Book Title: Anusandhan 1995 00 SrNo 04
Author(s): Shilchandrasuri
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/520504/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44020203MAHOKHAK moharite saccavayaNassa palimaMthU ('ThANaMga'sUtra, 529) 'mukharatA satyavacananI vighAtaka che' anusaMdhAna prAkRta bhASA ane jaina sAhitya viSayaka saMpAdana, saMzodhana, mAhitI vagerenI patrikA saMkalanakAra : muni zIlacandravijaya harivallabha bhAyANI zrI hemacaMdrAcArya kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi ahamadAbAda 1995 THORAKHARKARSHANKSeeeeh. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moharite saccavayaNassa palimaMthU (ThANaMga-sutta, 429) 'mukharatA satyavacananI vighAtaka che' anusaMdhAna prAkRta bhASA ane jaina sAhitya viSayaka saMpAdana, saMzodhana, mAhitI vagerenI patrikA saMpAdaka : muni zIlacaMdravijayajI harivallabha bhAyANI HDHDHIRE Moooooo 6000000 -0766 zrI hemacaMdrAcArya kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi amadAvAda Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusaMdhAna : 4 saMparka : harivallabha bhAyANI 24/2, vimAnagara seTelAITa roDa, amadAvAda-380 015 prakAzaka : kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi, amadAvAda, 1995 kiMmata : rU.25-00 prAptisthAna : sarasvatI pustaka bhaMDAra 112, hAthIkhAnA, ratanapoLa, amadAvAda-380 001. mudraka : kaMcanabena ha. paTela tejasa prinTarsa 966, nAraNapurA jUnA gAma, amadAvAda-13 phona : 484393 : Arthika saujanya svIkAra : sAdhvI zrI puSpAzrIjInA ziSyA sAdhvI zrI devendra zrIjInA ziSyA sAdhvI zrI harSaprabhAzrIjInA ziSyA sAdhvI zrI vizvaprajJAzrIjInI preraNAthI kolhApUra zAhUpurI jaina saMgha taraphathI, A prakAzanamA Arthika sahAya prApta thayela che. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana 'anusandhAna'no A cotho aMka thAya che. vidvadvargamAM tathA vicAraka ane vidvAn sAdhugaNamAM Ano zakya vadhu phelAvo tathA upayoga thAya te icchanIya che. AthI ja A aMkamAM gata aMko karatAM vadhu sAmagrI ApavAmAM AvI che. ___ UhApoha e zodha/anusandhAna, cAlaka baLa che. koI paNa muddA paratve 'A Ama ja che' evo ekAnta na sevatAM te muddA paratve madhyastha, samatola tathA sAdhAra zodha/vimarza calAvavo tenuM nAma che anusandhAna. "anusandhAna" A dRSTithI pragaTa thatI patrikA che. vidvadvarga tathA vidvanmunigaNa A patrikAmAM jeTalo rasa vadhAraze teTaluM AmAM UMDANa tathA vyApa vadhaze. A badhuM lakSyamAM laIne A patrikA mATe zodha-sAmagrI mokalatAM rahevA zodhakone namra prArthanA. -saMpAdako Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA 0 'hIrasaubhAgya'nI svopajJavRttimAM prayukta ___tatkAlIna gujarAtI-dezya zabdo : DaoN. prahalAda ga. paTela 5 0 'sAlibhadra-dhannA-caritra'nA kartA tathA ene. anuSaMge keTaluMka : jayaMta koThArI 0 TraeNka noMdha : (1) vAcaka umAsvAtijInA padya vize : muni mahAbodhivijaya (2) vAcaka umAsvAtijInuM eka vadhu padya, (3) dharmasAra, (4) keTalAMka prasiddha padyonAM samAntara jUnAM svarUpa, (5) eka gAthAnA pATha vize, (6) 'tUtInAmA'nAM be jaina citro : paM. zIlacandravijaya gaNi 16-23 (7) apabhraMza chaMda bhrUvakraNaka, (8) jhaMbaDaka-gIta, (9) uddAma daMDaka chaMdanu eka prAkRta udAharaNa, (10) be prAcIna subhASito uttarakAlIna sAhityamAM, (11) 'mUlazuddhivRtti'mAnuM eka subhASita, (12) eka kahevata uktinuM pageruM, (13) 'nIlIrAga jaina', (14) 'sAtavAhanaka-zAstra', (15) 'puSpadUSitaka', 'naMdayaMtI,, 'bhadrAbhAminI', : harivallabha bhAyANI 23-33 0 upadhAna-pratiSThA-paJcAzaka-prakaraNamaH / saMpA. paM. padyumnavijayajI gaNI 34-38 0 zabdaprayogonI pagadaMDI 39-47 (1) cAuri, gabdikA, garta : harivallabha bhAyANI (2) prA. chea- 'aMta, hAni', bagera 0 'zrI hIravijayasUrinA cAra prAkRta svAdhyAya' saM. paM. zIlacandravijaya 48 0 ghavaLI vize : khoDIdAsa paramAra 0 pUraka noMdha : ha. bhAyANI 0 prakAzana mAhitI 86 86 86 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'hIrasaubhAgyam'nI svopajJavRttimAM prayukta tatkAlIna gujarAtI-dezya zabdo Do. prahlAda. ga. paTela vaDanagara 'hIrasaubhAgyam' saMskRta mahAkAvyanA kartA devavimala gaNIjIe tenA para 'sukhAvabodhA' (vi.saM. 1671) nAme svopajJavRtti racI che. 9745 zlokasaMkhyAkalevara dharAvatI prastuta vRtti-TIkA anekadhA viziSTa che. temAM be bAbato noMdhapAtra che. eka, TIkAkAre aneka zAstromAM avagAhana karI vizALa saMdarbha sAgaramAMthI saMskRta, prAkRta gujarAtI dezya bhASAnAM sUktimauktikonuM cayana karyu che; bIjUM, potAnA samayanA keTalAka gujarAtI - dezya bhASAnA zabdone TIkAmAM prayojyA che. sAmAjikatA tathA bhASAzAstranI dRSTie prastuta TIkA niHzaMka rIte abhyasanIya kAMThA peDU 1.53 2.46 3.4 3.4 upakaMThe - taTapArzve strIkaTayA agretanapradezaH zamI kRSNalatA bandhUkAni sarvottamamaNiH kuTajA girimallikAH chAyA zirasA tRNAnAmunmUlanam caturAzI carmadaNDaH garbhagehA apavarakAH khejaDI kAlIveli vi(ba)poriyAM nagIno kuDau chAMhaDI mAthAsiraU nIMdaNa cahuTA cAbakho uraDA [5] 3.17 3.55 4.26 4.32 4.49 4.145 5.16 5.40 5.61 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vArAGganA parNasya puTako bhAjanavizeSaH tittiraH kharakoNaH gulikAkSepaNopakaraNam gulikA nIDam citritA uraga - vizeSA khaJjarITa: vajramaNi yavana muNDalI (kapAlamAlA) galehastam cUDAmaNiH pAryaH koTarAH niSkuhAH mukurikA AdarzikA kadalI rambhAgRham davarikA nIlavarNasUtram makara: phalakam sImantaH prauDhIbhUto vatsaH bUbUdAH lumpakAH samIraNaH vetriNaH zIghram ghaTotkacaH sahelikA duMdaDo gaNeza bandUka-hAthanAlI sIsAgolI mAlo citraDi gaMgeTiuM hIro paThAna tumbilI galotho cAkaH phaDasi polADi ArasI keliharu dorI magaraH pATiu saIMtho godho jalapaMpoTA laukA: sukhAya chaDIdAra utAvalU ghaTUko [6] 5.62 5.86 5.86, 11.101 5.111 5.111 5.140 5.196 6.65 6.110 6.117 7.60 7.61 7.69 7.89 8.36 8.38 8.39 8.64 8.130 8.152 8.16 9. 13 9.44 9.105 9.92 10.11 10.37 10.44 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phate vijayaH veNuvaMzaH DhaukanakAni ikSu nIlapakSI cASaH bherabI bhairava tAMvyU nimnapradezAH sarpajAtivizeSAH zibikA tanUkRtam payobhramAH lalATatilakam RkSAH bhallukAH karNAH zaktiH AyudhavizeSaH khanitrAH cAsacUrNam abhrANi vArdalAni abhram arka madanadrumaH prakSaraH mANikyaparIkSakaH AdAnAyitam pratinAdA-zabdAH azanazAkhinaH pItasAlA khagiNaH 10.64 bAsalI 10.83 bhiTaNA 10.90 selaDI-gUdagarI 10.100 nIlavAsa 11.100 11.102 kotarA 11.101 citraDI 11.113 pAlakhI 11.136 12.18 gavara 12.37 cAMdalo 12.39 rIcha 12.31 kAnA 13.20 sAMgi 12.122 kudAlA (kodAlA 14-238) 13.176 abIra, 13.78 AbhalAM 13.79 vAdalu 13.123 AkaDo 13.113 14.51 pAkhara 14.62 javaharI 14.64 aNAvyu 14.84 paDacchandA 14.140 vIu 14.220 gAMDo sAvaja 14.243 dIpaDA 14.243 mIDhalu dvIpinaH [7] Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sesa veDhavITI koThArI sonaiyAi vAgiDa uvaro rUpayA dANa jakAti soNaiyo - dInAra paNi puMThi zeSA prasAdam sAkSarAMgulI mudrA dhAnyakoSThAdhyakSaH sauvarNaTaMkAH sAmAnyanRpaH sAmAnyanRpaH yavanAnAm rUpyaTakA zulkam suvarNaTaMkAH nyAsaH nikSepaH pRSThe balAkAH khadyotaH talahaTTikA parisasbhUmiH zibikA AhUtaH azvatarAH jalakeli(jalamadhye pravezaH) adhirohaNikA prakaraH chAyikA caturikA catuSkam prAsAdAgretanabhUmikA kSirikA laghudevagRham acalAH (parvatazikharANi) nimba picumandaH bagalA khajjaU talahaTI pAlakhI nihotro khacaraH Dabaki nIsaraNI pagara chAhaDA caurI cauka cauka rAyaNi 14.245 14.254 14.257 14.257 14.269 14.261 14.263 14.28 14.28 14.281 15.24 15.61 15.68 16.2 16.9 16.11 16.18 16.21 16.29 16.34 16.34 16.48 16.55 16.96 16.95 deharI 16.95 TuMka 16.136 17.24 nIMbaDA [8] Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tuM ma ughADIza 17.43 tvaM modghATayeH tvaM mA vikAzIkuryAH cakram pUgAni paiDu sopArI deharAsara khaMbhAti TIla kAliyA vaDA kathIpo gRhacaityAni staMbhatIrtham zalabhA UrNanAbhAH jAlakArakAH kathIpakA maNDapikA devagRhe vAdyavizeSa ghaNTikA / agarudravaH AmramaJjarI prAbhRtam upadA bakulAH kesarAH 17.72 17.80 17.11 17.110 17.134 17.13 17.171 17.171 17.17 17.18 17.18 17.19 17.19 mAMDavo ghAMTa cUo maura baulasirI [9] Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'sAlibhadra-dhannA-carita'nA kartA tathA ene anuSaMge keTaluka jayaMta koThArI 'sAlibhadra-dhannA-carita'nA krtaa| arnesTa benDare 'sAlibhadra-dhannA-carita' saMpAdita karI pragaTa karela che (amerikana orienTala