરે. સિંહ૦-૯ તૃણુ સમું જગ ગઈ તુજ થકી, સુઇ ધર્મની નવિ વાત રે; લાષ્ઠિ તુજ ગર્વ ગાંડા ચડ્યો, કરતી પુરુષની ઘાત રે. સિંહ૦–૧૦ તું મિલી અધિક તૃષ્ણા દિઈ, જિમ વને ધ્રુવ દાઘ રે;
પાપ કરતાં પુરુષ નવિ ડરઈ, જિમ ધેનુનઇ વાય ૨. સિંહ૦-૧૧ ત” ઘણાં ચાર શૂલિ ચઢ્યા, પડ્યા મસ્તકે છે રે;
ત† પડાવી જંગે વાટડી, કર્યાં સ્વજન ઘર ભેદ રે, સિંહ૦-૧૨
સિંહ-૧૪
તું મરાવઈ સુતા માતથી, મરાવઈ પિતા પૂત્ર રે; તઈ સહેાદર સહેાદર હણ્યા, હણ્યા તઈ ઘર સૂત્ર રે. સિંહ૦-૧૩ તાઁ વહાલા વઈરી કિયા, ક્રિયા સુકૃત ધન લેાક રે; શેઠનઇ સેવકા ફેરવ્યા, ક્રિયા ઘણુ ઘરે શોક રે. દેશ પૂર નગર ભગાવી, હણ્યાં પુણ્ય ચિત્ત ધર્મ રે; તઇ સતિ શીલ ખંડાવીઆ, કરાવ્યાં તઇ કુકર્મ ૐ. સિંહ૦-૧૫ કરતી તુકાર રે કારડા, ચડયઉ રાજ્ય ધન ગર્વ રે;
અતિ વિરૂદ્ધા વઇ ખેલડા, તજઈ પુણ્યના પર્વ ૨. સિંહુ૦-૧૬
એક પિણુ તુજમાં ગુણુ નહીં, તુજમાં દ્વેષનાં કેાડી રે; લાષ્ઠિ તુજ હું ઘણું ચું વ, કુમતિ કડકા માડી રે. સિંહ૦-૧૭ પૂર્વ પુણ્યાનુષંધી મિલી, જિહાં તું શુભ લાઠિ રે;
કાછિ ચાખા સુકૃત કારણું, સુજન નવિ પડે પાછિ રે. સિંહ૦-૧૮ કનકની કોડી બહુ બહુ તજી, તર્યાં જંબુઅ સામિ રે; તિમ સકલ મુનિ શિરામણ તર્યાં, રહઇ લાછિ તસ નામિ ૐ. સિ૦-૧૯
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
અનુકંપાદાનની સઝાય
ર. અનુકંપાદાનની સક્ઝાય
રાગ રામગિરિ પભણતિ જગગુરૂ ત્રિજગ દયાલા, સુજના શીખ સુણે રે બાલા; મુગતિ વસે રે ભાઈ સુખાલા, જિહાં નવિ જનમ મરણ કલિકાલા-૧ ભૂખઈ તરસઈ તિહાં ન કરઈ કાલા, જિહાં નવિ રેગ સોગ ઊકાલા; ન દમઈ શીત તાપ વરસાલા, સિદ્ધ ન દેખઈ દુઃખ દુકાલા-૨ ભવમાં ભૂખ કરઈ બહુ ચાલા, ભૂખે ઉદરથી ઉઠઈ કાલા; ભૂખે કર્મ કરઈ ચંડાલા, ભૂખે મારી નાંખે નિજ બાલા-૩ ભવમાં પાપે પડતા દુકાલા, રડવડતાં દસઈ ઠકરાલા; કૂઈ પેટ રઈ ભૂખાલા, કેઈ દઈ નિજ પર ગલ ગાલા -૪ ભૂખે જિન દસઈ ચિત ચાલ્યા, ભૂખઈ ઘર મૂકઈ વિણ તાલા; દેશ વિદેશ ભમઈ વિકરાલા, કેતા કુલ હાઈ વિસરાલા -૫ ભૂખે મન થઈ જંજાલા, ભૂખઈ જીવ ભમઈ મલમાલા; ભૂખે ગામ ભરઈ ઊચાલા, ભૂખઈ શૂરા ઈ મૂછાલા.-૬ કેઈ તજંતા ધર્મનઈ સાલા, તજઈ દેવની પૂજા પખાલા; . . . . . . . સમરઈ ગુરૂ નવિ ભૂખઈ તિકાલા.-૭ ભૂખઈ ઢોર મરઈ ગરભાલા, દાન પુણય વરસઈ વરસાલા; તો જગમાં સુખ હોઈ સુકાલા, દયા દાન જીવઈ ચિરકાલા.-૮ કેતા ભૂખે જાતિ વટાલઈ, અનુકંપા પણ ચિત્તથી ટાલ; સગપણ લાજ ભૂખ ઠંડાવઈ, ધર્માચાર ભૂખ ખંડાઈ–૯ પણ ધન સુકૃત ન આવઈ, દંડઈ લૂંટઈફેકટ ખાવઈ; રંક દેખી અનુકંપા ન આવઈ, કૃપણ લોકની ગાળ જ ખાવઈ.-૧૦ અનુકંપાદાન ન નિધિઉં, જિન વચનઈ જસ હિયું વેધિઉં, તેણે મંડી જગે દાનહશાલા, ભાંખઈ ભૂખ ઉદરના બાલા-૧૧ જે જન આવા કરૂણાલા, તે નવિ દેખઈ દુઃખ દુકાલા; જિહાં છઈ સુખના બહુત સુકાલા, તપ કરે તિહાં જયસૂરે બાલા-૧૨ ત્રષભ બાહુબલિ ધન જિન વીરે, ધન તંદણમુનિ સાહસ ધીરે. ભૂખ દમી જિનવર છમાસી, સકલ નમઈ તે શિવપુર વાસી.-૧૩
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
અપ્રગટ સઝાય સંગ્રહ
------
-
--
-
-
-
૩. સુપાત્રદાનની સઝાય
રાગ રામગિરી સકલ જંતુ પાણુણ જે તાણે, જેણ પાણું કર્યું પણ તાણું, પત્તદાણું ચ તેહં ચ જિણસાસણું, રખિએ સંજમ સંજમાણે સકલ૦-૧ પત્તદાયા વિણ શ્યાલઈ મુનિવરે, સીતલ ભાવના વેલિ ખંડી; પત્તદાણેણ સેયાંસ ભૂપાણે, રિસહ ખિન્નઈ અમૃતવેલિ મંડી.
પાઠાંતર–તેણિ ઘરઈ ઈતિ માત રંડી. સકલ૦-૨ પત્ત અણદત્ત ફલ જાણિ કૃત પુણ્યની, પત્ત અણુદત્ત ફલ જાણિ રંકે, દેખિ રંકા ભમઈનગરમાં બહુ ગિઈ, તસ દુહં કરતિ કવિ કવિ અંતે.
| તેણિ તું પાત્ર દેત એ સંશકે. સકલ૦ ૩ પ્રથમ મુનિ દાન વિણ યોગિ ભવિ નવિ જિનઈ
ઈમ કહિઉ ભવિકનિ નિત જિદઈ કુપણ જે જાણતા ઈમ જમઈ સો ગમઈ,
ઘત્રો પણ નવિ દિઈ મુર્ણિદઈ. સવ-૪ નય સમતા કચિણ વદન જિમ તજ,
જલ વિણા જિમ સરેવર ન શોભઈ, વર વિવેકી ઉચિત દાણ વિણ તુમ ગુણા,
કીર્તિ ઘરણી સુજશ તસ ન ભઈ.
પાઠાંતર-દાન દાતારનઈ નવિ કુ શોભઈ. સ.–૫ શ્રમણનઈ દાન તું ફલ નિયુણિ ભગવતી,
નાદધું દાન તસ હૃદય ઉરે; ભાવ જિણવાસ વિણ જાણિસૂ ઉપડિઈ,
કિમ વસઈ તિહાં ધર્મ ભૂપ ગેરે.
બુન્ન પરિભાવ તસ હૃદય કેરે. સકલ૦–૬ મુનિ વદઈ દાન જલ જિણે નવિ સચિવું, ભાવિ૬ દાન તસ ધર્મ મૂલ; કૃપણ પણે ન આદરિઉં અશુભ જઠરું ભર્યઉં,
તેસિ ધમપણું અર્થતૂલ. સકલ૦-૭
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
લક્ષમીના ગુણાવગુણ વર્ણનની સઝાય
જ્ઞાન દર્શન ચરણ વિનય નય શુભ ગુણા, ધર્મ સુરવેલડી ચઢવિ ઉંચી દાન જલ સીંચતાં સ્વર્ગ સુખ ફલઈ, સકલ શિવફલ દિઈ સમય સૂચી.
મુનિ વદન બાર દાતાર કુંચી. સકલ૦-૮
૪ લક્ષ્મીના ગુણાવગુણ વર્ણનની સઝાય.
રાગ રામગિરી જેણે બહુ ગુણ ભરી નૈવ કન્યા વરી, બ્રહ્મચારી વર વયરસામી; સદશ પૂરવધ સંઘ શિવ સુખ કરે, લખધિ લખધિ પ્રણમીઈ શીશ નામી. લાછિ તું આછિ પરિપાતલી ગુણેકલી, વીજની અહિની તું ચપલ જાણ; દેષ શત ગર્ભિણી પ્રગતિ પણે પાપિણી, સિરિયરસામી તું સઘરિનાણી. લાછિ જે કાછિ ચેખા નહીં કેટલા, અવર પાપી ઘરિ તુંહિ વસઈ ઈમ ઘર ઘરણી પરિ જુજૂઆ તુઝ ધણી, તુંહિ કુલની નહીં દિશા વસઈ. અંત્યજા ધીવર સૌતિકા વાગુરી, તેપિ તુજ ભેગવઈ પ્રકૃતિ મઈલી; જનક જનની સુતા સુત સહદર ઘરે, કલહનઈ કારણે તે પહિલી. ૪ ચેર તુઝ કાજે ચોરી કરઈ વાટપાડા સવે વાટ પાઈ ચેરી શલિ ચડઈતુઝ થકી શિર પડઈ, ભૂખિ સૂકંતિ દીવાન વાડઈ. કેવિ તુઝ કારણે પાપિણી એલવઈ, કેવિ ગલ ટુંપદિઈ મનુષ્ય મારઈ; કેવિ વિશ્વાસઘાત કરી સેઠિસ્યઉં, વિવિધ આરંભ બહુ પિંડ ભારઈ. કેવિ તુઝ ભૂમિમાં કૃપણ ડાટી મરઈ, જઈ અનેક વિસપાંદિ જાતે; લાછિ મેહ્યા મરઈ પિંડ પાપઈ ભરઈ, ન ફિરઈ તસ તણા જીવ ઘાર્તે. લાછિ પાપાનુબંધી મિલી જેહની, તે ન તું સપિણી હાથે કીધી; દેવ ગુરૂ ભક્તિ વર દાન ગુણ પુણ્યની, તેસિ તિ શુદ્ધની બુદ્ધિ પાધી. લેક તુઝ કારણે મત મૃગ શૂકરા, મહિષ મહિષી સસા અજ વધારઈ, ઘેટુ ગજ મૂષ મેર અહિ કુર્કટ હયા, પંખિયા સિહ કચ્છપહ મારઇ. કે ધનંધા જનાં સ્વજનનઈ ન લખે, ગર્વથી તૃણ સમું જગ માંનઈ દુર્બલા લેકનઈ પડતાં ચળતાં, મુખ અશુભ લતા રહઈ કુધ્યાન.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
અપ્રગટ સજઝાય સંગ્રહ
લાછિએ પાછિમાં તુ ધણી છીમર્ત, કાછિમાં કાછડ ગમન કાજે; જે સદાચાર દાતારના ઘર થકી, તે સુકૃત કાજ કરતાં ન લાઈ. ૧૧ લાછિ તુઝ બહિની પડચા મિલી જેહને, પૂર્વભવ વિવિધ પુણ્યાનુબંધી, તેમને વિવિધ સુખ ભંગ દેખાવતી, મેકલઇ શિવપુર લેક સંધિ. ૧૨ પાપિ ઘરે પાપ કારણ થકી વિરમજે, પુણ્યના કારણે તું કરાવે; સકલ મુનિ વયરસામી કહઈ લાછિ તું, પુણ્ય ભંડાર પિતઈ ભરાવે.
૫. શ્રીકૃષ્ણને વીનતી રૂપ સઝાયા
- રાગ મારૂણ ગાવિંદ હમકું મારણ કારણે પાપીઆરે, તે કાં સરજ્યાં સામી પશુઆરે;
મૃગલી રે કહતિ ગોવિંદ કૃપાલને રે. ૧ વિણ અપરાધ નિરાધાર કાં મારી રે, તું ત્રિભુવન કિરતાર, તું અ— સરજનહાર હિંસા રે હિંસા રે, એહ કિમ દેખી શકે ૨.૨ કાટ લાગે છે પગમાં ન સહી શકઈ રે, તે હમ તું ગલામાંહિ પાલી રે.
છાલી રે કહે કિમ ઘાલઈ પાપિયા છે. ૩ ઉદર ભૂખ એક ખિણની આપણી ભાજવારે,
આ અહ અવતાર મા ભાંજ રે;
મા ભાંજરે સસલાં રેતાં પાપિયા રે. ૪ હરિ ગોવિંદ રામ જપઈ મુખ કેતલાં રે, માંસ હમારા હાડ વાઈરે,
કાઈ જીવદયા ન વહઈ મને રે. ૫ એક ભણઈએ વિધ હરિ સજ્યા યોગનિ રે, એહ અસંભમ વાત,
તું તે જે પુતે રે દયાલુ જાયઉ દેવકી રે. ૬ રૂધિર માંસથી નાસઈનર સુર ઉત્તમારે, તેઓ જસ મુખ મને મંસ હરિતું રે;
હરિ તું રે દયાલુ મમ વાસે રહે છે. ૭ વાઘ સિયાલા ચીતર જરખાં કાગડા રે, શકરા અહિ માંજાર હિંસા રે,
હિંસા રે કરી ભખઈ તિમ નેરમા રે. ૮.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચેતના નારીને શિખામણની સઝાય "
[ ૭ દમ દેવ ગુરૂ પૂજા તપ દાનલાં રે, હિંસા વિફલા હાઈ કેઈ રે,
જોઈ રે મન હિંસા ધર્મ કરી રે. ૯ ધર્મ અહિંસા લક્ષણ વેદવિદે ભણઈ, હિંસા ધર્મ ન હોઈ લેગા રે,
શેગા રે ગા હિંસાથી લહઈ રે. ૧૦ જીભ સવાદ કારણે ઈક ઈમ બોલતાં રે, દીસઈ વેદ પુરાણ યાગા રે,
યાગા રે નિરદય અજગલ મેડતા રે. ૧૧ અજ મૃગ મહિષા માછી સસલા કરારે, પંખી તુરંગા ગણ પ્રમુખા રે,
મખમાં રે મારતાં હરિ વારીઈ રે. ૧૨ તે ચિરજીવી બુદ્ધિનરૂપે સુખ આગલા રે, પસૂઆં કરતે પોકાર વનમાં રે;
મનમાં રે જેહ મ હણતાં છેડવઈ રે. ૧૩ ગોવિંદા તુઝ બંધવ નેમ દયાલુઈ રે, હમ પશુ રાખણ કાજે નવરી રે
કુમરી રે સકલ કઈ રાજિમતી રે. ૧૪
૬. ચેતના નારીને શિખામણની સઝાય.
રાગ રામગિરી ઊઠિ ઘઉંટી ઘણું ચેતના નારી તું, નાણુનાં ગાણું કાંઈ સૂતી; લાજિતુ મ ભૂમિ તું દેહ ઢાંક્યા વિના, નાણું એાઢણ વિના કાંઈ સૂતી. ઊઠિ તું એઢિ આછું નાણું એાઢણું, નાણ વિણ અનંત ભવ તૂ વિગૂતી. ઝેખિ માં મેહ મિથ્યાત ઊધી પડી, જૂઠ બેલાદિ મમતાધિ ગૂડા; જીવ બેલિ મુગધિ ઊઠિ તું ચેતના, ટૂંકી તું સર્વ આચાર ભંડા. ૩ ધરિ વિકિ પછે દુવડુ નિજ કર્ડિ, પહરિ ચેખું વડું લીજ સાડું, કલહથી તૂમ જગાવી પાડું ઘણું, જિમ ન લાજઈ ઘણું જીવ લાડું. પહેર કરૂણા તું કંપાદિ વર કાંચલી, કાંચલિ ધર્મ નિયમાદિ બેલઈ દેવગુરૂ નામિ નિજવદન ચેખું કરી, પુણ્યનિં કાજિ મન ચાર લઈ દાન પુણ્યાદિ મન બાર દીધાં જેણિ, જાણિ જે નારી તે નરગિ ખૂતી; તે જ કારણિ સદી દાન દિવએ કરે, જીવવધ હેઈનારિ ન પૂતીનાખિ તંબલ કૂચા પરિબેગ તું, ભેગ તઈ ભગવ્યા પાર પાખઈ
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
-
અપ્રગટ સઝાય સંગ્રહ તે ભલી નારિ જે સીખ પતિ ચિત ધર,
સેઢિમાં નિજ પુણ્ય પૂત રાખઈ-૭ વીંજિ મની સરલ ચાલા તણઈવીંજણઈ, તણું સુગુણકૂલ પાથરી સુગંધા; પહિરિ સિણગાર આચાર ગલિઈ હાર તું, મૂંકિ તે માણસ જે દુર્ગધા. સુજન ગુણ ગઠિ વિણ હારિ મમ વિત,પુણ્યકરિ ધ્યાનકરિ જીવ વહાલી; જેણિ તુઝ ઊપરિ પુણ્યહિત ચિંતવ્યું, તેહનિ તંહિ નિજ પ્રાણ આલી. કાઢિ મનયર થકી કુગતિ ઈલતિ ઘણું, મેહ જંજાલમાં કાંઈ ખૂતી; રાખિ મન બાવરું પાપિ પડતુ ઘણું, મમ કરે તું સખા મુગતિ દ્વતી. મુગધ સે જેણિ નારિ હિ નીમી ઘણું, જાગતિ નારિ તૂ મ કરિ તાડે ધર્મનઈ કાજિ તું ખેડિ મમ જોડજે, થાપિ ઉપગારિ તિજ દેહ ગાડે. કલહ કરતી રિમ જળાવિયાડું સદા, અભક્ષ ભખતી સદા પાપ વાડે; ઘર થકી ક્રોધ કાઢે વિલાડાવતે, મમ સુણે નાચ ઘર તૂ પવાડે -૧૨ દેવગુરૂ ધર્મદેને કસદા વિના, ભરિ ઉદર તું મમ ભરે વડે; સકલ ગુણવંત નર નારિ સંગતિ કરી, આપણુઉ જીવ કરિ પુણ્ય જાડો
મય
૭. શ્રીવિજય હીરસૂરિશ્વરજી સ્વાધ્યાય
રાગ ધન્યાશ્રી ઇંડિજા ઇંડિજા રે કુમતિ ડાયિણ, જિન સુમતિ ઘાયણ તું પિછાણી; હીરવિજ ગુરૂ ગૌતમ તે સુણ, રહીસિ ને ધિગ તુઝ ગુરૂ ગુરાણ. પગ પગમાડા કરીતિ રહ્યા બહુ જણા, રાણિયા પ્રમુખ પણિ તઈન મૂક્યા. દેવગુરૂ ભકિત ગુણશક્તિ અનુકમવમઈ વિરતી અવગુણ રમઈ મંત્ર મૂક્યા. કરણ કારણ વિના કાજ નવિ ઉપજઈ, કાજ વિણ કારણ જગે ન હેઈ, મૃત્તિકા વિણ ઘડે તંતુ વિણ જિમ પટે, જનક જનની વિના સુત ન કેઈ. બીજ કારણિ જિમ દીસઈ ભલું, અધમ કારણિ હેઈ કાજ ન ભલું, શ્યામ તંત મિલે શ્યામ જિમ ચીરહું, ઊજલઈ તંતુઈ તે ચ વિમલું. પંચ આચાર જિન ધર્મનું કારણ, કિરીઓ કરતાં જિકે પાપ જાણ પાપ જાણ આલેચતાં નિંદતાં, કુમતિ ડાયિ જાવે કવિ વખાણુઈ
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીમેઘકુમારના પૂર્વભવની સઝાય
[ ૯ દેવગુરૂ ધર્મ વંદન કરવા જતાં, પંથિ આરંભ પણિ તે ન દીસઈ તેણઈ વંદણુઈ પાપ જે ઊપજઈ, વંદણું પાપ પણિતસ ન દીસ્યુઈ ધર્મનું કારણ પાપ તસ મતિ હેઈ, ધર્મ પણિ પાપ તેહવુંઅ જાણે, શ્યામ તંતુઈ જિમ વસ્ત્ર કાલું હવઉ, એહ દષ્ટાંત કુમતિ વખાણુઉ. હીર ગુરૂ ગોતમ તઈ કરી વ્યંતરી, ઊપસમઈમેહ છોટીંગ નાસઈ; સકલ મુનિ ઊંજતાં તું કુમતિ ડાયિણી, કુણહિ પાસઈમ રહજઈવરાંસઈ.
૮. શ્રીમેઘમારના પૂર્વભવની સઝાય.
રાગ રામગિરી
વીર જિર્ણદઈ પ્રકાસીઓ, કીધઉ જેણિ ચિત દીવ રે, ધન ધન ગજ તુઝ ચેતના, મેઘ કુમારના જીવ રે, લાધૂ ભવજલ દીવ રે, તું ઉત્તમ જગિ જીવ રે, કિમ હણઈ તું પશુ જીવ રે.
વી-૧ ગજ તુઝ એજન મંડલિ, આવી સિંહ સીઆલ રે, ન બલ્યા દવમાં રે સેહલા, ન બલ્યા કુણપ% બાલ જે. વી.-૨ સસલા સુકર સાંઢિઆ, ન બલ્યા ગેહને કેલ રે ન બલ્યા જરખ મૃગ ઉંદિરા, ન બલ્યા વિછી અનઈનલ રે. વી.-૩ ચમરીગાય હિીંસડા, ન બલ્યા વાઘલાં રીંછ રે, ન બલ્યા ગેણને કીડલા, ન બલ્યા પંખી અપીંછ રે. વીવ-૪ વિણ ગુણ વિણ ઉપદેસડઈ, જીવદયા સુરલિ રે, રેપી મુનિ વનિ એકલિય, સરિઅ જિમ જલ તેલ રે, એ નવ દુઃખ તૃણ રેલ રે, એણઈ સમઈ ધર્મના ખેલ રે,
ચેતન કરૂણ મ મેલ્ડિ રે. વી -૫ જેણિ પગ તાલિ રાખિઓ, સસલઉ પગ તલિ હેડ રે, અઢી દિવસ કરૂણ પરિ, ન ગણું પીડા નિજ વેઠ રે;
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦ ]
અપ્રગટ સક્ઝાય સંગ્રહ તાપ તૃષાતુર જે છઠ રે, એ સસ બગમાંહિ સેઠ રે, આયુ ધારિણું પેટ રે, ધારણુ શુભ સુત ચેવ રે,
હેઈ સકલ ઠેઠ રે. વી –
૯ સુધા નિવારણ સઝાય.
રાગ ધન્યાશ્રી ઉદર નિકાર્યિ આરંભ ભવ આહારથી, જઈ શ્રમણ પાત્રે સંભાગ થાઈ તેહનાં પાપ આરંભ વર મેઘથી, નગર કાદવ પરે દૂર જાવઈ–૧ ભૂખ ભારે મુનિ ભૂખ ભાજે તર્પ, સિદ્ધપરે જિમ ઈહિાં સિદ્ધ થાઓ, સકલ કહઈ જે ઈહાં આહાર અતિ ઉપજઈ,
તે તુહે ભાવ પરે શ્રમણ જાઓ.-ભૂખ૦-૨ અવિરતિ લોકનિ જઈ પિંડ પાપઈ ભરઈ, પાપ ભર પિંડથી વિષય વાધઈ; વિષયનઈ કાજે જગ પાપ સબ આદરઈ, ધર્મ વિણ નરક તિરિમાર્ગ સાધઈ શ્રમણ નિર્દોષ પિંડઈ કરી પિંડનઈ, સિદ્ધ પથ સાધવા પિંડ રાખે પિંડથી રોગ રત્નત્રય સાધતાં, ભવિકને મુગતિને માર્ગ ભાખે. ધન્ય તે જિનવર ધન્ય તે મુનિવરા, જેહિ બહુ તપ કરી ભૂખ મારી; તે તપસ્વી તણાં નામ જપીઈ નમી, વિકટ તપ તેહના જે વિચારી. લાખ ઈગ્યાર વર માસખમણ કરી, એક ભવે નંદમુનિ ભૂખ મારી; બાર વરસી તપે વીર જિર્ને સા હણ, તપ વિના મુગતિ નવિજે વિચારી. તપ કરી માર તું મુનિ ક્ષુધા રાક્ષસી, એસિઆલિયમ સર્વ ભાજ કપણ નિર્ભાવ ધરિ અધમ ક્ષેત્રે યથા, તુમ્હ ન જાવઉ પડઈ ભીખ કાજ
૧૦. અભયદાનની સઝાય.
રાગ મારૂણી બહુ ગુણ લક્ષણ અભચા મઈ સુણ રે,
તુઝ ગુણવંતી અભયા કુમરી મઈ સુણ રે.એ રાગ.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
અભયદાનની સઝાય
[ ૧૧ હર સુગુરૂની અભયા કન્યા મઈ સુરે, ગુરૂ દિયે કન્યાદાન વરનઈ,
કેડિ વરસ દિઈ જીવિવું રે. બહુ -૧ અણુઅરિ આઠ સાહેલી તેવડ તેવડી રે, સુમતિ ગુપતિસ્ય નારી રમતીરે,
રમતી રે વીશેસઈ જૈન તણઈ ઘરિ રે. બહુ-ર ભુવન અમારિ એાઢઈ લાડી ચૂનડી રે, યતના ભર સુચીર પહિરઈરે
પહિરઈરે પાણ તાણ કસિ કંચુએ રે. બહુ –૩ હિંસા સેકિ તણી હત્યારી કરી રે, વધુ વરને વિષે નારિજાણી રે,
જાણી રે જિન મુનિવર દેહીતરી રે. બહુ -૪ સઉકિ દૂખ્યા દેખે દસઈ પાંગુલી રે, ટુટા બહિરા અંધ ગભિરે,
ગભિ રે ગલિ પાશ શસ્ત્ર હણ્યા મરઈ રે. બહુ -૫ ઈણ વર પિઈ બંધાવા માછિણ દાસડીરે, રાખ્યા ધીવર દાસ પાપી રે;
પાપી રે ઈણિ સઘલા બંધાવિયા રે. બહુ-૬ પદની કેડિ ભણિ એક એ નવિ એલખી રે, જિણિ કરૂણાવર નારી મારી,
મારી રે ભવિ ભવિ તસ દેઢિ પડઈ રે. બહુ-૭ દયા કરી દયાલુ જે વર સાવ રે, સેભ જસ ભાગ રૂપે રે,
રૂપેરે શાંતિનાથ પરે વિસ્તરઈ છે. બહુ ૮ એ કન્યા વિવાહઈ સનાથા પરઈ, ગરવ તેહિ રાતિ જાતિ રે,
જાતિ રે ગેત્રે સે ઊં ચેવટઈરે. બહુ –૯ એ વહુ વરતેં કુશલ કેડિદિઈ છરડી રે, બાંધઈ ઘરિયન વંશ બહુથી રે,
નહીં ઘરિ રેગ વિયેગડા રે. બહુ –૧૦ જિણિ એ કન્યા પરણી તસ ઘરિ ઈન્દ્રની રે, રિદ્ધિ રમાઈ સુરધેનુ દૂઝે રે,
ફઝે રે સકલ ધર્મ માતા દયા રે. બહુo-૧૧ જિણિ એ કન્યા પરણે તસ ઘરિ ઈદ્રિની રે,
રિદ્ધિ રમાઈ ગજરાજ ગાજઈ રે; ગાજઈ રે સલ સુરાસુર દુંદુભી રે. બહુ-૧૨
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨ ]
અપ્રગટ સઝાય સંગ્રહ
૧૧. આત્મિક સઝાય ગાંઠડી કાટી કાં જણ, બિહું પાપની નારિ રે, બાપ સાથિ હાથે બાલડે, કહું હું તુઝ પાપ રે. ગાંઠ -૧ સકલ લોક સાથિ મઈ, તુઝ નવ નવા ઠામ રે; ઠામ ઠામિ ઘણું છરડાં, તુઝ નવિ ગમઈ નામ રે ગાંઠ૦-૨ એક પહિલું તુઝ બેટડઓ, પઈસઈ સાત સમુદ્ર રે; ધનિ દાના સુખિ જો વસઈ, હાઈ તે મુઝ ભાઈ રે. ગાંઠ૦-૩ ચેર પણિ તુઝ થકઈ મુંફ ત્યજઈ, તું કરઈ દેવસ્ય વાસ રે, કાલ વેલા તુઝ છરડા, દિઈ મુઝ ગલઈ પાસ રે. ગાંઠ૦-૪ ગાંઠિ અનંતિ મુઝ હે, મુઝ હજ સબ પાપ રે, બાપ ધણું ઘણું જીવ, પણિ તુમ્હ મ હે વ્યાપ રે. ગાંઠ-૫ સકલ મુનિ કર ઘરિ વસું, ભણું વદન વિશાલ રે, વેદ સિદ્ધાન્ત મે સામું, કરું કેધિને સાલ રે. ગાંઠ૦-
૧૨. આત્મિક સઝાય
ગાંઠડી કાટી કાં જણ, ઈમ કહઈ સબ પાપ રે, આઠ માતા છઈ બાપઈ જણી, કરિ મેહિ સંતાપ રે. ગાંઠ -૧ તુઝ હૃદયમાં બહુ આમલા, પેટ મોટી સંત રે; પ્રગતિ પણ તાહરી આકરી, લઈ તુઝ થકી ભૂત રે. ગાંઠ-૨ તે જણ્યાં છે બહુ છરડાં, હવા તસ બહુ પૂત રે તે એકેકે અહુ બહુ નડઈ, હણઈ અહુ ઘર સૂત રે. ગાંઠ૦-૩ એકલો દહ અહ ખેલડાં, દહ્યાં તેણિ અઢાર રે, તે બહુ કાલનાં વાધિયાં, કરઈ તેહનું કાટ રે. ગાંઠ૦ ૪ તું બહુ મનુજ કરિ વરિ, વરી પરણાવી ગ્ય રે એગ્ય પણિ નારિનઈ સાખવી, મ ફરિ તું ઉપગ્ય રે. ગાંઠ૦ ૫
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
તુલાની સઝાય
[ ૧૩ ગાંઠિ અનંત તુઝ ગલિ પડઈ, તુઝ જગિ બહુ વ્યાપ રે; સકલ જન દુરિત સંહારિણી, તુઝ મેહ પરિ જાપ રે. ગાંઠ-૬,
૧૩, તુલાની સઝાય
રામ રામગિરી એક અતુલા તુલા જેણિ નવિ બુઝઈ, લીજિઈ તાસ ફલ કેમ તેણ એ તુલા યોગિ જેણઈ વસ્તુ નવિ બેલિઈ, ટેલિઈ સયલ દુઃખ કિમ તેણઈ. અતુલ નર તતુ તુલા વિણન શિવ મૂલઈ, તેલિઈ જેણિ મણુ નાણુ ભંગ; કેવલજ્ઞાન પણિ જેણિ સમતલિઈ, તસ નમે ભગવતે ધનનરંગ૨ આનતાદિક સરળ ગતિ ન જેણે વિના, ખિઈ સાહુ ગુણઠાણ નવગ; તિતિય ગણહર શરીરંપિ જેણઈ જેખિઈ, જેખિઈ હરિબલાણું ચતવર્ગ, તિસ્થકર ચકેઅ વિજજાહેર, જેખિઈ ચારણુણું ચ લદ્ધિ, પૂગ્વધર ગણહરાણું ચ લદ્ધિ તિહાં, જેખિઈ સમણ ગણ દાણ બુદ્ધિ. જેણિ નર એ તુલા બહુફલા નિરમાલા, હાથિથી પાપભર ભાર શેડી, બહુ પ્રમાદાદિ સુખકાગિણ કારણિ, હારવી હાથથી રયણ કેડી–૫ ચંડ મનદંડ દાંડી નવિ ચાંપિઈ, ભાર એસારિ જિમ ચઢઈ ઊંચી; સમ સમી ડાંડિ રિપુ સુજન ખતાં, જનમ મરણું સવે નાખિ લંચી. જે મુનિ એ તુલા ધરણિ ધારિઈ, મારિઈ તેણિ નિજ ભવ ત્રિદંડી, સકલ શુભ સુકક ઝીણિ તિહાં જોખતાં,
ચડતિ મુણિ ક્ષપકશ્રેણિ દંડી. એકo-૭
૧૪. આત્મિક સક્ઝાય
રાગ કેદારે ગેડી પુરિસા મ ભમ્ માથા સૂનાં, છાયા બૂરું કાલ ન મૂના; કિસકા ભી મત ત્યઉ સિર ખૂના, દો જગ નરગ દીએ એ ખૂના. -૧
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪ 1
અપ્રગટ સઝાય સંગ્રહ અકલિ કરે એ સાહિબ ભૂનાં, અકલિ વિના એ જન્મ પશુના અકલિ વિના મન જંગલ સૂનાં, દેલત જેસી કુસુમ વરૂના-૨ જસ ઘરિ ભજન અમૃત સૂનાં, જસ ઘરિ ચસિઠિ સહસ વધૂનાં, [જસ પથરાતા પલ પ્રસૂના, તે ભી સરણ ભયા પ્રભુનાં. ૩ જસ ઘરિ ધન ભરિઆ પહૂનાં, જેણિ લાયા ઘરિ બહુમણ સોના; જસ પશિ પડતા સહસ વિભૂના, તે ભી સરણ ભયા પ્રશ્ના ૪ હરિહર વિણસઈ વશ્વ તન્ના, અશુઆ જિમ ખિણઈ દધ તૂનાં; જિમ સબ કુસુમ પડંતિ તરૂના, જિમ જન જીવિત જાઈ સૂનાં.-૫ જલ વિણ સૂકઈ મૂલ તરૂના, તિમ સુખ વિણસઈ પુણ્યવિહૂણા; ધર્મકાર્જિ જે લઈ ઘરખૂણા, ખર પરિ પંઠિ પડઈ તસ ગૂણ-૬ દયાવેલિ જેણિ લગાયા લૂણ, તે જાણે બહુ રોગિ સૂણું; ભાર ભર્યો પશુ માન વિહૂણ, ઊંટ પૂઠિ તસ ભરિ ગુણા. ૭ જે નિજ હિતકારણિ મનિ સૂના, તે જાણિ વિધિ ઘડિઆ રૂના વરસિં કેઈ ભયે અતિ જૂના, તેહિ ન છંડઈ તેહ વધૂનાં. ૮ દાન દિયા જેણિ પુણ્ય હેતુના, તેણિ પાયા સુખ સકલરિત્ના જે મુનિ જાયા દશ રથ યૂના, તેણિ પાલ્યા તનુ સર્વ જૈતૂના. ૯ સકલ કહઈ જિમ કેરે ચૂના, તિમ નિસ્નેહી લાખ સાધૂના ગુણ સમરું ભરતાદિ વિભૂના, જેણિ હર્ણિ આઠ કર્મ રિપૂના. ૧૦
૧૫ દશવિધ સામાચારીની સજઝાય.