sosAyaTI, nyU hevana, kanekTikaTa, 1992) ane enA kartA matisAra hovA- emaNe jaNAvyuM che. A hakIkata yathArtha jaNAtI nathI. . kRtimAM kartRtvanirdezaka paMktio A pramANe cha : zrI jinasiMhasUri-sIsa matisArai, bhaviyaNanai upagArai jI, zrI jinarAjavacana anusArai, carita kAu suvicArai jI. (29.9) ahIM 'matisAra'ne kartAnAma lekhavAnuM ane 'jinarAja'ne 'jinadeva'nA arthamAM levAnuM sahaja che. paNa 'jaina gUrjara kavio'mAM A kRti prathama matisArane nAme mUkI, pachIthI jinarAjasUrinI gaNI che (juo bIjI AvRtti, bhA.3, pR.100-14) ane agaracaMda nAhaTAe ene 'jinarAjasUri-kRti-kusumAMjali' (prakA. sAdUla rAjasthAnI risarca insTiTyUTa, bIkAnera, vi.saM.2010)mAM pragaTa karI che. A hakIkato lakSamAM laI benDare, ochAmAM ochu, kartRtvanA praznanI carcA karavI joItI hatI, je thaI nathI e jarA Azcaryajanaka lAge che. emane 'jaina gUrjara kavio'nI banne AvRttionI khabara che paNa emaNe saMdarbha Apyo che pahelI AvRttinA pahelA bhAgano ja, jyAM kRti matisArane nAme mukAyelI che. pAchaLathI thayelI sudhAraNA emaNe dhyAnamAM nathI lIdhI ane bIjI AvRttino to lAbha ja lIdho nathI. emaNe kartA- nAma keTalIka hastapratomAM matisAgara maLe che enI noMdha lIdhI che, paNa kartRtvanA praznane cheDyo nathI. ___ 'jaina gUrjara kavio'mAM pahelAM matisArane mUkavAmAM AvelI kRti pAchaLathI jinasiMhasUriziSya jinarAjasUrine nAme pheravavAmAM AvI temAM be hastapratonI puSpikAo kAraNabhUta che. e be puSpikAo A pramANe cha : ___ (72) bohittha vaMzIyAvataMsIyamAna... jaMgama yugapradhAna zrI jinarAjasUribhirviracayAMcakre sAha dharmasI dhAraladevI putra ratna sAha gehAkhyA bhrAturabhyarthanayA... saM.1688 varSe paMDita jJAnamUrti likhita phAgaNa sudi 14 [10] Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dine zubhaM bhavatu zrI jAlora madhye. DAhyAbhAI vakIla, suratanI prata. (bI. A., bhA.2, pR.106) (85) bohitthavaMsIyAvataMsIyamAna ... yugapradhAna zrI jinagajasUribhiH racayAMcake sAhANahAkhya svabhrAturabhyarthanayA... vi. saM. 1818 varSe zAke pravartamAne jyeSTa sudi 6 zanau vAsare vaNodanagara madhye... sakalapravarapaMDita zrI punyavijaya zi. ratnavijayagaNi zi. lAlavijayena. gAriyAdhAra bhaMDAranI prata. (bI. A., bhA.2, pR.107) - A puSpikAomAM kRti jinarAjasUrie racI hovAnuM spaSTa rIte kahevAmAM AvyuM che. temAMye pahelI kramAMka 72nI puSpikAvALI prata to saM. 1688mAM eTale kRtiracanA pachI daza varSe ja ane jinarAjasUrinA jIvanakALamAM (emano janma saM.1647, dIkSA saM. 1656, AcAryapada saM. 1674, sva. saM. 1699) lakhAyelI che. eNe ApelI mAhitIne AdhArabhUta na mAnavA mATe kazuM kAraNa nathI. bIjI kramAMka 85nI prata, alabatta, A prata parathI ja taiyAra thaI lAge che. kRti jinarAjasUrinI racanA hovAnuM kRtimAMnA keTalAka ullekho paNa batAve che. kRtimAM A noMdhanA AraMbhe uddhRta karelI kartAnA nAmavALI paMktio sivAya daza sthAne 'jinarAja' zabda Avelo che. benDare to badhAM sthAna paratve jina bhagavAna mahAvIrano artha ja zabdakozamAM noMdhyo che. paNa kharekhara ema nathI. thoDeka sthAne 'jinarAja ' zabda jarUra bhagavAna mahAvIrane nirdeze che (kemake A kathAmAM se eka pAtra tarIke Ave che), paraMtu thoDeka sthAne mAtra jinezvaradeva evo artha che ne beeka sthAne to e kartAnAmano nirdezaka zabda hoya evaM mAnavuM paDe tevuM che. juo: hiva jiNa pari dhannau Avai, te piNa jinarAja suNAvai. (17.24) zAlibhadravRttAMtamAMthI dhannAnA vRttAMta tarapha vaLatAM A paMkti Ave che. dekhItI rIte ja eno artha che : have je rIte dhanno (kathAmAM) dAkhala thAya che te paNa jinarAja ( eTale kavi) saMbhaLAve che. benDare "Now Dhanna enters (the story ), according to the version of the Jinaraja." [11] Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evo anuvAda Apyo che, paNa 'the Jinaraja' dvArA emane zuM abhipreta haze te kahI zakAtuM nathI. jo bhagavAna mahAvIra abhipreta hoya to te yogya nathI kemake ahIM e kaMI kathA kahenAra nathI. sutavirahai dukha mAtanau jI, kahi na sakai kavirAja, jANai putraviyogiNI jI, ima jaMpai jinarAja re. (23.15) ahIM paNa artha spaSTa che : mAtAne putranA virahe je duHkha thAya che te koI kavi na kahI zake, e to putraviyoginI mAtA ja jANe - ema jinarAja (kavi) kahe che. ahIM paNa benDara "so says the Jinaraja' ema anuvAda kare che emAM aspaSTatA rahe che. bhagavAna mahAvIrano nirdeza to saMbhavita nathI ja. ___ keTaleka sthAne dekhIto 'jinadeva'no artha hoya topaNa 'jinarAja' zabdamAM kavie zleSathI potAnu nAma gUMthyuM hoya e saMbhavita che. jinarAjasUrinA eka 'zAlibhadra gIta' (jinarAjasUri-kRti-kusumAMjali, pR.68-70)nA keTalAka udgAro 'sAlibhadra-dhannA-carita mAM e ja zabda rUpe maLe che e hakIkata paNa 'sAlibhadra-dhannA-carita' jinarAjasUrinI racanA hovAnI vAtane samarthita kare che. juo : zAlibhadra gIta : jANai putravijogaNI jI, je duHkha kavi na kahAi. chAtI lAgI phATivA jI, nayaNe nIrapravAha. harakha na dIdhau hAlarau jI, vahUa na pADI pAi, te vAMjhaNi hoI chUTisyai jI, huM kima gAna giNAi. 13 sAla taNI pari sAlasyai jI, e mujha ahIThANa. sAlibhadra-dhannA-caritra : chAtI lAgI phATivA jI, nayaNe nIrapravAha re. [12] Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harakhi na dIdhau hAlirau jI, bahUa na pADI pAi, to vAMjhaNi hui chUTisyai jI, hu~ kiNi gAni giNAi re. 3 sutavirahai duHkha mAtanau jI, kahi na sakai kavirAja, jANai putraviyogiNI jI... (DhALa 23mI) tapAsa karatAM jinarAjasUrinI anya kRtionA udgAro paNa 'sAlibhadradhannA-carita'mAM maLI AvavA saMbhava che. koyaDo kartRtvanirdezaka paMktionA arthaghaTanano, chevaTe, rahe che. jinarAje carita kahyu ema nahIM, paNa jinarAjanA vacanane anusarIne jinasiMhasUriziSya matisAre carita kayuM che evI vAkyaracanA emAM dekhAya che. ahIM e hakIkata tarapha dhyAna doravU joIe ke madhyakALamAM 'matisAra' e zabda 'mati anusAra, buddhi anusAra' evA arthamAM vAraMvAra vaparAyelo maLe che. jinarAjasUrie ja potAnI bIjI kRti 'gajasukumAla mahAmuni copaI'mAM e zabda e arthamAM vAparyo ja che : zrI jiNasiMdhasUri guNadhArA, kharataragaccha udArA be. zrI jinarAja tAsu parabhAvai, iNi vidhi muniguNa gAvai be. e saMbaMdha sadA sAMbhalisyai, tAsu manoratha phalasyai be. AThamai aMga taNai aNusArai, joDi racI matisArai be. (30, 13-16) to pachI, 'zrI jinarAja-vacana anusArai'- arthadhaTana paNa, uparanAM pramANone lakSamAM laI kRti jinarAjasUrinI che ema mAnIne karavaM joIe. emAM jinarAja eTale jinezvaradeva evo artha prAthamika rIte laI zakAya - 'jinezvaradevanA [13] Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vacanane anusarIne dharmabodhanI A kathA kahevAmAM AvI che' - paraMtu emAM zleSathI kavie potAnuM nAma gUMthyuM che ema mAnavaM joIe. matisAra 'matisAra' zabda 'mati anusAra, buddhi anusAra'nA arthamAM vaparAto hovAno eka dAkhalo upara Apyo che. 'jaina gUrjara kavio'nAM pAnAM pheravatAM bIjA ghaNA dAkhalA maLI Ave tema che. eka vadhu dAkhalo noMdhIe : mi mAhArI matisAra kIdho, sevI paMDitapAi jI.. (RSabhadAsakRta 'samaktisAra rAsa', jai.gU.ka., bI.A., 3,45, 'matisAra'ne kartAnAma mAnI levAnI bhUla thaI gayAnA paNa bIjA dAkhalA jaDe che, jemake, jinavardhamAnanI 'dhannARSi copAI' nIcenI paMktine kAraNe pahelAM matisArane nAme mukAyelI : e saMbaMdha racyo matisArai,sa navama aMga aNuMsArai jI. paraMtu emAM AgaLanI paMktimAM kartAnAma spaSTa che ane uparanI paMkti enA anusaMdhAnamAM ja vAMcavAnI cha : tasa ziSya jinavadhamAna jagIsai, Aso sudi chaThi divasaijI, saMvata sattara dAhottara varasai, khaMbhAita mana harasaiMjI, e saMbaMdha racyo matisA..... pachIthI, A kAraNe, kRtine jinavardhamAnanI gaNavAnI thaI. (juo jaina gUrjara kavio, bI.A., 4,169-70) ___jaina gUrjara kavio'mAM matisArane nAme be kRtio mUkI e kartAnAma khaeM hovA vize saMzaya darzAvavAmAM Avyo che. (bI.A., 3, 336,37) ne emAMnI eka kRti 'caMdarAjA copAI' karamacaMdane nAme maLe che jemA 'matisArai mai kIu prabaMdha' evI paMkti Ave che. ('be kara joDI kahe karamacaMda' evI paMkti paNa che ja.) zlokasaMkhyA 656 ne 696 paNa maLatI ja kahevAya. bIjI kRti 'guNadharma rAsa'nI AvI cAvI maLatI nathI, paNa emAMye bhUla thaI hovAnI zaMkA nirAdhAra nathI. [14] Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matisArane nAme 'karpUramaMjarI' eka jANItI racanA che. emAM bIjuM koI nAma maLatuM nathI. paraMtu e ajJAtanAmA kavinI racanA hoya ane 'bolai kavi paMDita matisAra mAM 'matisAra' zabda 'mati anusAra nA arthamAM hoya evo saMbhava sAva nakArI na zakAya. Avo saMbhava vicAravAnuM kAraNa e che ke AvAM thoDAM zaMkAspada sthAno sivAya 'matisAra' evaM nAma ja kyAya maLtuM nathI. sAra vastutaH madhyakALamAM 'sAra' zabda 'anusAra'nA arthamAM vyApaka rIte prayojAyelo jovA maLe che. jemake, zrI guruvayaNa suNI buddhisAra, sImaMdhara jina gAyo. (jai.gU.ka., bI. A., 4, 66) 'buddhisAra' eTale buddhi anusAra. sattari kammavicAraM kahiyaM riSi kuMbha suyasAraM. (jai.gU.ka., bI.A., 1, 305) 'suyasAraM' eTale sUtra anusAra, zAstrAnusAra. sAraiH anusAra 'manasA-sArai' (gujarAtI bhASAnuM aitihAsika vyAkaraNa, harivallabha bhAyANI, pR.200) 'manasA-sAraI' eTale manISA anusAra, icchA mujaba. pApa kIyAM taiM tihAM ghaNAM, janakabhavani dinarAti re, pahilaM duHkha pAmyuM tiNai, bIbA-sAra bhAti re. 26.3 (rAjasiMhakRta 'ArAmazobhAcaritra', ArAmazobhA rAsamALA, saMpA. jayaMta koThArI, pR.223) 'bIbA-sAru bhAti' eTale bIbA anusAra, bIbA pramANe bhAta paDe che. ghara-sAra ApaI dAti e. 96 (vinayasamudrakRta 'ArAmazobhAcopAI', ejana, pR.122) artha che : ghara anusAra, ghara pramANe, gharane zobhato e kariyAvara Ape che. ___ nija ghara-sAraM mokalau. 5.dU.2 (jinaharSakRta 'ArAmazobhArAsa', ejana, pR.235) artha che : potAnA ghara anusAra, gharane zobhatuM (bhAtuM) mokalo. / [15] Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhUMkanoMdha vAcaka umAsvAtijInA padya vize anusandhAna-3mAM "traNa mUlyavAna padyo"-noMdha vAMcI. tenA saMdarbhamAM - amArA dvArA vartamAnamAM saMpAdanAdhIna 'mohonmUlanavAdasthala' grantha (ra. saM. 13mA zatakano uttarArdha, kartA A. ajitadevasUrijI)mAM paNa vA. zrIumAsvAtijIcaM te padya A pramANe prApta cha : "rUpyakaJcolakasthena zucinA madhusarpiSA / / netronmIlanaM(nakaM) kuryAt sUriH svarNazalAkayA // " vaLI, A padya, thoDAka parivartana sAthe, 'kalyANakalikA-bhAga 2' (kartA : paM. kalyANavijayajI)nI prastAvanAmAM paNa mudrita che. tyAM "zuddhena" tathA 'nayanonmIlanaM' ema pATha che. vadhumAM, 'mohonmUlanavAdasthala'mAM zrI umAsvAtijI tathA zrI haribhadrasUrijI - e banne pUjyoe 'pratiSThAkalpa' racyA hovAno spaSTa ullekha maLe che. uparAMta, ___ "sthavirAvalikApaThitAryasamudrAcArya-nizIthAdicchedagrantha-sthAnasthAnasUcitapAdaliptAcAryAdikRtapratiSThAkalpAH" evo pATha paNa che, jethI Arya samudrAcArye pratiSThAkalpa racyo hovAnI kalpanA paNa yathArtha Thare che. pratiSThAkalpagata bIjI paNa keTalIka gAthAo 'mohonmUlana' mAM maLI Ave che, te atre rajU karavAnI lAlaca rokI zakato nathI. kula sAta gAthAo prApta che. temAM pahelI gAthA zrI haribhadrasUriracita pratiSThAkalpagata hovAno ullekha che. bAkInI tamAma - 6 gAthAo tathA ajJAtakartRka che. chatAM te paikI 2-3 padyo eka kartAnAM che, ane 4-5-6 padyo paNa ekakartRka che. gAthAo A pramANe che :vihivayaNaM ca pamANaM suTTattaM jeNa ThAvaNA guruNA / . kajjA jiNabiMbANaM taM ca savisayaM havai karaNe // 1 // to iTuMse patte hemasalAgAe maMtavihipuvvaM / jiNanettummIlaNayaM karejja vanenisaM (vannannasaM?) tattha // 2 // [16] Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ acchI-nilADa-saMdhisu hiyae ciya siripayAie vanne / rayayassa vaTTiyAe gahiyamahU thiramaNo sUrI // 3 // " "ahivAsaNavelAe jaM Dhukkai kiMci vehimajjhammi / bhakkhaM taM gurusakkhaM sesaM devassa bitege // 4 // aha kahavi biMbasippI havijja pAsammi tattha ThavaNAe / tA ritthAi vi muttuM sesaddhaM dijja tassAvi // 5 // ritthaM vatthaM kaMsAiyaM ca taiyA jiNeNa jaM laddhaM / taM tassa hoi sakkhaM teNa gurU taM na giNhijjA // 6 // " "nhAo vilittao caMdaNiNa gaMdhasugaMdhiya dehu / parihAvio sivadasajjaNu bahuguNarayaNaha gehu // 7 // " A gAthAo jotAM (1 thI 6 prAkRtamAM, 7mI apabhraMzamAM) A badhA pratiSThakalpo (Arya samudrAcAryano paNa) prAkRtamA hovAnI aTakaLa karI zakAya. - muni mahAbodhivijaya vAcaka umAsvAtijI- eka vadhu padya uttarAdhyayanasUtranA 10mA "drumapatraka" adhyayananI gAthA 1nI vRttiomAM eka padya uddhRta thayeluM jovA maLe che. pAiya TIkA (zAntyAcArya-kRta)mAM tenuM avataraNa A rIte thayuM che : "tathA caitadanuvAdinA vAcakenAvAciparibhavasi kimiti lokaM jarasA parijarjarIkRtazarIram / acirAt tvamapi bhaviSyasi, yauvanagarvaM kimudvahasi ? // " zrI bhAvavijayakRta vRttimAM "tathA coktaM vAcakamukhyaiH" Ama kahIne uparanuM padya avatAyuM che. "vAcaka' ke "vAcakamukhya" zabda umAsvAtijI sivAya kyAMya koIne mATe prayojAyo nathI, eTale ahIM avataraNakAronA manamA "umAsvAti" ja abhipreta The tema niHzaMka mAnI zakAya. have, umAsvAtivAcakanI prApta racanAomAM A padya jovA maLtuM nathI. tethI ema japAya che ke emanA aprApta koI prakaraNanuM A padya haze. A prakaraNa "zAntyAcArya"nA samayamA vidyamAna upalabdha hovU joIe ema paNa anumAna ka ucita lAge che. bhAvavijayajIe to mAtra pUrvajonuM anusaraNa ja kayuM japAya che. [17] Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) 'dharmasAra zrI haribhadrasUri mahArAje 1444 prakaraNo racyAM hovArnu paraMparAmAM vizruta che. teonA je graMtho prApta che tenI sUci vividha graMthakAroe ApelI che. dA.ta. 'gaNadharasArdhazataka', 'prabandhakoza' ityAdi. A sUciomAM paNa nahi noMdhAyelI temanI eka kRtino nAmollekha tathA temAMnA eka vAkya- avataraNa zrIdevendrasUri (13-14mo zataka) racita 'svopajJa SaDazItikarmagrantha-TIkA mAM prApta thAya che, jenA pratye abhyAsIo, dhyAna gayuM jaNAtuM nathI. munizrI caturavijayajI dvArA saMpAdita te graMtha (mu. I. 1934)nA pR. 161 para (gA.29nI TIkA) A pramANe avataraNa che : "yadAha dharmasAramUlaTIkAyAM bhagavAn zrIharibhadrasUriH manovacasI tadA na vyApArayati, prayojanAbhAvAt // " mUlaTIkAno artha sAmAnyataH svopajJa TIkA karavo ucita jaNAya che. tethI haribhadrasUrijIe 'dharmasAra' nAme prakaraNa ane te para mUlaTIkAnI racanA karI hovAnuM mAnIe to asaMgata nathI. ___ 'yogazataka' (haribhadrasUrikRta)mAM paNa 'dharmasAra'no ullekha prApta che. paraMtu, cheka 14mA zatakamAM paNa tenuM astitva hoya,-kema ke to ja devendrasUri mahArAja teno saMdarbha uddhRta karI zakyA hoya - ane chatAM te pUrvanA ke pachInA sUcikAroe ke koIe tenI noMdha na lIdhI, te jarA vicitra to lAge ja. keTalAMka prasiddha padyonAM samAntara jUnAM svarUpa 1. dharmalAbha iti prokte, dUrAduddhRtapANaye / sUraye siddhasenAya, dadau koTi narAdhipaH // (navU) 'prabhAvakacarita', siMghI graMthamAlA, pR. 56) dhammalAbho ti vuttammi dUrAdussiyapANiNo / sAhuNo siddhaseNassa dei koDi nivAhivo // (junU) ('prabandhacatuSTaya', hemacandrAcArya nidhi, pR. 81) [18] Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. sphuranti vAdikhadyotAH sAmprataM dakSiNApathe / nUnamastaMgato vAdI siddhaseno divAkaraH // (navU) (prabhA. ca. pR. 61) gajaMti vAikhajjoA saMpayaM dakkhiNAvahe / nUNamatthaMgao vAI siddhaseNadivAyaro // (jUnUM) (pabra. ca. pR. 82) 3. je cAritre niramalA, je paMcAnana siMha / viSayakaSAya na gaMjiyA, te praNamuM nizadIha // (navU) (prAtaH pratikramaNaveLA bolAto dUho) (kuMDaliyA) je cArittihiM nimmalA, te paMcAyaNa sIha / visaya-kasAiMhiM gaMjiyA, tAhaM phusijjai lIha || tAhaM phasijjai lIha ittha te tulla sIAlaha te puNa visayapisAyachaliya gaya karaNihiM bAlaha // te paMcAyaNa sIha satti ujjala niyakittihiM te niyakulanahayalamayaMka nimmala cArittihiM // (jUna) (prabhA. ca., pR. 100) noMdha : kra. 1 ane 2mAM noMghela jUnAM padyo praba.ca.nI prakAzita AvRttimA pariziSTamAM mUkela "kahAvali (bhadrezvarasUrikRta)"mAMthI lIdhela che. vadhumAM, "jIrNe bhojanamAtreyaH" e prasiddha padya 'Avazyaka-cUrNi'gata prAkRta mUla svarUpa (juo anusandhAna-1, pR.7; 1993) truTita rUpe 'prabandhacatuSTaya'nA pariziSTarUpe mudrita 'kahAvalinA aMza'mAM paNa - 'paMcAlo thIsu maddavaM' (pR. 97) maLe che. tema ja padya kra. 2 (navU)no truTita bhAga "gato vAdI, siddhasenadivAkaraH"-e 'prabandha-catuSTaya'mAM prApta thAya che. eka gAthAnA pATha vize jaina zramaNasaMghamAM paryuSaNanA divasomAM 'pajjosavaNAkappo' rUpa kalpasUtranuM vAcana-zravaNa karavAmAM Ave che. te sUtra uparanI aneka vRttiomAM [19] Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'subodhikA' vRtti (kartA : upAdhyAya vinayavijaya gaNi) vizeSa mAnya che. A vRttimAM, 'sthavirAvalI'nI vAcanAmAM AvatA sthUlabhadracaritramAM eka gAthA A pramANe mudrita jovA maLe che na dukkaraM aMbayaluMbitoDaNaM : na dukkaraM sarisavanacciyAe / taM dukkaraM taM ca mahANubhAvaM jaM so muNI pamayavaNammi