- રાગ રામગિરી સુવિહિત દશવિધ સામાચારી, ભદ્રબાહુ ગુરૂ શ્રુતે અવતારી,
મુનિ લિયે અવધારી; જેણે ગણધરે નિજ ગછિ વિસ્તારી, તેણિ ગુરૂનિ સંતતિ તારી,
ઉત્તરાધ્યયન વિચારી. ૧ ઈચ્છકાર ૧ મિથ્યાદુષ્કત ૨ તથાકાર કરતાં અતિસુકૃત ૩
આવશ્યકી ૪ નિસીહીઆ ૫;
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
પર
દશવિધ સામાચારીની સઝાય
[ ૧૫ આપુછણ ૬ પડિવુચ્છણું ૭ છંદ ૮ નિમંતણ ૯ ઉપપદ
ચરણ ૧૦ સમાચારી લીહ. ૨ ઉક્તચ-ઈચ્છા ૧ મિચ્છા ૨ તહક્કારે ૩ આવસ્ફીય નિસાહિઆ. ૫ આપુચ્છણાય ૬ પઢિપુચ્છા ૭, છંદણાય ૮ નિમંતણ ૯ + ૩ છે ઉવપયાય કાલે ૧૦ સામાચારી ભવે દસહા; એએસિ તુ પયાણું, પત્તેય પરૂવર્ણ વુછું. જ્ઞાનાદિકની જે જે કરણી, કરઈ કરાવઈ અશક્તિ ચરણિ કારણિ ઈચ્છાકારે; આપ કાજ આપઈ ધુરિ કી જઈ, બલાકારિ કુણવતું ન દીજઈ,
ગલિઆહય બલકારે૫ રત્નાધિક ઈચ્છકારિ ન કીજ, વેયાવચ્ચ તેવતું ન દીજઈ
ઈચ્છા લિઈ આદે, આવીનઈ જે ગુરૂ મુઝ કહસી, તુ મુઝ તનુ વૈયાવચ્ચ વહસ્ય
એ અવિનિત ઉપદેશે. ૬ ગુરૂ કહઈ દ્વિજ પરિ તું ન અરથી, કાં ન કરે તુમ્હ જે શુભ અરથી
ગુરૂ કપીની કહઈ વાતે સૂવારથ ચિંતન સુણી હાણી, વૈયાવચ્ચ ગુરૂ કઈ જાણી,
દેવણિયા સુત ન્યા. ૭ ભાષા ઈચ્છકાર કરઈ બલ ટાઈ, મુનિ તણી સુસ્થિત ભાષા સંભાઈ મિચ્છકાર તહકાર કરંતા, કુણ હણઈ તસ સિદ્ધિ વસંતા. ૮ સંજમ ગાદિ વિધિ આચરતાં, પંચાચારહ કણિ કરતાં,
વિતથ આચરણિ પાપે; ત્રિવિધે મિચ્છાદુક્કડ દી જઈ, ઈણ પરિ આતમશુદ્ધિ કરી જઈ
તે નહીં તસ સંતા–૯ હેપાદેયાદિ નિપુણનઈ, ગીતારથ સંવેગી ગુરૂનઈ.
આદેશઈ તહકારે; સૂવારથ વાયણ પડિસુણણે, હિત ઉપદેશાદિક ગુરૂ કહશે,
તથાકાર અધિકાર–૧૦
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬ ]
અપ્રગટ સજ્ઝાય સંગ્રહ
જે જે કાજ કરઈ મુનિ શુભ તઈ,
કારણિ અવશ્ય કાજ અશનાર્દિક લેવાં, જાતાં કરઈ સમણાકિ આવસહી ઉચ્ચારે; ધ્યાન મૌન સજ્ઝાય કરતાં, હૃદય સમાધિઈ વસતિ રહેતા, ભણઈ નિસ્સિી આચાર.--૧૧ વિનય કરી પૂછઈ તે ગુરૂ નઈ તે આપુચ્છણ જાણા; પહિલા ગુરૂ વાચ્ચે જે કરણી, પુનઃરપ પૂછઈં કઈં જે વરણી, તે પરિપુચ્છા વખાણેા.-૧૨ અથવા સાંજઇ કામ દિએ ગુરૂએ, તે પ્રભાતિ પુનરપિ પૂષ્ટિ કર, તે પડિપુચ્છણુ હાઈ; પ્રથમ અશનાર્દિક મિચ્છઈં, એ લ્યા કરેા અનુગ્રહ જઈ છઈ, એ છંદ્ગુણ વિધિ જો એ.-૧૩ ગૃહિના ઘરથી વિહરી આણી, દેઉ તુમ્હેં અશનાદિક પાણી, નિમંતણા વખાણી; શ્રાવકની રહઈ જે લાજઈ, ઉપસંપદ મય જાણા.--૧૪ શ્રુત અનુયાગઈં ગુરૂસ લેતાં, શ્રુત ઉપસંપદ થાસિ પ્રભાવનાકર ગ્રંથા; જિનશાસન ભણતાં તુમ્હેં જાણે, ભેંસણ ઉપસંપદા વખાણે, તુમ્હે સુવિહિત નિગ્રંથા -૧૫ વેયાવચ્ચ તપ કરવા જઇઈં, નિજ પરગચ્છિ ગુરૂ આપણુંŪ; સીદાતા તઈ નિજગચ્છિ પરગચ્છિલિ, તિહાં જઈ વૈયાવચ્ચ તપસું મીલઈ, ચરણ ઉપસ પદ જાણે.-૧૬ ઈમ દર્શાવધિ મુનિ સામાચારી, વિજયદાન ગણધર ગચ્છધારી, સુવિચારી લ્યા સીસા; સલ મુનિસર હિત સુખકરણી, અનંત પૂરવ મુનિ ભવ તરણી, આદરવી નિશદીસેા. ૧૭
શ્રુત હઁસણુ ચારિતનઈ કાજઈ, ગુરૂને
દુવિહાચરણ ઉપસંપદ કહીઇ,
॥ ઇતિ સુવિહિત મુનિ દવિધ સામાચારી સ્વાધ્યાય. ૫
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચેતનને શિખામણની સઝાય
[ ૧૭ ૧૬, ચેતનને શિખામણની સઝાય પંચમહાવ્રત ઉચ્ચારઈ ત્રિવિધ ત્રિવિધ જિન ભાખી; આણ કુદી નદી ઉતરતાં એ છીંડી કિહાં રાખી રે. કુમતિ એ છીંડી. ૧ નદી તણ જીવ ઘણું પૂકારે કાં માથઈ પગ મૂકે; મુગતિ મારગ રખવાલા થઈનઈ, ચેર થઈ કિમ ચૂકે રે. કુમતિ. ૨ જીવહિંસાનું થાનક જાણી, જિનપ્રતિમા ઉત્થાપી; સંજમ કાજે નદી ઉતરતાં, કઈ ધમ કંઈ પાપી રે. કુમતિ. ૩ ગુરૂવંદણ ઈક આણું હેતઈ, નદી પાપ આચરતાં; કર્મ વિશેષઈ તે બહુ મૂઆ, ફલ અંતર કુણ કરતાં રે. કુમતિ. ૪ દયા દયા મુખઈ ઘણું પૂકારઈ, દયા મર્મ નવિ પાવે; સકલ જંતુ જિણે સરણે રાખ્યાં, નદી મીહર કિમ નાવઈ. કુમતિ ૫
૧૭. સાધુ મુનિરાજને શિખામણ શાંત સુધારસ કુંડમાં તું રમે મુનિવર હંસ ગારવ રેણમાં મ મ રમે, મૂકિ જે શિથિલ મુનિ ધંસ રે.શાંત ૧ સ્વહિત કરી મ કરી ભવપૂરણ, મ કરી તું ધરમમાં કૂડ રે; લેકરંજન ઘણું મ મ કરે, જાણ હેઈ નવિ મૂઢ રે. શાંત ૨ જે યતિવર થયઉ જીવડા, પ્રથમ તું આપનઈ તારી રે, આપ સાથે મુનિ જે તર્યઉં, તું પણું લોકનઈ તારી રે. શાંત. ૩ તુઝ ગુણવંત જાણિ કરી, લેક દઈ આપણા પૂર્વ રે, અસણ વસણાદિક ભરિ દિઈ, ખોટડે મ ધરિ મન સૂતરે. શાંત. ૪ નાણ દંસણ ચરણ ગુણ વિના, તું કિમ હાઈ સુપાત્ર રે; પાત્ર જાણે તુઝ લેક દીઈ, મ ભરીશ પાપે તું ગાત્ર . શાંત૫ સૂધિય સુમતિ ગુપતિ નહીં, નહીં તપ એષણા શુદ્ધિ રે, મુનિ ગુણવંતમાં મૂલગઉ, કિમ હેઈલબ્ધિની સિદ્ધિ છે. શાંત. ૬ વ્યાપમાં ઘણું ગુણ વિના, ભૂરિ આડંબર ઈચ્છે રે, ઘર ત્યજી માન માયા પડ્યો, કિમ હાઈ સિંહ ગતિ રીંછ રે, શાંત. ૭
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮ ]
અપ્રગટ સઝાય સંગ્રહ ઉપશમ અંતરંગઈ નહીં, નહીં તુઝ ચારૂ નિર્વેદ રે; નતિ યુતિ પૂજતું અભિલષઈ, મ કરી અણમાનીઉ ખેદ રે. શાંત –૮ ઉદર ભરણાદિ ચિંતા નહીં, સજન સુત કલત્ર ઘર ભાર રે; રાજ ચૌરાદિ ભય તુઝ નહીં, તેહી તુઝશિથિલ આચાર રે. શાંત –૯ વિવિધ સુખ દેખિ તું લેકનાં, તુઝ કિસિ ચિંતા મુનિરાજ રે; તુઝ ના વર્જનાદિક પગઉ, ચૂકિ માં આપણું કાજ રે શાંત-૧૦ આપણું પારકું મ મ કરે, મૂકી મમતા પરિવાર રે, ચિત્ત સમતા રસે સીંચજે, મકર બહુ બાહ્ય વિસ્તારરે. શાંતo-૧૧ લોક સત્કાર પૂજઈ નઈ, મુઝ મિલઈ લેકના વૃંદ રે, મુઝયશ નામ જગ વિસ્તર્યું, ઈસ્યુઅ ત્યજી માન મુણિદરે. શાંતo-૧૨ પૂરવ મુનિ સરખી નહીં કિસી, આપણી લબધિ નહીં સિદ્ધિ અતિશય ગુણ કિસ્યું તુઝનહીં, તેહી તુજ માનની બુદ્ધિશે. શાંત-૧૩ પૂરવઈ મુનિ પ્રભાવક હૂઆ, તેહનઈ તું નહીં તેલે રે, આપ હીણું ઘણું ભાવમાં, મુખ વહિઉં ઘણુંઅ મ બોલરે. શાંત-૧૪ નિયડિ કરી જે જન રંજીયા, વસી કર્યા બહુ જન લોક રે; પૂઠી દીધઈન તે તાહરા, ગૃહિ મુનિ નાતરું ફેક રે. શાંત-૧૫ ગુરૂ પ્રસાદ ગુણહીન નઈ, હુઈએ છઈ તુઝ ગુણ રિદ્ધિ રે; તું ગુણ મચ્છર મત હજ્ય, કરી નિજ જીવની શુદ્ધિ રે. શાંતo-૧૬ સંયમ એગ મૂકી કરી, વસી કર્યા જે જન લેક રે, શિષ્ય ગુરૂભક્તિ પુસ્તક ભર્યા, અંત દઈશમ વીણુ શેક ૨. શાંત૦૧૭ પ્રશમ સમતા સુખ જલધિમાં, સુરનર સુખ એક બિંદુ રે; તેણે તું સેવ શમેલડી, મૂકિ દઈ અપર શમ દંદ રે. શાંત-૧૮ એક ખિણ વિશ્વજંતુ પરિ, તું વશી જીવ સમભાવી રે; સર્વમૈત્રિ સુધાપાનની, સકલ સુખ સનમુખ ત્યારી રે. શાંતo-૧૯ આપ ગુણવંત ગુણ રંજિઉ, દીન દુઃખ દેખી દુઃખ ભૂરી રે, નિર્ગુણુદાસ વિરતિ રહી, સકલમુનિ સુખ ચિત્ત પૂર રે. શાંત-૨૦
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
અચલ ચોખાની સઝાય
[ ૧૯
૧૮, અચલ ચેખાની સઝાય સકલ શુભકામિની શુદ્ધમતિ ગામિની ચેતના સ્વામિની પવિત હેઈ, પુરૂષ સહચારિણી સ્વપતિ હિતકારિણું તું વિના મુંહી વ્હાલી ન કઈ
એહથી તું વિધવા ન હઈ-૧ ચ્ચાર ચોખા ચઉઠી ચઢિી સુમતિ અણ સીઝવ્યા મુઝ નિલાઈ, શુભ મિલ્યા શાલિ નર બેત્રના જૂજૂઆ તિહાં લગઈ પ્રાણીઓ
વસતિ માડઈ તું ન જાગઈ કિસ્યું બંબ પાડઈ.–ચ્યાર૦-૨ શ્રતદીવઉ કરે તિમિર કચરે હરે, લાલ કુંકુમ તિલકમાંહિ દીજે, અચલ ચોખા તણુઉં પૂજ સેહામણુઉં તિલક જોતાં કુશલણિ લેક્સે;
અમર સુખમાં જઈ તું રમે છે. ચ્યાર૦-૩ ગુણિઅખંડા અફૂટાં ત્રિજગવલ્લભા અશુભજન દુર્લભા જગ વદીતા; જતનમ્યું રાખજે મુગધ મમ નાંખજે સુગુરૂ દીધા હિતે અમરગીતા. ૪ એક અરિહંત ચેખા મનુજખેત્રમાં, ગણધર દ્વિતીય ચેખા જ જાણે, તૃતીય ચેખા ઉવઝાય ચોથા મુનિ, તિલકમાં શુદ્ધ ચેખા વખાણે.-૫ એહ ચોખા સુણ જેણઈચિત ચેઢીઆ, ગલતિ તસ પાતકા ખીરખાંડ, સકલ સુખ મંગલા રમતિ તસ મંદિરએ, નાસીઈ સર્વ ભયારધાડઈ. ૬
રાગ વેરાઉલ લલિત વઈરાડી. જે જસ બોલ્યા તે તસમાં જઈ દીસઈ સાચા નિર્મલ ગુણ ઈક અરિહા
સાચા; ગુણ છ દશસ્થા કાચા. ૧ બાબુ તું બી મૂઠા હું બી ઝૂઠા તેહિ મોહિ બાપા જે જગ ઉપજઈ તે સબ વિણસઈ ક્યુ ખીણુ હરિકા ચાપા; ઝૂઠા પર સંતાપા. બા-ર દંડ જ ગેટી કંથક છેટી સાચી ઉસકી મુદ્રા, તનુ મનુ મેહુણ વાચા સાચી;
જસ નહીં મેહ મદ નિંદા. બા.-૩ ઝડી તેરી મેરી માઈ મૂઠી એરતિ પૂતા, ગૂઠ સે ગુરૂ ગૂઠા ચેલા;
માયા મેહ વિગ્રતા જે પર ચિતા પૂતા. બા.-૪
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૦ ]
અપ્રગટ સઝાય સંગ્રહ મૂડી દેલત ઝૂડી ઈજત ઝૂઠા તેરા મેરા, મૂઠે ઝઘડઈ તું અબ માયા;
કાહુકા તેરા મેરા. બા-૫ જેગી જૂઠા મરઈ જે લેગ ખૂઠ ધરી સબ જેમાં ભેગા અંત વિયેગા સ સેગાહિ તિજ હિત ઉ૫યેગા. બા –૬ એહી એક સાચા સબ દેખઈ, એહી એક સબ બૂઝઈ;
અકલ વિકલ અંધા જે લેગા, ઉસ સાચાકું સૂઝઈ. બા-૭ સબ હરામ ખાણા જગ ખૂઠા, ગુનહી ખુદાકા રૂઠા;
તેહી જગ માંહે જે ખૂતી જસહી ખુદાહી રૂઠા. બા.-૮ સાચા પુરૂષ ન ચૂકઈ વાચા, તનુ જીવિત વય કાચા; સકલ કહઈ દુઃખ દઈણ દુઠા, સબ સુખ દઈશું સાચા. બા – ૯
૨૦ શ્રીબલભદ્ર મુનિની સઝાય
રાગ રામગિરી રામ ભણઈ હરિ ઉઠી હું લાવ્યઉ તુઝ નીરરે તુઝ મુખ ઓઢણુ ચીર રે, પીતાંબર ત્યજઉ વીર પીજઈ શીતલ નીરરે ઊઠ ઊઠ નેમિના વીર રે.
નિંદે ત્યજે રે નિંદાલુઆ બલઈ માધવ વીર રે. નિંદ૦ ૧ હરિણા દેખુ રે માધ રૂઠઉ ઓઢઉ ન ચીર રે તરસ્યઈ પીવઉન નીર, એ મુઝ હીઅડાનું હીર રે, ઊઠ ઊઠ નેમિનિન વાંદીઈ, કે મુઝછઈનવિતરરે મઈ તું કહીં નવિ દુહ તું છે જલધિ ગંભીર રે રીસન કરીએ રે રાજિઆ ગેવિંદ કરે ધરી શીસ રે, તું મુઝ મન તરૂ કીર રે. નિ-૩ માધવ જબરે ઉક્યો નહીં, તવ સો નિજ ખંધરે, હરિ તનુ નહીં દુરગંધ રે, મેહ કરઈ જગ અંધ રે, રામે સુર પ્રતિબધીઓ, મૂકી ને હરિ પ્રતિબંધ રે, બૂઝ નહીં સબ જગ અંધરે. નિં-૪ આતમરામેરે તું રમે, નવ માહરી તું નાટકું, ઓસરીઉં સબ દેખીરે; રામ કહઈ નિજ જીવને, એ સંસાર ઉવેખી રે. ધર્મ વિના જગ જીવનઈ દ્વારા વતિ પરિ થાય રે, તન ધન જોબન જીવન દેખત પેખત જાય રે;
આ૦–૧
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીબલબદ્ર મુનિની સઝાય
[ ૨૧
નૂરઈ રાણાનઈ રાય રે, કઈ કાંઈ ન થાય રે. આ૦-૬ ગજસુકુમા રે ઢંઢણે, ધન્ય તે તરીઆ સંસાર રે, મૂકી મેહ વિકાર રે, સાંબ પ્રધુને હરિ સૂઆ,
આઠ દશ પામ્યા તે પાર રે, જઈ લીધે વ્રત ભાર રે, સે મુઝ મુગતિ દાતાર રે. આ૦-૭ હરિ તનુ હેમી રે આગમાં, રામ હૂએ મુનિ સાર રે, ત્યજી સબ પાપ વ્યાપાર રે, સબ જગ જીવ આધાર રે. આ૦-૮ માધુકરી નયરી રે પેસતાં, નગરી કૂપનઈ કંઠ રે, રૂપઈમેહિ રે કામિની, પાસઉ પુત્રની કંઠ રે, એ મુઝ રૂ૫ ઉત્કંઠ રે. આ૦-૯ પારણા વિણ રે પાછઉ વલ્યઉં, ધરીઆ અભિગ્રહ સાર રે, વનમાં લક્ષ્ય આહાર છે, જે કઈ દીસ્યઈ દાતાર રે. આ૦-૧૦ તંગિઆગિરી સિર મંડણ, પરિસહ સહઈ મુનિ ધીર રે; ભવ રજહરણ સમીર રે, બુઝવઈ શુભ મુનિ ધીર રે. આ૦-૧૧ સિંહ શિયાલા નઈ સૂકર, ગજ શશ હરિણાં નઈ માર રે અજગર સાબરાં રેઝડાં, બુઝવઈ વનચર ચોર રે. આ૦-૧૨ ચીતર જરખાનઈ વાઘડાં, રીંછાં છાંડઈ તે માંસ રે, તે લિઈ સમકિત અણુસણાં, મૂકઈ પાપ અભ્યાસ રે. આ૦–૧૩ એક દિન રથકાર મંડલી, મૃગ લ્યાવઈ મુનિરાજ રે; રથકાર દાન અનુદતાં, તરૂ પડીઓ કે ભાજ રે. આ-૧૪ રથકાર મુનિ મૃગ ચાંપીઆ, મરણ થયાં તતકાલ રે; પંચમ સુરગતિ પામીઆ, તે ત્રિણઈ સકલ સંભાલ રે. આટ-૧૫
૨૧ મમતા નિવારણની સઝાય
રાગ મારૂણી મમતા માયા મહીયા રે, પાપ મ કરે પ્રાણ રે. કુટુંબ મેહ્યાં પ્રાણ રે, કુટુંબ જસાઈ જુજવાં રે; પાપા ત્યાસઈ તાણી રે, અયસી જિનવર વાણું રે. મમતા -૧
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૨ ]
અપ્રગટ સઝાય સંગ્રહ મમતા માયા મહીયા રે, પાપાં મ કરે પ્રાણ રે. જિનવાણીજી નિતુ સુણી રે, તસ ન રતિ બહુ તાણું રે, જે બંધની મેહા મેહની રે, હુંડી નરક લખાણું રે. મમતાહ-૨ એ હુંડી ભુંડી મ લખાવે, જિમ શશીરાઈ લખાવી રે, તસ કુટુંબ ધન મેહીયાં રે, ધર્મધ્યાન મતિ ન આવી રે. મમતા-૩ બંભણ ખતિય ખયંકર રે, પાપકરા જગિ જાણી રે; પરશુરામ સુભમને રે, નરકે લીધા તાણી રે. મમતા -૪ ભૂપ પ્રદેશી લખાવી હુંડી, હુંડી ને શીકરાણ રે, કેશી ગુરૂથી સગે લખાણ, તિહાં તસ શીકરાણી રે. મમતા -૫ હું મદિરા ભૂંડી ભણું રે, મુઝથી ભૂંડે હો રે, માહે લખમણ મારીઓ રે, રામાજીણી વિહ્યા છે. મમતા.-૬ તિમ કુંટુબ સબંધ મેહથી રે, વિષ ભેજન પરિ ભૂડે રે, અશુભ ગંધ સુગામણે રે, જિમ ચામડીઆ કુંડે રે. મમતા –૭ સીતા મેહ્યો રાઘવ રે, રેતઉ રાનરે આવે રે; હરિ લખમણુ વહિ મેહીયા રે, રામ બેલા નવિ ફાવઈરે. મમતાદેખે પુત્રી મેહીઓ રે, ભૃગુ પુરોહીત વારે રે, મુનિ દેખી સુત નાસા રે, એ મુનિ બાલક મારઈ રે. મમતાં-૯ મેહી બાંધ્યા જીવડા રે, અગનિ માંહી ઝપાઈ રે, મેહની બાંધી કામિની રે, પતિ સુ કાઠાં ખાવઈ રે. મમતા -૧૦ મેહનઈ તાંતણે બાંધીઆ રે, મુનિવર આદ્રકુમારે રે, સંદિપણુ ગણિકા રમાઈ રે, મેહ ચરિત નવિ પારે રે. મમતા -૧૧ એક નચાવઈ એક હસાવઈ, એક વિયેગા રેવઈ રે, વિવિધ મેહનઈ પૅટ નાટિકું રે, જ્ઞાની બેઠા જેવઈરે. મમતા-૧૨ કેતા સમકિતધારીઆ રે, મોહે માર્યા દીસ રે હરિ મેહ્યો બલદેવતા રે, સમ સમકિત પાસઈ રે. મમતા-૧૩ નવવિધના માહ્યા મરી રે, દુર્ગતિમાં નર નારી રે; નંદન વન મો મરી રે, જિમ મેડક જલચારી રે. મમતા -૧૪ કેહ ભુજંગ મ ખીલીઉ રે, વીર ધીર ભગવંતે રે; માન થાંભલે બાલીયે રે, બાહુબલિ બલવંતો રે. મમતા. ૧૫
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી બ્રહ્મચર્યની સઝાય
[ ર૩ માયાબગ બગલી દૃમી રે, દેખે આષાઢાભૂતિ રે, લેભ જ બાંભણ બાંધીઓ રે, કપિલ બંભણ પૂતિ રે. મમતા૧૬ મેહ અનાદિકાલના રે, બગલે સિદ્ધિ વછોડ્યો રે; તિમ જિન મુનિ પુંગવી રે, મેં પણ ચિત્તથી તાક્યો રે, મમતા૦૧૭ ઈંદ્ર ભણઈ નમિ રાજિઆ રે, સાચે તું નિર્મોહી રે; મઈ બાંભણનઈ રૂ૫ઈ રે, સલ સુમતિ તુઝ જોઈ રે. મમતા-૧૮
૨૨. શ્રી બ્રહ્મચર્યની સજઝાય
રાગ ધન્યાશ્રી નેમિ જિન બ્રહ્મવતી નેમિ રાજિમતી બ્રહ્મરક્ષા ભણી નેમિ રાતી; વિષય વિષભેગી જાતી પતિ રાખીઈ રહનેમિ પરિબુધ વિષય જાતિ. ૧ બ્રહ્મ રાખે સદા બ્રહ્મ ભાખે સદા બ્રહ્મ મારગ વિના મુગતિ નાહિ, સો બ્રહ્મ મારગે જૈન ઘરી પામીઈબ્રહ્મ મારગ ભર્યો હષભ સાંઈ, બ્રહ્મ મારગ ભણ્ય નેમિ સાંઈ.