vuccho (? ttho) | A gAthA 'AvazyakasUtra' gA. 945nI hAribhadrIya vRttimAM, paNa vainayikI buddhinA dRSyanta sandarbhamAM prApta thAya che. paraMtu temAM pUrvArdha A pramANe che "na dukkaraM choDiya aMbapiMDI : Na dukkaraM sikkhiu nacciyAe / " A pATha chaMdanI tathA sandarbhanI dRSTie vadhu susaMgata jaNAya che. (6) 'tUtInAmA'nAM be jaina citro 'dha klIvalenDa myujhiyama oNpha ArTsa, klIvalenDa, ohiyo' taraphathI 'tUtInAmA' (Tutinama, Tales of a Parrot) nAme grantha I. 1978mAM prakAzita thayo che. A kRtimAM 52 kathAo che. I. 13mA zatakanA pazcArdhamA thayelA, dillI najIka badAyuMmAM vaselA, sUphImatanA upAsaka "jhiyAuddIna nakSAbI" nAme lekhake, bhAratIya mULa dharAvatI ane 'zukasaptati', 'paMcataMtra' vagere tema ja tenAM parabhASI rUpAMtaranI kRtio upara AdhArita A 'tUtInAmA'ne sarala svarUpamAM DhALI Apela che. AdhI tUtInAmAne 'Nights by nakhshabi' tarIke paNa oLakhAvAya che. A graMthano aMgrejI anuvAda tathA tenuM saMpAdana muhammada e. simasara nAmanA vidvAne kartuM che. mULe A grantha sacitra che. tenAM keTalAMka citro prastuta prakAzanamAM chApela che. paraziyana sTAilanAM A citro svabhAvataH madhura ane manohara lAge tevAM che. ahIM temAMnAM be citro vize carcA karavI che. A banne citromAM bhagavAna tIrthaMkaranI pratimAo citrita thaI che. eka muslima [20] Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthamAM jaina mUrticitro - e jarAka acaMbo pamADe tevI vAta jaNAya. paraMtu anya koI hiMdu ke bauddha devamUrtine badale jaina pratimAnI pasaMdagI thaI che, te ni:saMdeha spaSTa che. tUtInAmAnI 52 paikI trIjI tathA 35mI kathAo sAthe A citro joDAelA che. A kathAono sAra kramazaH Avo cha : (1) kathA trIjI : nAyikA khojastAne tUtI(popaTa) kathA kahe che : eka sonI ane eka suthAra - banne mitro, dhana kamAvAne paradeza gayA. tyAM eka nagaramAM jaI vasyA, paNa koI meLa na paDatAM maMdire jatAM thaI DhoMgI-parama bhakta banI rahyA. saune temanI bhakti pasaMda AvatAM maMdira te bene soMpI daIne loko beparavA banyA. maMdiramA pratimA sonAnI hatI. dAgInA to hoya ja. prajAno pUrNa vizvAsa jAmyA pachI banne eka dahADo rAjapuruSo pAse - kacerImAM gayA, ane kahyu ke 'rAtre bhagavAne svapnamAM kaDaM che ke ahIMnA lokoe amArI bhakti choDI hovAthI ame have bIje jatAM rahIzuM.' rAjapuruSoe bhagavAnane manAvavA kaDaM ane DhaMDhero pIyavyo. badhuM vyartha ! lAga joIne pelA bee eka rAtre sonAnI mUrtio tathA ghareNAM upADyAM, ane jaMgalamAM dATI AvyA. pachI darabAramA dayAmaNA cahere rajUAta karI ke 'bhagavAna vinA ame taraphaDIe chIe. amArAthI have ahIM nahi rahevAya. jyAM bhagavAna maLaze tyAM jaI rahIzuM.' ane te be badhuM laI ghera jatAM rahyA. ___vArtA to hajI ghaNI lAMbI che, ane kurAnane TAMkIne mUrtipUjAno niSedha/ virodha paNa darzAvyo che. paraMtu citrano saMbaMdha A prasaMga pUrato ja che, tethI citra- varNana kara prAsaMgika gaNAze. ___ graMthanA pR. 28 pachI Plate No. 3 citramA uparanA bhAge parziyana ane mughala citrazailImAM hoya che tevU maMdiranuM dRzya che, temAM mugaTabaddha be jinapratimA samAMtare, padmAsane, sonAnI zAhIthI AlekhelI che. citranA nIcenA bhAgamAM siMhAsana para rAjapuruSa beThelo che. chatra-cAmara dharAI rahyAM che; sAme sonI tathA suthAra UbhA che, banne pUjAnAM kapaDAMmAM che; ekanA hAthamAM baTavo ane bIjAnA hAthamAM mALA che. (noMdha : varSoM pUrve prAyaH sastA sAhityamAM 'kautukamAlA' nAme pustaka [21] Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzita thayuM che, temAM AvI ja eka kathAmAM, zrAvakonI beparavAhIthI phAvI gaelA pUjArIe 'bhagavAne svapnAmAM nArAjI darzAvI ahIMthI cAlyA javAno nizcaya karyA'nI vAta upajAvI, zrAvakonA ajJAnano lAbha uThAvI kiMmatI badhI sAmagrIo corI vecI khAdhA pachI, zrAvakonI AjIjIthI Ardra banavAno tathA potAnI bhaktithI bhagavAna rIjhyAno DoLa sarjIne pASANa tathA kASThanI be-cAra AkRtio paDI rahevA dIdhI, ane 'dhIre dhIre jAyago, saba devanako sAtha; rahegI kASThakI pUtalI, aura pattharako pArasanAtha' ema kahetI pravartAvI; te uparokta kathAnA saMdarbhamAM sAMbhare che.) (2) kathA 35mI : 'eka pravAsI rAjakumAra, kyAMka, maMdiramA prabhupUjA karatI eka rAjakumArIne joI mohita thayo, ane te kanyA potAne vare to maMdiramAM sthita bhagavAnane potAnuM mastaka caDAvavA'nI pratijJA laI beTho. . kAlAMtare tenA lagna te kanyA sAthe thayAM. te pachI tenA sasarAe dIkarIjamAIne ghera teDyA; vATamAM peluM maMdira AvatAM pratijJA sAMbharI, ane aMdara jaIne teNe mAthu kApI mUrti sAme dharI dIp. tenI pAchaLa teno mitra paNa maryo, ane pachI navavadhU AtmahatyA karavA jAya che tyAM divya vANI tene aTakAve che, ane be mRta puruSonAM mastaka temanA dhaDa para goThavavA sUcave che. navavadhU utAvaLamAM beya mAthAM khoTAM dhaDo upara goThave che, ne tarata banne jIvaMta bane che' ityAdi. kathA lAMbI che. have ahIM joDAelA citranuM varNana tapAsIe : . graMthanA pR. 220 pachI Plate 34 citranA uparanA bhAgamAM maMdira, temAM padmAsane mugaTayukta eka jinapratimA-suvarNacitra sAme strI beThI che. pUjApo oTalA para paDyo che. nIcenA bhAgamAM bahArathI eka puruSa stuti karato Ubho che. bIjo eka saMnyAsI jevo, janoIdhArI, hAthamAM kalazajhArI laIne Ubho che. banne citronI nIce chApela lakhANa Ama che : (1) 3. The goldsmith and the ca. venter inform the officials that the idols have decided to abandon the sanctuary. [22] : Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ The Third night (Ms. 20r.) (2) 35. The Son of a raja meets the daughter of a raja in the temple and falls in love with her. The Thirty Fourth night. (Ms. 227r.) vicAra karatAM lAge che ke je rIte madhyakAlIna-premanirUpaNa karatI jaina kRtiomAM jema kAmadeva- (ke anya koI devatuM) maMdira tathA pratimA AlekhavAmAM AvatAM hoya che, lagabhaga te ja AzayathI A kathAprasaMgomAM paziyana lekhake tathA citrakAroe tIrthaMkara- Alekhana karyu hoya to te azakya nathI. game tema, paNa mUrtinAM traNe aMkano khUba najAkatabharyAM ane manamohaka banyAM che, te nizcita che. paM. zIlacandravijaya gaNi (7) apapraMza chaMda bhrUvakraNaka 'svayaMbhUchaMda'mAM 10+11 e mApanI AMtarasamA catuSpadInA nAma mATe mULa hastapratamA bhamarAvaMgaNa evo je pATha che te sudhArIne saMpAdaka velaNakare bhamuAcaMgaNa evo pATha rAkhyo che, ane te anusAra temaNe bhrUcakraNakam evI saMskRta chAyA ApI che (pR. 74, padyAMka 61). paraMtu hemacaMdrAcAryanA 'chandonuzAsana'mAM e ja chaMdanuM nAma 5vakraNakam evaM velaNakare ja svIkAryu che (pR. 194, padyAMka 19.28). 'paryAya-TippaNaka'mAM prAkRta udAharaNamAM gUMthelA nAmanI saMskRta chAyA bhrUcakreNa caMgaH ema ApelI che. paraMtu bhamuhAvaMgaNaaM (sva.chaM.) (=5vakraNakam) e ja pATha barAbara che. enuM samarthana hemacaMdrAcArye ApelA udAharaNathI thAya che : rehai taruNiaNu, bhUvaMkaNau / ANAvai nAi, tihaaNa-jai aMgau // 'bhavAMne vakra karatI taruNIo; jANe ke tribhuvanano vijaya karavA anaMga Adeza Apato hoya tevI zobhe che'. 'bhamarane cakranI jema ghumAvatI' (=bhrUcakraNaka) e artha asaMgata che. 'svayaMbhUchaMda'nuM bhrUvakraNaka, udAharaNa nIce pramANe cha : [23] Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oreMsaru maNusa, Nau khajjasi pijjasi / pUa sarikkhau ua, suNihAliu kijjasi // A padyano artha samajAto nathI / velaNakare ApelI saMskRta chAyA parathI paNa kazI susaMgata artha karI zakAto nathI / velaNakare oreMsaru e Adya akSaronI chAyA ApI nathI / AmAM zarumAM aureM zabda saMbodhanavAcaka hovAnuM jaNAya che te ane te pachIthI AvatA maNusanuM saMbodhana che. AmradevasUri kRta 'AkhyAnakamaNikoza' vRtti (i. sa. 1133) mAM eka apabhraMza bhASAmAM racela AkhyAnamA A saMbodhana - zabdanA be prayoga maLe che : (1) oriM calu kAyara ma kari kheu / (pR. 85, 1-15-2) ('calu' nahIM paNa 'valu' joIe) 're kAyara, tuM pAcho vaLa, kheda na kara. (2) uraI valu re niSphala vaggiya (pR. 87, 2-6-3) (chaMda- dRSTie 'oraI' joIe) 're nakAmI baDAza hAMkanArA, tuM pAcho vaLa'. (8) jhaMbaDaka-gIta prabhAcaMdrAcAryakRta 'prabhAvakacarita' (I.sa. 1278) nA vRddhavAdisUricaritamAM eka evo prasaMga che ke vRddhavAdI bhRgupuranI samIpamAM govALone pratibodha karavA mATe pote tatkALa lokabhASAmAM raceluM eka gIta, rAsanRtyamAM ghUmatAM ghUmatAM ane tALIthI tAla ApatAM gAya che : sUrayastatsadabhyasta-gIta-baDakaistadA / bhrAMtvA bhrAMtvA dadAnAzca tAlamelena tAlikAH // prAkRtopanibaMdhena sadyaH