બ્રહ્મ રાખ૦ ૨ ગૌતમાદિક શ્રમણ બાંભણઈ રાખીએ સે બ્રહ્મ મારગે મુક્તિ આપઈ તે અજા પ્રમુખ સવિયાગ હિંસા ત્યજી મુગતિ ભગતિ દયા ત્રિજગ થાઈ શુચિય વિષે સદા બ્રહ્મચારી મુનિ ધ્યાન મઈ જસ પુરૂષ પુંડરીકે બ્રહ્મપુત્રાપિ એ બ્રહ્મવત ઘાતકી અપવિત્ર ભાંડ સે જિમ ગુલીનઉ.બ્રહ્મ૦૪ બાલ બ્રહ્મવતી શ્રાવકે પણિ શુચિ નારી સહિતે યથા સે જિનદાસે તિમ વિજય શેઠ વિજયા વધૂ સંયુતે, બ્રહ્મચારી વિષય વિષ નીરાશે. સુદર્શન સેઠી નિજ દાસ સંતોષીએ, ત્રિજગ જશ ઘષીઓ શીલધારી; તે નરનારી જગ બ્રહ્મચારી ભણ્યા, તે પવિત્રા નમ્યા સુર વિચારી. બ્ર૬ બ્રહ્મ હીને બુધા મમ ભણે બંભણે, મમ ગણઉ દેવગુરૂ બ્રહ્મ કહીને; સર્વ આરંભ ધનનારી ઘરી ભેગીઓ,સે ભમઈ નરગી જિમ જલોધમીને. અપર શાસન તણઉ બાલ દેવ બ્રહ્મવતી, સેપિ શુકદેવ સંસારી; માત ગર્ભઈ રહ્યઉ બાપ બહુ બુઝવ્યઉ, સપિ સંસાર ભેગી ન છીતે. ૮ બ્રહ્મચારી કુમાણસ સહસા ગયા, બ્રહ્મલેકે ચ શુકદેવ બલઈ બ્રહ્ના પથ શીલ ઉત્થાપક જે નરા, તેહ પાપિષ્ટનઈન કેઈતલઈબ્રહ્મ૦૯
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૪]
અપ્રગટ સઝાય સંગ્રહ કલહનઉ કારકે પાપઋતુ વારકે, નારદ મુનિ સદા બ્રહ્મચારી, શીલ મહિમા થકી મુક્તિ પદ પામસ્યઈ, મનકમુનિ બાલકે સ્વર્ગધારી. પશુઘાત યાગથી બ્રહ્મપથ ઘાતકી, સ્વર્ગ જાવઈન શુકદેવ બલઈ તપ અહિંસા શૌચ સત્ય સંયમ સમે, ઇંદ્રિય યાગનઈન કે તલઈ૧૧ કામ કાલવ જેહ તન મન ચઢઈ, વિવિધ પરિ તેહનઈસ વિગેવ રાય રાણું નડઈ ત્રિવિધ તપસી પડઈ, અંધ પરિ અજુગતું એ ન જાનઈ. સેપિવિશ્વામિત્ર કાલ જવર પીડીએ, મત્સ્યગંધા ભજી સુરભિ થાય; નિંદ તપેસિપિ ચંડાલિકા મહીએ, તેહર્યું આપણું શીલ કાપઈ.બ્રહ્મ૦૧૩ બ્રહ્મ હીને યથા કુલવાલે મુનિ, કુંડીરીકે મુનિ નરગ ગામી યમદગ્નિ તાપસ રેણુકા પરણુઓ, રેણુકા ભગિનીસ્ય વિષયકામી. સતત અપવિત્ર નરનારી તનુ મલ કરઈ ઘટ કેટિ ધોતમપિ ને પવિત્ર ધ્યાન તપ જાપણું રાજઋષિ ગણધર કરતિ નિત્યંચ દેહું પવિત્ર, બ્ર૦૧૫ કામ ઝટીંગ જે નરહ નારી છલ્યા તે અશુભકર્મ કરણ કરાવઈ; નારિયા પૂતપતિ પ્રમુખ વરવસ્તુટું જાર પુરૂષે હરાવઈ મરાવઈ.બ્રહ્મ-૧૬ દેખી તિલભદ્રની ધણસીરી બંભીનું કપટ રાખસી થઈ તે; તિલભદ્ર બળી મૂએ વિવિધ પરિ અસતીનાં ચરિત ભાખે. બ્ર૧૭ કામવાહી હgઈનારી નિજ પતિ યથા સૂરિકતા હો નૃપ પ્રદેશી વિષયવાહી જ ચુલ સપુત હણઈ બ્રહ્મદત્ત રહ્યઉગત વિદેશી બ્ર૦૧૮ પંચશત પુરૂષની એક ઘરણી તિણુઈ કામ કઓ અચનઈ સઉકી મારી, વીર જે પૂછીઉં સાહિ સા સા ભણઈ ઉપદેશમાલામાં ગુરૂ વિચારી. કામ ધનુરનઉ વ્યાપ વિબુધા સુણે લખધિ ભવંતપિ આષાઢાભૂત; ગુરૂત્યજી લાજ મૂકી નટી કારણઈ વિષય વેશ્યા નટી હૃદયપૂતી. બ્રહ્મ ૨૦ નદિષેણેપો ચરણ સુરગિરી થકી લબધિવપિ વેશ્યા વિધે; નારી નયનાલિકા પતિ યશોધર હ ભાવચારિત્રીય કંઠ રૂ. વિષમ વ્યાહીઓ આદ્રકુમારે મુનિ સેઠી કુમરી વયે પૂત્ર રાગી સુઘરવાસ રહ્યો વરસ ચકવીસમે મેહ ત્રોડી ચરણ શીખ માગી. જિણે સાચેપિ નિજ સુસર જુઠે કર્યઉ ટાંગવિચ નીસરી યક્ષ વંચી; મૂલ પરિણતી તસ નામ લેવારીઉ નૂપુર પંડિતા પાપ ખંચી. બ્રહ્મ૦૨૩
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીબ્રહ્મચર્યની સજ્ઝાય
| ૨૫
રાતિ કાઉસગ્ગ રહ્યઉ જિનદાસ શ્રાવકા અસતી તસ નારી ઘર પુરૂષ સૂતિ લેાહ ખીલા તણુઉ હાલીઆ ઢોલીએ તેણે તસ ચરણ વિધ્યા વિગૃતિ.૨૪ પંચ ભરતારસ્યું વિષયનઈં કારણઈ એક વેશ્યા પંચ પુરૂષ દેખી; સતિએ સુકુમાલિકા વર નિઆણું કરઈ દ્રૌપદી સા થઈ ઈમ વ્રતઉવેખી ચઉદ વિદ્યા ભણ્ય યંત્ર મંત્ર ગુણ્યઉ કામક્રીડઈ યગ્રઉ ગુણ વિણાસઈ; કપિલ યમ ખંભણેા નીચક્રાસી રમ્યઉ દાસી ચાચ્યા ગયા રાય પાસઈં.૨૯ બ્રહ્મા રાખ્યા વિણા શુદ્ર પરિ અંભણા લેાભી સર્વ આચાર લેપઈં; યાગ માંસ ભખઈ પાપ ઘટ પણિ લીઈ બ્રહ્મ લાપી નરકઈ આપણપર્ક. કામક્રીડઇ નડી રાય રાણી પડી ચાર કુંતાર સું વિષયરાતી; પાલવાના હણ્યા ચાર સખ લે ગયેા સા શૃગાલી હુણઈં કુટઈ છાતી. વિષય વિષ વ્યાપી નીચકુલ નારીની આસ્ય પછ્યાંગ મૂખમાંહે લેવઈ વિદ્યુતમાલી વિદ્યાધરો પણિયથા ધર્મ ચાંડાલની નારી સેવઈં. બ્ર૦-૨ પરનારી કામી રાય નરદાસીઓ રાત્મકી નારીસ્યું ઉપરી માર્યાં; વિજય રાજાતણા સચિવ મતિસાગરો વિડિસ હીતા સુશીલા વિચારો, પાછલા ભવ તણી નારી વાઘિણી પણી શ્રાવકે વીર ય યાગ રાખ્યો; માસ ષટ ભેગવી મરણ ભય ચેગવી પશુ વિટંબણું કામ ભાખ્યો.બ્રા૦૩૧ મનહિ મન્નમાલીએ શ્રાવિકા ચાલીએ શ્રમણ નામા સુ સેવી; પાલક પણિ તથા વસુમતી ચાલીએ વાલ્હેણા વાલીઓ ગાત્ર દેવી. તાપસી મનવશી તાપસેા પરવશી તાપસી કાજે નિજ પ્રાણ છે ડઈ; વકલચીરી મુનિ મુગ્ધ વેશ્યા વશઇ સામ તાપસ તણી લાજ ખડઈ. માત સરખી નમાલા વિદ્યાધરી પુત્ર પ્રદ્યુમ્નસ્તું ભાગ યાચઇ; સતીઅ સીતા તણેા રાવણા રાગીએ દશ વદન લગને લખમણુ રાચઈં. મેઘમુનિ અતિમુકત ખાલ જે બ્રહ્મવતી મુનિ, સુકેશલ તથા વયરસામી; જજીસ્વામી પ્રમુખ બ્રહ્મચારી તણી કીતિ સુણતાં સકલ કીર્તિ પામી. બ્રહ્મા–૩૫ અ’ભીઆ સુંદરી સતીઅમૃગાવતી ચંદના તિમવિશલ્યા સુણીજઈં; અપર નર નારીનું શીલ ચરિતં તથા સુણિઅ ભણતાં અશુભ ભવલુણીજઇ. દેવ દાનવ નમ્યા જે બ્રહ્મચારીણા ચરણ વર ધારીણા જગવંદ્ગીતા; ચદ્રરૂદ્રો શિષ્યેાપમા કેવલી બ્રહ્મચારી સકૅલ હૃદયનીતા. બ્ર૦ ૩૭
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૬ ]
‘અપ્રગટ સઝાય સંગ્રહ ૨૩ શ્રીબલભદ્ર મુનિની સઝાય. નેમિ જિસેસર રજિઓ, માધવ બાંધવ રામ રે, હરિ મેહ મૂક્યો બૂઝ, સુરે માધવનઈ વિરામ રે. સુર સિદ્ધારથ નામ રે, તુંગિઆગિરી સીરી ઠામ, આતમરામે રે તું રમે. એ આંકણું. જિમ રમિઓ મુનિ રામ રે, તપ બિધિ અભિરામ રે, સબ જગ જંતુ વિસરામ રે, સમરું નિત્ય તસ નામ રે. આ૦-૨ માધવ રામ તે રમી ગયે, તે ભાવે મુનિરાય રે, પુર્વે હરિદ્ધિ વાધીઓ; પુણ્યઈ ગઈ સબ જાઈ રે, કુંણી કાંઈ એમ ન થાય, તુમહિ જીવન જાય. ગિઆગિરી સિરિ એકલું, વિદ્યાધર મુનિસર રે, ઉપશમ રંગધરી છું; તપસ્યા જસસી મુનિસરે જસમુનિ પ્રતિમા જગીસરે, પ્રણમું હું નિશદીસરે. માધવ સબરે મૂકી ગયે, અને એકલું વીરરે, યાદવ કેડીં ગણંગના; ન ગયે કે તસ તીર રે, દ્વારવતી ગઈ નીર રે, સબ ગયું રેણુ સમીર રે. રૂદ્ધિ રારઠ કેઈમમ કરે,સઈ સબ વિસરાલરે હરિ પરિ જાવઉરે એકલા મ પડે માયાની જાલ રે, કુણની નહીં એક કાલ રે. આ૦–૬. મુનિ વઈગી રે રાગીએ, ત્રિભુવન જીવ કૃપાલ, વિચરીઈ ચિત સમતા ભર્યું, મૂકી મમતા જંજાલ રે, દર્શન દુરીતને કાલ રે. આ૦-૭ જગતિ નિરાસ નિરંજન, શમ દમ અમ નિરીહરે પરજન રંજન પરિહરઈ, લેપઈ મુનિ નિત લીહરે, વિચરઇ જિમ વન સિંહ .
સમરું સોધી તદીઠ રે. આ૦-૮ એક મુનિ રૂપરે મહિલી, અવટ તટીં કેઈ નારી રે, ઘટ ભૂલી પૂત્ર પાસીએ; મુનિ મન કરત વિચારે છે, વિરૂએ કામ વિકાર રે. નગરે ન ચુગતિ રે ગોચરી, મુઝ રૂપ બહુ ભારી રે મદન કરમ બહુ બાંધસ્ય મ પડે તેણે સંસાર રે. આતમ-૧૦ પારણા વિણ રે તપસી વલ્યા, ગ્રહી અભિગ્રહ સાર રે, મુઝ વન કો પ્રતિલાભસ્ય લેસ્યું તબહી આહાર રે, મુનિ ગુણ પ્રાણ આધાર રે. રામે રામા ન રાચીએ, રાયે રામ અરામાં રે,
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ૨૭
શ્રીબલભદ્ર મુનિની સઝાય વનચર પરષદા દઇ દેશના; કરતે પાપ વિરામ રે,
* મુનિજન એહીં જ કામ રે. આતમ-૧૨ સિંહ શિયાલને વાઘલાં, મૃગલા વાનર શ્રેણિ રે, સૂકર કૃમર ચિતરા, મેહ્યા મેહ્યા છે તેણે રે. આતમ-૧૩ ગોણુ મતંગ જ રીંછલા, સસલા સૂવર એણે રે; મહિષ જરખલાને રોઝલા, નિપુણ કીયા મુનિ તેણ રે. આતમ-૧૪ આમિષ કેઈ મૂકાવિઆ, નરતિ વિરતિ કીયા તેઈ રે, જાતિસમરણ પામીઆ, કેતા અણસણ લેઈ છે. આતમ-૧૫ એક મૃગલો મુનિ રાગીઓ, અતિ સંવેગીઓ હાય રે, મુનિ સેવઈ નઈ કેડી ફિરઈ, શિષ્ય તણ પરેં જોઈ રે. આતમ ૧૬ મા ખમણને રે પારણે, પ્રતિલાલ્યા રથકારે રે, મુનિ મૃગ રથકાર ઊપરે, તરૂ પડીએ અતિ ભારે રે, આતમ ૧૭ તે ત્રણે તિહાં શુભ ધ્યાનસું, કાલ કરાઈ તતકાલ રે; પંચમ સ્વર્ગ તે સુર થઈ, સકલ મરથ માલ છે. આતમ ૧૮
----
----
શ્રીવિદ્યાચંદજી વિરચિત ૨૪ રાવણને શિખામણની સઝાય
રાગમારૂણી સીત હરી રાવણ જવ આણી, લઈ મદદથી રાણી રે અવર સતી જગ એહ સમાણી, નવદીઠી નવિ જાણું. ૧
હે રાજા ! રામ ઘરણી કાં આણી રે. આંકણું. સમકિત સાચ શીલ ગુણખાણી, સુધા સમી જસ વાણી રે; સકલ સતી શીર મુકુટ કહાણી, દહીલી એ દુહવાણી. હે રાજા૨ દશરથ નદનની પટરાણી, માનઈ ઈંદ્રાણી રે, લંકાપતિ મતિ તુ કઉ તાણી, એહસ્યુ કરી મહીમાણી. હે રાજા-૩
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
અપ્રગટ સઝાય સંગ્રહ
પર રમણ લંપટ નિરવાણી, કરતાં ન રહઈ વાણું રે, દુરગતિ આપઈ એહ કમાણી, લઈ કેવલનાણું. હે રાજા -૪ શીલ ગુણઈ સુરક ગવાણ, સમરે સુર વૈમાણું રે, એહ તણું ગુણ શ્રેણિ સંધાણી, કહ8 કિમ એહ હરાણું. હે રાજા. ૫ પાપ પરંપર પલણ ઘાણી, રાધાવેધ વરાણી રે; પતિવ્રતા રંગે રંગાણી, કિમ તરીએ નાવ કાણી. હે રાજા -૬ તું છઈ પૂરણ પુરૂષ પ્રમાણ, હું તુચ્છ મતિ તોલાણી રે, પર રમણ લંપટ નિરમાણી, કરતિ કમલા હાણી. હે રાજા –૭ કત કહઉ કુણની ઉપાણી, સતી સંતાપી શાણું રે; અથવા જે વિધિ લેખ લખાણ, તે કુણ ટાલઈ પ્રાણી. હે રાજા૦૮ બુદ્ધિ અટ્ટોત્તર સઉ ખરચાણી, કીસી કહઉ સમઝાણી રે; ઈમ આવઈ દુર્ગતિની ઉજાણી, તઈ કાં તે ન પિછાણી. હે રાજા. ૯ શીલ સબલ ગુણ ગ્રંથ ગુંથાણી, તું વર અંતર વાણું રે, જઉ હુઈ એ નિજ ઠામ સહેલાણી, મીઠી સાકર વાણી. હે રાજા૦૧૦ તું છે ન્યાયી બિભીષણ ભાઈ, જલનિધિ ખાઈ ભરાઈ રે, ધર્મ સખાઈયા ઠકુરાઈ કાંહાં રહઈ અભીમાણી. હે રાજા. ૧૧ છારિ ભરાઈ જ્યોતિ ન ખાણી, ઢું ફૂકઈ ઓલ્હાણી રે, અંગ સુકેમલ રામ વિયેગીણી, પોયણી જિમ કરમાણે રે. હે રાજા આરાધઉ પરમારથ સાધઉ, એક મણા બ્રહ્માણી રે; વિનય કરીનઈ વેગે વઉલાવઉં, જિમ હુઈ કુલ કલ્યાણી. હો રાજા રાવણ કંત કહઈ સુણ કામિની, મુઝ મન એ સેહાણ રે, હું કિમ હારું બલ છઈ માહરું, પરદલ દેખી ડરાણું. હે રાજા, રાવણ જિતી જગત વદીતી, સાગર સેતુ બંધાણી રે, રામઈ ઘરિ આણી ધણીઆણી, વિદ્યાચંદ વખાણું. હે રાજા૧૫
ર
મન એ
જગત ,મહ
રમત
૨૫. વિષય નિવારક સઝાય મયગલ મા રે વનમાંહિ વસે, કરતે કેલિ કલ્લોલ; કુત્રિમ કરિણી રે રાગે મેહિઓ, બંધ પડયો કરે રેલ. ૧
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિષય નિવારક સઝાય
[ ર૯ લીડા હંસા રે વિષય ન રાચીએ, વિષય વિકાર વિણાસ; વિષય વિડંખ્યા રે ભવે ભવે દુઃખ સહે, વિષય વિના સુખવાસ, ભેલી૦૨ દીપક દેખી રે સેવન સારીખે, રૂપે મે પતંગ; અગિનીની ઝાળા મનમાંહિ ન ચિંતવે, હામે આપણું અંગ. ભ૦ ૩ ભમર વિલધે રે વિકસિત કમલિની, લેવા પરિમલ ભેગ; કમલ મીલંતે રે ભીતર ભીડીયો, ન લહે નીકસન યોગ. ભોલી ૪ હરણી સરિસે હરખે હરિણલો, વેળે નાદે રે પ્રાણ; ઠાણ વિહૂણ રે તૃણ જલ ચૂકવ્યો, હણીએ પારધી બાણ ભોલી ૫ જલચર જલમાં જીવન જોગવે, જુઓ જુઓ વિષય જંજાલ; રસના વશ તે રે પડીઓ માછલ, બાંધે ધીવર જાલ. લી. ૬ પંચ વિષય સુખ જે નર પશે, જે વલી જીપશે રાગ; તે નર ડો દિનમાંહી સહી, થાશે નિચ્ચે વીતરાગ. ભેલી. ૭
૨૬ કવિ કહષભદાસ વિરચિત
સંસારના ખોટા સગપણ વિષે સજઝાય ચેત તો ચેતાવું તને રે પામર પ્રાણી–એ રાગ. સગું તારું કેણ સાચું રે, સંસારીયામાં સગું તારું કેણ સાચું રે. પાપને તે નાખે પાયે, ધરમમાં તું નહીં ધા ડાહ્યો થઈને દબાયે રે, સંસારીયામાં ૦-૧ કૂડું કૂડું હેત કીધું, તેને સાચું માની લીધું અંતકાલે દુઃખ દીધું રે, સંસારીયામાં-૨ વિશવાસે વહાલા કીધા, પીયાલા ઝેરના પીધા; પ્રભુને વિસારી દીધા રે, સંસારીયામાં ૩ મન ગમતામાં હાલ્ય, ચોરને મારગ ચાલે; પાપીઓને સંગ ઝાલ્યાં રે, સંસારીયામાં ૪ ઘરને ધંધે ઘેરી લીધે, કામિનીએ વશ કીધે; બહષભદાસ કહે દશે દીધે રે, સંસારીયામાં ૫
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૦ 1
અપ્રગટ સઝાય સંગ્રહ કવિ શ્રીદીપવિજયજી વિરચિત
૨૭ મુનિવંદન સક્ઝાય
વીરકુંવરની વાતડી કેને કહીએ--એ રાગ. શ્રીમુનિરાજને વંદના નિત કરીએ, હારે તપસી મુનિવર અનુસરીએ; હાંરે ભવસાગર સહેજે તરીએ,હારે જેને ધન્ય અવતાર. શ્રીમુનિ ૧ નિદક પૂજક ઊપરે સમભાવે, હાંરે પૂજક પર રાગ ન આવે; હારે નિંદક પર દ્વેષ ન લાવે, હાંરે તેહથી વીતરાગ. શ્રી મુનિ. ૨ સંજમધર ત્રાષિરાજજી મહાભાગી, હાંરે જેની સંજમે શુભ મતિ જાગી; હાંરે થયા કંચન કામિની ત્યાગી, હાંરે કરવા ભવ તાગ. શ્રી મુનિ. ૩ તીને ચેકડી ટાળીને વ્રત ધરીઆ, હાંરે જાણું સંજમ રસના દરીઆ, હારે અજુઆન્યા છે આપણું પરીઆ, હારે ધન્ય ધન્ય ઋષિરાજ. ૪ ચરણ કરણની સિત્તરી દેય પાલે, હાંરે વલી જિનશાસન અજુઆલે; હાંરે મુનિ દોષ તાલીશ ટાલે, હાંરે લેતા શુદ્ધ આહાર. શ્રી મુનિ ૫ ચિત્ર સંભતિ ને વલી હરિકેશી,હારે અનાથી મુનિ શુભ લેશી; હાંરે ગોતમ ગણધર વલી કેશી,હારે બેહના અણગાર. શ્રી મુનિ ૬ દશ ચક્રી પ્રત્યેક બુદ્ધને જગ જાણે, હાંરે નમિરાજને ઈંદ્ર સંમાણે; હારે ઉત્તરાધ્યયને તે વખાણે, હાંરે શ્રી દશારણભદ્ર. શ્રીમુવ-૭ છવ્વીશ કેટી ઝાઝેરા અઢી દ્વીપે, હાંરે તપ સંજમ ગુણથી દીપે; હારે ચાળ સેળ પચીશને ઝીપે, હાંરે કીજે ગુણ ગ્રામ, શ્રીમુo-૮ દીપવિજય કવિરાજના ગુણ ગાવે, હારે ગુણ ગાઈને ભાવના ભાવે; હારે ગાતાં પરમ મહદય પાવે, હાંરે માનવ ભવ સાર. શ્રી મુ-૯
શ્રીવીરવિજયજી કૃત ૨૮ કાયાની સઝાય
મનમોહન મેરેએ રાગ. કાયા ધરી છે કારમી રે, પ્રભુ દિલમાં ધરીએ,
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________
કાયાની સક્ઝાય
[ ૩૧
કાંઈ અમર નહીં અવતાર રે, પ્રભુટ ગયે અવસર આવે નહીં રે; પ્રવ
બાંધે પાણી પેલી પાળ રે. પ્રભુત્ર ૧ સાયર શ્રોતા વરતમા રે, પ્રભુત્ર માંહિ પડીઓ છે મૂઢ ગમાર રે, પ્રભુ ખોટા મલ્યા છે ખારુઆ રે, પ્રભુ કેમ ઊતારે ભવ પારરે. પ્ર. ૨ કાળા ફિટી ધેળા થયા રે, પ્રભુ તેએ મેહના મેજા ખાય , પ્ર. બૂઢા પણું બાલા પણું રે, પ્રભુકેળવતાં ગુણ વિઘટાય રે. પ્રભુત્ર ૩ કેનાં છેરૂ કેની કામિની રે, પ્રભુ કહે કેના માયને બાપરે, પ્રવ અતે જવું જીવ એકલા રે, પ્રભુત્ર સાથે આવશે પુન્યને પાપ રે.પ્રભુત્ર ૪ ધ્યાન ધરો બળીયા તણું રે,પ્રભુ કાંઈ બળીયા તે અરિહા દેવ રે, પ્રભુ આરીસાભુવનમાં કેવલી રે, પ્રભુ રૂડા ભરત ભૂપતિ તતખેવ રે. પ્રભુ૦૫ દેવ પરીક્ષાએ વ્રત ધરે રે, પ્રભુ ચકવર્તી સનતકુમાર રે, પ્રભુત્વ ભૂનંદન કેવળ લહે રે, પ્રભુત્ર શુભવીર જિર્ણોદ દયાલ રે. પ્રભુ ૬
શ્રી આનંદઘનજી વિરચિત
ર૯ આત્મપદેશક સક્ઝાય હું તે પ્રણમું સદ્દગુરૂ રાયા રે, માતા સરસતી વંદુ પાયા રે, હું તે ગાઉં આતમરાયા, જીવનજી બારણે મત જાજે રે. તમે ઘર બેઠા કમા, ચેતનજી બારણે મત જાજે રે. ૧ તારે બાહિર દુર્ગતિ રાણી રે, કેતા શું કુમતિ કહેવાણું રે, તું ને ભેળવી બાંધશે તાણ, જીવનજી તારા ઘરમાં છેત્રણ રતન છે, તેનું કરજે તું તે જતન રે, એ અખૂટ ખજાને છે ધન, જીવન તારા ઘરમાં બેઠા છે ધુતારા રે, તેને કાઢે ને પ્રીતમ પ્યારા રે, એહથી રહેને તમે ન્યારા, જીવનજી સત્તાવનને કાઢે ઘરમાંથી રે, વીશને કહે જાયે ઈહાંથી રે, પછી અનુભવ જાગશે માંહેથી, જીવનજી
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૨ ]
અપ્રગટ સઝાય સંગ્રહ સેળ કષાયને દીઓ શીખ રે, અઢાર પાપસ્થાનકને મગાવ ભીખ રે; પછે આઠ કરમની શી બીક, જીવનજીક ચારને કરશે ચકચૂર રે, પાંચમી શું થાએ હજૂર રે, પછે પામે આનંદ ભરપૂર, જીવનજી વિવેક દીવે કરે અજુવાળે રે, મિથ્યાત્વ અંધકારને ટાળી રે, પછે અનુભવ સાથે હાલે, જીવનજી સુમતિ સાહેલી શું ખેલે રે, દુર્ગતિનો છેડે મેલે રે, પછે પામે મુક્તિગઢ હેલે, જીવનજી મમતાને કેમ ન મારો રે, જિતી બાજી કાંઈ હારે રે; કેમ પામ ભવને પારો, જીવનજી, શુદ્ધ દેવગુરૂ સુપસાય રે, મારો જીવ આવે કાંઈ ઠાય રે; પછે આનંદઘનમય થાય, જીવનજી,
કવિ નષભદાસ કૃત ૩૦ આત્માને શિખામણની સઝાય
મન મંદિર આવ રે, કહું એક વાતલડી.–એ રાગ. અનુભવિયાના ભવિયાં રે, જાગીને જે જે આગળ સુખ છે કેવાં રે, જીવે તે જે જે. બાળપણે ધર્મ ન જાયે રે, તે રમતાં છે;
બનમેં મદ માત રે, વિષયમાં મોહ્યો. ધર્મની વાત ન જાણું રે, બેટી લાગી માયા;
વન જશે જરા આવશે રે, ત્યારે કંપશે કાયા. મેહ માયામાં માએ રે, સમકિત કિમ વરછ્યું ક્રોધ વ્યાપ્યો છે સબલો રે, બેલતે નવિ ખલશે. ધનને કાજે ધસમસતે રે, હિંડે હલફલતે; પાસે પૈસે પૂર છે રે, પુન્ય નથી કરતા.
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________
^
આત્માને શિખામણની સઝાય
નેત્રને નાસિકા ગલશે રે, વળી વળશે વાંકા; બેવ્યું કેઈ ન માનશે રે, ત્યારે પડશે ઝાંખા. દાંત પડ્યા મુખ ખાલી રે, ત્યારે કેહને કહેશે; ધર્મની વાત ન જાણું રે, પ્રભુજીને કિમ મલશે. ઉંબર ડુંગર થાશે રે, ગોળી થાશે ગંગા; પ્રભુજીનું નામ સંભારો રે, હવે જિમ રંગા. શેરી પર શેરી થાશે રે, ત્યારે બેસી રહેશે; લેભને લલુતા વધશે રે, બેઠા કચ કચ કરશે. દીકરડાની વહૂઓ રે, રીસડીએ બળશે; એ ઘરડા ઘરમાંથી રે, કે દાડે ટળશે. પીપલ પાન ખરંતાં રે, હસતી કુંપલીઆ, અમ વીતી તમ વીતશે રે, ધીરે બાપડીઆ. રાવણ સરીખા રાજવી રે, ગયા જનમારો બેતાં; પાપી હાથ ઘસતાં રે, જાણે જનમ્યા નેતા. ધન તે જિહાં તિહાં રહેશે રે, એકાકી જા; લોભને લલુતા મૂકી રે, અરિહંતને ધ્યા. શિવરમણ સુખ ચાખો રે, અનુભવને મે; ચેતવું હોય તે ચેતજે રે, સંસાર છે એ. કવિ રાષભની શીખડી રે, હૃદયમાં ધારે; જિતી બાજી હાથથી રે, તમે કિમ વિસારે.
ર ર ર
ર ર
શ્રીકીર્તિવિમલજી કૃત
૩૧ નવકાર મંત્રની સક્ઝાય
આજ જિનરાજ મુજ કાજ સિધ્યાં સવે–એ રાગ. સમર જીવ એક નવકાર નિજ હેજ શું, અવર કાંઈ આળપંપાળ રાખે; વર્ણ અડસઠ નવકારના નવપદ, સંપદા આઠ અરિહંત ભાખે. સમર૦-૧
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૪ ]
અપ્રગટ સઝાય સંગ્રહ
આદિ અક્ષર નવકારના સ્મરણથી, સાત સાગર ટલી જાય પૂરાં એક પદ ઉચ્ચરે દુરિત દુખડાં હરે, સાગર આયુ પચાસ પૂરાં. સવ–૨ સર્વ પદ ઉચ્ચરતાં પાંચર્સ સાગર, સહસ ચેપન નવકારવાલી; રહે મન સંવરી હર્ષભર હેજ ધરી, લાખ નવ જાપથી કુગતિ ટાલી. સ૩ લાખ એક જાય જન પૂન્ય પૂરા જપે, પદવી પામે અરિહંત કેરી; અશોકવૃક્ષ તલે બાર ૫ર્ષદ મલે, ગડગડે દુંદુભિ નાદ ભેરી. સવ-૪ અષ્ટવલી અષ્ટસય અષ્ટ સહમાં વલી, અષ્ઠ લાખ જપે અષ્ટ કેડી; કીતિવિમલ કહે મુક્તિ લીલા લહે, આપણાં કર્મ આઠે વિડી.સ૦૫
શ્રીજ્ઞાનવિમલસૂરિજી કૃત ૩ર સુદર્શન શેઠનું ઢાળીયું
સાંભળજો તમે અભુત વાતે—એ રાગ. સિંચમી ધીર સુગુરૂ પય વંદી, અનુભવ જ્ઞાન સદા આનંદી, લલના લોચન બાણે ન વિંધ્ય, શેઠ સુદર્શન જેહ પ્રસિદ્ધો. ૧ તેહ તણી ભાખું સઝાય, શીલવત જેહથી દઢ થાય; મંગલ કમલા જિમ ઘર આવે, ત્રિભુવન તિલક સમાન કહાવે. ૨ ઈતિ ઉપદ્રવે જેહ અકંપા, જંબૂ ભારત માંહે પૂરી ચંપા; દધિવાહન નૃપ અભયા રાણ, માનું લાલિત્યાદિ ગુણે ઈંદ્રાણું. ૩ ગષભદાસ નૃપ અભિમત શેઠ, લચ્છી કરે નિત જેહની વેઠ; ઘરણું નામ તસ અરિહાદાસી, બેહની જનમત મતિ વાસી. ૪ સુભગ નામ અનુચર સુકુમાલ, તેહ તણે ઘર મહિષી પાલ; માઘ માસે એક દિન વન જાવે, સુવિહત મુનિ દેખી સુખ પાવે. ૫ નિરાવરણ સહે શીત અપાર, મુખે કહે ધન્ય તેહને અવતાર; હિંદી વિનય થકી આણંદ, એહવે તેજે તો દિણંદ. ૬ નમો અરિહંતાણું મુખે ભાખી, તિહાં મુનિ જિમ ગગને ખી આકાશગામિની વિદ્યા એહ, સુભગે નિશ્ચય કીધે તેહ. ૭ સૂવે જાગે ઊઠે બેસે, એહ જ પદ કહેતે હદિ હિસે,
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________
1 ૩૫
શ્રી સુદર્શન શેઠની સઝાય શેઠ કહે વિદ્યા કિમ પામી, મુનિ સંબંધ કહ્યૌ શિર નામી. ૮ રે મહાભાગ ! સુભગ વલી એહથી, દરે કર્મ ટલે ભવ ભયથી; એહ વિદ્યા ગુણ પાર ન લહિએ, ધન પ્રાણી જિણે હિયડે વહિએ. ૯
એમ કહી આખે મંત્ર શિખા, સાધમિકનો સંબંધ ભાગે; એક દિન ઘનવૃષ્ટિ નદી પૂરે, ઘરેનવિ આચ્ચે થયું અસૂરે-૧૦ મહિષી સવિ પહેલાં ઘરે આવી, સુભગે મનમાં વિદ્યા ભાવી; નદી ઉપડી પર તટે જાવે, લેહ કીલક હિયડે વિધા-૧૧ તોહે પણ તસ ધ્યાન ન ચૂકે, ચિત્ત સમાધિ તેહ ભવ મૂકે; શેઠ તણે ઉપકારે ભરિઓ, અરિહા સ્ત્રી ગર્ભે અવતરી-૧૨
૩૩ ઢાળબીજી તુજ મુજરીઝની રીઝ અટપટ એહ ખરીરી–એ રાગ.
અનુક્રમે ગર્ભ પ્રભાવ, શ્રીજિનબિંબ જુહારું,
સંઘભક્તિ કરું ખાસ, શાસન શોભા વધારું; ઉત્તમ દેહલા તેહ, પૂરે જન્મ થયરી,
નામ સુદર્શન દીધ, ઘર ઘર હર્ષ ભયોરી. સકલ કળા આવાસ, યૌવન વય પ્રસરી,
નામ મનેરમા નારી, પરણી હેજે વરી; એહી જ નયર મેઝાર, કપિલ પુરોહિત છેરી,
રાજમાન્ય ધનવંત, કપિલા ઘરણી આછેરી. શેઠ સુદર્શન સાથ, કપિલ તે પ્રેમ વહેરી,
અહનિશ સેવે પાય, કપિલા તામ કહેરી, ષટકર્માદિ આચાર, મૂકીએ દૂર ઘણુંરી,
એહવું શું છે સ્વામી, દાખે તેહ સુણુંરી. કપિલ કહે સુણ નાર, શેઠ સુદર્શન છેરી,
જસ ગુણ સંખ્યા ન પાર, કહેવા કવણ હરી;
છે.
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૬ ]
રૂપે મદન રિવે તેજ, જલધિ ગંભીર પણેરી, સૌમ્ય ઈન્દુ સુરવૃક્ષ, અધિક તસ દાન ગુણેરી. કિ અહુના ગુણરાશિ, વાસિત દેહ અચ્છેરી,
ઈમ નિસુણી તે નારી; તેહ શું કામ ચેરી; એક દિન રાય આદેશ, કપિલ તે ગામ ગયારી, કુટિલા કપિલા દેહ, મન્મથ પ્રગટ થયારી. શેઠ તણે ઘર જાઈ, કહે તુમ મિત્ર તણેરી,
હે છે અસમાધિ, દેખણ આવા ભણેરી; આવ્યા તતખીણ તેહ, કહે તે મિત્ર કહાંરી,
સૂતા છે ઘરમાંહિ, શય્યા સાજ જિહાંરી. દેઈ ઘરના ખાર, વિલગી નારી તીસેરી,
દેખાવે નિજ ભાવ, હાવ વિલાસ હસેરી; જાણી કપટ પ્રપંચ, શીલ સન્નાહ ધૌરી,
અપ્રગટ સજ્ઝાય સંગ્રહ
હું છું તે પુરૂષ, મુધા નરવેષ કર્યાંરી. વિલખી થઈને તેહ, કાઢયા ગેહ થકીરી,
આજ પછી પર ગેહ, જાવા નિયમ નકીરી; શેઠ સુદન એમ, રહે નિત શીલ વહેરી, અવનિતલે ઉપમાન, એહવું કવણ લહેરી.
૩૪ ઢાળ ત્રીજી
લલનાની દેશી.
શેઠ સુદનની પ્રિયા, નામે મનેારમા જેહુ લલના; દેખે દેવકુમર સમા, ષટ સુત સુગુણ સનેહ લલના. અભયા રાણીને કહે, કપિલા દેખી તામ લલના;
૪
એક દિન ઈન્દ્ર મહાત્સવે, રાજાદિ સર્વિ લેાક લલના; ક્રીડા કારણ આવીયા, સજ્જ કરી સઘળા થાક લલના, શીલ ભલી પેરે પાલીએ. ૧
૬
७
શીલ-૨
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીસુદર્શન સેટની સજ્ઝાય
[ ૩૭
શીલ-૪
શીલ-૬
પ્રિયા પુત્ર એ કુણુ તણા, તે દાખા મુજ નામ લલના, શીલ૦–૩ અભયા કપિલાને કહે, લખમી અધિક અવતાર લલના; શેઠ સુદર્શનની પ્રિયા, પુત્ર તળે પિરવાર લલના, કહે કપિલા એ કિહાં થકી, એહને પુત્ર અચંભ લલના; અક્ષયા કહે અચરજ કિશ્યું, શચી પતિ પતિએ રંભ લલના. શી૦-૫ કહે કપિલા તે ક્લિમ છે, જુઠ ધરે નર વેષ લલના; કિમ જાણ્યું રાણી કહે, કહે વૃત્તાંત અશેષ લલના. મુગ્ધ વચી ઈમ કહી, તુજને ઇણે નિરધાર લલના; પરસ્ત્રી સાથે ષંઢ છે, નિજ તરૂણી ભરતાર લલના. સુણ અભયા જો નર હાવે, તા ભીંજે કામ પ્રચંડ લલના; લાહ પુરૂષ સરીખો ગળે, પણ નિશ્રય એ ષંઢ લલના. શી૦-૮ કહે કપિલા મદમત કરે, એ નિશ્ચે અવિકાર લલના; કહે અભયા મુજ ફંદમાં, કવણુ ન પડે નિરધાર લલના. શી~~ કપિલા કહે હવે જાશું, એ તુજ વચન વિલાસ લલના; કોઈ પ્રપંચે એહને, પાડા મન્મથ પાસ લલના. કીધી પ્રતિજ્ઞા આકરી, જલ જલાદિ પ્રવેશ લલના; અનુક્રમે કીડા વન થકી, પહેાત્યા નિજ નિજ નિવેશ લલના. શી૦-૧૧
શી-૭
શીલ૦-૧૦
૩૫ ઢાળ ચેાથી
એક દિન પુંડરીક ગણધરૂ રે લાલ.-એ રાગ.
હવે અભયા થઈ આકુળીરે લાલ, ચૂકવવા તસ શીલ, રાયજાદી; ધાવ માતા તસ પડિતા રે લાલ, કહે સવિ વાત સલીલ રાયજાદી, ખલ સંગતિ નવિ કીજીએ રે લાલ.
૧
સુણ પુત્રી કહે પડિતા રૈ લાલ, તુજ હૅઠ ખોટી અત્યંત રાયજાદી; નિજ વ્રત એ ભજે નહીં રે લાલ, જો હેાવે પ્રાણાંત, રાયજાદી.ખ—ર્ કહે અભયા સુણુ માવડી રે લાલ, મુજ ઉપરાધે એ કામ, રાયજાદી; કરવું છલખળથી ખરૂં રે લાલ, ન રહે માહરી મામ, રાયજાદી, ખ૦-૩
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૮ ]
અપ્રગટ સઝાય સંગ્રહ માની વયણ ઈમ પંડિતા રે લાલ, રાખી મનમાં ચૂં૫, રાયજાદી, કૌમુદી મહોત્સવ આવી રે લાલ, પડહ વજા ભૂપ. રાયજાદી.ખ૦-૪ કાર્તિકી મહત્સવ દેખવારે લાલ, પૂર બાહિર સવિ લેક, કહે રાજા; જેવા કારણ આવજે રે લાલ, આપ આપણે મલી થેક. કહે રાજા. ખ૦ઈમ નિસુણી શેઠ ચિતવે રે લાલ, પર્વ દિવસનું કાજ, કિમ થાશે, રાય આદેશ માંગી કરી રેલાલ, ઘર રહ્યો ધર્મને સાજ, દુઃખ જાશે. ખ૦-૬ સર્વ બિબ પૂજા કરી રે લાલ, ચિત્ય પ્રવાડી કીધ, મને હારી રે, પિસહ નિશિ પ્રતિમા રહ્યો રે લાલ, એકાંતે ચિત્તવૃદ્ધિ, સુખકારી રે. ખos
અભયા શિર દુખણ મિષે રે લાલ, ન ગઈ રાજા સાથ; રાયજાદી, કપટે પંડિતા પડતા રે લાલ, મૂરતિ કામની હાથ, રાયજાદી. ખ૦-૮ ઢાંકી પ્રતિમા વસ્ત્રશું રે લાલ, પેસાડે નૃપ ગેહ; રાયજાદી, પૂછયું તિહાં કણે પિળીએરે લાલ, કહે અભયા પૂજન એહ. રાખ૦– એક દેય ત્રણ ઈમ કામની રે લાલ, મૂરતિ આણું તામ, રાયજાદી, પ્રતિમા ધર ઈમ શેઠને રે લાલ, કપટે આ ધામ. રાયજાદી. ખ૦ ૧૦
૩૬ ઢાળ પાંચમી ત્રિભુવન તારણ તીરથ પાસ ચિંતામણું રે કે પાસ -એ રાગ. અભયા કામ વિકાર, કરી આલિંગતી હો લાલ, કરી. કમળ કમળ મૃણાલ, ભુજાર્યું વિટતી હે લાલ; ભુજારા નિજ થણ મંડલ પીડે, તસ કરશું ગૃહિ હો લાલ, તસવ અપાંગે સર્વ, કે ફરસે તે સહિ હે લાલ. કે.
અનુકુળને પ્રતિકુળ, કર્યા પરિસહ બહુ હો લાલ, કર્યા કેપ્યા હિરી લેક, પિકાર્યા તે સહુ હો લાલ, પિકા રાજા આ તામ, કહે અભયા જિહાં હો લાલ, કહે મુજ એકલી જાણી, કે એ આ ઈહાં હો લાલ. કે એક ૨ ધર્મ પિશાચી એણે, કદથી હું ઘણું હો લાલ, કદથ૦ એણે કીધે અન્યાય, મુખે કેતા ભણું હો લાલ; મુખે
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી સુદર્શન શેઠની સજઝાય
[ ૩૯
નિસુણી રાજા વાત કે, સંશય મન ધરે હો લાલ, સંશ૦ એહથી ઈમ નવિ થાય, પ્રગટ દીસે રે હો લાલ. પ્રગટ ૩ કહે રાજા અન્યાય, ઈણે મેટે કી હો લાલ, ઈણે પુરમાં કરીય વિડંબન, શલીએ દીયે હો લાલ ફૂલી. ફિરતા ઈમ પુરમાંહિ, ગષભદાસ મંદિરે હો લાલ, કાષભ૦ નિસરીઓ વિદ્રુપ, પ્રિયા દેખી દુઃખ ધરે હો લાલ. પ્રિયાગ ૪ મેરૂ ડગે પણ કંત, ન ક્ષેભે શીલથી હો લાલ, કંત, કેઈક અશુભ વિપાક, ઉદયના લીલથી હો લાલ, ઉદય એ ઉપસર્ગ ટળે તે, મુજને પારણું હો લાલ, મુજ નહિતર અણસણ મુજ, દેઈ ઘર બારણું હો લાલ. દેઈ ૫ કરી કાઉસગ્ગ રહી ધ્યાન, ધરી શાસન સુરી હો લાલ, ધરી શલીએ દીધો શેઠ, આરક્ષકે કર ધરી હો લાલ; આરક્ષકે કનક સિંહાસન તે, થયું દેખે તીસે હો લાલ, થયું. તવ મૂકી કરવાલ, કુસુમ પરે ગળે હો લાલ. કુસુમ, તેહ ચરિત્ર પવિત્ર, કહે રાજા પ્રતે હો લાલ, કહે ગજ ચઢી આવ્યો ભૂપ, ખમાવે માન તે હો લાલ, ખમાત્ર નારી વયણથી કાજ, કર્યું અવિચાર ને હો લાલ, કર્યું એહ ખમજો અપરાધ, કરી મને હારને હો લાલ. કરી.
૩૭ ઢાળ છઠ્ઠી બે બે મુનિવર વહોરણ પાંગર્યો રે–એ રાગ.
શેઠ સુદર્શન ગજ ઉપર ચઢયાળ, વીજે તિહાં ચામર છત્ર પવિત્ર રે, જિત નિશાન બજાવે નયરમાંજી, નાટક બત્રીશ બદ્ધ વિચિત્ર રે.
મે મહિમા છે મહિયલે શીયલને ૨–૧ દાન અવિરત દેતાં બહુ પરે રે, આવે નિજ મંદિર કેરે બાર રે,
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૦ ]
અપ્રગટ સઝાય સંગ્રહ શેભા જિન શાસનની થઈ ઉજલી રે, ધન ધન મને રમા જસ નાર રે.
કાઉસગ્ગ પાર્યો તેણી વાર રે. માટે -૨ અભયા ગળે ફાંસો ખાઈને તે મૂઈ રે, નાશી પાડેલીપુર ધાવ તે જાય છે દેવદત્તા ગણિકાના ઘરમાં રહી રે, ચરિત્ર સુણીને અચરજ થાયરે.મેટ શેઠ સવેગે સંયમ આદરે રે, શિક્ષા ગ્રહી ગીતારથ થાય રે; તપ દુર્બલ તનુ એકાકી પ્રતિમા ધરે રે, વિચરતા પાડેલીપુર તે જાય રે. શેઠ સુદર્શન રૂપ વખાણથી રે, ગણિકા થઈ ઉત્સુક મુનિને દેખી રે, ભિક્ષા ભમતાં ઘરમાં રાખીયે રે, કીધાં કપિલા પરે ઉપસર્ગ અશેષરે.-૫ એમ કર્થી સાંજે મૂકી રે, આવી વન માંહે ધ્યાન ધરંત રે; અભયા મરીને હુઈ વ્યંતરરે, દીઠે તેણે તિહાં મુનિ મહંત રે. મે-૬ ઉપસર્ગ તેણે અનેકવિધ કર્યા રે, ચઢિયે તવ ક્ષપકશ્રેણિ મુર્શિદ રે; ઘાતી કર્મ ક્ષયે કેવલ પામીયો રે, આવ્યા તિહાં સુરનર કેરાં છંદ રે.-૭ દેશના આપે જન પ્રતિબોધવા રે, કાપે સવિ પાતક કેરા છંદ રે, ગણિકા પંડિતાને અભય વ્યંતરી રે, પામે તિહાં સમકિત અમદરે–૮ પહેલા કેતાઈક ભવને અંતરે રે, હું તે સ્ત્રી સંબંધે અભયા જીવ રે, શલિ ગાલીથી કર્મ જ બાંધીયું રે, આવ્યું તેનું ફલ ઉદય અતીરે-૯ અનુક્રમે વિચરતા ચંપાએ ગયા રે, પ્રતિધ્યા રાજાદિ બહુ પરિવાર, ધન ધન મેનેરમા તસ સુંદરી રે, સંયમ રહી પહોતી મુક્તિ મેઝારરે.–૧૦ પરમ પદ પામે સુદર્શન કેવળી રે, જયવંતે જેહને છે જગમાં જસવારે નિત નિત હો તેહને વંદના રે, પહોંચે સવિ વાંછિત મનની આશરે-૧૧ સહજ સેભાગે સમકિત ઉજળું રે, ગુણીના ગુણ ગાતાં આનંદ થાય રે; જ્ઞાનવિમલ ગુણ વધે અતિ ઘણા રે, અધિક ઉદય હુએ સુજસે સવારે.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________
અસજ્ઝાય નિવારક સજ્ઝાય
શ્રીઋષભવિજયજી કૃત
૩૮ ઋતુવતી અસજ્ઝાય નિવારક સજ્ઝાય અડશામાં જો-એ રાગ.
સરસતી માતા આદિ નમીને, સરસ વચન દેનારી; અસજ્ઝાયનું સ્થાનક મેલું, ઋતુવતી જે નારી. અલગી રહે જે, ઠાણાંગસૂત્રની વાણી, કાને સુજે. મેટી અશાતના ઋતુવંતીની, જિનજીએ પ્રકાશી; મિલનપણું જે મન વિ ધારે, તે મિથ્યામતિ વાસી. અલગીર પહેલે દિન ચંડાલણી સરિખી, બ્રહ્મઘાતિની વલી ખીજે; પરશાસન કહે ધોબણુ ત્રીજે, ચેાથે શૂદ્રી વી જે. અલગી૦-૩ ખાંડે પીસે રાધે પીએને, પરને ભેાજન પીરસે;
[ ૪૧
સ્વાદ ન હેાવે ષટરસ દાખે, ઘરની લક્ષ્મી શેાધે. અલગી૦-૪ ચેાથે દિવસે ઇરિસણુ સૂઝે, સાતે પૂજા ભણીયે;
ઋતુવતી મુનિને પડિલાલે, સદ્ગતિ સહેજે હણીયે.અલગી૦-૫ ઋતુવંતી પાણી ભરી લાવે, જિનમંદિર જલ લાવે; એધિબીજ નવિ પામે ચેતન, અહુલ સંસારી થાયે.અલગી અસજ્ઝાઇમાં જમવા બેસે, પાંત વિચે મન હિંસે; નાત સર્વે અભડાવી જમતી, દુર્ગતિમાં બહુ ભમશે. અલગી૦ ૭ સામાયિક પડિમણે ધ્યાને, સૂત્ર અક્ષર નવ જાગી; કાઇ પુરૂષને નવ આભડીયે, તસ ફરસે તન રાગી. અલગી૦ ૮ જિન મુખ જોતાં ભવમાં ભમીયે, ચંડાલણી અવતાર; ભુંડણ કુંડણ સાપિણી હાવે, પર ભવે ઘણી વાર. અલગી૦ ૯ પાપડ વડી ખેરાકિ સે, તેહના સ્વાદ વિણાસે; આતમના આતમ છે સાખી, હેડે જો ને તપાસી, અલગી૦૧૦ જાણી ઈમ ચાકખાઇ ભજીયે, સમકિત કિરિયા શુદ્ધિ; ઋષભવિજય કહે જિન આણાથી, વહેલા વરશે સિદ્ધિ,અલગી૦૧૧
-
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪ર ]
અપ્રગટ સક્ઝાય સંગ્રહ
શ્રીરત્નવિજયજી વિરચિત
(૩૯) હે સુખકારી, આ સસાર થકી જે મુજને ઉદ્ધરે–એ રાગ.
સુણ સેભાગી, સુખકારી જિનવાણું મનમાં આણીએ આંકણી. શિવસાધક જિનવરની વાણું, કેઈ તરીયા તરશે ભવિ પ્રાણી;
પીસ્તાલીશ આગમ શુભ જાણું. સુણ૦ ૧ જે પવિત્ર થઈને સાંભળીએ, અપવિત્રતાઈ દરે કરીએ;
સમવસરણ માંહે જિમ સંચરીએ. સુણ૦ ૨ અપવિત્રતાઈ અલગી કરજે, તુવંતી સંગતિ પરિહર;
અસક્ઝાઈથી દૂરે સંચરજો. સુણ૦ ૩ દર્શન દહેરે કરે ચોથે દિવસે, પડિકકમણું પસહ પરિહરશે;
સામાયિક ભણવું નવિ કરશે. સુણ૦ ૪ બોધિબીજ તે કીધે જાશે, જ્ઞાનાવરણીય કર્મ તે બંધાશે,
સમકિત તેહનું મૂળથી જાશે. સુણ૦ ૫ દિન સાતે જિનવર પૂજીજે, નાતજાતમાં જમવા નવિ જઈએ;
વલી હાથે દાન નવિ દીજે. સુણ૦ ૬. હતુવંતી તમે અલગી રાખે, ઘર કારજ કાંઈ મત ભાખે;
અન્નપાણી શય્યા દૂર રાખે સુણ ૭ તુવતી સાધુને વહેરાવે, તસ પાતકથી નરકે જાવે;
પાંચ મહાવ્રત અલગ થાવે. સુણ૦ ૮ તુવંતી જે વહાણમાં બેસે, તે પ્રવહણ સમુદ્રમાં પેસે;
તેફાન ઘણેરા તે લેશે. સુણ, ૯ મઠ હિંગલ થાયે કાળે, એકેંદ્રિય દલને દુઃખ ભાળ;
પંચેંદ્રિય વિશેષ ટાળો. સુણ ૧૦ શિવાદિક શાસે એમ વાણી, તુવંતી રાખે દૂર જાણે;
વળી અસુર કુરાને ઈમ વાણ, સુણ૦ ૧૧
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
અસઝાય નિવારક સઝાય
[ ૪૩ પહેલે દિન ચાંડાલણ સરખી, બીજે દિન બ્રહ્મઘાતણી નિરખી,
ત્રીજે દિન ધબલડી પરખી. સુણ૦ ૧૨ ખાંડણ પીસણ રાંધણ પાણી, તસ ફરસે દુઃખ લહે ખાણ,
જ્ઞાનીને હોય જ્ઞાનની હાણ. સુણ૦ ૧૩ સૂત્ર સિદ્ધાંત મંત્ર જ નાંહિ ફલે, અસઝાયે આશાતના સબલે;
પહાર ચાવીશ પછી ના એહવી મલે. સુણ૦ ૧૪ આશાતના અસજઝાયની રાખી, જિન મુનિ રતનવિજય સાખી;
એ ધર્મકરણ સાચી ભાખી. સુણ૦ ૧૫
શ્રીલક્ષ્મીવિજયજી વિરચિત ૪૦ અસક્ઝાય નિવારક સઝાય
પાઈ પવયણ દેવી સમરી માત, કહીશું મધુરી શાસન વાત; ધર્મ આશાતન વર્ક કરે, પુણ્ય ખજાને પતે ભરો. ૧ આશાતના કહીએ મિથ્યાત્વ, તસ વર્જન સમકિત અવદાત; આશાતન કરવા મન ધરે, દીર્ઘ ભવ દુઃખ પોતે વરે. ૨ અપવિત્રતા આશાતન મૂળ, તેહનું ઘર હતુવંતી પ્રતિકુળ; તે ઋતુવતી રાખે દૂર, જે તમે વાંછે સુખ ભરપૂર. દર્શન પૂજા અનુક્રમે ઘટે, ચારે સાતે દિવસે મટે, પરશાસન પણ એમ સહે, ચારે શુદ્ધ હોયે તે કહે. ૪ પહેલે દિન ચંડાલણ કહી, બીજે દિન બ્રહ્મઘાતિની સહી ત્રીજે દિન ધોબણ સમ જાણ, એથે શુદ્ધ હેયે ગુણખાણ. ૫
તુવંતી કરે ઘરનું કામ, ખાંડણ પીસણ રાંધણ ઠામ, તે અને પ્રતિલાઝ્મા મુનિ, સદ્ગતિ સઘલી પિતે હણ. ૬ તેહ જ અન્ન ભર્તાદિક જમે, તેણે પાપે ધન દરે ગમે; અસ્વાદ ન હય લવલેશ, શુભ કરણ જાયે પરદેશ, છ.
સંહી;
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૪ 1
અપ્રગટે સઝાય સંગ્રહ
પાપડ વડી ખેરાદિક સ્વાદ, ઋતુવંતી સંગતિથી લાદ; લંડણ ભુંડણને સાપિણી, પરભવે તે થાયે પાપિણ. હતુવંતી ઘરે પાણી ભરે, તે પાણી દેરાસર ચડે, બાધિબીજ નવિ પામે કિમે, આશાતનથી બહુ ભવ ભમે. ૯ અસજઝાઈમાં જમવા ધસે, વચ્ચે બેસીને મનમાં હસે, પિતે સવે અભડાવી જિમે, તેણે પાપે દુરગતિ દુખ ખમે.૧૦ સામાયિક પડિક્કમણું ધ્યાન, અસક્ઝાઈએ નવિ સૂઝે દાન; અસક્ઝાઈએ જે પુરૂષ આભડે, તેણે ફરસે રેગાદિક નડે. ૧૧ ઋતુવંતી એક જિનવર નમી, તેણે કર્મ તે બહુ ભવ ભમી, ચંડાલણ થઈ તે વલી, જિન આશાતન તેહને ફલી. ૧૨ એમ જાણું ચેખાઈ ભજે, અવિધિ આશાતન ધરે તજે, જિનશાસન કિરિયા અનુસરે, જિમ ભવસાયર હેલા તરે. ૧૩ શ્રદ્ધાલ સેવા વિધિ સાર, અનુષ્ઠાન નિજ શક્તિ અપાર; દ્રવ્યાદિક દૂષણ પરિહરે, પક્ષપાત પણ તેહને કરે. ૧૪ ધન્ય પુરૂષને હેય વિધિ જેગ, વિધિપક્ષારાધક સવિ ભેગ; વિધિ બહુમાની ધન્ય જે નરા, તેમ વિધિપક્ષ અષક ખરા.૧૫ આસન સિદ્ધિ તે હવે જીવ, વિધિ પરિણામી હેયે તસ પીવ; અવિધિ આશાતન જે પરિહરે, ન્યાયે શિવલછી તસ વરે.૧૬
ઉપાધ્યાય શ્રીમાનવિજયજી કૃત
૪૧ બારવ્રતની સઝાય
શ્રી જિનવીર વદઈ સુભ વાણિ, શ્રાવક સાધુ ધર્મ અહિનાંણ દેશવિરતિ શ્રાવકને ધર્મ, આદરે ભવિજન સમજી મર્મ. સમકિત મૂલ આણુવ્રત પંચ, ત્રિષ્ય ગુણવ્રતને પરપંચ; ચઉ શિક્ષાત્રત એ વ્રત બાર, પ્રથમ કહું સમકિત વિસ્તાર, ૨
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________
બારવ્રતની સઝાય
[ કપ દેષ અઢાર રહિત અરિહંત, દેવ ખરે ગુરૂ સાધુ મહંત; પંચમહાવ્રત ધારી જેહ, ધર્મ જિનેશ્વર ભાષિત તેહ. ૩ પચો પ્રથમ મિથ્યાતખેવ, લૌકિક લોકોત્તર દુગ ભેદ, દેવ અનઈ ગુરૂ ગણ એ દેય, એકેકઈ જેડઈ ચઉ હેય. ૪ એ ચઉ ભય હઈ દ્રવ્યથી, વિવરીનઈ છેડે શુભ મતિ; હરિહર બ્રહ્માદિક જે દેવ, મુગતિદાયક ભણી ન કરૂં સેવ. પરતીથી પાખંડી જેહ, ગુરૂ બુદ્ધઈ વંદું નહીં તે; પાત્ર બુદ્ધિ પિવું નહીં કદા, અનુકંપાદિકઈ દેવું સદા. વંદું નહીં જિન ભવફલ અર્થે, જિનપ્રતિમા પરતીથી હલ્વે; પાસસ્થાદિક જે અગીઅસ્થ, તાન નમું ન કરૂં સત્ય. ૭ ખેત્ર થકી અહીંનઈ પરદેશ, ન કરૂં મિશ્યામતને લેશ; જાવજજીવ થિરતા કાલથી, આતમશક્તિ લગઈ ભાવથી. નૃપગણ બલસુર અભિએળેણુ, ગુરૂનિગાહ વિત્તી કંતાણ; છ છીંડી વિણુ ન કરૂં મિલ્થ, ચ્યાર આગાર પ્રતઈ પણિ ઈન્થ. ૯ સમકિત આદરીઈ ઈણિ રીતિ, અતિચાર પણ ટાલે નીતિ; ઉન્નતિ કી જઈ જિનશાસનઈ, ચતઈ ઉત્સાહઈ નિજ મનઈ ૧૦ વિધિસ્ય દેવ અને ગુરૂ વંદી, નિતુ પચ્ચખાણ કરી આનંદી; સાત ક્ષેત્રઈ ધનવાવીઈ, પણ પરમેષ્ટિ સદા ધ્યાઈઈ. ૧૧ સંઘ વિનય કી જઈ ભક્તિસ્યું, નહીં તે સમકિત હુઈ કિસ્યું; પંચ શુદ્ધિ વિધિસ્ય ભવિજના, વ્રત આદરીઈ થઈ શુભ મના. ૧૨
કર ઢાળ પહેલી
રાગ પરજીએ
થલ પ્રાણાતિપાત વિરમણ, પ્રથમ અણુવ્રત કહ્યું જિનઈ નિરપરાધ ત્રસ જીવ ન હણું, સંકલ્પી નિરપેખીનઈ. ધરે શ્રાવકી વિરતિ ભવિ વ્રત, ત્રસની અવિરતિઉતરઈ;
૧૩
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________
અપ્રગટ સઝાય સંગ્રહ
અવિરતિ તવ બ્રમણ હેવઈ, વિરતિથી ભવજલ તરઈ ૧૪
ધરે શ્રાવકી વિરતિ ભવિ જન–એ આંકણું. હણાવું પણિ નહીં ત્રિકરણઈ, એમ મહિલું વ્રત કહ્યું, થલ મૂસાવાય વિરમણ, અણુવ્રત બીજું કહ્યું. ધરે ૧૫ કન્યકા ગભૂમિ અલિએ, બેલું લાવું નહીં, થાંપણિ મેસો સાખિ કૂડી, દુવિધ ત્રિવિધઈ પણિ નહીં. ધર૦૧૬ દ્વિપદ ઉપર અપર સરે, જાણિ ધરિ તિગ અલીયથી; થલ અદત્તાદાન વિરમણ, ત્રીજું વ્રત ધરે અવશ્યથી. ધો. ૧૭ પડી સૂકી ગઈ આવી, વસ્તુ ચેરી ત્રિકરણઈ; ન કરું ન કરાવું કિવારઈ, ચેર નામ લહઈ જિણઈ. ધરે૧૮ સ્વદાર સતિષ અથવા, અન્યદાર વર્જના; થૂલ મૈથુન વિરતિ એવું, અણુવ્રત ધરે સજ્જના. ધ. ૧૯ યેષિતા તે દાર શબદઈ, પુરૂષ અર્થ ધરિ મનિ, દિવ્ય મિથુન દુવિધ ત્રિવિધઈ, મનુષ્યનું ઈકવિધ તનઈ ધ૦૨૦ તિરિયનું ઈકવિધ ત્રિકરણઈ, એમ ભાગે મન ધરે; શૂલ પરિગ્રહ વિરતિ પંચમ, વ્રતઈ ઈચ્છામિતિ કરે. ધર૦ ૨૧ ઈહાં નવવિધ પરિગ્રહની, કરવી સંખ્યા તે સહી; માન ઉપરિ અધિક ત્રિકરણ, રખાવું રાખું નહી. ધર૦ ૨૨
૪૩ ઢાળ બીજી
રાગ સારંગ મલ્હાર
ઈડર આંબા આંબલી રે–એ રાગ.
છઠ્ઠઈ દિ... વિરમણ વ્રતેરે, દસ દિસિ કી જઈ માન; જાવા મોકલવા તણું રે, તિગ કરણઈ સાવધાન.
૨૩ ભવિજન આદરીઇ વ્રત અર્ગિ, જિમવરીઈ શિવવધૂ ગિ. ભવિ.
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખારવ્રતની સાય
વિ૦ ૨૪
ભવિ૦-૨૫
ભવિ॰ ૨૯
વિ૦-૨૦
વિ૦~૨૯
સાતમું વ્રત ધ્રુવિધા ધરા રે, ભાગેાપભાગ પરમાં; ભોજનથી નઈં કર્મથી રે, ત્યજો અભક્ષાદિક જાણુ. ઉંબર પીપલ પીપરડી રે, વડ કાર્લમવર પંચ; સુરા માંસ માંખણુ મધુરે, હિમ વિષ કરા વંચ. રાત્રિભોજન માટી સવેરે, અથાણું અહુ ખીજ; કાચાં ગેરસસ્તું મલે રે, વિઠ્ઠલ વત્યાક નહી જ, જે તુચ્છલ મહુડાદિકાં ૨, અજાણ્યાં ફૂલ ફૂલ; વર્ણાદિક જસ બિગડીયાં રે, એહ ચલિત રસ સ્કૂલ. ભવિ૦-૨૭ વાસી વિઠ્ઠલ પેાલી લાપસી હૈ, જલમાં રાંધ્યું અન્ન; કુત્થિત અન્ન કુલ્યું સવે રે, પકવાન્નાદિક મન્ન, માન પેંદર વીસ ત્રીસ દિના રે, ઋતુ વર્ષા ઉષ્ણ શીતિ; દ્રુષિ દિન દાય ગયા પછી રે, ઠંડા શ્રાવક રીતિ. અનંતકાય કૃપલ સર્વે રે, કંઢમૂલ સિવ વાર; લૂણી છાલિ થાહરી ગલેા રે, ગિરિકની આરિ વરિયાલિ સત્તાવરી રે, નીલિ મેથિ હલ૬. અમૃતવેલિ લાઢો લૂણા રે, ભૂમિફાડા સ્મૃજિ ભદ્ર. વિઠ્ઠલ અંકૂરા આંખલી રે, કૈાંલિ સૂઅર વાલ; નીલે। કચૂરા પલ્યુંકે રે, ટંકવા થૂલા માલ. વંશ કરેલાં આફ્રિકા રે, બીજાં એ પણિ જાણ; સમભંગ ગૂઢ પરવ શિરાં રે, છિન્ન રૂપની અહિંનાંણિ, ભવિ૦-૩૩ સચિત્તાહિક ચક્રનીરે રે, પ્રતિદીનની કરી સંખ; ભોગવું અધિક નત્રિકરણઈં રે, જાવ જીવ નિઃસંક ખંભદિસ તનૂ ઈં પણ હેવઈ ૨, ચક્રમઈ નિયમ અશનાદિક આહારની રે, કીજઈ વિગત વિસ્તાર, બીજાએ પણ આરંભા રે, નિયમી* ઐણિ તિ; કમથી પન્નુર ઠંડીઈં રે, કર્માંદાંનડુ જત્તિ.
વિ૦-૩૦
વિ૦-૩૧
ભવિ૦૩ર
[ ૪૭
ભવિ૦-૩૪
વિસ્તાર;
ભવિ૦-૩૫
ભવિ૦–૩૬
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૮ ]
અપ્રગટ સજ્ઝાય સંગ્રહે
૪૪ ઢાળ ત્રીજી
રાગ કેદારા
૩૭
નિાન રે, ભવિકા
કપૂર હાઈ અતિ ઉજલૂ રે.-એ રાગ. અગનિ આરંભઈ જે હુએ રે, વૃત્તિ તે કર્મ ઇંગાલ; વનસ્પતિ છેાકિઈ રે, વૃત્તિ વનકર્મ કરાલ રે. વિકા ન કરો કર્માંદાંન, એહનાં ફૂલ કડુ શકટ કરાવવાં વેચવાં રે, સાડીકર્સ અતિ હીન; ભાડાંની આજીવિકા હૈ, ભાડી કર્મ મલીન રે. ભૂમિ વિદ્યારી હલાદિકઈ રે, જીવન ફાડી કર્મ, ત્રસ અંગ આગાર વાહરવઈ રે, દંત વાણિજ્ય કુકર્મ રે. ભવિ૦ ૩૯ જિહાં જીવ ઉતપત્તિ તેહના હૈ, વિકરી વાંણિજ્ય લાખ; મદિરાદિકનું વેચવું રે, રસ વાણિજ્યમ રાખ રે. ભવિકા૦ ૪૦ જીવ ઘાત નિમિત્તના રે, વિક્રય વિષ વાણિજ્ય;
ભવિકા૦ ૩૮
કેસવંત ગે। દાસાદી રે, વેચવર્કીં કેસ વાણિજ્ય ૨. ભવિકા૦ ૪૧ યંત્ર વિક્રય યંત્ર પીલવું રે, ચૈત્રપીલન કર્મ તેહે; નિલંછણુ કર્મ પશુ તણાં રે, અંગ છેદન વૃત્તિ જેહ રે. ભવિકા૦૪૨ ધ્રુવનું દાન તલાવસે રે, તહુ સર કહના શેષ;
ક્રૂર કર્મકારી તણું રે, પાષવું અસતી પોષ રે, ભવિકા૦ ૪૩ ચવિહ અનરથ દંડ છે રે, પ્રથમ આરતિ રૌદ્ર જ્યાંન;
વિ૦-૪૪
બીજો પાપાપદેશના રે, ત્રીજે હિંસા પ્રદ્યાંન રે. દાક્ષિણ વિણ અધિકરણ ઘઈ રે, તુરિય પ્રમાદાચરણુ; એહથી વિરતિ દુગા ત્રિકરણઇ રે, આઠમઈ તઈ આચરણુઈ રે. ભ૦-૪૫
૪૫ ઢાળ ચેાથી
ભાલીડા રે હુ'સા રે વિષય॰એ રાગ.