saMpAdya rAsakam / UcuH // (padya 158 - 159, pR. 60) e gIta A pramANe che : navi mAriyai navi coriara, para-dAraha saMgu nivAria / thovAha vi thovauM dAIai, tau saggi TugaTTugu jAia || eTale ke 'koIne mArIe nahIM, corI na e, parastrIno saMga na karIe, thoDAmAMthI paNa thoDAnuM dAna karIe to Tagamaga svarga pAmIe.' [24] Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A sadya racelA gItane 'huMbaDaka' kahyuM che. A bhraSTa rUpa che. hakIkate 'jhaMbaDaka' ke 'jhaMbaTaka' evaM zabdarUpa joIe. hemacaMdrAcAryanA 'chaMdonuzAsana' nA pAMcamA adhyAyamA aMte keTalAka apabhraMza gItaprakAronI vyAkhyA ApI che. jema ke dhavalagIta (koI uttama puruSane, dhavala vRSabhane nAme varNavatuM), maMgalagIta (vivAha jevA maMgaLa prasaMge gavAtuM), phullaDagIta ( devatAnI stuti tarIke gavAtuM ) ane jhaMbaTaka (ke 'jhaMbaDaka' ) - gIta ( rAjA vagere vyaktine anulakSatuM ) " jhaMbaDakamAM caraNadITha 14 mAtrA hoya che. mataMgakRta 'bRhaddezI', jagadekamallakRta 'saMgItacUDAmaNi' vagere saMgItazAstranA graMthomAM prabaMdhAdhyAyamAM 'jhoMbaDaka' ke 'jhoMbaDa' evA nAme eka geya prabaMdha varNavelo che. (9) uddAma daMDaka chaMdanuM eka prAkRta udAharaNa 'svayaMbhUchaMda' nA daMDaka vibhAganA chaMdomAM uddAma daMDakanuM je udAharaNa aMgapati nAmanA kavinuM ApeluM che ('svayaMbhUchaMda', 1, 72.7) tenI saMpAdaka velaNakare saMskRta chAyA ApI nathI. TippaNamAM mAtra teno tAtparyArtha batAvyo che. A daMDakamAM pratyeka caraNamAM prathama cha laghu ane pachI 13 paMcamAtra Ave che. A paMcamAtrika gaNanuM svarUpa guru + laghu + guru (--) evA prakAranuM che. udAharaNano pATha ane gujarAtI anuvAda nIce pramANe che (pAThanI koIka azuddhi sudhArI lodhI che). paha- sama-hima- DaDDU - deho daDhaM ko NumaNNo kuNato taNeNatthae satthare thora-kaMtacchio (?) Nei ajjAhare jAmiNi paMthio | Navaria avareNa thittI NiruddhAvalAve mahaM daMDaaM laMgha mA mA karaMkaM imaM phoDa mA muTThiaM DhovaNi pUra(?) mA bhaMjha (gaJja ? ) re || 1. A dhavalagIta eTale dhoLaM. maMgaLagIta vivAhanAM gIta. paMdaramI zatAbdImAM thayela matizekhara kRta 'neminAtha vasaMta phulaDAM' ('vasaMtamAsa zrInema taNai phulaDe phAgaprabaMdha re')nI ane aDhAramI zatAbdImAM thayelA vIravijayokta 'vayarasvAmI phUlaDAM'nI noMdha 'jaina gUrjara kavio' mAM lIlI che. navamI zatAbdInA svayaMbhU kavinA chaMdograMtha 'svayaMbhUchaMda' mAM paNa dhavala, maMgala ane phullaDaka gItonuM lakSaNa ApyuM che. [25] Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asahia - vaaNeNa aNNeNa so bhaNNio DaDDU - DaDDhAhi cAvo (thAvo? ) Na vappeNa diNNo tuhaM eakkamekkekamaM pahni DhikkAhiM jA guMdalaM / NisuNia kalahaM ca taM tattha gAmillaA milliuM deti tAloTTaaM kevi vokkAiAaMti vaggaMti aNNe a apphoDamANA tahiM || 'koI eka pravAsI, lAMbo paMtha kApavAnA zramathI thAkelo, ThArathI sAva cImaLAI gayelA zarIre, durgAnA devaLamAM, ghAsano sAtharo banAvI, (dAMta) kaTakaTAvato, bhAre AMkhe temAM laMbAvI, rAta gALavAnuM kare che, tyAM to bIjA pravAsIe tene dhamakAvyo : 'mArI jagyA teM rokI lIdhI ? mArI hada oLaMga mA. mAruM A bhikSApAtra phoDa mA. mArI sAme mukko ugAmIne Ava mA. bUmabArADA pADa mA.' AvA veNa sahana na thatAM pelAe ene kahyaM, 'tuM baLI mara baLI mara, A jagyA kAMI tArA bApe tane nathI dIdhI.' ane emaNe ekabIjAne DhIMkApATu karatAM je dhamAla macI ne jhagaDo thayo, te sAMbhaLIne tyAM gAmalokonuM yeLaM ekaTuM thaI gayuM. keTalAka tAboTA pADavA lAgyA hokArApaDakArA karavA lAgyA, to keTalAka sAthaLa para thApA ThokatA ThekaDA mAravA lAgyA. ' vAstavika paristhitino tAdRza citAra che. chaMdanA viziSTa tAlalaya vaDe tene ghATa ApIne cArutA sAdhI che. (10) A eka svabhAvacitra che be prAcIna subhASito uttarakAlIna sAhityamAM (1) siddharAja ane jasamA oDaNane lagatAM paraMparAgata lokagIto uparAMta bhavAInA vezomAM 'jasamA oDaNa 'no veza sudhA desAIe 'gujarAtI lokasAhityamALA nA pahelA maNakAmAM (1957; pA. 436-460) prakAzita karyo che. lokasAhityanI racanAono pATha ghaNo pravAhI hoya che. samayasamayanAM ane pradezapradezanAM tenAM rUpAMtaromAM rasaprada lAgatA lokabhogya aMzonI bheLaseLa thatI rahe che. bhavAI bhajavAtuM svarUpa hoIne tenA vezomAM aneka strotomAMthI gadya ane padyanA umerA thatA rahe e svAbhAvika che. 'jasamAnA veza' mAM zAmaLa bhaTTanA chappA, lokagIto, lokasAhityanA duhA, koI gada (?) kavinA chappA, 'rAma jharUkhe beTha ke sabakA mujarA leta' jevo tulasIdAsano duho, vagere padyo; nAyikA pUrvajanmanI [26] Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zApita apsarA hovAno kathAghaTaka - ema ghaj joDI devAmAM AvyuM che. A noMdha to temAM maLatAM mAtra be prAcIna padyonAM rUpAMtarane lagatI ja che. muni jinavijaya saMpAdita 'prabaMdhaciMtAmaNi'mAM (pR. 32, padya 52) tathA 'purAtana prabaMdha saMgraha'mAM (pR. 18, padya 53) saMgRhIta bhojarAjAne lagatI daMtakathAomAM eka digaMbara sAdhu kulacaMdrane lagatA prabaMdhamAM kulacaMdranI gRhastha jIvananI spRhA vyakta karatI prAkRta bhASAmAM ukti nIce pramANe che : (praci.mAM ardha UlayaMsUlayaM che, ane mANiyAne badale vAhiyA, galine badale kaMThi evAM noMdhapAtra pAThAMtara cha : tikkhA turia na mANiA, bhaDa-siri(12) khagga na bhagga / ehu jammu naggahaM gayau, gorI gali (?galai) na lagga // 'na tejI tokhAranI savArI mANI, na to saMgrAmamAM subhaTonAM mastaka khaDga vaDe bhAMgyAM : nagnAvasthAmA rahI rahIne ja A janama eLe gayo -- koI gorI paNa mAre gaLe na vaLagI.' (A duhAmAM ta-ta, bha-bha ane gaganI vayaNa-sagAI che e noMdhapAtra che.) 'jasamAnA veza'mAM siddharAja jayasiMhane bAroTa kahe che : tIkhA tUrI na palANiyA, khAMDA khaDaga na laggAM, teno janamAro eLe gayo, AvI gorI kaMThe na vaLagAM. mammaTanA 'kAvyaprakAza'mAM (11mI zatAbdI) ApeluM dIpaka alaMkAranuM paheluM udAharaNa nIce pramANe che : kivaNANaM dhaNaM NAANaM phaNamaNI kesarAI sIhANaM / kulabAliANaM thaNaA kutto chippaMti amuANaM // 'kRpaNonuM dhana, nAgono phaNAmaNi, siMhanI kezavALI ane kuLavaMtInA stana - e jIvatAM hoya tyAM sudhI kyAthI sparzI zakAya ?' zAmaLa bhaTTanI 'naMdabatrIzI'mAM AnuM ja rUpAMtara maLe che (padyakramAMka 289): siMhamUcha, bhoriMgamaNi, karapI-dhana, satI nAra, parahare prANa parahatha jaze, paDa pAsA pohobAra. 'jasamAno veza'mAM jasamA bAroTane kahe che : 'kesarI-mUchane bhoraMga-maNi, zaraNAgata ne zUrA, karapI-dhana ne satI nAra, para-hAtha paDaze mUA'. [27] Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) 'mUlazuddhivRtti'mAMgeM eka subhASita eka jANItuM kahevata-padya nIce pramANe cha : eka nUra AdamI, hajAra nUra kapaDAM, lAkha nUra TApaTIpa, karoDa nUra nakharAM. AnI sAthe padyumnasUrikRta 'mUlazuddhi-prakaraNa' (sthAnaka-prakaraNa) (11mI zatAbdI) uparanI devacaMdrasUrinI vRttimAM (i.sa. 1290) maLatI nIcenI gAthA sarakhAvI zakAya : vAyA sahassamaiyA, siNeha-nijjhAiyaM saya-sahassaM / sabbhAvo sajjaNa-mANusassa koDiM visesei / / (pR. 151, padyAMka 297) 'sajjananI vANInuM mUlya eka hajAra jeTalaM, te snehapUrvaka dRSTi ke tenuM mUlya eka lAkhanu, ane tenA sadbhAva, mUlya eka karoDathI paNa vadhu'. eka kahevatarUpa uktinaM pageraM kAntilAla vyAse noMdhyuM che tema ('vasaMtavilAsa', trIjI AvRtti, 1959 pR. 65), kAlidAsakRta 'radhuvaMza'(9,47)mAM vasaMtavarNanamAM kokilanA TahukAnI utprekSA karatAM kavie kahyu che, 'kokila kahe che, he mAninI, tuM mAna tajI de, kema ke ramaNIya ,yauvana vItyA pachI pArdA AvatuM nathI'. A ja bhAvano . rAjazekhara kavinI prAkRta racanA 'karpUramaMjarI saTTaka'nA eka padyamAM (1, 18) paDagho paDyo che. temAM kaDaM che : 'koyale vasaMtotsavamA potAnA TahukArathI kAmadevanI ANa ghoSita karI : he mAninI tuM mAna tajI de. tAruNya to mAtra pAMcadasa divasa ja Take che (tAruNaM diyahAI paMca daha vA)'. prAcIna gujarAtI phAgukAvyamAM AnA ja anuvAdarUpe kavi kahe che : 'mAna racau kisyA kAraNa, tAruNu dIha bi-cyAri'(24). eTale ke 'tuM mAna zuM kAma grahaNa kare che ? tAruNya mAtra becAra divasa ja TakatuM hoya che.' A ukti 'juvAnI to mAtra pAMcadasa divasanI' kahevatarUpa banI gaI jaNAya che, 'cAra divasanI cAMdanI' nI jema. 'AkhyAnakamaNikoza-vRtti'mAM (i.sa. 1133) eka prasaMge kahevAyuM che (pR. 274, gAthA 51): [28] Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ diyahAiM paMca daha vA jovvaNamiNamo buhA biMti / 'DAhyA loko kahe che ke jobana mAtra pAMcadasa divasanu ja hoya che'. ahIM eka jANIto doharo yAda Ave che : sUkAM taruvara pallave, nirdhaniyA dhana hoya, gayuM jobana Ave nahIM, mUA na jIve koya. 