આરતિ રૌદ્ર નિવારી જેણઈ તયું, દુવિધ અવિહુ સાવદ્ય; ઘટિયાં ફુગલગઈ સમતા તસ નવમું, સામાયિક વ્રત સર્વે.
૪૬
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________
બારવ્રતની સઝાય
[ ૪૯ પરિણત જન સુણે સદ્ગુરૂ દેશના, જિમ લહે મગ્ન ઉમગ્ગ; સુદ્ધ પ્રરૂપક દુરલભ કલિયુગઈ, તસ ચરણે જઈ લગ,
તસ પાસે વ્રત મગ્ન. પરિણત-૪૭ છઠે દિસિ પરિમાણ ગ્રહ્યું તેહનું, જે સંક્ષેપ સરૂપ દેશાવકાશિક વ્રત દશમું અહવા, સવિ વ્રત સંક્ષેપ રૂ૫. પરિ૦-૪૮ અન્ય આરંભ દુવિધ ત્રિવિધઈ તજે, મુહૂર્નાદિ પ્રમાણુ પ્રતિદિન ચઉદ નિયમ વિહોણઈ ધારે, સંવરે સાંજિ સુજાણ. પરિ૦-૪૯ આવશ્યક પર્વ દિવસઈ આદ, ગત પૌષધ ઉપવાસ; આહાર તનુ સતકાર અબ્રહ્મ તથા, સાવદ્ય ત્યાગ ખાસ. પરિ૦-૫૦ સે ચઉવિ દુગવિણ તિવિહઈ કરે, દિન અહેરતિ સેસ રતિ; દેશથી સર્વથી આહાર પૌષધ ધરે, સર્વથી તિગસે સચિત્ત. પરિ૦-૫૧ નવમ એકાદશ દુગ વ્રત આરાધો, પારણુઈ અતિથિસંવિભાગ; સદગુરૂ સાધુનઈ પડિલાભી, જમઈ તે શ્રાવક મહાભાગ. પરિ–પર ગુરૂ વિરહઈ દિસિ અવલોકન કરઈ, સમરઈ જિઈ પ્રતિબુદ્ધ પવિતાભ્યા વિણન જીમઈ ત્રિકરણઈ, પાલઈએ વ્રત શુદ્ધ. પરિ૦-૫૩ એહ વિવક્ષિત ભગઈ વ્રત કહ્યાં, શૂલનઈ ધારે મન્નિ; ભગવાઈ અંગે રવિવરી ભાખીયા, ભાંગા એ ગુણવત્ન. પરિ૦-૫૪ ઈમ શ્રાવક વ્રત આદરે ભવિ જના, પાલો તજી અતિચાર; આણંદાદિક પરઈ સદગતિ લહે, પંચમ ગતિ એણિ સાર. પરિ૦-૫૫ મેક્ષ મારગ એહ બીજે જિન કહ્યો, જિમ તરીઈ સંસાર શાંતિવજય બુધ વિનયી વિનયસ્યું, માન કહઈ હિતકાર-પરિણત –પ૬
કાકા બના
શ્રીવિનયવિજયજી કૃત
૪૬ શ્રીમારૂદેવા માતાની સઝાય. મરૂદેવી માતા રે એમ ભણે, ઋષભજી આને ઘેર; હવે મુજ ઘડપણ છે ઘણું, મલવા પુત્ર વિશેષ. મરૂ૦–૧
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૦ ]
વત્સ વનમાં જઈ વળ્યા, તમારે એછું શું આજ; ઈંદ્રાદિક સર્વ શેાભતા, સાધ્યા ષટ્યુડ રાજ. રૂપલજી આવી સમેાસર્યાં, વિનીતા નગરી મેઝાર; હરખે દેઉં રે વધામણાં, ઉઠી કરું રે ઉલ્લાસ. આઇ એઠાં ગજ ઊપરે, ભરત સ્વજન વાંદવા જાય; પર્ષદા દીઠી રે પુત્રની, ઉપન્યું કેવલજ્ઞાન. દૂરથી વાજા ૨ વાગીયાં, હૈડે હરખ ન માય; હરખે આંસુ આવીયાં, પડેલ ક્રૂરે પલાય. સાચું સગપણ માતનું, બીજો કારમા લાક; રડતાં પડતાં મેલે નહીં, હૃદય વિચારીને જોય. ધન્ય માતા ધન્ય બેટડા, ધન્ય તેમના પરીવાર; વિનયવિજય ઉવઝાયના, વાઁ જયજયકાર.
અપ્રગટ સજ્ઝાય સંગ્રહ
મ૦૨
શ્રીભાવપ્રભસૂરિ વિરચિત ૪૭ શ્રીસ્થલિભદ્રની સજ્ઝાય,
મેલા૦ ૧
મેલા નાજી ખેલે નાજી સ્થૂલિભદ્ર વ્હાલા, પ્રીતલડી ખટકે છે; ખેલા નાજી એ આંકણી. અણુએલે અહિંયાં કેમ જ સરસે, પ્રેમને કાંટો ખૂચે; આમણુ દુમણુ મુજને દેખી, પાડાશી સહુ પૂછે. જોગ ધ્યાનમાં જોડી તાલી, હાથ ગ્રહી જપમાલી; સ્થૂલિભદ્ર યાગીશ્વર આગે, આલી કાશ્યા ખાલી. મા આગલ મેાસાલ વખાણા, હું ગુણ જાણું તેહીલા; એક ઘડી રીસાણી રહેતી, ત્યારે થાતા દહીલા. એક વાંઝણીને બેટા હેાટા, એ સાચા કેમ પ્રિદેશ; તેમ વેશ્યાની સંગે આવી, સંજમ રાખણ ઈચ્છે.
આલા૦ ૨
મેલા ૩
મેલા ૪
વાય ઝકાલે ડાલે દીવા, અગ્નિ શ્રી વિખરાવે; તેમ નારી સંગે વ્રત ના રહે, આખર હાંસી થાવે. મેલેા ૫
મ૦ ૩
મ॰ ૪
મરૂપ
મરૂ ૬
મ॰ ૭
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીસ્થલિભદ્રની સઝાય
s
સુકાં પાન સેવાલને ખાતાં, વનવાસીયા જે ગી; તે પણ નારી દરશણ દેખી, કામ તણા થયા ભેગી. બેલ૦ ૬ મુનિવરની મુદ્રા લેઈ બેઠા, વલી ખટરસ પણ ખાવા; કેબીના ટોલામાં કુશલે, રતન વાંછો લેઈ જાવા. બોલે. ૭
લિભદ્ર કહે સુણ છે કેશકહી સાચી તે વાણી; મા મસાલ એ પદને અરથે, તે મુજ માત સમાણી. બેલો. ૮ છેઠે નાજી છેડે નાજી છેડે નાજી, કેશાજી વિષયનાં વચણ વિરૂઆં. ઘટતા બેલ કહ્યા તે સઘલા, ઉથાપ્યા નવિ જાએ, નવવિધ વાડ રાખે તે મુનિવર, આગમે તે કહેવાય. છેડે૯ ચિત્રે આલેખી પૂતલડી પણ, નિરખે નહીં સોભાગી; તે કેમ નિશદિન નારી સંગે, રાચે વડ વૈરાગી. છેડો. ૧૦ સરસ આહાર નવિ ખાએ મુનિવર, તપ જપ કિરિયા ધારી; વન મૂગની પરે મમતા મૂકી, વીચરે મુનિ બ્રહ્માચારી. છેડે ૧૧ કેઈક ભાવિ પદારથથી હું, ગુરૂ આજ્ઞા લઈ આવ્યે; પણ એમ ન રહેવું ઘટે મુનિને, મુજ મન અરથ એ ભા. છેડે ૧૨ વિષય વિપાક તણું ફલ જાણું, વેશ્યા કિધી રે; સરલ સ્વભાવ થકી ગુણ આવે, તરીયે ભવજલ પૂરે. છેડે ૧૩ ધન શક્યાલ તણે એ નંદન, ધન લાછલદે માય; શ્રીમહિમાયભસરિનો, ભાવ નમે મુનિ પાય. છેડો૦ ૧૪ મીઠી વાણી તે મુનિવરની, વેશ્યાનું મન ભેદી, શીલ વ્રતને પંચે સંભાલે, વિષયની વેલી છેદી. બેલો. ૧૫
શ્રીજ્ઞાનવિમલસૂરિ વિરચિત
૪૮ શ્રીરહનેમિની સઝાય. અગ્નિકુંડમાં નિજ તન હેમે, વન્યું વિષ નવિ લેવે; તે અગંધન કુલના ભેગી, તે કયું ફરી વિષ સેવે. છેડો નાજી, છે નાજી, યદુકુલને દૂષણ લાગે, સંયમ વ્રતના ભેગે. છેડો નાછ.૧
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________
પર ]
અપ્રગટ સઝાય સંગ્રહ લેક હસેને ગુણ સવિ નિકસે, વિકસે દૂરગતિ બાર; એમ જાણુને કહે કેણ સેવે, પાપ પંક પરનાર. છેડો નાજી. ૨ વલી વિશેષે સ્ત્રીની સંગે, ધિબીજ પણ જાવે; સાહેબ બાંધવ નામ ધરાવે, તે કયું લાજ ન આવે. છેડો... ૩ કોઈક મૂરખ કહે કેણુ ચંદન, છાર કોયલા કિજે; વિષ હલાહલ પાન થકી પણ, કુલ ચિરંજીવીત રાખે. છેડો. ૪ રાજુલબાલા વચન રસાલા, જીમ અંકુશ સંડાલા; થિર કરી રહનેમિ પ્રગટે, જ્ઞાનવિમલ ગુણમાલા. છેડી નાજી. ૫
૪૯ શ્રીમરૂદેવી માતાની સઝાય એક દિન મરૂદેવી આઈ, કહે ભરતને અવસર પાઈ; તું તે ષખંડ પૃથ્વી માને, મારા સુતનું દુઃખ નવિ જાણે રે.
સુણે પ્રેમ ધરી. ૧ તું તે ચામર છત્ર ધરાવે, મારે રૂષભ પંથે જાવે; તું તે સરસા ભેજન આશી, મારે રૂષભ નિત્ય ઉપવાસી રે. સુણે ૨ તું તે મંદિરમાં સુખ વિકસે, મારે અંગજ ધરતી ફરસે, તું તે સ્વજન કુટુંબે મહાલે, મારે રૂષભ એકલે ચાલે રે. સુણ૦૩ તું તે વિષય તણે સુખ સચી, મારા સંતની વાત ન પૂછી; એમ કહેતાં મરૂદેવી વયણે, આંસું જલ લાગ્યાં નયણે, સુણો૦ ૪ એમ સહસ વરસને અંતે, લહ્યું કેવલ રૂષભ ભગવંતે, હવે ભરત ભણે સુણે આઈ સુત દેખી કરે વધાઈ રે, સુણે. ૫ આઈ ગજ ખંધે બેસાડયાં, સુત મલવાને પધાર્યા; કહે એહ અપૂરવ વાજા, કહાં વાજે છે તે તાજાં રે. સુણે તવ ભરત કહે સુણે આઈ તુમ સુતની એ ઠકુરાઈ તુમ સુત દ્ધિ આગે સહુની, તૃણ તેલે સુર નર બેહેની રે. સુણે ૭ હરખે નયણે જ આવે, તવ પડલ બેઉ ખરી જાવે; હું જાણતી દુઃખીયે કીધે, સુખી તે સહુથી અધિકે રે સુણ ૮ ગયાં મેહ અનિત્યતા ભાવે, તવ સિદ્ધ સ્વરૂપી થાવે; તવ જ્ઞાનવિમલ શિવ નારી, તસ પ્રગટે અનુભવ સારી રે. સુણ૦ ૯
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ પ૩
શ્રીસ્થૂલિભદ્ર કેશાને સંવાદ
૫૦ શ્રીસ્થૂલિભદ્ર-કેશાને સંવાદ, કેશા–વેશ જોઈ સ્વામી આપણે, લાગી તનડામાં લાયજી અણધાર્યું સ્વામી આ શું કર્યું, લાજે સુંદર કાયજી.
કેણ રે ધૂતારે તમને ભેળવ્યા. ૧ આવી ખબર ત્યારે હેત તે, જાવા દેત નહીં નાથજી;
છેતરીને છેહ દીધો મને, પણ નહીં છોડું હું સાથજી. કેણું. ૨ સ્થલિભદ્ર–ધ સુણી સુગુરૂ તણો, લીધે સંજમ ભાર; માતપીતા પરિવાર સહુ, જુઠે આલ પંપાળજી.
નથી રે ધૂતારે મને ભેળવ્યો. ૩ એહવું જાણીને કેશા સુંદરી, ધ સાધુને વેષજી;
આ ગુરૂની આજ્ઞા લઈ, દેવા તુમને ઉપદેશ. નથી ૪ કેશા–કાલ સવારે ભેગાં રહી, લીધાં સુખ અપાર; તે મને બેધ દેવા આવીયા, જેગ ધરીને આ વારજી.
જોગ સ્વામી અહીં નહીં રહે. ૫ કપટ કરી મને છેડવા, આવ્યા તમે નિરધારજી;
પણ હું છોડું નહીં નાથજી, નથી નારી ગમાર. જગ ૬ સ્થૂલિ–ડ્યાં માતપીતા વળી, છોડ્યો સહુ પરીવારજી; ત્રદ્ધિસિદ્ધિ મેં તજી દઈ માની સઘલું અસારજી.
છેટી રહી કર વાત તું. ૭ જગ ધર્યો અમે સાધુને, છોડ્યો સઘલાને યારજી;
માતા સમાન ગણું તને, સત્ય કહું નીરધાર. છેટી ૮ કેશબાર વરસની પ્રીતડી, પલમાં તેડી ન જાય;
પસ્તા પાછલથી થશે, કહું છું લાગીને પાયજી. જે.૦ ૯ નારી ચરિત્ર જોઈ નાથજી, તુરત છોડશે જેગજી;
માટે ચેતે પ્રથમ તમે, પછી હસશે સહું લોકજી. જે.૦ ૧૦ સ્થલિ –ચાળા જોઈ તારા સુંદરી, ડરું હું નહીં લગાર;
કામશત્રુ કબજે કર્યો, જાણ પાપ અપારજી. છેટી ૧૧
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૪ ]
અપ્રગટ સઝાય સંગ્રહ છેટી રહી ગમે તે કરે, મારા માટે ઉપાયજી;
પણ તારા સામું જોઉં નહીં, શાને કરે હાયહાયછે. છેટી ૧૨ કેશા–માછી પકડે છે જાળમાં, જળમાંથી જેમ મનજી;
તેમ મારા નયનના બાણથી, કરીશ તમને આધીન જી. જે.૦૧૩ ઢગ કરવા તજી દેઈ, પ્રીતે ગ્રહો મુજ હાથજી;
કાળજું કપાય છે માહરું, વચને સુણુને નાથજી.જે.૦૧૪ સ્થલિ–બાર વરસ સુધી કામિની, રહ્યો તુજ આવાસ; વિધવિધ સુખ મેં ભગવ્યાં, કીધા ભોગ વિલાસજી.
આશા તજે હવે માહરી. ૧૫ ત્યારે તે અજ્ઞાન હું, હોં કામમાં અંધજી;
પણ હવે તે રસ મેં તે, સુણ શાસ્ત્રના બેધજી. આશા.૧૬ કેશા–જ્ઞાની મુનિને રૂષિશ્વરે, મેટા વિદ્વાન ભૂપ;
તે પણ દાસ બની ગયા, જોઈ નારીનું રૂપજી. જોગ. ૧૭ સાધુપણું સ્વામી નહીં રહે, મિથ્યા વ૬ નહીં લેશજી; દેખી નાટારંભ માહરે, તજશે સાધુને વેષજી. જે.૦ ૧૮ લિ–વિધવિધ ભૂષણે ધારીને, સજી રૂડા શણગાર;
પ્રાણ કાઢી નાખે તાહરે, કુદી કુદી આહારજી. આશા૧૯ તે પણ સામું જોઉં નહીં, ગણું હું વિષ સમાનજી;
સૂર્ય પશ્ચિમ ઉગે કદી, તે પણ છોડું ન માનજી.આશા ૨૦ કેશ–ભિન્ન ભિન્ન નાટક મેં કર્યા, સ્વામી આપની પાસ, તે પણ સામું જોઈ તમે, પુરી નહીં મન આશજી.
હાથ ગ્રહે હવે મારે. ૨૧ હત જોડી હવે વિનવું, પ્યારા પ્રાણ સમાન;
બાર વરસની પ્રીતડી, યાદ કરે તમ મનજી. હાથ૦ ૨૨ યૂલિ –ચેત ચેત કેશા સુંદરી, શું કહું વારંવાર આ સંસાર અસાર છે, નથી સાર લગારજી.
સાર્થક કરે હવે દેહનું. ૨૩
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીસ્થલિભદ્ર-કેશાને સંવાદ
[ પપ જન્મ ધરી સંસારમાં, નવિ ઓળખે ધર્મજી, વિધવિધ વૈભવ ભોગવ્યાં, કીધાં ઘણેરાં કર્મ જી. સાર્થક. ૨૪ તે સહુ ભોગવવું પડે, મૂવા પછી તમામ; અધર્મી પ્રાણને મલે, નહીં શર્મ કઈ ઠામજી. સાર્થક૨૫ સિંધુ રૂપી સંસારમાં, માનવ મીન તે ધાર;
જંજાલ જાલ રૂપી ગણે, કાલ રૂપી માછીમારજી. સાર્થક૨૬ કેશા–વિષય રસ વહાલે ગણી, કીધાં ભોગ વિલાસજી; ધર્મનાં કાર્ય કર્યા નહીં, રાખી ભોગની આશજી.
ઉદ્ધાર કર મુનિવર માહ. ૨૭ વ્રત ચૂકાવવા આપનું, કીધાં નાચને ગાનજી; છેડ કરી મુનિવર આપની, બની છું હું અજ્ઞાન. ઉદ્ધાર ૨૮ બાર વરસ સુખ ભોગવ્યું, ખરચ્યા ખૂબ દીનારજી; તોય હું તૃપ્ત થઈ નથી,ધિ મુજને ધિક્કાર. ઉદ્ધાર ૨૯ શ્રેય કરે મુનિવર માહરૂં, બતાવીને શુભ જ્ઞાનજી;
ધન્ય છે ધન્ય આપને, દીસે મેરૂ સમાનજી. ઉદ્ધાર૦ ૩૦ ધૂલિ –-છેડી મેહ સંસારને, ધારે શીલ વ્રત સારજી;
તે સુખ શાંતી સદા મલે, પામે તમે ભવ જલ પારજી.સા.૩૧ કશા –ધન્ય મુનિવર આપને, ધન્ય શકટાલ તાતજી; * ધન્ય સંભૂતિવિજય ગુરૂ, ધન્ય લાછલદે માતજી.
મુક્તિ કરે મેહ જાલથી. ૩ર સ્થૂલિ–આજ્ઞા દી હવે મુજ ભણે, જાવા ગુરૂની પાસજી; ચોમાસું પૂરું થયા પછી, સાધુ છંડે આવાસજી.
રૂડી રીતે શીલવ્રત પાલજે. ૩૩ કેશા–દર્શન આપજે મુજ ભણી, કરાવવા અમૃત પાનજી; સુર ઈન્દુ કહે સ્થલિભદ્રજી, થયા સિંહ સમાનજી.
ધન્ય છે મુનિવર આપને ૩૪
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૬ ]
અપ્રગટે સઝાય સંગ્રહ ૫૧ શ્રીસ્થલિભદ્રની સઝાય
[ પુખલવઈ વિજયે જો એ દેશી.] ઝરમર વરસે મેહુલે રે, વીજલડી ઝબૂકાર કેશા કામે આકુલી રે, કીધલે સવિ શણગાર રે. પિઉડા માને રે મુઝે બેલ, રસિયા શું રંગરેલ; હે થુલભદ્ર તમે ક્યાં થયા રે, નિરગુણ નાથ નિઠેર રે. પિઉ૦૨ આ ચિત્રશાલી આપણું રે, હરખે હિંડોળા ખાટ; બાર કેડી ધન વાપર્યો રે, તેં પિઉડા મુજ માટે. પિઉ૦ ૩ બાર વરસને નેહલો રે, તેહશું કેહી કહાણું જિહાં મન માને આપણું રે, તિહાં શી તાણે તાણ. પિઉ. ૪ ચૂલિભદ્ર કેશા બૂઝવી રે, શીયલ સમ હાર; મુનિ લાવણ્યસમય ભણે રે, જિનશાસન જયકાર રે. પિઉ૦ ૫
પર શ્રીસ્થૂલિભદ્રની સક્ઝાય
[લાલ તેરે દરશનકી બલિહારીએ દેશી. ] લાલ તુમે યું ક્યું મુજકે વિસારી, સીરી લાછલદે કે નંદ. લાલ૦-૧ સોલ શૃંગાર સજી અતિ સુંદર, કહેતી કેશા નારી. લાલ૦–૨ મેહન મૂરતિ ખેલનકે મસિ, આ ચિત્રશાલી સમારી. લાલ૦-૩ પંથ તમારા દેખન કારન, જેવત જેવત હારી. લાલ૦-૪ વસ સરસ આહાર લેનકું, આ ગલીએ હમારી. લાલ૦-૫ પિયુ વિયોગે મેં એસી ભઈ ક્યું મછલી બિન વારી, લાલ૦-૬ નયન લગાડી નિહારે સ્વામી, ચાહ કરું છું તમારી. લાલ૦-૭ ચોમાસું ચિત્રશાલી વસીયા, સ્થલભદ્ર મહા ઉપગારી. લાલ૦-૮ પ્રતિબધી કેશા વેશ્યા તિહાં, ભઈ શીલ સમતિ ધારી. લાલ૦૯ ગુણવિજય વાચક ઈમ બોલે, જિનશાસન જયકારી. લાલ૦-૧૦
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીજંબુસ્વામીની સઝાચે
[ પ૭ ૫૩ શ્રી જબુસ્વામીની સઝાય
જિહે વિમલ જિનેસર સુંદર જિહે શ્રીરોહમ પટરાજી, જિહે જિનશાસન શણગાર; જિહ સેલ વરસને સંયમી, જિહે ચઢતી યૌવન વાર.
વિરાગી ધન ધન જબુકુમાર-૧ જિહે પ્રાણપ્રિયા પ્રતિબૂઝવી, જિહ સુકુલિણ સનેહ, જિહે ગુણવંતી ગંગા જિસી, જિહો આઠે સવન દેહ. વિરાગી-૨ જિહે માત પિતા મન ચિંતવે, જિહે નંદન પ્રાણ આધાર, જિહે આંખ થકી અળગે થએ, જિહ થાશે કવણ પ્રકાર. વિ.-૩ જિહે ઘડી એક પુત્ર વિયેગની, જિહ થાતી વરસ હજાર; જિહે તે નાનકડી વિડ, જિહે કિમ જાશે જમવાર. વિ.-૪ જિહ પિયરીયા પ્રેમદા તણા, જિહે પિતાને પરિવાર, જિહે પંચયા પ્રતિ બૂઝવ્યા, જિહો પ્રભવે પણ તેણીવાર. વિ.-૫ જિહે ભર જોબન ધન ભામિની, જિહો હેજે કરતી હેડી; જિહે હસતાં હેલે પરિહરી, જિહે કનક નવાણું કેડી. વિ૦–૬ જિહ સેભાગી શિર સેહરે, જિહો ભવિયણ કમલ દિણંદ, જિહો મહિમાસાગર પ્રભુ સેવતાં, જિહો નિતનવલે આણંદ વિઠ-૭
શ્રીઉદયરત્નજી વિરચિત સઝાય.
૫૪ શીયલની સઝાય
[ સાંભળજો મુનિ સંજમ રાગે-એ દેશી ] મુખડાને મટકે દેખાડી, પાડે પુરૂષ હજારી રે; પગે પગે પ્રીત કરંતા પાપણી, ન રહે કેઈની વારી રે. ઠમકે શું ચાલે ઠગારી રે, કામિની કામણગારી રે. એક નરને આંખે સમજાવે, બીજા શું બોલે કરારી રે; ત્રીજા શું રમે તક જોઈ, એથે ધરે ચિત્ત સંભારી રે. ઠમકે –
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________
=
=
=
૫૮ 1.
અપ્રગટ રાજઝાય સંગ્રહ કેડી જતન કરી કઈ રાખે, માનિની મહેલ મેઝારી રે, તે પણ તેને સૂતા વેચે, ધડે ન રહે ધૂતારી રે. ઠમકે-૩ લાખ ભાંતે લલચાવે લંપટ, વિરૂઈ વિષયની ક્યારી રે, એહના પાસમાં જે નર પડીયા, ન છૂટયા તે નિરધારી રે. ઠમકે -૪ ભામિની બાલે જે નવિ ભૂલે, શીલે દેહ સમારી રે, ઉદયરતન કહે તેહ પુરૂષની, હું જાઉં બલિહારી રે. ઠમકે -૫
પપ સકામ–અકામ-મરણની સઝાય
[ પામી સુગુરૂ પસાય રે–એ દેશી. ] મરણ અકામ સકામ રે, અકામ અજાણુને સકામ બીજુ શ્રતવંતને એ. ૧ પહેલું અનંતી વાર રે, પામે પ્રાણીઓ; સકામ કહ્યો કેઈ સંતને એ.૨ પ્રત્યક્ષ તેહ પ્રમાણ રે, પરલોક નવિ માને, શાસ્ત્ર વાત ન સહે એ.૩ ભગવે ઈચ્છિત ભેગ રે, ધર્મ નથી ધરા; નાસ્તિક મુખે એવું કહે એ.૪ મગન વિષય સુખમાંહિ રે, વ્રતની વાસના સુપને પણ સમજે નહિ એ.પ મૂરખ એહવા મૂઢ રે, અકાળ મરણે કરી; સંસારે ભમે તે સહી એ-૬ નહિ તૃષણ નહિ લેભ રે, મગન મહાવ્રતે, લગન નહિ કિસી વાતનીએ. સુધા એહવા સાધુ રે, સકામ મરણે કરી; બલિહારી તસ નામની એ. ૮ સ્વર્ગ અને અપવર્ગ રે, સુખ લહે શાશ્વતા, ઉદયરતન વાચક વદે એક ધરીએ તેનું ધ્યાન રે, માન તજી મુદા, રંગ શુદ્ધ રાખે રદે એ. ૧૦
૫૬ એક અધ્યયનની સઝાય
(ધર્મ જિનેશ્વર ગાઉં રંગ શું-એ દેશી.) અને જિમ કે આપણે આંગણે, પ્રાસ્ટ્રણ કાજે રે પ્રેમે પિષે; ગમતે ચારો ચરે ફરે ગેલમ્યું, જવદન પૂરે રે મનને તેણે. ૧ ભગવંત ભાંખે હો ભેગ ભુંડા અછે,
શિર જેમ છેદી રે અજને આગે; પિચ વિષયને પદારથે પ્રાણીઓ, ભવભવમાં ભમે ભોગ સંજોગે. ભગ૨
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________
એલક અધ્યયનની સઝાય મદિરા માંસને આહારે મેહીઓ, જીવડે દંડાય રે દિવસને રાતે નરકે નાનાવિધ લહે વેદના, પ્રાણી પીડાએ રે પાપને પાકે. ભગ ૩ કેડીને કાજે કનક ટકા ગમે, રાજ જિમ હારે કેઈક રાજા; કુપચ્ચ કાચા અંબફલ કારણે, તિમ લહે દુઃખડા રે વિષય તળાજા. ભ૦૪ સુરવર શિવસુખની તજી સાહિબી, વિષયની વાતે રે કઈ વિગુત્તા; ઉદયરતન વાચક એમ ઉચ્ચરે, હજીય ન ચેતેરે કાં? હાહૂતા.ભ૦૫
પ૭ વૈરાગ્યની સઝાય.
(દાદાને આંગણ આંબલેએ દેશી.) પરષદા આગે દિયે મુનિ દેશના, જુઓ સંસારના રૂપ હે; જગમાં જોતાં કે કેઈનું નહિ, અરઘે લાગે અનૂપ છે. હેરે ચેતન ચેતજે.૧ સ્વારથ લગે સહુ ખુંધું ખમે, જેમ દુઝણી ગાયની લાત હે; બુધે મારે બૂઢીને જુએ, એમ અનેક અવદાત છે. હેરે. ૨ ધૂરા વહે ધરી જિહાં લગે, તિહાં લગે દિયે છે ગવાર હે; નાથે ઝાલી ઘી પાયે વળી, પછી ન નીરે ચાર હે. હરે. ૩ સુતને ધવરાવે માતા સ્વારથે, સ્વારથે સુત ધાવંત હે, લેણું લીજે રે દેણું દીજીયે, ભાંખે એમ ભગવંત છે. હેરે૪ સગપણ સઘળા રે સંબંધ લગે, જે કરે પૂન્યને પાપ હે નવાને ઉધારે જૂના ભોગવે, કુણ બેટે કુણ બાપ હે. હેરે. ૫ પહોતી અવધે કેઈ પડખે નહિ, કીજે કેટી ઉપાય હે, રાખ્યું તે કેઈનું નહિ રહે, પાકા પાનને ન્યાય છે. હવે મોહની જાળે સહુ મુંઝી રહ્યા, એક રાગને બીજે છેષ હે; બળવંત બને બંધન એ કહ્યાં, તે માંહે રાગ વિશેષ છે. હરે ૭ જે જેમ કરે છે તેમ ભોગવે, કડવા કર્મ વિપાક હે; વિષયને વાહ્ય જીવ ચેતે નહિ, ખાતે ફળ કિપાક હે. હરે. ૮ આખર સહુને ઉઠી ચાલવું, કઈ આજ કે કેઈ કાલ હે; પરદેશી આણું પાછા નહિ વળે, એમ સંસારની ચાલ હો. હો
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________
0 1
અપ્રગટ સજ્ઝાય સંગ્રહે
હોરે-૧૦
નરપતિ સુરપતિ જિનપતિ સરીખા, રહી ન શકયા ઘડી એક હા; તે બીજાના સ્યા આશરે ? કાળ ચૂકે નહિ ટેક હા. એહેવું જાણીને ધર્મ આદરી, કેવલી ભાષિત જેહ હે; વીશમી ઢાળે ઉદયરતન વધે, સંસારમાં સાર છે એહ હો. હોરે૦-૧૧
૫૮ શ્રીકપિલ ઋષિની સજ્ઝાય. (સૂત સિદ્ધારથ ભૂપને રે–એ દેશી. )
કપિલ નામે કેવળી રે, ઈણિપરે દીયે ઉપદેશ;
ચાર સય પાંચને ચાહી રે, વિગતે વયણ વિશેષ રે. નાચ ન નાચીએ, ચાર ગતિને ચાક રે, ર્ગે ન રાચીએ.-૧ નાટક દેખાડયું નવું રે, ભવ નાટકને રે ભાવ;
જે નાચે સર્વ જીવડા રે, જ્યારે જે પ્રસ્તાવ રે. પંચ વિષયને પરિહરી રે, ધરા મન સાથે રે ધીર; કાયરનું નહિ કામ એ રે, નર જે જે હાય વીર રે. ભવ દરીએ તરીએ દુ:ખે રે, નિરમળ સંજમ નાવ; ત્રણ ભુવનને તારવા રે, બાકી સર્વ અનાવ રે. મન વચનાદિક વશ કરી રે, જયણા જે કરે જાણ; દુરગતિના દુઃખ તે દલી રે, પામે પરમ કલ્યાણ રે. લાલે લાલ વાધે ઘણા હૈ, દે। માસા લહી દામ; ફોડી ધન મન કામના રે, તૃષ્ણા ન શમી તામ રે. તસકર તે પ્રતિશ્રૃઝીયા રે, કપિલ ઋષિ ઉપદેશ; ઉદયતન વાચક વદે રે, અરથ એહ લવલેશ રે.
નાચ૦૨
નાચ-૩
નાચ૦૪
નાય૦-૫
નાચ-દ
૫૯ શ્રી નમિ પ્રવજ્યા સજ્ઝાય.
સુરલેાકના સુખ ભાગવી હો શ્રોતા, નગરી મિથિલા નરેશ; જાતિસ્મરણે જાગીયા હો શ્રોતા, મેલી ઋદ્ધિ અશેષ હા.