'nIlIrAga jaina' 'prabaMdhakoza' gata vRddhavAdi-siddhasena-prabaMdhamAM siddhasenanA caritravarNanamAM eka sthaLe kA che ke siddhasene pUrvadezamAM kUrmArapura jaIne tyAMnA rAjA devapAlane pratibodhIne tene 'nIlIrAga-jaina' banAvyo. ___ 'nIlIrAga' zabda mULe to vaizika zAstra-eTale ke vezyAzAstranI paribhASAno zabda che. paramAra rAjA bhojadevakRta 'zRMgAramaMjarI-kathA' 'mAM vezyA pratyenA puruSanA anurAganA je mukhyatve cAra prakAra varNavAyA che te cha : nIlIrAga, maMjiSThArAga, kusuMbharAga ane haridrArAga (pR. 19). gaLI, majITha, kasubo ane haLadarathI raMgelAM kapaDAMno raMga keTalo TakAu hoya che tenA upamAna anusAra A prakAra pADyA che. nIlIrAga vALA puruSano anurAga kevo hoya che te samajAvatAM vezyAmAtA potAnI putrIne kahe che : 'jema gaLIthI raMgeluM kapaDuM aneka rIte kSAra vagere vAparIne dhovA chatAM potAno raMga tajatuM nathI, te ja pramANe nIlIrAga puruSa tenA seMkaDo TukaDA karI nakhAya to paNa potAno gADha anurAga tajato nathI.' (pR.26). ___A anusAra nIlIrAga jaina eTale jeNe eka vAra jaina dharma aMgIkAra karyo te pachIthI kadI paNa eno tyAga na kare tevo jaina. anurAganA vargIkaraNanI samagra paraMparAnA vivecana mATe juo kalpanA munazInI 'zRMgAramaMjarI-kathA'nI bhUmikA, prakaraNa pAMcamu (ane vizeSa pR. 65-67 upara Apelo koTho.) . 1. zRMgAramaMjarI kathA. saMpA. kalpalatA munazI. siMghI jaina graMthamALA, graMthAMka 30, 1959. [29] Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) 'sAtavAhanaka-zAstra' 'prabaMdhakoza'nA sAtavAhanaprabaMdhamAM ApelA aneka TucakAomAM eka Tucako A pramANe cha (pR. 72, pariccheda kramAMka 79): sAtavAhana rAjAnI caMdralekhA vagere pAMca so rANIo hatI. badhI chaye bhASAnA kavitvamA pravINa, jyAre rAjA vyAkaraNa paNa bhaNyo na hato. unALo Avyo. rAjArANIe jaLakrIDA AraMbhI. caMdralekhAnI zIta prakRti hovAthI te ThaMDI sahI zakatI na hatI. paNa rAjA premapUrvaka tene pIcakArI mArye rAkhato hato. eTale rANI saMskRtamAM bolI : mAM modakaiH pUraya (eTale ke 'mane pANIthI mA AkhI bhIjavI nAkha') paNa hAlarAjA saMskRta bhASAmAM kahelAnuM tAtparya samajato na hato ('mA+udakaiH' ema saMdhI chUTI pADIne samajavAne badale te 'modakaiH' ema samajyo.). tethI teNe dAsI pAse modakano DAbaDo magAvyo. patinI AvI gerasamaja joIne caMdralekhAe upahAsa karyo. 'aho ! mahArAjanI tIkSNa zAstrabuddhi keTalI badhI vizALa che !' rAjA samajI gayo ke rANI upahAsa kare che. teNe rANIne pUchyuM, 'tuM zA kAraNe amAro upahAsa kare che ?' rANIe kahyu, 'priya, teM arthano anartha karyo tethI meM hAMsI uDAvI.' rAjA lajjita thayo. tarata ja teNe traNa rAta upavAsa karyo. sarasvatIe tene pratyakSa darzana dIdhAM. tenI pAsethI varadAna prApta karIne te mahAkavi thayo. 'sArasvata vyAkaraNa' vagere so zAstronI teNe racanA karI. tenA guNathI prabhAvita bhAratI devI tenI devapUjAmA pratyakSa avataratI hatI. eka vAra rAjAe devI pAse abhyarthanA karI, 'mArI nagarInA samasta lokane ardhA praharamAM kavi banAvI do'. devIe tenI icchA pramANe karyu. eka ja jhaTake divasamAM dasa karoDa gAthAnI racanA thaI. ema rAjAe 'sAtavAhanakazAstratuM' nirmANa karyu. A 'sAtavAhanaka-zAstra' eTale sAtavAhana-hAlano suprasiddha 'gAhAkosa' (gAthAkoza) ke 'gAhAsattasaI' (gAthAsaptazatI). tenI trIjI gAthAmAM kyuM che ke kavivatsala hAle eka karoDa gAthAmAMthI alaMkArayukta sAta so gAthAo cUMTIne gAthAkozanI racanA karI. A ja vAta uparyukta TucakAno AdhAra che. [30] Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazna e thAya che ke 'gAthAkoza' muktakakAvyono saMgraha hovA chatAM prabaMdhamAM tene 'zAstra' kema kahyo ? lAge che ke AvA saMdarbhomAM 'zAstra' zabda 'prabaMdha'no vAcaka hato. kavi nayanaMdIe racelA apabhraMza kAvya 'suMdasaNacariu' (i.sa. 1044) mAM eka sthaLe, anya kathAgraMtho, jevAM ke bhArata, rAmAyaNa ane 'suddaa'nA karatAM sudarzananuM caritra caDiyAtuM hovAnuM kahyuM che (bIjI saMdhinA AraMbhe mUkeluM bIjaM padya). AmAM 'suddaa' zabdanI uparanA TippaNamAM khulAso karyo che ke 'suddaa' eTale 'vacchasuddaye zAstre'. AmAM 'suddavacchae'ne badale 'vacchasuddaye' lakhAyuM che. zudravatsa vize A nirdeza che. ahIM paNa hakIkate je kathA che tene zAstra kahI che. eTale A bane sthaLe 'zAstra' zabda 'prabaMdha' (kAvyaprabaMdha) evA arthamAM samajavAno rahe che. 'prabaMdhaciMtAmaNi'mAM Apela kumArapAlacaritramAM paNa rAjAe 'UpamyA' evA pote karelA azuddha zabdaprayogathI TIkApAtra banatAM, te pachI eka ja varasamAM te saMskRtamAM pAraMgata banI gayo evo prasaMga che, (pR. 88-89) saMdarbha : prabaMdhakoza, saMpA. jinavijaya muni. 1935. Indological Studies, ha. bhAyANI. 1993. pR. 237. (15) 'puSpadUSitaka', 'naMdayaMtI', 'bhadrAbhAminI' brahmayazas ke yaza: svAmInI prakaraNa prakAranI saMskRta nATyakRti 'puSpadUSitaka' (je lupta thaI che, paNa jeno dhanika, kuntaka, abhinavagupta, rAmacaMdra - guNacaMdra vagere nATyazAstrIoe nirdeza karela che ke temAMthI avataraNo Apela che) - tenuM kathAvastu jaina paraMparAmAMnI, pracalita naMdayaMtInI kathA 1. : A prasaMgano mULa AdhAra 'kathAsaritsAgara' (1, 6, 113-118) che : athaikadA tasya mahiSI, rAjJaH stanabharAlasA / zirISasukumArAMgI krIDaMtI kUlamamabhyagAt // sA jalairabhiSicaMtaM, rAjAnamasahA . satI / abravIn modakairdeva paritADaya mAmiti // tatcchrutvA modakAn rAjA, drutamAnAyayad bahUn / tato vihasya sA rAjJI punarevamabhASata // rAjannavasaraH ko'tra, modakAnAM jalAMtare / udakaiH siMca mA tvaM mAmityuktaM hi mayA tava // saMdhimAtraM na jAnAsi, mA-zabdodaka- zabdayoH / na ca prakaraNaM vetsi, mUrkhastvaM kathamIdRzaH / ityuktaH sa tayA rAjJyA, zabdazAstravidA nRpaH / parivAre hasatyaMtarlajjAkrAMto jhagityabhUt // [31] Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ('zIlopadezamAlA'nI somatilakasUrikRta TIkA 'zIlataraMgiNI'mAM ane tene AdhAre 'bharatezvarabAhubalivRtti'mAM zubhazIle karela rUpAMtaramAM e maLe che)nA kathAvastu sAthe abhinna hovAnuM meM The Lost Sanskrit Drama Puspadusitaka and the Story of Nandayanti in the Jain Tradition e pustikAmAM (1994) darzAvyuM che: temAM meM paNa e noMdhyuM che ke sagarbhA thayelI kulIna nAyikA para kulayapaNAno mithyA Aropa, teno nirjana vanamAM parityAga ane aMte tenA cAritryanI zuddhinI pratIti-evA prakArakathAghaTaka sItA, zakuMtalA, aMjanAsuMdarI, kalAvatI vagairenI kathAmAM paNa maLe che. 18mI zatAbdI jANItA kavi zAmaLa bhaTTe racela 'siMhAsanabatrIsI'nI 23mI vArtA 'bhadrAbhAminI'no eka bhAga A ja kathAghaTaka upara AdhArita che, ane amuka aMze 'naMdayaMtI'thI te prabhAvita hovAnuM kahI zakAya. 'zaradapUrNimAe svAtinakSatrano yoga hoya tyAre garbhAdhAna thAya to, chIMka khAtAM jene ratana jhare evo lakSaNavaMto putra janme.' haMsadaMpatInAM evAM vacana sAMbhaLI paradeze vahANamAM rahelo zeThaputra kastUracaMda haMsa para savAra thaI eka rAta mATe potAne ghare pAcho AvI patnI bhadrA sAthe saMgama karI pAcho phare che. sagarbhA banelI bhadrAne sAsariyA kADhI mUke che. mAbApa tene vanamAM mUkI Ave che. lAkhA vaNajhArAnI sahAyathI te bacI jAya che. pachI eka gaNikA tene phasAve che ane paraduHkhabhaMjana vikramarAjAnI sahAya meLavI te chUTe che. patiputra sAthe tenaM milana thAya che. AmAM eka khAsa noMdhapAtra vigata e che ke kastUracaMda vepAra arthe traMbAvatIthI jAvA javA nIkaLe che, tyAre puSya nakSatra, muhUrta joIne vahANa haMkAre che. 