નાય−૭
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીનમિ પ્રવ્રુક્યા સક્ઝાય
હું વારી શ્રાતા નિત્ય નમીજે એ. નિત્ય નમીએ તેહને તે શ્રોતા, વિચરે દેશ વિદેશ હે. હું નિર-૧ સંજમ લેઈ સંચર્યો હે શ્રોતા, મે સહુને મહ; કેલાહલ તવ ઉલ્લો શ્રોતા, વેરો ન જાય વિછોડ હો. હું નિવ–૨ પુરંદર પારખા કારણે હે શ્રોતા, વિપ્રને વેશે તામ; પરજળતી દાખે પુરી હે શ્રોતા, સુરપતિ સહસા ઉદ્દામ હે. હું નિ–૩ ત્ર ભરી દાઝે પુરી હે સાધુ, કાં તમે મૂકે ઉવેખ; મુનિ કાંઈ બળતી નથી વિઝા, ઋદ્ધિ મારી તિહાં રેખ હેહું નિ૦૪ પુરી એ સમરાવી પછે હે સાધુ, કરજે આતમ કાજ; ગઢમઢ મંદિર શેભતી હો સાધુ, રહે અવિચલ જિમ રાજ છે. હું નિ–પ અવિચલ નગરી જેહ છે હો વિપ્રા, તિહાં કરશે મંડાણ; અથિર તણે શે આશરે હે વિઝા, જિહાં નિત્ય પડે ભંગાણ હે હું – કેડી કટક જિત્યા થકી હે વિઝા, મન જિતે તે શર; સુરપતિ સુરલેકે ગયો હે શ્રોતા, પરશંસી ભરપૂર છે. હું નિવ-૭ પરમ ઉદય પામ્યા નમ હે શ્રોતા, ઉદયરતન ઉવઝાય; વલયથી મન વાલ્વે જિણે હે શ્રોતા, પ્રેમે નમું તલ પાય છે. હું નિ–૮
૬૦ શ્રી અનાથી મુનિની સઝાય.
(પ્રભુ પાસનું મુખડું જોવા-એ દેશી.) ભભસારે વનમાં ભમતાં, ઋષિ દીઠે રચવાડી રમતાં રૂપ દેખીને મને રીઝ, ભારે કરમી પણ ભ . પાણિ જેડીને ઈમ પૂછે, સંબંધ તમારે શું છે? નરનાથ હું છું અનાથ, નથી કોઈ માહરે નાથ. હરખે જોડી કહે હાથ, હું થાઉં તુમારે નાથ; નરનાથ ! તું છે અનાથ, શું મુજને કરે છે સનાથ? મગધાધિપ હું છું મેટે, શું બેલે છે નૃપ ટે; નાથ પણું તું નવિ જાણે, ફેગટ શું આપ વખાણે?
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________
દર ]
અપ્રગટ સક્ઝાય સંગ્રહ વત્સ દેશ કે સાબીને વાસી, રાજપુત્ર હું છું વિલાસી, એક દિન મહા રેગે ઘેર્યો, કે તે પાછા ન ફે. માતપિતા મુજ બહુ મહિલા, વહેવરાવે આંસુના વહેળા; વડા વડા પૈવ તેડાવે, પણ વેદન કેઈ ન હઠાવે. તેહવું દેખી તવ શલ, ધાર્યો મેં ધર્મ અમૂલ; રેગ જાયે જે આજની રાત, તે સંયમ લેઉં પ્રભાત, ઈમ ચિતવતાં વેદન નાઠી, બાકરી મેં બાંધી કાઠી; બીજે દિન સંયમ ભાર, લીધે ન લગાડી વાર. અનાથ સનાથને વહેરે, તુજને દાગે કરી ચહેરે; જિન ધર્મ વિના નરનાથ! નથી કોઈ મુગતિને સાથ. ૯ શ્રેણિક તિહાં સમકિત પામે, અનાથીને શિર નામે મુગતે ગયે મુનિરાય, ઉદયરતન વદે ઉવજઝાય.
૭
૬૧ શ્રીવિજયદેવસૂરિ વિરચિત વિરાગ્યની સજાય.
(સાહિબજ સાચી તાહરી વાણું-એ દેશી.) સુરતરૂની પરે દેહિલે રે, લાઠે નર અવતાર; લહી એળે મત હારજો રે, કાંઈ કરજે રે મનમાંહિ વિચાર કે. ચેતો ચિત્તપ્રાણી, મત રાચે રે તમે રમણને સંગ કે,
મારે જિનવાણી. ૧ તે કારણે તમે સહે છે, જે ભાગ્યે જગનાથ; પાંચે આશ્રવ પરિહરો રે, કાંઈ દુલહે રે માનવભવ સાથ કે. ચેહ-૨ જીવવાને વાંછે સહુ રે, મરણ ન વાંછે કેય; આપણુની પેરે પાળવા રે, રસ થાવર રે હણવા નવિ હોય છે. ચેક-૩ અપજશકીરતિ ઈણ ભવે છે, પરભવ દુઃખ અનેક; ફૂડ કરંતાં પામીએ રે, જેણે ના રે મનમાંહિ વિવેક કે. ૨૦-૪ માતપિતા બાંધવ સહુ રે, પુત્ર કલત્ર પરિવાર; સ્વારથ લગે એ સહુ સગું રે, કેઈ પરભવ કે નહિ રાખણહાર કે. ચેપ
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________
વૈરાગ્યની સજ્ઝાય.
[ ૬૩
પુત્ર કલત્ર ઘર હાટની રે, મમ કરેા મમતા ફોક; જે પરિગ્રહ માંહિ હતા રે, તે છાંડી રે ગયા બહુલા લેાક કે. ચે—ન્દ્ અલ્પ દિવસના પ્રાહૂણા રે, સહૂ કાઈ ઈણે સંસાર;
એક દિન ઉડી જાયવા રે, કૃષુ જાણે રે કહેવા અવતાર કે. ચેન્ન∞ અંજલિગત જલની પરે રે, ખિણુ ખિણ ખૂટે આય; જાવે તે નિવે બાહુડે રે, જરાણું રે યૌવનને થાય કે, આરંભ ઠંડી આતમા રે, પીએ સંજમ રસ ભરપૂર, સિદ્ધિ વચ્ચે કારણે રે,ઇમ ખેલે રૂ શ્રી વિજયદેવસૂર કે.ચેન્દ્
૨૦-૮
શ્રીઋદ્ધિવિજયજી વિરચિત
૬૨ વિષયરાગ નિવારક સજ્ઝાય [ચેતન ચેતીએ રૂએ દેશી ]
મન આણી જિનવાણી પ્રાણી જાણીયે રે, એ સંસાર અસાર; દુઃખની ખાણી એહુ વખાણી કામિની રે, મ કરીશ સંગ લગાર. ભાલા ભૂલમારે.-૧ ભમુહ ભમાડી આંખે દેખાડી પ્રીતડી રે, હસી હસી મેલે ખેલ; મુહની રૂડી હઇડે કૂંડી જીવડા રે, એ વિષ વેલિને તાલ. ભાલા૦-૨ આંસુ પાડી દુ:ખ દેખાડી આપણું રે, સાંભળ સાહસ ધીર; ઈણે જનમારે નવેય હમારે તુમ વિના રે, અવર હૈયાના હીર.ભા૦-૩ લજ્જા ધરતી આગળ ક્રુતી ઊતરે રે, કરતી નયણુ વિલાસ; માહજાલ માંહિ પડ્યા નડ્યા જે બાપડા રે, તે નર નારીના દાસ. ભા નયણે મૂકે પણ નિવ ચૂકે કામિની રે, પણછ વિના તે ખાણુ; નામે અખલા પણ સખલાને સાંકલ્યાં રે, ઈ ણે ઇમ રાણેારાણ, ભેા-૫ નારી નિહાલી તુજને ખાળી મૂકશે રે, પ્રત્યક્ષ અગનની ઝાળ; તૃપતિ ન પામે આવ્યે દામે ભામિની રે, પરિણામે વિકરાળ. ભા૦-૬ આલસ અંગ ઉત્સગે અગના રે, કિહાં તેહને જિન નામ; આગે ખાડા પગે એડી પડી રે, તે કિમ પામે ગામ.
61-0110
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________
૬૪]
અપ્રગટ સઝાય સંગ્રહ નિરખી રૂપવંતીને પ્રત્યક્ષ પાંતરે રે, તેને કરે સુવિચાર; રૂધિર માંસ મલ મૂતર શું ભરી રે, નારી નરકનું બાર. ભ૦-૮ કાને કરીને કેસરી આણે આંગણે રે, જે ઉપજે નિજ કાજ; ધબકી ધ્રુજે આઈ રે ઝૂઝે કુતરા રે, હું બીડું અબલા આજ – પ્રેમ તણું જે ભાજન સાજન તેહને રે, અણુ પહુંચતિ આશ; મૂકે હાંકી અતિ ઘણું વાંકી બેલતી રે, જારે જા તું દાસ. -૧૦ રાય પરદેશી મૂરિકતાએ હઠ્ય રે, જે જીવન આધા, . પગલું સાયર રયણાયર ઉતરે રે, તે નવિ પામે પાર. ભ૦-૧૧ જે જે અંગજ હણવાને કર્યો રે, ચલણીએ બહૂ મર્મ, રાતી માતી વનિતા તેનવિ ચિંતવે રે, કરતાં કાંઈ કુકર્મ. ભેટ-૧૨ ઈદ ચંદ નાળિંદ સૂરિના રે, વલી વાા બલવંત, તજીએ પ્રાણ એહવું જાણી કામની રે, ગુણે લીજે ગુણવંત. ૦-૧૩ ભાઈ સરીખ સુરપતિ સરસે રાખીયે રે, છાને મીનીને રૂપ; સુખના હુંશી તુમને મુંસી મૂકશે રે, એહ મનેભવ કૃપ. ભેટ-૧૪ માયા કરસી નારી હરસી ભેલવી રે, શીલ રયણે જે સાર; એહ સઘાતન કરીશ વાત પણ ઘણું રે, જિમ પામેજયકાર. ભ૦-૧૫ યૂલિભદ્ર જંબુને પાયે લાગીએ રે, ધન્ય ધને અણગાર, બાલપણે મતિ જાગી વૈરાગી થયા રે,તિમ મુનિ વયર કુમાર.૦-૧૬ નરને નારી હદય વિચારી ચેતીએ રે, છેડી વિષય વિકાર; મેરૂવિજય ગુરૂચરણ પસાથે પામીએ રે, ત્રાદ્ધિવિજય જયકાર.૦૧૭
દર શ્રી જ્ઞાનસાગરજી વિરચિત શ્રીબાહુબલિની સઝાય
[ અનુમતિ રે દીધી માયે રવિતા–એ દેશી ]
વીરાજી! માને મુજ વિનતી, કહે બહેન સુકમલ વાણી; સુણ બાહુબલિ! ગુણવંત તું, મન મ ક તાણ તાણ.
પાઉધારે તેઓ તાતજી.-૧
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________
સતી દ્રૌપદીની સઝાય
" [ ૬૫ ગજ ચઢીયાં કેવલ નવિ ઉપજે, મને બહેન વચન મુનિરાય; વીરાજ ગજથી ઊતરે, કહે તાતજી કેવલ થાય. પાઉ૦-૨ ઈમ ભાંખે બ્રાહ્મી સુંદરી, વનમાંહી જાણું વીર; વચણ સલુણ સાંભલી, ચિત્ત ચિતે સાહસ વીર. પાઉ–૦૩ મેં તે સવિ ગજ રથ સરાવીયા, તિણ અહિં નથી ગજ કેય, જૂ હું તે જિન બેલે નહિ, સહી માન ગયંદ જ હોય. પાઉ૦-૪ ઋષિ કેમલ પરિણામે કરી, પારીને કાઉસગ્ગ તામ; જઈ વાંદુ સઘળા સાધુને, માહરે છે મુગતિનું કામ. પાઉ૦-૫ પગ ઊપાડ્યો જેટલે, મુનિ બાહુબલિ ગુણવંત; તવ જલહલ કેવલ ઉપને, થયા અક્ષય પ્રભુતાવત. પાઉ૦-૬ સમવસરણે શુભ ભાવથી, જઈ વંદ્યા શ્રીજિનરાજ; ઘણું પૂરવ કેવલ પાળીને, મુનિ સારે આતમકાજ. પાઉ૦-૭ અષ્ટાપદ અણસણ લીયે, કષભ જિનેસર સાથ; આઠ કરમ ખપાવીને, મુનિ મુગતિ રમણ ગ્રહે હાથ. પાઉ૦-૮ અજરામર પદ પામીયા, સુખ શાશ્વતા લીલ વિલાસ જ્ઞાનસાગર કહે સાધુને, મુજ વંદના હેજે ખાસ. પાઉ૦-૯
શ્રીજિનવિજયજી વિરચિત
૬૪ સતી દ્રૌપદીની સઝાય
[ વિમલગિરિ કર્યું ન ભયે હમ મેર–એ રાગ] લજા મારી રાખે રે દેવ ખરી. દ્રૌપદી રાણી યું કર વિનવે, કર દેય શીશ ધરી; દુત રસે પ્રીતમ મુજ હાર્યા, વાત કરી નિખરી રે. લજજા૨–૧ દેવર દુર્યોધન દુઃશાસન, એહની બુદ્ધિ ફરી; ચીવર ખેંચે મહી સભામેં, મનમેં દ્વેષ ધરી રે. લજજાહ-૨ ભીષમ દ્રોણ કરણાદિક સરવે, કૌરવ ભીક ભરી; પાંડવ પ્રેમ તજી મુજ બેઠા, જે હતા જીવ જુરી રે. લજજા-૩
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________
અપ્રગટ સઝાય સંગ્રહ
અરિહંત એક આધાર અમારે, શીયલ સુસંગ ધરી, પત રાખે પ્રભુજી ઈણ વેલા, સમકિતવંત સુરી રે. લજજા –૪ તતખિણ અષ્ટોત્તર શત ચીવર, પૂર્યા પ્રેમ ધરી; શાસનદેવી જયજયરવ બેલે, કુસુમની વૃષ્ટિ કરી છે. લજા -૫ શિયલ પ્રભાવે દ્રૌપદી રાણી, લજજા લીલ વરી; પાંડવ કુંતાદિક હરખ્યા કહે, ધન્ય ધીર ધરી રે. લજજા – સત્યશીલ પ્રતાપે કૃષ્ણ, ભવજલ પાર તરીકે જિન કહે શીયલ ધરે તસ જનને, નમીયે પાય પડી રે. લજજા-૭
ધન. ૧
પંડિત શ્રીસુધનહર્ષ વિરચિત ૬૫ સનતકુમારે ચક્રવતીની સઝાય
[ સુત સિદ્ધારથ ભૂપને રે–એ દેશી. ] સનતકુમાર ઋષિ રાજીએ રે, દેવા તનુ આધાર; ગોચરીયે ગુરૂ સંચરે રે, ધરતે પંચાચાર રે, ધન એ મુનિવર. જસ જગ વિસ્તાર્યો ચંગ રે, ગંગા નિરમલે; જસ દઢ કરૂણાને રંગ, જાણે સહુ સુખ મલે. ચણા દૂર અજા તણું રે, તક લો આહાર; છઠ્ઠ છ3 પારણું મુનિ કરે રે, વિચરે ઉગ્ર વિહાર રે. ધન- ૨ એ આહાર કર્યા થકી રે, પ્રગટ થયા તે રેગ; અહિ આસઈ મુનિ ઈમ કરી રે, કર્મ ટલે ન વિણ ભેગ રે. ધન- ૩ છઠ્ઠઠ્ઠમ દશમાદિકે રે, દુર્બલ કીધું ગાત્ર; એહવા જે મુનિ જગ અ છે, તે અછે સુધલાં પાત્ર રે.
તે પ્રણમું અહોરાત્ર રે. ધન ૪ કે ટાળે મુઝ રેગડા રે? ઈમ નવિ વંછે ચિત; સનતકુમાર મુનિ મોટકા રે, સુરપતિ ગુણ બેલંત રે. ધન ૫ હરિ પ્રણમે મુનિ ગુણ સુણી રે, હરખ્યા બહુલા દેવ; સુધનહર્ષ પંડિત કહે રે, ધર્મ સુર કરે સેવ રે. ધન ૬
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________
પરદેશી રાજાની સઝાય
[ ૬૭
૬૬ પરદેશીની રાજા સઝાય શ્રીગુરૂ સેવે સાધુજન, આણુ આદર સાર; રાય પ્રદેશની પરે, ર્યું પામે ભવ પારા-૧. શ્રીગુરૂ સુરતરૂથી અધિક, દેલતને દાતાર; રાય પ્રદેશી જેણે કિયે, સુર રમણ ભરથાર-૨
ઢાલ [ નમો રે નમે શ્રીશેત્રુના ગિરિવર—એ દેશી]
શ્રીગુરૂ સંગતિ કરજો ભાઈ, એ સહિ માને વાત રે, નર નારી મન માન્યા પામે, સુખ સઘલાં વિખ્યાત રે. શ્રી–૧
તાંબી નગરીએ મેટ, રાય પ્રદેશી પાપી રે, પણ ગુરૂની વાણુ નિસુણીને, વિરૂઈ વાત ઉથાપી છે. શ્રી -૨ પહેલે સુરલેકે અવતરી, શ્રીસૂર્યાભ વિમાને રે; અવલ આયુ લઘું લીલાયે, ચાર પપમ માને રે. શ્રીટ-૩ તિહાંથી તે ચવીને અવતરશે, મહાવિદેહ શુભ ક્ષેત્રે રે, કેવલ પામી સિદ્ધિએ જાશે, વાત કહી એ સૂત્રે ૨. શ્રી–૪ પંડિત રદ્ધિવિજય ગુરૂ પાસે, ગુરૂ સંગતિ ગુણ સુણીયા રે, તે પંડિત સુખવિજયે બુદ્ધ, ભાવ ધરીને ભણીયા રે. શ્રી–૫
૬૭ શ્રી નંદિષેણુ મુનિનિ સક્ઝાય
[ જગજીવન જગ વાલ–એ દેશી] રહો હો હો વાલહા, કાં જાઓ છો રૂઠી? લાલ રે, જેહને તન ધન સ્પીયે, તેહને ન દીજે પૂઠી લાલ રે. ર૦-૧ રાત દિવસ જે ગુણ જપ, રખે નેહ અપાર લાલ રે, તે માણસ કિમ મેલીયે, જે હેય વાંક હજાર લાલ રે. રહ-૨ પાય પડું પ્રભુ! વિનવું, હસતાં મ ધારે રેશ લાલ રે, વાડ ગળે જે ચીભડાં, કેહને દીયે દોષ? લાલ રે. રહ૦-૩
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________
૬૮ ]
અપ્રગટ સઝાય સંગ્રહ પાંચશે નારી પરિહરી, કીધી મુઝ સંભાલ લાલ રે, દિન દિન પ્રત્યે દશ બૂઝવે, નંદિષેણુ વાણી રસાલ લાલ રે, રહે-૪ બાર વરસ સુખ ભોગવી, લીધે સંજમ ભાર લાલ રે; વિનયવિજય ઉવઝાયને, રૂપવિજય જયકાર લાલ રે, રહે-૫
૬૮ ભદ્ર શેઠ તથા શાલિભદ્રજીની સઝાય
હાલ પહેલી [ કરમ ન છૂટે રે પ્રાણાયા–એ દેશી ] ચૌદસે બાવન ગણપતિ, તેહના પ્રણમીને પાય રે, શાલિભદ્ર ગોભદ્ર શેઠના, વરણું અણના સમુદાય રે.
ત્રણ મત કરજો રે માનવીજણ મત કરજે રે માનવી, દેણું મટી બેલાય રે, દીધા વિણ છૂટે નહિ, કીજે કોટી ઉપાય રે. સુખમાં કદીય સૂએ નહિ, જેહને માથે છે વેર રે, રણ ને વ્યભિચારી વાલી, ઘણું ભણે વળી ઘૂર છે. ત્રણ-૩
એ પાંચે રહે દુબલા, રાત દિવસ લહે તાપ રે, ધન્ય ધન્ય ધન્ય મુનિરાજને, તજ્યા પાંચે સંતાપ રે. વાણ-૪ એક ભવે દશ સે ભવે, લીયે લેણદાર તેહ રે; દેણદાર દુઃખથી દિયે, એહમાં નહિ સંદેહ રે. ત્રણ-૫ રૂપિયે અગિયારમે પ્રાણુ છે, લેક કહે સુજાણ રે, લઈને પાછા નવિ દિયે, ત્યારે દુઃખે દશ પ્રાણ રે. ત્રણ-૬ માયા મેટી આજીવિકા, સગાં સણુજા છે હેડ રે; માયા વિના જગમાં બહુ, દીઠા કરતાં વેઠ રે. ઋણ૦–૭ લહેણું શાલીભદ્ર શેઠજી, લીધું એકે સંકેત રે; ગોભદ્ર શેઠે રે આપીયું, પેટી નવાણું સુહેત રે. જણ૦-૮ દીપવિજય કવિરાજજી, પૂરવ સૂરિ મહારાજ રે પૂરવભવ ત્રણ વરણવ્યા, તિમ વરવું સુસાજ રે. ઝણું૦-૯
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________
ગંભદ્ર શેઠ તથા શાલિભદ્રજીની સઝાય,
૬૯ ઢાળ બીજી [ પાલીપુરમાં રે પ્યારે–એ દેશી ]
જબૂદ્વીપે ભરત મઝાર, જયપુર નગર વસે મને હાર; ગઢ મઢ મંદિર રે દીપે, માનું અલકાપુરને ઝીપે. જંબૂ૦-૧ જયસેન રાજા રે રાજે, છત્રપતિ આણ નિષ્કટક છાજે; રાણુ ગુણવંતી જસ નામ, દેય કુલ નિરમલ ગુણ વિસરામ. જં-૨ તેહ નગરને રે વાસી, લક્ષ્મી કેટધ્વજ સુવિલાસી, ધનદત્ત નામે રે વાણી, અભંગદ્વારને સુકૃત કમાણી. નં.-૩ સાત પુત્રને સહૂ પરિવારે, જન ધરમ વાસિત જયકાર, તપ જપ કિરિયા વ્રત પચ્ચખાણ, પરભવ સુકૃત તણું મંડાણ જં૦-૪ એહવે બીજા નગરને વાસી, રાજપાલ નામે ગુણરાશિ જયપુર નગર રે આવ્યા, ધનદત્ત શેઠ તણે મન ભાવ્યા. જં૦-૫ પુત્ર છે રાજપાલને એક, તેજપાલ નામે સુવિવેક; તેજપાલને પુત્ર છે ચાર, એણું પેરે પુત્ર પિતા પરિવાર. જં-૬ ધનદત્ત શેઠને રે પાસે, વાણોતર થઈ રહ્યા ઉલ્લાસે, નહિ વાણોતર શેઠ વડાઈ, ધારે શેઠજી ધરમ સગાઈ. જે-૭ માત પિતા સગપણ પરિવાર, વાર અનંતી હૂઆ અવતાર દીપવિજય કવિરાજ પ્રધાન, સાહમિનું સગપણ પુણ્યનિધાન.જે૮
૭૦ ઢાલ ત્રીજી | ભવિ તુમે વંદો રે સૂરીશ્વર વચ્છરાયા ] તેજપાલ એક દિન ઈમ ચિતે, તીરથને અનુસરીએ, જેહથી તરીએ તેહી જ તીરથ, સેવી ભવજલ તરીએ. ધન્ય જિનશાસન રે, તીરથ જગ ઉપગારી. તેહમાં જંગમ થાવર તીરથ, દેય ભેદે છે વારૂ જંગમ તીરથ છે બહુ ભેદે, વરણું તેણુ ઉદારૂ.
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________
૭૦ ]
અપ્રગટે સઝાય સંગ્રહ અરિહંત ગણધર નિયમા તીરથ, તીર્થપતિ જસ નામ; અરિહંત સૂરિ પાઠક મુનિવર, ચઉહિ તીરથ ધામ. ધન્ય-૩ શ્રુતકેવલિ દશપૂરવી ગણધર, પ્રત્યેકબુદ્ધજી કહીએ; એ ચઉવિત સંઘ તીરથ પ્રભુની, આણું શિર પર વહીએ. ધન્યવ-૪ દરશન નાણુ ચરણએ તીરથ, રત્નત્રયી જસ નામ; તીરથ સાધુ સાધવી શ્રાવક, શ્રાવિકા ગુણ વિસરામ. ધન્યવ-૫ દ્વાદશાંગી પ્રવચન સંઘ તીરથ, અરિહા એપમ જેહને વિશેષાવશ્યક વલી ભગવતી ટકા, નમેતિસ્થસ્સ કહે એહને. ધન્ય – જ્ઞાની જ્ઞાન થકી જે તરીઆ, પ્રવચન સંઘ પસાય; પ્રવચન સંઘ શ્રીતીરથરાજજી, નમે તિસ્થસ્સ કહેવાય. ધન્ય-૭ એ સહુ જંગમ તીરથ પ્રભુને, વંદે વાર હજાર તેજપાલ ઇમ પ્રણામે તીરથ, દીપવિજય જયકાર. ધન્યવ-૮
૭૧ હાલ ચોથી
[ કપૂર હૈયે અતિ ઉજલે રે-એદે શી ] દયા થાવર તીર્થને રે, તેજપાલ એક ધ્યાન; સિદ્ધાચલ ગીરનારજી રે, સમેતશિખર બહુ માન રે.
ભવિયાં વંદે તીરથરાજ-૧ પાંચ કલ્યાણક ભૂમિકા રે, બહુ મુનિવર નિરવાણ, પાદુકા પ્રતિમા વદિએ રે, દેખી તે અહિઠાણ રે. ભવિયાં -૨ તેજપાલ ઈમ ચિતવી રે, હરખ્યો તીરથ કાજ; ધનદત્ત શેઠને વીનવે રે, અનુજ્ઞા દિયે ગુણપાજ રે. ભવિયાં-૩ અગિયાર હજારને પાંચશે રે, તેત્રીસ સેનૈયા લીધ; નામે ઉધારે લખાવીને રે, પંથ પ્રયાણ તે કીધ રે. ભવિયાં –૪ યાત્રા કરી ઘેર આવતાં રે, મારગમાં તેજપાલ; મરણ લહું શુભગતિ હૂઈ રે, દેણાને રહ્યો અંજાલ રે. ભવિયાં –૫ ધનદત્ત શેઠ મરણ લહી રે, સંગમ થયો ગોવાળ મુનિદ્રાન ખીર પ્રભાવથી રે, હૂએ શાલિભદ્રપુજ્યપાલ રે ભવિયાં.-૬
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________
[ ૭૧
ગભદ્ર શેઠ તથા શાલિભદ્રજીની સઝાય તેજપાલ તીર્થ પ્રભાવથી રે, ભદ્ર શેઠ હૂઓ નામ; પુત્ર પિતા દેય અવતર્યા રે, રાજગ્રહી શુભ કામ રે. ભવિયાં –૭ દેણે તેજપાલ ભવ તણું રે, દીધું શેઠ ગેભદ્ર; લેણું ધનદત્ત ભવ તણું રે, લીધું તે ત્રણ શાલિભદ્ર રે. ભવિયાં-૮ પેટી નવાણું નિત દિએ રે, સ્વર્ગથી પુત્રને કાજ; માતાને બત્રીશ ભારજા રે, વિલસે પુન્યનાં રાજ રે. ભવિયાં-૯ કઈ રાગે કેઈ દ્વેષથી રે, લહેણું લીયે સહુ કેય, તે માટે ત્રણ મત કરે રે, એહ શિખામણ જેય રે. ભવિયાં-૧૦ ગુર્જર દેશને શેઠજી રે, શાલિભદ્ર એપમ જાસ; હેમાભાઈના રાજમાં રે, કીધે વર્ણન ખાસ રે. ભવિયાં-૧૧ લેણ દેણા ઋણ ઊપરે રે, વર એહ સઝાય; સંવત અઢાર એકાણુંએ રે, દીપવિજય કવિરાય રે. ભાવિયાં -૧૨
૭૨ શ્રીમૃગાપુત્રની સઝાય
[ ધારણી મનાવે રે મેઘમારને રે–એ દેશી ] ભવિ તુમે વંદરે મૃગાપુત્ર સાધુને રે, બલભદ્ર રાયને નંદ; તરૂણ વયે વિલસે નિજ નારી શું રે, જિમ તે સુર દેગંદ. ભવિ-૧ એક દિન બેઠાં મંદિર માળીએ રે, દીઠા શ્રીઅણગાર; પગ અણઆણે રે જયણા પાલતા રે, ષકાય રાખણહાર. ભવિ–૨ તે દેખી પૂરવભવ સાંભળ્યો રે, નારી મૂકી નિરાશ; નિરમેહી થઈ હેઠે ઊતર્યો રે, આ માતની પાસ. ભવિ.-૩ માતાજી આપે રે અનુમતિ મુજને રે, લેશું સંજમ ભાર; તન ધન જોબન એ સવિ કારમું રે, કાર એહ સંસાર. ભવિ-૪ વત્સ વચન સાંભળી ધરણું ઢળી રે, શીતલ કરી ઉપચાર; ચેત વ તવ એણુ પરે ઉચ્ચરે રે, નયણે વહે જલધાર રે, ભવિ૦-૫ સુણ મુજ જાયા રે એ સવિ વાતડી રે, તુજ વિણ ઘડીય છ માસ; ખિણન ખમાયે રે વિરહ તાહરે રે, તે મુજ સાસ ઉસાસ. ભવિ.-૬
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________
કર 1
અપ્રગટ સઝાય સંગ્રહ
-
-
-
તુજને પરણાવી રે ઉત્તમ કુળ તણું રે, સુંદર વહૂ સુકુમાલ; વાંક વિહૂણ રે કિમ ઉવેખીને રે, નાખે વિરહની ઝાળ. ભવિ૦-૭ સુણ મુજ માંડી રે મેં સુખ ભોગવ્યાં રે, અનંત અનંતીવાર; જિમ જિમ સેવે રે તિમ વાધે ઘણું રે, એ બહૂ વિષય વિકાર. ભવિ૦૮ સુણ વત્સ માહરા રે સંજમ દોહિલું રે, તું સુકુમાલ શરીર; પરિસહ સહવા રે ભૂમિ સંથારવું રે, પીવું ઉનું રે નીર. ભવિ. ૯ માતાજી સહ્યાં રે દુઃખ નરકે ઘણું રે, તે મુખે કહ્યાં નવિ જાય; તે એ સંજમ દુઃખ હું નવિ ગણું રે, જેહથી શિવસુખ થાય. ભવિ૦૧૦ વત્સ! તું ગતકે પીડીયે રે, તવ કુણ કરશે રે સાર; સુણ તું માડી રે મૃગલાની કેણ લીયે રે, ખબર તે વનહ મેઝાર.ભવિ. વનમ્રગ જિમ માતાજી વિચરશું રે, ઘી અનુમતિ એણે વાર; ઈમ બહુ વચને રે મનાવી માતને રે, લીધે સંજમ ભાર. ભવિ૦ ૧૨ સમિતિ ગુપતિ રૂડી પરે જાળવે રે, પાળે શુદ્ધ આચાર; કર્મ ખપાવીને મુગતે ગયા રે, શ્રીમૃગાપુત્ર અણગાર. ભવિ. ૧૩ વાચકરામ કહે એ મુનિ તણું રે, ગુણ સમરે દિનરાત; ધન ધન જે એહવી કરણ કરે રે, ધન તસ માત ને તાત. ભવિ. ૧૪
૭૩ શ્રીમુનિગુણુ સક્ઝાય સમતા સુખના જે ભેગી, અષ્ટાંગ ધરણ જે જોગી; સદાનંદ રહે જે અસગી, શ્રદ્ધાનંત જે શુદ્ધોપયોગી. વિજન એહવા મુનિ વંદે, જેહથી ટલે સવિ દુઃખ વંદે,
જે સમકિત સુરતરૂ ક. ૧ જ્ઞાનામૃત જે રસ ચાખે, જિન આણું હિયડે રાખે; સાવદ્ય વચન નવિ ભાખે, ભાંગ્યું જિનજીનું ભાંખે. ભવિ. ૨ આહાર લિયે નિરદોષ, ન ધરે મન રાગને રેષ; ન કરે વલિ ઈંદ્રિય પિષ, ન ચિકિસે ન જુએ છેષ. ભવિ૦ ૩ બાહ્યાંતર પરિગ્રહ ત્યાગી, ત્રિકરણથી જિનમત રાગી; જસ શિવરમણ રઢ લાગી, વિનયી ગુણવંત વૈરાગી. ભવિ. ૪
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________
૭
શ્રીસમકિત મૂળ બારવ્રતની સઝાય મદ આઠ તણ માન ગાલે, એક ઠામે રહે વરસાલે; પંચાચાર તે સૂધા પાલે, વલિ જિનશાસન અજુઆલે. ભવિ. ૫ પંચશ્રવ પાપ નિધે, જ્ઞાન દર્શન ચારિત્ર રોધે નવિ રાચે ન કેથી ક્રોધે, ઉપગાર ભણી ભવિ બધે. ભવિ. ૬ ભિક્ષા લે ભ્રમર પરે ભમતા, મનમાં ન ધરે કે મમતા; રાગદ્વેષ સુભટને દમતા, રહે જ્ઞાન ચગાનમાં રમતા. ભવિ. ૭ સૂધી પંચે વ્રત વહેતા, ઉપશમ ધરી પરિસહ મહેતા વલિ મેહ ગહનવન દહતા, વિચરે ગુરૂ આણએ રહેતા. ભવિ. ૮ જે જ્ઞાન કિયા ગુણ પાત્ર, અણદીધું ન લે તૃણ માત્ર સદા શીલે સોહાવે ગાત્ર, જાણે જંગમ તીરથ જાત્ર. ભવિ. ૯ દયા પાલે વિશવાવીશ, ધરે ધ્યાન ધર્મ નિશદિશ; જગ જંતુ તણા જે ઈશ, જસ ઈંદ્ર નમાવે શીષ. ભવિ. ૧૦ ક્રોધ લેભાભિમાન ને માયા, તજીયા જેણે ચાર કષાયા; બુધ ખિમાવિજય ગુરૂ રાયા, શિષ્ય જિનવિજય ગુણ ગાયા. ભવિ. ૧૧
લતવાણી ઘન કે. વાવ્યું બીજી
૭૪ શ્રીસમકિત મૂળ બારવ્રતની સઝાય
ઢાળ પહેલી
( સંભવ જિનવર વિનતી. ) જિનવાણું ઘન વૂઠડો, ભવિ મન ક્ષેત્ર વિશાળ રે; સુગુરૂ સુદેવ સુધર્મનું, વાગ્યું બીજ રસાળ રે. સમકિત સુરતરૂ વર તિહાં, ઉગી અતિ હિતકાર રે, સુરનર સુખ જસ ફૂલડાં, શિવ સુખ ફળ દાતાર રે. સમકિત૨ છાયા પણ ક્ષણે એહની, કરૂણાનિધિ લહે કેઈરે; કાલ અનંત એછ કરે, મુગતિ વરે નર સેઈરે. સમક્તિ. ૩ સંગતિ જેજે રે સંતની, જે કરે આતમ શુદ્ધ રે, જિમ નિમલ જલ પય મલ્યું, દુધે કીધું દુધ રે. સમક્તિ૪
અતિ હિ
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
-
=
=
=
૭૪ ]
અપ્રગટ સક્ઝાય સંગ્રહ કાયા જીવ સહિત હોય, તે સોહે શણગાર રે, તપ જપ સંયમ દેહમાં, તિમ સમક્તિ કહ્યું સાર રે. સમકિત ૫ શંકા કંખા પ્રમુખ જિને, પાંચ કહ્યા અતિચાર રે, જયવિજય રાજા પરે, કરે તેને પરિહાર રે. સમકિત-૬ સમકિત શું પ્રેમે રમે, નવિ ભમ ભવમાં જેમ રે, વાચક વિજયલખમી તણે, તિલકવિજય ભણે એમ રે. સવ-૭
૭૫ ઢાલ બીજી
( જિહે કુંવર બેઠા ગોખડે ) જિહે પહેલા સમકિત ઉચ્ચરી રે, લાલા પછે વ્રત ઉચ્ચાર; જિહે કીજે લીજે ભવ તણે રે, લાલા લહે હરખ અપાર. સુગુણ નર સેવા એ વ્રત બાર, જિહો જિમ પામે ભવ પાર. ૧ જિહે પ્રાંચ અણુવ્રતમાં કહ્યું, લાલા પ્રથમ અણુવ્રત એહ; જિહે પ્રાણાતિપાત વિરમણ નામે, લાલા આદરજે ગુણ ગેહ, સુ-૨ જિહે બંધ વધાદિક એહના, લાલા પાંચ અછે અતિચાર; જિહે જાણું ખટકાયા તણી, લાલા કરૂણા ગુણ ભંડાર. સુટ-૩ જિહે હરિબલ મચ્છી જે હૂએ, લાલા જીવદયા પ્રતિપાળ; જિહે તેણે પામી સુખ સંપદા, લાલા રાજ દ્ધિ ભંડાર. સુત્ર-૪ જિહે જેહથી શિવ સુખ પામીએ, લાલા તેહ મૂકીજે કેમ; જિહે બહુ ગુણ હિયડે વસે, લાલા ન ખસે તેહથી પ્રેમ. સુ-૫ જિહે શ્રાવક કુલ અજવાળીએ લાલા પાળીએ એ વ્રત સાર; જિ લખમીવિજય ઉવઝાયને, લાલા તિલક લહે જયકાર. સુદે
૭૬ ઢાલ ત્રીજી
(રે જીવ જિન ધર્મ કીજીએ) ભાલા રે જીવ મ ભૂલજે, બેલજે સાચા બોલ; જહા જહા બેલે ઘણું, નિગુણા તેહ નિટેલ.
national
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી સમક્તિ મૂળ બાર વ્રતની સઝાય.