'puSpadUSitaka mAM paNa vahANa je divase chUTavAnAM che tenI AgalI rAte caMdrano puSyayoga hoya che, ane A vigata 'puSpadUSitaka mAM pAyAno bhAga bhajave che. meM kareluM sUcana ke nATakanuM kharaM nAma 'puSpadUSitaka' nahIM paNa 'puSyabhUSitaka' hoya tene A vigatathI ADakataraM samarthana maLe che. ___bhadrAbhAminI'mA AgaLano ane pAchaLano bhAga bIjA jANItA kathAghaTako upara AdhArita che.pahelA bhAganAM (patnInI zIlaparIkSA mATe guptaveze sAsarAne ghera raheto zeThaputra) mULa to TheTha 'vasudevahiMDI'nA dhammilacaritamAM ApelI [32] Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIla-viSayaka dhanazrInI dRSTAMtakathA sudhI laMbAya che. caturAIthI parapuruSonA paMjAmAMthI nAyikAnuM chUTavuM ane tethI nirAza thaI jogI banelA / kAzIe karavata mukAvavA gayelA puruSonuM paraspara milana - e ghaTaka paNa 'kAmAvatInI kathA mAM (zivadAsakRta, vIrajIkRta) maLe che. gaNikA dvArA phasAmaNIno ghaTaka paNa kathAsAhityamAM ghaNo pracalita che. azoke potAnA rAjyAbhiSekanA 26mA varase kotarAvelA staMbhalekhomAM (rAmapUrvA, rAdhiA, mAthiA ) ApelA pAMcamA dharmazAsanamAM amuka amuka divasomAM prANIvadhana karavAno je Adeza Apyo che temAM kahAM che ke tiSya ane punarvasuno yoga hoya tyAre baLada, bakarAM, gheTAM vagerene khasI na karavAM ke ghoDA, baLada vagerene DAma daIne aMkita na karavA. Ama Isu pUrve trIjI zatAbdImAM paNa puSya- punarvasuno yoga maMgaLa gaNAto hovAno cokkasa purAvo che. harivallabha bhAyANI [33] Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya-zrIharibhadrasUri-viracitam // upadhAna-pratiSThA-paJcAzaka-prakaraNam // - saMpA. paM. pradyumnavijayajI gaNI yAkinI-mahattarA-sUnu AcArya zrI haribhadrasUrizvarajI viracita 'paMcAzaka' graMtha, sthAna jaina paraMparAnA prakaraNagraMthomA AgalI haroLamAM che. A 'paMcAzaka' graMthanA ogaNIsa prakaraNo ja maLyA hatA. ane eTalAM prakaraNo upara navAMgI TIkAkAra AcArya zrI abhayadevasUrinuM vivaraNa paNa maLe che. banne prasiddha thayelAM che. Aje paNa ogaNIsa prakaraNa vALI 'paMcAzaka-prakaraNa'nI tADapatranI tathA kAgaLanI pothIo maLe che. Ama pATaNanA bhaMDAramA eka ane khaMbhAtanA bhaMDAramA eka ema be ja tADapatranI pothImAM A vIsamA prakaraNa sahitanI 'paMcAzaka-prakaraNa'nI pothI maLe che. e bane pothInA AdhAre yathAmati saMpAdita-saMzodhita karIne A vIsamuM 'upadhAna-pratiSThA' paMcAzaka prakaraNa ahIM ApyuM che. A prakaraNa pahelI ja vAra prakAzita thAya che.AmAM navAnavA vicAraNIya muddA samAyA che. mokSadaMDa tapa Aje je pracalita che te nijamati-kalpita che te vAta ahIM ja maLe che. ___navakAra aMge je jJAnAcArarUpa upadhAna-tapa che teno 'AvazyakasUtra'nI antargata samAveza thato nathI evaM kathana AmAM maLe che.. __to sAdhu-sAdhvIne paNa A upadhAna karavA jarurI gaNAya evaM AnAthI phalita thAya che. jo ke e aMge vicAraNA karavI jururI che. atyAre to A prakaraNa mULamAMthI ApyuM che. pachI tenI chAyA, saMdarbhagranthanI sAkSI, anuvAda sAthe prakAzita karavAnI bhAvanA che. __ A prakaraNanA pAThazuddhi ane pAThanirNayamA vidyApuruSa munirAjazrI jaMbUvijayajI mahArAjano AtmIyatAbharyo sahayoga sAMpaDyo che. tenuM ahIM sAnaMda smaraNa thAya che. (pAThano AdhAra khaMbhAta tADapatra naM. 129/pATaNa tADapatra naM. 153/2) [34] Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 1 // // 2 // // 3 // // 4 // // 5 // // 6 // // 7 // namiuNa mahAvIraM vocchaM navakAramAi uvahANe / kiMpi paiTThANamahaM vimUDha saMmoha mahaNatthaM jaM sutte niddiTuM pamANamiha taM suovayArAi / AyArAiNaM jaha jahuttamuvahANa nimmahaNaM vuttaM ca sue navakAra-iriya paDikamaNa sakkatthayavisayaM / ceiya cauvAsatthaya suyatthaevaM ca uvahANaM kiM puNa suttaM taM iha jattha namokkAramAi uvahANaM / uvai8 Aha guru mahAnisIhakkha suyaravaMdhe eso vi kaha pamANaM naMdIe haMdi kittaNAu tti / jaM tattheva nisIhaM mahAnisIhaM ca saMlattaM aha taM na hoi eyaM evaM AyAramAi vi tayannaM / tulle vi naMdipADhe ko heU visarisattammi aha dubbalisUrINaM parAbhavatthaM kayaM sabuddhIe / goTeNaM ti mayaM no imaM pi vayaNaM avinnUNaM puTThamabaddhaM kammaM apparimANe ca saMvaraNamuttaM / jaM teNa dugaM eyaM taM ciya apamANamakkhAyaM sesaM tu pamANatteNa kittiyaM goTThamAhi suttaM pi / iga duga mayabheyacciya jaM sutte niNhavA vuttA aha bhUrimayavirohA pamANayA no mahAnisIhassa / loiya satthANaMpi va tahAhi taMmI aNuciyAI sattamanarayagamAINi itthiyANaM pi vanniyAI ti / taM na lihaNAi dosA saMti virohA sue vi jao AbhiNibohinANe aTThAvIsaM havaMti payaDIo / Avassayammi vuttaM imamannaha kappabhAsammi nANamavAya dhIIo daMsaNa siTuM ca uggahehAo / evaM kaha na viroho vivarIyatteNa bhaNaNAo kiM ca gai iMdiyAisu dAresu na samma-sAsaNaM iTuM / igiMdINaM vigalANa maisue taM caNunAyaM HILLLLHERE TEEEEEEEEETTET FEREHE // 8 // // 9 // // 10 // // 11 // // 12 // // 13 // // 14 // [35] Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 15 // // 16 // // 17 // // 18 // // 19 // // 20. // 21 // sayage puNa vigalANaM egiMdINaM ca sAsaNaM iTuM / na puNo maisuyanANe tahevamAvassae vuttaM sIho tiviThThajIvo jAo sattama mahIu uvvaTTo / jIvAbhigamamaeNaM mINattaM ceva to lahai nAyAsuM puvvaNhe dikkhA nANaM ca bhaNiyamavaraNhe / AvassayaMmi nANaM bIyammi mallissa chaumatthe pariAo saddhachammAsabArasasamAo / maggasirakiNhadasamI dikkhAe vIranAhassa vaisAhasuddhadasamI kevalalAmammi saMbhavijja kahaM / iya satthesuM bahavo dIsaMti paropparavirohA tassaMbhave vi AvassAyAi satthAI jaha pamANaM / taha kiM mahAnisIhaM dhippai na pamANabuddhIe aho paMcanamokkArAiyANamuvahANamuNuciyaM bhinnaM / Avassayassa aMto pADhAhi tahAhi sAmaiyaM navakArapuvvayaM ciya kIrai jaM tA tayaMgameso tti / annaM ca ittha atthe payaDaM ciya kittiyaM eyaM naMdimaNuogadAraM vihivaduvagdhAiyaM ca nAuNa / kAUNa paMcamaMgalamAraMbho hoi suttss| iya sAmAianijuttimajjhamajjhAsio imo tAva / paDikamaNe ya paviTTho iriyAvahiyAe pADho vi arahaMtaceiyANa ya vaMdaNadaMDo suyatthao ya tahA / kAussaggajjhayaNe paMcamae aNupaviTTho tti bIyajjhayaNasarU ve cauvIsatthao vi jaM viNihiTTho / AvassayAu na piho jujjai tA tesimuvahANaM AvassayauvahANe tANa uvahANaM kayaM samavaseyaM / kayauvahANe ya piho takkaraNe hoi aNavatthA bhannai uttaramihaI navakAro AimaMgalatteNa / vuccai jayA tayacciya sAmAIe aNuppaveso se // 22 // // 23 // // 24 // // 25 // // 26 // // 27 // // 28 // [36] Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 29 // // 30 // // 31 // // 32 // // 33 // // 34 // / .35 // jaiyA ya samaNa-bhoyaNa nijjaraheuM paDhijjae eso / taiyA satata eva hi gijjhai anno suyakkhaMdho iha-paraloyatthINaM sAmAiyavirahio a vAvAro / / dIsai navakAragao tadatthasatthANi ya bahUNi navakArapaDala navapaMjiyA siddhacakkamAiNi / sAmAiyaMgabhAvo imassa NegaMtio tamhA paDhamuccAraNamette vi Nuppaveso havejja sAmaie / eyassa savvahA jai tA naMdINuyogadArANaM tayaNuppavesao cciya tavacaraNaM neya jujjai vibhinnaM / dIsai ya kIramANe jogavihIe ya bhinnattaM kiMcAbhinnatte savvahA vi sAmAiyAu eyassa / kAuNa paMcamaMgalamiccAi aNuciyaM vayaNaM iya bheyapakkhamaNusariya jai tavo kIrai namokkAre / to ko doso naMdaNuogaddAresu vi havijjA iriyAvahiyAIyaM suyaM pi Avassayassa karaNaMmi / aNupavisai taMmi tayannApAya bhinnaMhi teNeva bhatte pANe sayaNAsaNAi suttaM pi jAyai kayatthaM / tinni vi kaDDai ti silIiya thui tti iccAi suttaMpi Avassae paveso jai eso savvahA vi ya havejjA / to pi hu paDhaNaM esiM savvesi kaha ghaDijja tti jaM ca iyareyarAsayadUsaNamevaM ca vuccai imANa / pADheNa viNA na tavo tavaM viNA neva pADho tti taM pi hu adUsaNaM jaha pavvaiumuvaTThiyassa NunAyaM / sAmAiyAiyANaM AlAvagadANamatave vi evaM jai paDhiesu vi navakArAIsutANamuvahANaM / savisesa guNanimittaM kArijjai ko Nu tA doso niyagamaivigappiyaM pi hu kArijjai mokkhadaMDyAi tavaM / satthuttaM pi nisijjhai uvahANaM hI mahAmoho // 36 // // 37 // // 38 // // 39 // // 40 // // 41 // // 42 // [37] Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 43 // // 44 // // 45 // // 46 // maMtaMmi puvvasevA jai tucchaphale vi vuccai ihaM tA / mokkhaphale vi uvahANalakkhaNA kiM na kIraI sA eie paramasiddhI jAyai jaM tA dadaM tao ahigA / jattammi vi ahigattaM mavvasseyANusAreNa aha sakkavirayaNAo sakkatthaya novahANamuvavannaM / ' eyaM pi keNa siTuM jamesa sakkeNa raiu tti sakkassa aviraittA jiNathuI jai aNeNa NunnAyA / tA takkao tti so vuttumevamuciyaM kahaM tamhA kevaliNA daTTaNaM uvaiTThANaM ca viraiyANaM ca / navakAramAiyANaM mahappabhAvuttiyANaM tikkAliyamahavA sattakAliyasamaraNe niuttANaM / juttaM ciya uvahANaM mahAnisIhe nibaddhANaM uvahANavihINANa vi marudevAINa sivagamo diTTho / evaM ca vuccamANe tavadikkhAINa vi niseho iya bhUriheujuttIjuyaMmi bahukusalasalahie magge / kuggahaviraheNujjamaha mahaha jai mukkhasuhamaNahaM // 47 // // 48 // // 49 // // 50 // // uvahANa-paMcAsayaM sammattaM // // iti viMzatitamaM prakaraNaM sammattaM // [38] Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaprayogonI pagadaMDI (1) cAuri, gabdikA, garta harivallabha bhAyANI moniara-viliamjhanA saMskRta- aMgrejI kozamAM 'catura', 'cAtura' ane 'cAturaka' zabdo prAcIna saMskRta kozomAM 'nAnuM goLa ozIkuM' evA arthamAM ane 'galla-cAturI' zabda 'gAlamasUriyuM' evA arthamAM ApyA che. hakIkate A zabdarUpo dezya zabda 'cAuri' eTale 'gAdI' uparathI banAvI kADhelA saMskRta zabdarUpo che. 