[ ૭૫ મૃષાવાદ વિરમણ વ્રત, પઢા પાંચ અતિચાર, ટાલીએ પાલીયે નિરમતું, અણુવ્રત એહ ઉદાર. ભેલા-૨ કન્યા ગે ભૂમિકા મૃષા, મ કરે કુડી રે સાખ; થાપણ મેસો પાંચ એ, મેટા જૂહ મ ભાખ. ભેલા-૩ સાચ ધરમ શું સાચલ, રાખે જે રસરંગ; શેઠ કમલે સુર સુખ લહ્યું, પછે શિવ વહુ સંગ. ભેલા૦-૪ સત્ય વચને સાજન તણે, ન ચલે મનથી રે નેહ, જિમ વૃકે ઘન મેહલે, ન ટળે ભૂમિના ત્રેહ. ભેલા-૫ પાંચમાં સાખી સાચ તણું, તેણે ભાખજે સાચ; વાચક લખમીવિજય તણે, તિલકવિજયની વાચ. ભેલા-૬
૭૭ ઢાલ ચેથી
( સાંભળજો મુનિ સંજમ રાગે )
નિસુણે શ્રાવક સમકિત ધારી, સદગુરૂ કહે સુવિચારી રે,
અદત્તાદાન વિરમણ વ્રત ત્રીજે, પરધન કિમહી ન લીજે રે. નિ.-૧ હિતકારી જે હિત ચિત્ત રાખે, ભાંખ્યું જિનનું ભાંખે રે, સાચા સદગુરૂ તેહ કહાવે, ઉપમ તસ કુણ આખે છે. નિ.-૨ તેના હડ પ્રમુખ અતિચારા, તેહનો કરે પરિહાર રે, અણ દીધું કાંઈ મત લેજે, વ્રત નિરવાહ વહેજે રે. નિ–૩ ધનદત્ત વસુદત્ત વ્યવહારી, ત્રીજું વ્રત ઉચ્ચરીઆ રે, નિરમલ પાલી શિવ વહુ વરીયા, ભવદુઃખ સાગર તરીયા રે. નિ–૪ ઈશું પરે ત્રીજું આણુવ્રત પાળે, આતમ જિમ અજુઆળે રે, તપગચ્છલખમીવિજય ઉવઝાયા, સીસ તિલક સુખ પાયારે. નિ–પ
ના વાહક
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________
અપ્રગટ સઝાય સંગ્રહ ૭૮ ઢાલ પાંચમી
( જગજીવને જગ વાલ છે ) ચતુર રહો ચેાથે અણબતે, પદારા પરિહાર લાલ રે; કરીએ ધરીએ ધરમ શું, પ્રેમ તણે વ્યવહાર લાલ રે. ચતુ-૧ પાકા બેર તણું પરે, લાગે મધુરી નાર લાલ રે; દીઠે દાઢા જલ ગલે, મન ચલે મેહ વિકાર લાલ રે. ચતુર૦-૨ અપરિગ્રહિયાદિ ઈહાં, અતિચાર કહ્યા પંચ લાલ રે, તે ટાલીને ટાલ, દૂરગતિ દુઃખ પરપંચ લાલ રે. ચતુર-૩ શીલ તણા ગુણ સંયૂયા, શ્રીસ્થૂલિભદ્ર અણગાર લાલ રે; શીલે શીલવતી સતી, જિમ પામી જયકાર લાલ રે. ચતુર –૪ નવવાડે જે નિત ધરે, નિરમલ મન વચકાય લાલ રે, લખમીવિજય ઉવઝાયને, તિલકવિજય નમે પાય લાલ રે. ચતુર
૭૯ ઢાલ છડી
[ધણુરા ઢોલા-એ દેશી ] ઈચ્છા પરિણામે કરે, પરિગ્રહનું પરિમાણ પુન્યના પૂરા. પંચમ અણુવ્રત ઈમ ભણે રે, શ્રીજિનવર જગભાણ-પૂન્ય) આવે આરે ચતુર ગુરૂ પાસે, ભાવે રે ધરમ ભલે પાસે.
તમે શ્રાવક સુંદર જાણુ. પુન્ય -૧ લેભ જલધિમાં લોભીયા રે, લાલચ લહરી લહંત; પુન્ય. અતિ ભારે નાવા પરે રે, બૂડ્યા બહુ બલવંત. પુન્ય –૨ સંતોષી સુખીયા સદા રે, લોભી દુઃખીયા લેક; પુન્ય. નવવિધ પરિગ્રહ વશ નડ્યા રે, પડ્યા કુગતિમાં ફેક. પુન્ય -૩ અતિચાર પાંચ ઈહાં રે, પરિહર પ્રતિકૂળ; પુત્ર ધનશેઠ તણું પરે રે, પાલે જે વ્રત મૂલ..
પુન્ય -૪ લખમીવિજય વાચક તણે રે, તિલકવિજય બુધ સીસ, પુન્ય પભણે પંચમ વ્રત થકી રે, સીઝે સકળ જગીશ. પુન્ય –૫
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીમતિ મૂળ બારવ્રતની સઝાય.
[ ૭૭
૮૦ ઢાલ સાતમી
[ કંથ જિનેસર જાણ રે લાલ-એ દેશી ] છઠું દિન વિરમણ વ્રત રે લાલ, દશ દિશિ ગમનનું માન રે ભાવિકજન. કરજે પરિહર પરા રે લાલ, નિપટ કપટ નિદાન રે. ભવિ૦૭૦–૧ લાભ થકી શ્રાવક કહ્યા રે લાલ, આરંભને અધિકાર રે, ભવિક તાતા લોહાણા સમા રે લાલ,શ્રીસિદ્ધાંત મેઝાર રે. ભવિ છ૦-૨ ગુણકારી છે તેને રે લાલ, પ્રથમ ગુણવ્રત એ રે; ભવિક ત્રસ થાવર હિંસા તણું રે લાલ, વિરતિ હે ગુણ ગેહ રે. ભવિ. ૭૦ અતિચાર એણે વ્રત રે લાલ, પરમેસર કહે પંચ રે, ભવિકટ
મંડે મુગતિશું રે લાલ, સંયમ કેરે સંચ રે. ભવિ. છ–૪ મહાનંદ જિમ નિરમતું રે લાલ અતિ ભલું પાલે જેહ રે; ભવિક. કાજેશ રાજા પરે રે લાલ, સુખ સંપદ લહે તેહ રે. ભવિ. ૭૦-૫ લખમીવિજય ઉવઝાયને રે લાલ,તિલકવિજય કહે સીસરે ભવિક સમકિત શું વ્રત સેવતાં રે લાલ, લહીએ મનહ જગીશ રે. ભવિ છ૦–૬.
-
---
---
-
૮૧ ઢાલ આઠમી
[[સ્વામી સીમંધર વિનતી–એ દેશી ]. આદર ભાવશું આતમા, સાતમા વ્રત તણા ભાવ રે, તરણ તારણ ભણું જે ભણ્યા, ભવજલે નિરમલ નાવ રે. આદરો–૧ ભોગ ઉપગ પરિમાણુનું, બીજું એ ગુણવ્રત જાણ રે,
ગથી પાંચ વળી કર્મથી, પર ભેદ મન આણ રે. આદર-૨ અભક્ષ્ય બાવીસ ઈહિાં પરિહરે, અનંતકાય બત્રીશ રે; વ્રત પચ્ચખાણ સંભારીયે, વારીયે મન થકી રીશ રે. આદર-૩ સમકિત ચિત્ત ધરી ભવિજના, સુવું વ્રત એહ આરાધો રે; બહુબુદ્ધિ મંત્રીપુત્રી પરે, સદા તુમે શિવસુખ સાધે રે. આદર૦-૪ સચિત્ત પડિબદ્ધા પ્રમુખ અછે, વીશ અતિચાર ઈહાં જેહ રે; લખમીવિજય ગુરૂથી લદ્યા, તિલકવિજય કહ્યા તેહ રે. આદર૦૫
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________
૭૮ ]
અપ્રગટ સઝાય સંગ્રહ ૮૨ ઢાળ નવમી [ લઘુ પણ હું તુમ મન નવિ માવું રે–એ દેશી ] આઠમું અનર્થદંડ પરિહાર રે, વ્રતને જિનવર કહે સુવિચાર રે, સુણજે શ્રાવક સમકિત ધાર રે, આતમને જિમ હેય ઉદ્ધારરે. ૧ પાય કરમશું તેણે મતિ મંડે રે પુન્ય ધન હારે આતમ દંડે રે; તિણે કારણું નામ અનર્થદંડ રે, પરિહરતાં હેય પુન્ય પ્રચંડ રે. ૨ હલ ઉખલ મુશલ ઉપદેશ રે, આરત રૌદ્ર દેય ધ્યાન નિવેશ, નયણ વયણ કરી કામ પ્રવેશ રે, મ કરે લાલચે લોભને લેશ રે. ૩ વીરસેન કુસુમશ્રી જેમ રે, પાલ્યું એ વ્રત પાળે તેમ રે;
અતિચાર પાંચને નેમ રે, કરે જિમ પામે હેમ ખેમ રે. ૪ તપગચ્છ લખમીવિજય ઉવજઝાય રે, પદ સેવાનો લહી સુપસાય રે, તિલકવિજય હરખે ઈમ ગાય રે, ત્રીજા ગુણવતને સજઝાય રે. ૫
૮૩ ઢાળ દશમી
[ વણઝારા રે–એ દેશી. ] સુણ પ્રાણું રે, સામાયિક વ્રત સાર, નવમું સેહામણું સુત્ર આણી રંગ અપાર, ભગતે કીજે ભામણું. સુત્ર શિક્ષાત્રત છે ચાર, તેહમાં પહેલું એ ભલું સુત્ર નિદ્રા વિકથા વાર, મન હવે જેમ નિરમતું. સુત્ર સામાયિક શણગાર, આપ જ્યે બે ઘડી આદરે; સુટ તે તો જિમ અણગાર, પૂજાએ પ્રભુતા વરે. સુગુરૂ મુખથી સિદ્ધાંત, સુણવા પ્રેમ રસે રમે, સુ૦ ધર સમતા એકાંત, મમતા મનથી નિરગમે. સુત્ર ચંદ્રાવતસક ભૂપ, તિમ ધનમિત્ર વ્યવહારીએ; સુત્ર એહ દષ્ટાંત સ્વરૂપ, દેખી દોષ નિવારીએ. સુત્ર પાંચ જે ઈહાં પરતક્ષ, અતિચાર અળગા કરે, સુ વાચક લખમી શિષ્ય, તિલક ભણે તે ભવ તરે.
૬
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીસમકિત મૂળ બારવ્રતની સજ્જાય.
[ ૭૯
૮૪ ઢાળ અગિયારમી [ સાંભળી જિનવર મુખથી સાચું રે–એ દેશી.] દેશાવગાસિક વ્રત છે દશમું, શિક્ષાવ્રત એ બીજું રે, પાપ તાપ શમાવું પરિઘલ, ઉપશમ રસમાં ભજું છે. દેશા. ૧ જાવજ જીવ લગે વ્રત છે છઠું, લીધું જેણે ભાંગે રે, તે સંક્ષેપ કરીને પાળે, દશમું વ્રત વૈરાગે છે. દેશાત્ર ૨ ચૌદ નિયમ શું ચાર પહોર લગે, પચખીજે પરભાતે રે, વલી સંધ્યાવેલા સંભાળો, જિમ દિવસે તિમ રાતે રે. દેશા. ૩ આણવણ પસવાદિક ટાળે, અતિચારને ચાળે રે, ધનદ ભંડારીની પરે પાળે, નરભવ ઈમ અજુવાળ રે. દેશા. ૪ સદા સુગંધા હોય તે શ્રાવક, જે વ્રત ફૂલે વાસે રે; વાચક લખમીવિજય ગુરૂ સેવક, તિલકવિજય બુદ્ધ ભાસે છે.
૮૫ ઢાળ બારમી
( એ તીરથ તારૂ-એ દેશી ) અગિયારમે વ્રત ધર પાસે, મૂકી રાગને રેશે રે શ્રાવક સંવગી. ત૫ જપ કરીને કાયા સેસે, આતમ ધર્મને પિ રે, શ્રાવક વેગે મત કરે વાર રે, શ્રાવ તે તમે ભજવલ તારૂ રે. શ્રાવક-૧ કિરિયા કરજે સમકિત ધરજે, નરભવ લાહો લેજે રે, શ્રાવક કરમ ભરમ વારેવા ઔષધ, પૌષધ વ્રત પાસે જે રે. શ્રાવક-૨ સદગુરૂ પાસે શ્રુત અભ્યાસે, નાસે દુરમતિ દૂર રે, શ્રાવક ધ્યાન પસાયે તિમ સઝાયે, જાયે ભાવઠ ભૂર છે. શ્રાવક-૩ આનંદ કામદેવ પરે વ્રત મેવા, લટકે લેવા ચાહે રે, શ્રાવક અતિચાર પરિહાર કરીને, વિધિથું વ્રત નિરવાહ રે. શ્રાવક–૪ દીપશિખા વ્રત ઉપશમ કંદે, પાળ્યું સાગરચંદે રે, શ્રાવક વાચક લખમીવિજય પદ વંદે, તિલકવિજય આનંદે છે. શ્રાવક૦૫
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________
૮૦ ]
અપ્રગટ સજ્ઝાય સંગ્રહ
૮૬ ઢાળ તેરમી
[ધજિનેસર ગાઉ રંગશુ]
રસીયા રાચેા રે દાન તણે રસે, વસીયા સકિત વાસ; સાભાગી. જાગી મતિ જો સાધુ ભગતિ ભણી, ખિજમત કીજે રે ખાસ. સા૦ ૨૦ ખાર મુગતિનું વ્રત એ ખારમું, નામ અતિથિસવિભાગ, સા॰ શ્રાવક ભાવક પંચમ ગુણઠાણે, આણે આતમરાગ, સા॰ ૨૦ ૨ ખાદિમ સ્વાદિમ અશનને પાછુ એ, શુદ્ધ મન ચારે આહાર; સે॰ પાત્રની ખુદ્ધે રે દીજે પાત્રને, લીજે લાભ અપાર. સા॰ ૨૦ ૩ મૂલદેવ રાજા દાન થકી હૂઆ, શાલિભદ્ર પામ્યા રે ભેાગ; સા દેતાં દેતાં દેતાં પામીએ, ચિત્ત વિત્ત પાત્ર સંયોગ, સા॰ ૨૦ ૪ તપગચ્છ નાયક દાયક વ્રત તણા, શ્રી વિજયપ્રભ ગણધાર; સા૦ વાચક લખમીવિજય સુપસાયથી,તિલકવિજય જયકાર. સે૦૨૦૫
૮૭ ભીલડીની સજ્ઝાય
સરસ્વતી સ્વામીને વિનવું, માગું એક પસાય;
સતી રે શિરામણી ગાઈશું, ધિંગડમલ રાય. વન છે અતિ રૂપડા. ૧ ભીલી કહે સુણા સ્વામીજી, મારૂ વચન અવધારો; સરે ખાવા અમે જાઈશું, ઈણા વન મેઝાર, ભીલ કહે સુણા ગેરડી, ઈણા વન ન જાશેા; પરપુરૂષ તમને દેખશે, કિંગડમલ રાય. ભીલી કહે સુણા સ્વામીજી, મારે વચન અવધારો; પરપુરૂષ ભાઈ બાંધવ, મારે ભીલ જ રાય. સ્વામી તણી આજ્ઞા લેઈ, ભીલી રમવાને ચાલી; વન રે દીઠા રે રળીઆમણેા, ભીલી ખેલવા લાગી. દ્રમકરાય પૂઠે ઊભેા, અખકી નાડી રે ભીલી; કમળે કમળે ગુફા છે, લીલી ભીતિમે પેઠી.
વન ૨
વન૦ ૩
વન૦ ૪
વન ૫
વન ૬
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________
ભીલડીની સજ્ઝાય
ગજપતિ ચાલે ચાલતી, તારાં દુઃખે છે પાય; નમણી પદમણી વાલહી, પહેરણ પહેર્યાં છે પાન. રાય કહે પ્રધાન સુણેા, ભીલી રૂપે છે રૂડી; ભાળ કરીને ભોળવા, મારે મંદિરે લાવા તેડી. પ્રધાન ચઢીને આવીયા, લાગ્યા ભીલીને પાય; રાય કહે પ્રાણ ત, શું કરવું મેારી માય. કહે તું અપ્સરા દેવકન્યા, કહે તું દેવ જ પુત્રી; એક અચંબા મુજને પડચા, પહેરણ પહેર્યાં છે પાન. નહિ હું અપ્સરા દેવકન્યા, નહિ હું દેવ જ પુત્રી; જન્મ દીયા મુજ માવડી, રૂપ દીચેા કીરતારે. વન વસે તુમે ઝુંપડાં, આવા અમારે આવાસ; અમ રે સરીખા રાજવી, કેમ મેલે નિરાગ્ન. વન રે ભલું મારે ઝુપડું, ખપ નહિ રે આવાસ; અસ રે સરીખી ગારડી, તારે ઘેર છે દાસ. સાલ દાલ ધૃત સાલા, નિત્ય નવા રે તંખેાલ; પેણુ ચીર પટેલીયાં, એસે હિંચકે હિંડાલ. ભોજન કાંઈક કરાવીએ, રાજા અર્થે અજાણ્યા; ભોજન મારો કદકીયાં, તાંદુલાદે વજીર. પેરણુ કાંઇક સરાવીએ, રાજા અર્થે અજાણ્યા; પેરણ પાન પટોલીયાં, મુજ ભીલીને સાહે. પૃથ્વીપતિને રાજીયા, તે તેા કહીએ ખાપ; અમને પરિસહ કાં કરી, તમને લાગે છે પાપ મેરૂ ઢળે તેા હું ના ડગ્યું, ઊગે પશ્ચિમ જે ભાણ; શિયળ ખંડીત મારૂં નવ કરૂં, જો જાયે અમ પ્રાણ, રાય તુરંગેથી ઊતરીએ, લાગ્યા લીલીને પાય; વચન કુવચન કીધાં ઘણાં, તે ખમળે મેારી માય. ભેરી વાગે ભૂંગલ વાગે, વાગે નવરંગ તાલ; લીલી પધાર્યા મંદિરે, વૐ જયજયકાર.
ૐ
[ ૮૧
વન છ
વન ૨
વન
વન ૧૦
ન૦ ૧૧
વન ૧૨
વન ૧૩
૦ ૧૪
વન૦ ૧૫
વન ૧૬
વન૦ ૧૭
વન૦ ૧૮
વન ૧૯
વન૦ ૨૦
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________
૮૨ ]
અપ્રગટ સઝાય સંગ્રહ ઉદયરતનની વિનતી, એ ઢાલ છે પૂરી, નર નારી તમે સાંભળે, એ સતી છે રૂડી. વન૨૧
૮૮ શ્રીકેશી ગણધરની સઝાય શિષ્ય જિનેશ્વર પાર્શ્વના, કેશી કુમાર મુર્શિદ રે; ગોયમ વીર જિદના, એક અરજ એક ચંદ રે. ધનધન. ૧ ધન ધન એ દોય ગણધર, ગોયમ કેશી કુમાર રે, હિંદુ કવન ભલા મલી કરે, જિનધર્મ વિચાર છે. ધનધન ૨ સંઘાડા બેઉ જિન તણું, મનમાં આણે સંદેહ રે; મુક્તિમાર્ગ દેય જિન કહે, તે કાં અંતર એહ રે. ધન- ૩ ચાર મહાવ્રત કેશીને, ગાયમ પણ પિચ રે; કેશી પૂછે ગોયમા, કહે ઉત્તર પરપંચ રે.
ધન૪ ઋજુ જડ પહેલા જિન તણું, અંતિમ વક જડ હાય રે, જાણ સરલ બાવીશ જિન, તિણે હુવા મારગ દેય રે. ધન ૫ પરમારથ પૂરણ જેવતાં, મારગ ભેદ મ લહ્યો રે; રૂડી મતિ તુજ ગાયમા, કેશી ટલિયા સંદેહ રે. ધન. ૬ અધ્યયને ત્રેવીસમે, જે જે પૂછ્યું તેહ રે; ગાયમ સ્વામીએ સહુ કહ્યું, કેશી ટલિયા સંદેહ રે. ધન- ૭ મુક્તિ ગયા દય ગણધરા, જિહાં સુખ ખાન અભંગ રે, શ્રીવિજયસેનસૂરિસરૂ, શિષ્ય ઉદય રસ રંગ રે. ધન- ૮
ધન
છે
-
-
-
-
૮૯ અરણિકમુનિની સઝાય મુનિ અરણિક ચાલ્યા ગોચરી રે, વનને વાસી.
એનું સવિ તપે રે લલાટ; મુનિવર વૈરાગી. મનિ ઉંચા મંદિર વેશ્યા તણા રે, વન
જઈ ઊભા રહ્યા ગોખની હેઠ. મુનિ ૧
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________
મારી
લાગણી છે. તેના
અરણિક મુનિની સઝાય
[ ૮૩ વેશ્યાએ દાસીને મોકલી ઉતાવળી રે, વન
પિલ મુનિને અહીં તેડી લાવ; મુનિ સુનિ મંદિરે તે ચાલ્યા ઉતાવળા રે, વન
ત્યાં જઈ દીધે ધર્મલાભ. મુનિ ૨ મુનિ પચરંગી બાંધે પાઘડી રે, વન
તમે મેલો ઢળકતા તાર રે; મુનિ મુનિ નવા નવા લેઉં વારણાં રે, વન
તમે જ માદકને આહાર રે. મુનિ૩ મુનિની માતા હીંડે શેરી શોધતાં રે, વન
ત્યાં તે જોવા મલ્યા બહુ લોક; સુનિટ કેઈએ દીઠે મારે અણિકે રે, વન
એ તે લેવા ગયા છે આહાર રે. મુનિ ૪ ગમે તે બેઠાં રમે સંગઠે રે, વન
ત્યાં તે સાંભળ્યો માતાજીને શેર; મુનિ ગોખેથી હેઠા ઊતર્યો રે, વન
જઈ માતાજીને લાગે પાય. મુનિ ૫ યુનિ નહિ કરવાના કામ તમે ક્ય, વન
તમે થયા ચારિત્રના ચેર; મુનિ અમે શીલા ઊપર જઈ કરશું સંથારે રે, વન
મને ચારિત્રથી અધિક સહાય. મુનિ. ૬ મુનિએ શીલા ઊપર જઈ કર્યો સંથારે રે, વન
ત્યાં તો ઉપન્યું છે કેવલજ્ઞાન; મુનિ શ્રીહીરવિજય ગુરૂ હીરલો રે, વન
લધિવિજય ગુણ ગાય. મુનિ૭
૯૦ આઠ પ્રભાવકની સઝાય આઠ પ્રભાવક પ્રવચનના કહ્યા, પાવણી પૂરિ જાણ; વર્તમાન કૃતના જે અર્થને, પાર લહે ગુણ ખાણ,
ધનધન શાસન મંડન મુનિવર.
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
-
-
---
-
--
-
૮૪ 1
અપ્રગટ સક્ઝાય સંગ્રહ ધર્મકથી તે બીજે જાણીએ, નંદિષેણુ પરે જેહ, નિજ ઉપદેશે રે જે લોકને, ભજે હૃદય સંદેહ. ધનધન. ૨ વાદી ત્રીજે રે તર્ક નિપુણ ભ, મલવાદી પરે જેહ; રાજદ્વારે જયકમલા વરે, ગાજતે જિમ મેહ. ધનધન૩ ભદ્રબાહુ પરે જે નિમિત્ત કહે, પરમત જિપણ કાજ; તેહ નિમિત્તી રે ચોથે જાણીએ, શ્રીજિનશાસન રાજ. ધન ૪ તપગુણ એપે રે રેપે ધર્મને, ગેપે નવિ જિન આણુ, આશ્રવ લેપે રે નવિ કેપે કદા, પંચમ તપસી તે જાણ, ધન ૫ છઠ્ઠો વિદ્યા રે મંત્ર તણે બલિ, જિમ શ્રીવયર મુણિદ સિદ્ધ સાતમે રે અંજન યોગથી, જિમ કાલિક મુનિ ચંદધન ૬ કાવ્ય સુધારસ મધુર અર્થ ભર્યા, ધર્મ હેતુ કરે જેહ, સિદ્ધસેન પેરે રાજા રીઝવે, અમ વર કવિ તેહ. ધનધના ૭ જબ નષિ હવે પ્રભાવિક એહવા, તવ વિધિ પૂર્વ અનેક; જાત્રા પૂજાદિક કરણી કરે, તેહ પ્રભાવક છે. ધનધન ૮
૯૧ શ્રીશાલિભદ્રની સઝાય બેલે બેલે રે શાલિભદ્ર દેવરીયા, દેય વરીયાં દોય ચાર વરીયાં. ૧ માય તમારી ખડીય પોકારે, વહુઅર સબ આગે ખડીયાં. બેટ૨ પિ પુત્ર શિલાપટ પેખી, આંખે આંસુ ઝળહળીયાં. બે-૩ ફૂલની શયા જેહને ખૂંચતી, તેણે સંથારા શિલા કરીયાં. બે-૪ પૂર્વભવ માડી આહિરણી, આહાર કરી અણસણ કરીયાં. બે-૫ આઘે પીછે ડુંગર ચરવેકી, હંસ કરું છું ઈણ વરીયાં. બ૦-૬ સનમુખ ખેલ જે નહિ મામું, ધ્યાન નિરંજન મન ધરીયાં. બે-૭ કાજ સરે ઉદયરત્ન ઉનહી કે, જિણે પલકમેં શિવવરીયાં. બે-૮
ફૂલની શ
હિર, આહાર
જ વરીયાં
૯૨ સંતોષીની સક્ઝાય શિયા ભલી સંતોષની, કિજીએ ધર્મ રસાલ રે, મુક્તિ મંદિરમાં પિઢતા, સૂતાં સુખ અપાર રે.
શિયા–૧
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________
=
=
=
અમકા સતીની સઝાય
[ ૮૫ સંયમ તળાઈ ભલી પાથરી, વિનય ઓશીકાં કીધ રે, સમતા એ ગાલ મસુરીયાં, વિજણીએ વ્રત લીધું છે. શૈયાર ઉપશમ ખાટ પછવડી, સેડ લીયે વૈરાગ્ય રે, ધર્મ શીખણ ભલી ઓઢણી, ઓઢે તે ધર્મને જાણે રે. શિયા-૩ એણી રે શિયાએ કેણ પિઢશે, પશે શીલવંતી નારી રે; કવિયણ મુખ ઈમ ઉચ્ચરે, પઢશે પુરુષ વ્રતધારી રે. શિયા -૪ ધર્મ કરો રે આણંદ શું, આતમને હિતકારી રે; વિનયવિજય ઉવઝાયને, લો કેવલ સુખકારી રે. શૈયા –પ
૯૩ અમકા સતીની સઝાય, અમકા તે વાદળ ઊગી સૂર, અમકા તે પાણીડાં સંચર્યા રે; સામા મળ્યા દેય મુનિરાય, માસખમણનાં પારણું રે. અ. ૧ બેડું મેલ્યું સરવરીઆ પાળે, અમકાએ મુનિને વાંદીયાં રે, ચાલો મુનિરાજ આપણે ઘેર, માસખમણનાં પારણાં રે. અ૦ ૨ ત્યારે ઢળાવું સેવન પાટ, ચાવળ ચાકલા અતિ ઘણાં રે, આછાં માંડીને બેબલે ખાંડ, મહિં તે ઘી ઘણાં લચપચારે. અ. ૩ લો લે મુનિરાજ ન કરે ઢીલ, અમ ઘર સાસુ ખીજશે રે, બાઈ રે પાડેશણ તું મારી બેન, મારી સાસુ આગળ ન કરીશ વાતડી રે. કે તને આલું મારા કાનની ઝાલ, હાર આલું હીસ તણે રે; કાનની ઝાલ તારે કાને સહાય, હીરાને હાર તારે કઠે સહાય. અ૦ ૫. મારે છે વાત કર્યાની ઘણી ટેવ, વાત કર્યા વિના નવિ રહું રે, પાડેસણ આવી ખડકી રે માંહિ, બાઈરે પાડેસણ સામી ગઈ રે. અ૦૬ પાડેસણ બાઈ તને કહું એક વાત, તારી વહુએ મુનિને વહેરાવીએ, નથી ઊગ્યા હજી તુલસીને છેડ, બ્રાહ્મણે નથી કર્યા પારણાં રે. અ૭ સેવન સેવન મારે પુત્ર, ઘરમાંથી કાઢે ધર્મ ઘેલડી રે, લાતુ મારી ગડદા મારે રે માંય, પાટુએ પરિસહ કરે છે. અત્રે ૮. બે બાળક ગેરીએ લીધા સાથ, અમકા તે બારણે નીસર્યા રે, ન ગાયના ગેવાળ ગાયના ચારણ હાર, કેઈએ દીઠી મચિરવાટડી રે. અટ
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________
- અપ્રગટ સઔય સંગ્રહ
ડાબી દિશે ડુંગરીઆ હેઠે, જમણી દિશે મહિયર વાટડી રે, આણું વિના સહિયર કેમ જાહ, ભેજાઈ મેણાં બેલગેરે. અ. ૧૦ ગાયના ગોવાળ ગાયના ચારણ હાર, કેઈએ દીઠી મહિયર વાટડી રે, ડાબી દિશે ડુંગરીઆ હેઠ, ઉજ્જડ વાટે જઈ વસ્યાં રે. અ૧૧ સુકાં સરોવર લહેરે જાય, વાંઝીય આંબો ત્યાં ફલ્યો રે; નાના ઋષભજી તરસ્યા થાય, મોટા ઋષભજી ભૂખ્યા થયા છે. અત્રે ૧૨ નાના રાષભજીને પાણી પાય, મેટા ઝાષભજીને ફળ આપીયાં રે; સાસુજી જુએ એરડા માંહે, વહૂ વિના સૂનાં ઓરડા રે. અ. ૧૩ સાસુજી જુએ પરસાલ માંહે, પુત્ર વિના સૂનાં પારણાં રે; સાસુજી જુએ રડા માંહે, રાંધી રઈએ સગે ભરી રે. અ. ૧૪ સાસુજી જુએ માટલા માંહે, લાડુઆના ઢગલા થયા રે, સાસુજી જુએ કેઠલા માંહે, ખાજાના ખડકો થયા રે. અ. ૧૫ સેવન સોવન મારે પુત્ર, તેડી લાવો ધર્મ ઘેલડી રે, ચાલો ગેરા દેવી આપણે ઘેર, તમ વિના સૂનાં ઓરડા રે. અ. ૧૬ ગાયના ગોવાળ ગાયના ચારણહાર, કિહાં રે વસે ધર્મ ઘેલડી રે; ડાબી દિશે ડુંગરીઆ હે, જમણી દિશે ધર્મ ઘેલડી રે. અ. ૧૭ ચાલો 2ષભદેવ આપણે ઘેર, તમ વિના સૂનાં પારણાં રે, સાસુજી ફીટીને માય જ થાય, તોય ન આવું તુમ ઘરે રે. અ. ૧૮ પાડે શણ ફીટીને બેની રે થાય, તોય ન આવું તુમ ઘરે રે, બાઈ રે પાડેશણ તું મારી બેન, ઘર રે ભાંગવા કયાં મલી રે. અ૦૧૯ ફણિધર ફીટીને ફૂલ માલા થાય, તોય ન આવું તુમ ઘરે રે કાંકરો ફીટીને રતન જ થાય, તોય ન આવું તુમ ઘરે રે. અ. ૨૦ બે બાળક ગોરીએ લીધા છે સાથ, અમકાએ જલમાં ઝંપાવીરે બે બાળક ગેરીને પડ્યો રે વિયેગ, ઘરે રે જઈને હવે શું કરું રે. અ. ૨૧ સગાં સંબંધી હસશે લોક, પિત્રાઈ મેણાં બોલશે રે; પછવાડેથી પડ્યો બાઈનો કંથ, પડતાં વેંત જ થયો ફેંસલો રે. અ૨૨ આળ દીધાનાં એ ફળ હેય, તેહ મરી થયે કાચબે રે, હીરવિજય ગુરૂ હીરલે હેય, વીરવિજય ગુણ ગાવતાં રે. અ. ૨૩
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાંજરાની સજઝાય
૯૪ પાંજરાની સક્ઝાય.
પાંજરું પિતાનું પિપટ જાળવે રે, તું છે ચતુર સુજાણ રે, પારધી પૂઠે ફરે છે, કાંઈ આવશે એચિંતાનું બાણ રે. કડવાં ફલ છે ચાર કષાયનાંજી, સારાં ફલ છે ધર્મ રે; સુર નર સરીખે સાચવેજી, એ છે નવકારનો સાર રે. એરે કાયા રે પિપટ પાંજરે રે, ઈક્રીને પહેરેલો વેશ રે, મૂકી માયા રે જમડા પારધીજી, કર્મ સુથારે ઘડીએ તેહ રે. ૩ કડવાં કસાએલાં ખાટાં ખારવા, તેમાં ન બોલીશ ચાંચ રે, સારાં ફળ હોય તે સેવ રે, એમ કહે કવિ કરોડ રે. ૪ તું જઈ બેસજે ઝાડને ઝાડવેજી, તિહાં મલશે કેઈ પોપટને સંગ રે; કઈક આવશે તુજને તેડવા રે, એમ કાંતિવિજય કરોડ છે. ૫
૫ શ્રીમેનએકાદશીની સઝાય
આજ૦ ૧.
આજ હારે એકાદશી રે, નણદલ મૌન કરી મુખ રહીએ, પૂછયાને પડુત્તર પાછો, કેહને કાંઈ ન કહીએ.
મ્હારે નણદેઈ તુજને હાલે, મુજને ત્યારે વિરે; ધુમાડાનાં બાચકા ભરતાં, હાથ ન આવે હીરે. આજ ૨ ઘરને ધંધે ઘણો કર્યો પણ, એક ન આવ્યું આડે; પરભવ જાતાં પાલવ ઝાલે, તે મુજને દેખાડે. આજ૦ ૩ માગશર સુદી અગીયારસ સ્કેટી, નેવું જિનનાં નિરખે; દેઢ કલ્યાણક મહટાં, પિથી જોઈને હરખે. આજ૦ ૪ સુવ્રત શેઠ થયે શુદ્ધ શ્રાવક, મૌન ધરી મુખ રહી; પાવક પુર સઘળે પરજાળ્યો, એહને કાંઈ ન દહીયે. આજ ૫ આઠ પહોર પિસે તે કરીએ, ધ્યાન પ્રભુનું ધરીએ; મન વચ કાયા જે વશ કરીએ, તે ભવસાગર તરીએ. આ૦ ૬ ઈસમિતિ ભાષા ન બોલે, આડું અવળું પેખે; પડિકમણું શું પ્રેમ ન રાખે, કહે કિમ લાગે લેખે. આજ. ૭
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________
૮૮ ]
અપ્રગટે સક્ઝાય સંગ્રહ કર ઉપર તે માળા ફિરતી, જીવ ફરે વન માંહી, ચિત્તડું તે ચિહું દિશિયે દેડે, ઈણ ભજને સુખ નાંહી. આજ૦ ૮ પૌષધશાળે ભેગાં થઈને, ચાર કથા વળી સાંધે, કાંઈક પાપ મિટાવણ આવે, બાર ઘણું વળી બાંધે. આજ૦ ૯ એક ઉઠતી આળસ મરડે, બીજી ઉંઘે બેઠી; નદીમાંથી કાંઈક નિસરતી, જઈ દરીયામાં પેઠી. આજો ૧૦ આઈ બાઈ નણંદ ભેજાઈ, ન્હાની મેટી વહુને; સાસુ સસરો માને માસી, શિખામણ છે સહુને. આજ૦ ૧૧ ઉદયરતન વાચક ઉપદેશે, જે નર નારી રહેશે; પિસા માંહે પ્રેમ ધરીને, અવિચળ લીલા લહેશે. આજ. ૧૨
આવશે. ૧
એકટ ૨
૯૬ શ્રીવૈરાગ્યની સઝાય ઉંચા તે મંદિર માળીયાં, સેડય વાળીને સુતે - કહે રે કાઢે સહુ કહે, જાણે જન જ હોત.
એક રે દિવસ એ એક રે દિવસ એ આવશે, મને સબળજી સાલે; મંત્રિ મળ્યા સર્વે કારમા, તેનું કાંઈ નવ ચાલે. સાવ સોનાનાં રે સાંકળાં, પહેરણ નવ નવા વાઘા; ધળું વસ્તર એના કર્મનું, તે તે શેધવા લાગ્યા. ચરૂ કઢાઈઆ અતિ ઘણા, બીજાનું નહિ લેખું; ખે ખરી હાંલી એના કર્મની, તે તો આપળ દેખું. કેનાં છરૂને કેનાં વાછરૂ, કેના માયને બાપ; અંતકાળે જાવું જીવને એકલું, સાથે પુન્યને પાપ. સગી રે નારી એની કામિની, ઊભી ડગમગ જોવે તેનું પણ કાંઈ ચાલે નહિ, બેઠી ધ્રુસકે રેવે. વ્હાલાં તે વ્હાલાં શું કરે, હાલાં વેળાવી વળશે; વહાલાં તે વનનાં લાકડાં, તે તો સાથે બળશે.
એક
૩
એક ૪
એક રે. ૫
એક રેટ ૬
એક ૨૦ ૭
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________
શરીરના ગર્વની સજઝાય નહિ વ્યાપે નહિ તુંબડી, નથી કરવાને આરે; ઉદયરતન પ્રભુ ઈમ ભણે, મને પાર ઉતારે.
એક ૨૦ ૮
૯૭ શરીરના ગર્વની સઝાય
ગર્વ ન કરશે રે ગાત્રને, આખર એ છે અસાર રે; રાખ્યું કેઈનું નવિ રહે, કર્મ ન ફરે કિરતાર રે.
ગર્વ ન કરશે રે ગાત્રને. ૧ સડણ પણ વિધ્વંસણ, સહવું માટીનું ભાંડે રે, ક્ષણમાં વાગે રે ખરૂં, તે કેમ રહેશે અખંડ રે. ગર્વ૨ મુખને પૂછી રે જે જમે, પાન ખાય ચૂંટી ચૂંટી ડીંટ રે; તે મુખ બંધાણ ઝાડવે, કાગ ચરકતા વિષ્ટ રે. ગર્વ. ૩ મુખ મરડે ને મજે કરે, કામિનીશું કરે કેળિ રે; તે જઈ સુતા મશાણમાં, મેહ મમતાને મેલી રે. ગર્વ. ૪ દિશે દિશી બેલતા હેજમાં, નરનારી લખ કોડ રે, તે પરભવ જઈને પિઢીયા, ધન કણ કંચન છેડ રે. ગ ૫ કોડ ઉપાય જે કીજિયે, તે પણ નવિ રહે નેટ રે; સજજન મિલિ સહુ તેહને, કરે અગ્નિને ભેટ રે. ગ૦ ૬ કૃષ્ણ સરીખે રે રાજવી, બળભદ્ર સરી છે વીર રે; જંગલમાં જૂએ તેહને, તાકી માર્યું છે તીર રે. ગ૦૭ બત્રીશ સહસ અંતેહરી, ગોવાળણી સોળ હજાર રે, તરશે તરફડે ત્રીકમે, નહિ કેઈ પાણી પાનાર છે. ગ૦ ૮ કેટીશિલ્લા કર પર ધરી, ગિરધારી થયા નામ રે, બેઠા ન થવાનું તે બળે, જુઓ જુઓ કર્મનાં કામ રે. ગ૯ જન્મતાં કેણે નવિ જાણીયા, મરતાં નહિ કેઈ નાર રે; મહા અટવામાંહિ એકલા, પડ્યા પડ્યા કરે પોકાર રે. ગ. ૧૦ છબીલે છત્ર ધરાવતે, ફેરવતે ચૌદિશિ ફેજ રે; વનમાં વાસુદેવ જઈ વસ્યા, બેસે જિહાં વનચર રેજ રે. ગ. ૧૧
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________
૯૦ ]
અપ્રગટ સજ્ઝાય સંગ્રહું
ગજે એસીને જે ગાજતા, થતી જિહાં નગારાની ઠાર રે; ઘુડ હાલા તિહાં ઘુઘવે, સાવજ કરતા તિહાં શેર રૂ. ગ૦ ૧૨ જરાકુમાર જંગલ વસે, ખેલે છે તિહાં શિકાર રે; હિર પગે પદ્મ તે દેખીયા, મૃગની ભ્રાંતે તેણુ વાર રે. ગ૦ ૧૩ તીર માર્યો તેણે તાણીને, પગ તળે બળ પૂર રે; પગ ભેદીને તે નીસર્યાં, તીર પડ્યો જઈ દૂર રે. આપ મળે ઉઠીને કહે, રે રે હું તા છું કૃષ્ણ રે; ખાણે કાને મને વીંધીચા, એવા કણ છે દુર્જન રે. રાખ્ત તે કૃષ્ણના સાંભળી, વૃક્ષ તળે જરાકુમાર રે; કાં હું વસુદેવ પુત્ર છું, રહું છું આ વન મેઝાર રે. કૃષ્ણે રખાપાને કારણે, વર્ષ થયાં મુજ માર રે; પણ નિવદીઠા કાઈ માનવી, આજ લગે તે નિરધાર રે. ગ૦ ૧૭ દુષ્ટ કર્મ તણે ઉદય, આંહી આવ્યા તુમે આજ રે; મુજને હત્યા રે આપવા, વળી મગાડવા લાજ રે, કૃષ્ણ કહે આવા અંધવા, જિષ્ણુ કાજ સેવા છે વન રે; તે હું કૃષ્ણ તે મારીયા, ન મટે શ્રી નેમનાં વચન રે. ગ૦ ૧૯ ઈમ સુણી આંસુડા વરસાવતા, આબ્યા કૃષ્ણુની પાસ રે; મારારી તવ ખેલીયા, લે આ કૌસ્તુભ ઉલ્લાસ રે. એ નિશાની પાંડવને આપજે, જા તું ઇંડાંથી વેગ રે; નહિ તો બળભદ્ર મારશે, ઉપજશે ઉદ્વેગ રે. આ સમે કિમ જાઉં વેગળા, જો તુમે મેકલેા મેારારી રે; ફ્રી ફ્રી પાછું જોતો થકા, વરસત આંસુ જળધાર રે. ગ૦ ૨૨ દ્રષ્ટિ અગેાચર તે થયા, તેવીશમી ઢાળ રે;
૧૦ ૧૮
ગ૦ ૨૦
ગ૦ ૨૧
ઉદયરતન કહે એ થઈ, સહુ સુણો ઉજમાળ રે. ૧૦ ૨૩
૫૦ ૧૪
ગ૦ ૧૫
૨૦ ૧૬
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીસાગરાનંદસૂરિશ્વરજી વિરચિત ૯૮ પહેલી પ્રમોદ ભાવનાની સઝાય (આદર છવ ક્ષમાં ગુણ આદર-દેશી.)
દેહા. ગુણ ધ્યાને ગુણ પાંમીયે, ધ્યાન વિના ગુણ શન્ય; પ્રદ ગુણમાં ધારીયે, તે ગુણગણુ સહ પુન્ય. ફલ વર્તનથી પામીયે, વર્તન મૂલ વિચાર, વિચાર હેય સંસ્કારથી, ભાવ અને સંસ્કાર, ભાવ પ્રમેદ ધરે ભવિ મનમાં, જીમ ન ભમો ભવનમાં રે. આંકણી કાલ અનાદિ વાસ નિગેજે, અક્ષર ભાગ અનંત રે; ધરતો ચેતના જિનવર દીઠે, નવિ તેને હેય અંતે રે. ભાવ ૧ નિર્જરતે ઘનકર્મ સકામે, દીસે પગ પગ ચડતે રે, અધ્યવસાય તથાવિધ સાધી, કર્મબંધને નવિ પડતો રે. ભાવ. ૨ બાદર વિલેંદ્રિયતા પામી, પંચેંદ્રિય પણું પામે રે, નરભવ આરજક્ષેત્ર ઉત્તમકુલ, શાસ્ત્ર શ્રવણ સુખ ધામે રે. ભાવ. ૩ ગુરૂ સંગે કરણી તરણી, ભવજલધિ સુખ શરણું રે; લવ મિથ્યાત્વી પણ સુખવરણ, માર્ગ ગામિની નિસરણી રે. ભાવ૦૪ દાન દયા ક્ષાંતિ તપ સંયમ, જિન પૂજા ગુરૂનમને રે, સામાયિક પૌષધ પડિક્લેમણે, શુભ મારગને ગમને રે. ભાવ૫ પામે ભવિ સમકિત ગુણઠાણે, તેણ કિરિયા રૂચી નામે રે, કરીયે અનુમોદન ગુણકામે, લહીયે સુખના ધામે રે. ભાવ દ કાણ પથર ફલફૂલ પણામાં, જિન પડિમાં જિનઘરમાં રે; શુભ યોગ થયે દલનો, તે આરાધના ઘરમાં રે. ભાવ. ૭ દશ દષ્ટાંતે નર ભવ પામે, સત્ય મારગ નવિ લાધે રે; પણ ગુણવંત શુરૂ સંગે, સમક્તિ અદ્દભૂત વાળે છે. ભાવ ૮
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________
૯૨ ]
અપ્રગટ સજ્ઝાય સંગ્રહું
ભાવ ૯
ભાવ૦ ૧૦
હાય તે આદ્ય ચતુષ્ટય ક્ષયથી, આરાધે ભવ આઠ રે; શાશ્વત પદવી લાલે તેને, નમીયે સહસને આડે રે. સમેાવસરણમાં જિનવર બેસે, નમન કરી ધર્મ કથવા રે; દેશવિરતિ પણ જિનવર દીધી, ભવજલ પાર ઉતરવા રે. માતા પિતા સુત દ્વાર તજીને, રજત કનક મણિ માતી રે; હિ'સા નૃત ચારી સ્ત્રી સંગમ, નમીયે તે જિન જ્ગ્યાતિ રે, ભાવ૦૧૧ ઘાતિ કરમ ક્ષય કેવલ વરતા, કરતાં મેધ અકામે રે; જીવાજીવ નવતત્ત્વ બતાવી, ભવિજન તારણ ધામેા રે. ભાવ૦ ૧૨ સકલ કર્મક્ષયથી સિદ્ધ પહેાતા, સાદિ અનંત નિવાસેા રે; તે સિદ્ધ નિત્ય પ્રભાતે નમીયે, વરવા શમસુખ ભાસા રે. ભાવ૦ ૧૩ ચારીત્ર પાલી હાય ચૈવેયક, પણ નવ જાવે મુકિત રે; જીવ અભવ્ય તે કારણ ગુણના, રાગ ન લેશે સકિત રે. ભાવ૦૧૪ જિન ગુરૂ ધર્મતણા ગુણ લાવે, અવગુણુ સતત ઉવેખે રે; ક્ષણક્ષણ ગુણગણું ઉજવલ પામી, આનંદ વાસ તે પેખે રે. ભાવ૦ ૧૫
૯૯ મૈત્રી ભાવનાની સજ્ઝાય
દાહા
મૈત્રી મનમાં જે ધરે, માંધે કરમ ન ઘાર; પરહિત બુદ્ધિ ધારતાં, રાગદ્વેષ નહીં થાર. જે જહિત મન ચિંતવે, તસ મન રાગ ન રાષ; ઈર્ષ્યા વન દાવાનલા; હવે ગુણગણુ વાષ.
tr
""
હાલ રાગ પ્રભાત
મૈત્રી મન ભાવતા વૈર વ શામતા, પામતા કર્મલથી અચંબા, ક્રોધવશ જે કર્યા હનન ઝુઝને ભર્યા', પારકાં કનકણિ રત્ન લંબા; પર તણી કામિની પાપ ધન સામિણી, પેખતાં ચિત્તમાં પ્રમલ મા, લેાલવશ ધમધમ્યા શુદ્ધ ગુણ નવિ રમ્યા, વૈરની અગ્નિમાં સમિધ દાહો
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________
મિત્રી ભાવનાની સખ્ખાય
[ ૯૩ જનક દુહિતા હરી વંશ નિજ ક્ષય કરી, રાવણે નરકમાં વાસ કીધે, રામ ભ્રાતા હરી દેખી ત્યાં થરહરી, વારતે ઈંદ્ર શમ વાસ દીધે; પૂર્વભવ રાણુને દેષ કઈ જાણીને, વીર જીવે શયન વાસ વાર્યો, વ્યંતરી ભવ લહી દેષ સત સંગ્રહી, વેદના તીવ્રતર વીર ધા. ૨ વાવીયે વૈર વૃક્ષગુરૂ શ્વેરને, છેદ પામે ન જમે અનંત, એક વૈર હાય વ્યાપતું સકલ જેય, બીજ અંકૂર ન્યાયે વધતે; હરી ભવે ફાડી સિંહ દરી કહાડી, ડેલ વીરભવ નાવ દે, કબલા શબલા દેવ દે અતિ ભલા, વીરને કીધ ગત બાધ પે. ૩ પૂર્વભવ વૈરથી મેક્ષગતિ સારથી, હલિક તે પેખીને જાય ભાગી, ગૌતમે બુઝ એક્ષ પંથે ઠો, વારજે વૈરનાં વીર જાગી; વીર અવસાનમાં બોધ દેવશર્મમાં, થાયવા મેકલ્યા ઇન્દ્રભૂતિ, સિંહ ભવ શાંતિને લાભ શુભ ભાંતિને, બધિને અર્પતા આત્મભૂતિ. ૪
જીવ સમ્યકત્વમાં સત્વ શુભ તત્વમાં, દેખતો વેર જાલા નિવાર, ક્રોધ કંતિએ ધર્મનવિ સુખ દીએ, વારતે વિરહ સૂરિ ગ્રંથ સારે, પાંચ લક્ષણ વયજીવ સમકિત ભ, આદિમાં શમ ભર્યો સમયસારે, શમ નવિ રે વૈર મનમાં ભરે, સાધુ તપસી ભમે ભવ અસારે. ૫ કુરૂટ ઉભુરૂટ પણ સાધુ બે તપ રટણ, વૈરથી નરકમાં વાસ વેઠે, શાંતિ ગુણ સારૂ વીર રચણાગરૂ, દષ્ટિવિષ સાપ પણ હેડ વેકે, નયણુ અમી સીંચીચે વેર દવ મીંચી, કીટીકા સહસનું દુઃખ સહેતો, શાંતિ ધરી પક્ષમાં વીરજીને લક્ષમાં, દેવ ભવ આઠમે જીવન લહેતો. ૬ ધર્મનું સારએ સુજન ચિત્ત ધારએ, ભાવના મૈત્રીની મેક્ષ દાઈ, જિન કહે કાલદે પડિકકમે તે પદે, સર્વજીવ મિત્રી નહીં વરકાંઈ વિશ્વ નથી વાલહે શત્રુ વાજે લહે, સર્વ સંસારમાં હોય તેહવે, મિત્ર પતિ પત્રમાં પત્નિ સખી બ્રાતમાં, નવન રંગ છે તેજ લે. ૭ થાય અરિ મિત્ર પણ જઈ જીવે રાજ્ય પણ, વેરથી કર્મ બાંધે નકામા, વિર મન ધારતાં જીવ હિત વારતાં, ભવ ભવ અધમતા લે સકામા;
જીવ શીખ સાંભલી વર દઈ આંબલી, આપ ભાવે સદા મગ્ન થાજે, બોધ સમતા રસી ચરણ ગુણ ઉલસી, શાશ્વતાનંદ રસ ગાન ગાજે. ૮
-
-
-
-
-
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________
૯૪ ]
અપ્રગટ સક્ઝાય સંગ્રહ ભાવનાની સઝાય
૧૦૦ કાર
કરૂણા ધારજો રે, કરૂણા સકત ગુણોની ખાણુ. એ આંકણી કરૂણા આદ્ય મહાવ્રત છાજે, આદ્ય અનુવ્રત પાન; કરૂણા વિણ હિંસક પાણું પામે, દુર્ગતિ દુઃખ નિદાન. કરૂણા. ૧ ઈસમિતિ વેગે ચાલે નહીં, સુનિ પેખી સુખ ઢા, જ આવે પગ તલ હેકે, જા સઘલા પ્રાણ. કરૂણા૨ શુભ ઉપયોગી મુનિવરને નહિ, બંધ દુરિત અવસાન; કરૂણા બુદ્ધિ પ્રતિ રેમે હય, કર્મ નિજ ખાણ. કરૂણા ? શ્રાવક પણ કરૂણા ધરતો જે, વૃક્ષ વધે પચ્ચખાણ, માટી દે ભૂલ વધે પણ, નહિ હિંસા લવ વાન. કરૂણા. ૪ કરૂણા રહિત પ્રવૃત્તિ કરતાં, કેઈ મરે નહિ જાન; તે પણ તે હિંસકમાં ગણી, નહિ કરૂણા બલવાન. કરૂણા. ૫ અપરાધી જનમાં ઘર કરૂણા, જે સમકિત અહિ ઠાણું, વીર પ્રભુ સંગમ કરૂણા એ, અશ્રુ નેત્ર મિલાણા. કરૂણા દીન હીન જન જે દેખી, નવિ કરૂણા દિલ ભાન; તેહના ઘટમાં ધર્મ વચ્ચે નથી, ભાખે જિન ભગવાન. કરૂણા. ૭ અધમ ઉદ્ધારણું તન મન વરતે, ધન ખરચે અસમાન; કુમાર નૃપ જગડુ પરદેશી, સંભવ વૃત્ત સુવાન. કરૂણા. ૮ સંપ્રતિરાજ કરે પ્રતિ ગામે, દીન અનાથ વિહાણ; દેશ અનાર્ય જિનઘર કરતા, કરૂણા ભાવ સુજાણ. કરૂણા. ૯ શ્રત શિક્ષા ધરી મનમાં સયણાં, કરજે અભયનું દાન; અનુકંપા ધરજે ભવિ કરજે, ધર્મ દઢતા ભાન. કરૂણા. ૮ મેઘર પાસે રાખે, ગે શાલે જિનભાણુ, વૈશ્યાયન તેજ લેશ્યાથી, ધરી કરૂણા અમિલાણ. કરૂણા ૧૧ બ્રહ્મદત્ત સુભૂમાદિક નરપતિ, કરૂણા વિણ દુખ ખાણ; પેખી આત્મસમાં પરજી, ધરે કરૂણા શાન. કરૂણ૦ ૧૨
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________
માધ્યસ્થ ભાવનાની સઝાય
[
૫
દ્રવ્ય ભાવ અનુકંપા ધરતા, ભવ ભવ સુખનું નિધાન; સવ સાર બલ રિદ્ધિ પામી, લે આનંદ અમાન.
૧૩
૧૦૧ માધ્યસ્થ ભાવનાની સઝાય
ગુણવંતા મન ધારજો રે, માધ્યસ્થ ગુણ મણું ખાણ; કરૂણુ મુદિતા મિત્રતા , હવે તબ સુખ ઠાણ રે.
ભવિકા ધરજો માધ્યસ્થ ભાવ. ૧ કાલ અનાદિથી આતમા રે, કર્મ બલે ગુણ હિન; પાઓ ના સમક્તિ ઠાણને રે, રખડો ચઉગતિ ઠાન રે. ભવિ. ૨ સંયમી વિણ વીતરાગતા રે, નહિ સ્વને પણ સિદ્ધ; કર્મ પ્રભાવ તે ધારતો રે, ગુણી માધ્યસ્થ લીધ રે. ભવિ. ૩ જિનવર સર સાથી રે, પાયે વાર અનંત, કર્મવિવર નવિ પામી રે, જીવન લો ગુણવંત રે. ભવિ. ૪ નિજ ગુણ માને નાસતો રે, છેડે ભાવ મધ્યસ્થ; પર પરિભવ કર બેલતો રે, વચન વાચ્ય અસ્વસ્થ રે. ભવિ. ૫ ક વીર જિનેશ્વરે રે, ભવ મરીચિ નવ વેષ; રૂષભ પ્રભુ નવિ વારીયો રે, જાણ કર્મને દેશ છે. ભવિ. ૬. વચન પદે ગુણ ધારીને રે, સતત ભાવ પ્રસન્ન; દેખી નિજ ગુણ શૂન્યતા રે, થાય મધ્યસ્થ પ્રપન્ન રે. ભવિ. ૭ કેવલીપણું નિજ ભાખતો રે, વરને કહે છ0; ગૌતમ પ્રશ્ન ન છેડવે રે, જમાલી અસ્વસ્થ રે. ભવિ. ૮ લબ્ધિધર દેવ દેવ રે, વલી જિનવર શુભ દીખ; મધ્યસ્થ ભાવ વિમલ ધરી રે, ન દે તેહને શીખ રે. ભવિ. ૯ ગોશાલે મુનિ યુગ્મને રે, બાળી જિન પર તેજ; નાંખ્યું જેહથી વીરજી રે, ખટમાસ લોહી રેજ રે. ભવિ. ૧૦
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________
૯ ]
અપ્રગટ સક્ઝાય સંગ્રહ વીર જિનેશ્વર સાહિબે રે, સહી સુરનર ઉપસર્ગ; કર્મબંધન થતું દેખીને રે, અનુપાય રહે મધ્યસ્થ રે. ભવિ. ૧૧ જગ નાશન રક્ષણ સમે રે, બલ ધરતા મહાવીર; ધારે મધ્યસ્થ ભાવને રે, કેણુ અવર જીવ ધીર રે. ભવિ. ૧૨ સનતકુમાર નરેશ્વરૂ રે, ધરતો ભાવ મધ્યસ્થ; વિવિધ વેદના વેદતો રે, નહિ ઔષધ ઉત્કંઠ રે. ભવિ૦ ૧૩
જીવ જુદા કર્મ જુજુઆ રે, સજીવ જીવ વૃત્તાંત દેખી ભવિ મન ધારજો રે, ભાવ મધ્યસ્થ એકાંત રે. ભવિ. ૧૪ સુખ દુઃખકારી સમાગમે રે, નવિ મનમાં રતિ રેષ; ધરી વરીયે સામ્યને છે, જેથી આનંદ પિષ રે. ભવિ૦ ૧૫
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ અષ્ટાલ્ફિકા. - કે૯૫ -- અબાધિકા શ્રી પર્યુષણાષ્ટાલ્ફિકાનાં ત્રણ તથા ક૯૫ સુબાધિકાનાં નવે વ્યાખ્યાનનું અક્ષરશ:ગુજરાતી ભાષાંતર-બસને પચીસ ચિત્રો સહિત અષ્ટમંગલની પાટલીઓ સાથે: મૂલ્ય પ્રતાકારે રૂા. 30-0-0 પુસ્તકાકારે રૂા. 31-0-0 (બારસાસત્ર) રૂા. 20-o-o શ્રીકાલકાચાર્ય કથા સહિત આજ સુધી બહાર પડેલા કલ્પસૂત્રો (બારસાસૂત્રો)માં તન અનોખી જ ભાત પાડનારા આ ચિત્ર૯પસૂત્ર (બારસાસૂત્ર)ના પ્રત્યેક પાને પાને ગુજરાતની ચિત્રક૯૫નાના સર્વોત્કૃષ્ટ નમૂનાઓ રજૂ કરતી વેલબુટ્ટીઓ, પ્રાણીઓ તથા નૃત્ય કરતાં પાત્રોના હાંસિયાઓ ને કિનારા, ધામિક તથા પ્રાકૃતિક મંગલ સંકેત ને પ્રતિકાનાં વિવિધ સુશોભના સુંદરમાં સુંદર તાડપત્રની તથા કાગળની હસ્તપ્રતોમાંથી ચૂંટીઘૂંટીને લેવામાં આવ્યાં છે. પ્રતના દરેક પાનાની વચ્ચે (ગ્રંથિસ્થાને) પણ વિવિધ જાતનાં બેરંગી સુશોભનાથી આ પ્રતને સુશોભિત કરવામાં આવેલી છે. ઉપરાંત સ્થાનેસ્થાને પ્રસંગાનુરૂપ બેરંગી, ત્રિરંગી, ચતુરંગી તથા પચરંગી ચિત્રોથી આ પ્રતને મંડિત કરવામાં આવેલી છે. ચિત્ર સામગ્રીની આટલી સમૃદ્ધિ તથા વિપુલતા અને વિવિધતા સાથે આટલા ખર્ચ અને આટલી મહેનતે તૈયાર કરવામાં આવેલા આ અનુપમ ગ્રંથરત્નની કિંમત માત્ર વીસ રૂપીઆ જ રાખવામાં આવેલ છે. ગ્રંથભંડારો પૂરતી જ માત્ર પચાસ નકલ સોનેરી શાહીમાં જુદી છાપવામાં આવેલી છે. જેની કિંમત રૂા. 21-00 રાખવામાં આવી છે. = પ્રકારા કે તથા માસિરથાને ન સારાભાઈ મણિલાલ નવાબ * છીપા માવજીની પાળ * અમદાવાદ