'cAuri' zabda puSpadaMtanA apabhraMza mahAkAvya 'mahApurANa'mAM vaparAyo che ane tyAM prAcIna TippaNamAM 'gAdIti dezI' e rIte te dezya zabda hovAnuM ane teno artha 'gAdI' thato hovAnuM jaNAvyuM che. juo ratnA zrIyAn kRta 'e kriTikala sTaDI ova mahApurANa ova puSpadaMta' (1962, pR. 231, kramAMka 943; pR. 320, kramAMka 1394). jUnI gujarAtI kRtiomAM 'cAuri' zabda 'gAdI' nA arthamAM vAraMvAra vaparAyo che. jema 'cAuri' uparathI 'cAtura', 'cAturI' evo saMskRta zabda ghaDI kaDhAyo, tema 'gAdI' uparathI kRtrima rIte ghaDI kADhelo 'gabdikA' jaina prabaMdhAdinA saMskRtamAM maLe che. 'gAdI' ke 'gaddI' ghaNI arvAcIna bhAratIya Arya bhASAomAM maLe che. tenA mULa tarIke 'garda' evaM rUpa aTakaLI zakAya. vaidika zabda 'garta' ' = rathanI beThaka' nuM e rUpAMtara hovAnuM samajI zakAya (juo, Tarnarano bhAratIyaAryano tulanAtmaka koza, kramAMka 4053). 'gADI' zabdanuM mULa e 'garta/garda' mAM ja che. (2) prA. chea- 'aMta, hAni' saMskRta 'cheda - ' uparathI prAkRtamAM 'chea - ' niyama pramANe thAya che. paNa prAkRtamAM teno arthavistAra thayo che. 'cheda, kApo' uparAMta 'cheDo, nyUnatA' evA arthamAM paNa te vaparAyo che ('pAiasaddamahaNNavo'). prabhAcaMdrAcAryakRta 'prabhAvakacarita' (i.sa. 1278) mAM Apela bappabhaTTisUricaritamAM choDI gayelA bappabhaTTisUrine rAjA Ama nAgAvaloka [39] Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyAre saMdezo mokale che, tyAre bappabhaTTisUri tenA pratyuttara rUpe je gAthAo mokale che, temAM eka apabhraMza dohA nIce pramANe che : haMsA jahiM gaya tahiM ji gaya, mahi-maMDaNA havaMti / chehau tAhaM mahAsarahaM, je haMsehiM muccaMti // artha : 'haMso jyA paNa jAya che tyAM teo dharatIne zobhAve che. hAni . to te mahAna sarovarane thAya che jene haMso choDI jAya che.' (A eka anyokti che.) A ja dohA gaNapati kRta 'mAdhavAnala-kAmakaMdalA-prabaMdha mAM (I.sa. 1528) najIvA pAThAMtare uddhRta thayo che (3, 91). tyAM 'chehau'ne badale pAchaLanuM rUpAMtara 'chehU' maLe che. hemacaMdrAcAryanA 'siddhahema'mAM udAharaNa tarIke Apela eka dohAmAM (84-390) 'taM cheau nahu lAhu' (=e to hAni che. lAbha nathI') e pramANe 'chea-' zabda 'nyUnatA, hAni'nA arthamAM maLe che. 'tUTavU' ane 'toTo' sAthe 'chiMdai' ane 'cheau' sarakhAvatAM 'hAni, nyUnatA' evaM arthaparivartana samajI zakAze. 'chea-'mAM hakArano Agama thatAM 'cheha' evaM rUpa thayuM che. 'chea-' zabda 'cheDo' evA arthamAM dezya zabda tarIke hemacaMdrAcArye 'dezInAmamAlA'mAM (3, 38) Apyo che. A artha 'cheka', 'cheDo', 'chellu', 'chevADo' ane 'chevaTa' e gujarAtI zabdomAM jaLavAyo che. .. ___ saM. 'cheda'- prA. cheakka, guja. cheka (sarakhAvo saM. sthita-, prA. Thia+ka, guja. ThIka). saM. cheda-, prA. chea-, apa. cheha+Dau, guja. cheDo... saM. cheda- prA. chea-, guja. chea-, cheha-+illaGa-chehillaDaM, chellu. chedapATaka-, cheavADaa-, chevADu ('agavAIM', 'pachavADu', 'muvADaM', ane 'chevADu'mAM mULa 'pATaka' puMlliMgane / badale napuMsakaliMga che. 'pADo', 'vADo'mAM mULa pramANe puMlliMga che.) saM. chedapRSTha-, prA. cheau?, guja. cheuTha, chavaTa. e rIte ukta zabdonuM rUpaparivartana samajAvI zakAya. [40] Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtImAM 'cheha devo'='vizvAsaghAta karavo' emAM je 'cheha' che temAM 'cheha'no 'hAni' artha badalAIne 'vizvAsaghAta' evo artha thayo haze ke kema te vicAraNIya che. cho, acho, bhale 'cho' eTale 'bhale' ('cho jato', 'jAya', 'cho kare'). bRguko.mAM tenuM mULa ApyuM nathI. prA. 'accha'-('hovU') dhAtunuM AjJArtha trI. pu. eka va. 'acchau' =('ema) ho', '(ema ja) bhale rahetuM', 'rahevA devA do' evI arthachAyAomAM jANItuM che. pachI 'chau' ane 'cho'. ___'acho acho vAnAM karavAM' eTale 'koIkane mATe Adara satkAra rUpe ghaj ghaNuM kara'. temAM paNa kAM to 'acchau acchau' 'ema ho', 'ema ho' athavA 'rahevA do, rahe do, beso beso' (bIjo pu. ba.va.) evA mULa artha uparathI atithinI sAthenA vyavahAramA vAraMvAra e pramANe AdarathI kahyA kavU te parathI thayelo rUDhiprayoga che. __'che jato', cho jAya', 'cho kare' vagaire ane 'bhale jato', 'bhale jAya', 'bhale kare' ekArthaka che. buguko.mAM A 'bhale'nA mULa tarIke saM. 'bhadra-' uparathI thayela prA. 'bhalla' ane pachI guja. 'bhaluM'nuM karaNa-vibhakta eka va.y rUpa ApyuM che.paNa bIjo eka vikalpa paNa vicArI zakAya. 'bhale bhale' e prazaMsAsUcaka udgAranA mULamAM rahelo 'bhadra' maMgaLavAcI che. ApaNI madhyakAlIna varNamALA-mAtRkA-no AraMbha 'bhale'thI thato tenI 6 evI AkRti jaina hastapratomA jANItI che. bhale, pachI zUnya (mIMDu) ane pachI be UbhI rekhAe varNamALAne AraMbhe maMgaLasUcaka cihno tarIke mukAtAM. hIrANaMdasUriracita 'sthUlibhadrakAka' mAM 'bhale'nuM bAvana akSarone AraMbhe maMgaLa sthAna hovAnuM kA che : bhale bhalerI akkharahaM bAvanahaM dhuri eha / jAkhala-sekhala ('yakSapratimA, nAgapratimA)' nemicandra bhaMDArI kRta 'SaSTizataka prakaraNa' (12mI sadIno aMta-13mIno [41] Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AraMbha) uparanA somasuMdara-sUrinA bAlAvabodhamAM (i.sa. 1440) mULa gAthAnA jakkha-sikkha zabdano artha jUnI gujarAtImAM 'jAkhala'-sekhala evo karyo che (pR. 83, paM. 2, 16). AmAM jAkha eTale 'yakSa' ane sekha eTale 'zeSanAga', 'nAga'. AnA vivaraNa rUpe 'gotraja pitara pramukha' ema kartuM che. saMdarbha evo che ke lekhaka kahe che : vezyA, bhATa, purohita, Doma (lokagAyaka), yakSa, nAga vageramAM je Asakta hoya, temanA bhakta hoya teone te pholI khAya che. eTale temanI pUjAthI dUra raheQ. jinadharmamAM sthira rahe. saM. yakSa, prA. jakkha, jU. guja. jAkha, saM zeSa, ardhatatsama sekha. temanI pratimA, mUrtino artha darzAvavA temane la pratyaya lAgyo che. jAkhala = 'yakSapratimA'. sekhala = 'nAga pratimA'. yakSa parathI arvAcIna bhAratIya-Arya bhASAomAM UtarI AvelA zabdo mATe juo Tarnarano bhAratIyaArya bhASAono tulanAtmaka koza. mULa vastunI mUrta anukRti sUcavato la ke lla pratyaya pUtaLa (saM. putra, prA. putta, jU. guja. pUta+la), nAgalA (nAga+la) 'nAganI AkRti' bhaisalo (bheMso+la) 'pADAnI AkRtino khaDaka' ane kadAca DhIMgalI jevAmAM maLe che. (saMdarbha : 'SaSTizataka prakaraNa'. saMpA. bho. ja. sAMDesarA. 1953. prAcIna 'gUrjara kAvya saMcaya' (saMpA. ha. bhAyANI, a. nAhaTa. 1975)).. ___ jUnI guja.mAM 'jAkhu' (="yakSa') pAlhaNakRta 'AbUrAsa'mAM maLato hovAnuM sAMDesarAe noMdhyuM che. te uparAMta depAlakRta 'kayavannA-vivAhalu' (15mI zatAbdI)mAM paNa te vaparAyo che. kaDI 6. ('prAcIna gUrjara kAvya saMcaya', zabdakozamAM). kacchanA gAma-nAma 'jakhau' (=saM. 'yakSakUpa')mAM paNa te zabda sacavAyo che. AvA hetu mATe bIjA pratyayo paNa vaparAtA. jema ke guja. dAMta-dAMto, pAya-pAyo, hAtha-hAtho, kAna-kAno, nAka-nAkuM, jIbhajIbhI, mAthu-mathALu, moDhuM-moDhiyuM, ghara-gharaM, vagere vagere. AmAM kakAra vagere pratikRti-vAcaka che. 'siddhahema' (7-1-110) uparanI madhyama vRtti-avacUrimAM kahela che ke 'hastinaH pratikRtayo hastikAH-rAmekaDA [42] Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iti lokarUDhiH / ' eTale ke 'hAthInuM ramakaDuM' lokomAM 'hastika' (= 'hAthiyo') kahevAya. (5) taNI 'doraDI' i. sa. 1355mAM racela turuNaprabhAcAryanA 'SaDAvazyaka - bAlAvabodha-vRtti'mAM samyaktvanA aticArathI nivRtta thavAno upadeza ApatAM je aticAro kahyA che, temAMno eka aticAra te dharmAcaraNanA phaLa vize saMdeha Ane mATeno khAsa zabda che 'vicikitsA' enA udAharaNa tarIke vRttimAM vANiyA ane coranI kathA ApelI che. mitre Apelo AkAzagAminI vidyAno maMtra sAdhavA mahezvaradatta kALI caudazanI rAte zmazAnamAM gayo, ane jenI nIce agnikuMDa che tevI vRkSanI DALIe laTakatA bAMdhelA zIkAmAM besI te maMtrano jApa karavA lAgyo. jApa pUro karIne te eka eka 'taNI' khaDgano prahAra karI toDato hato. cothI 'taNI' chedavAno jyAre vAro Avyo tyAre tenA manamAM saMdeha pragaTyo, 'vidyA siddha thAya ke na thAya, paNa mAruM mRtyu to cokkasa thAya'. eTale te pharI pharI zIkuM bAMdhIne pharI pharI chellI ghaDIe saMdeha karato. eTalAmAM pAchaLa pakaDavA AvatI vArathI nAsato eka cora zmazAnamA peTho, ane jhADa para vAraMvAra caDatAUtaratA mahezvaradattane joI teNe kahyuM ke 'tuM mane maMtra Apa ane tenA badalamAM A dhana tuM le.' mahezvaradatte sATuM kabUla kartuM ane corane maMtra zIkhavyo. core zIkA para caDI eka ja ghAe cAreya 'taNI' chedI AkAzagAminI vidyA siddha karI. ahIM 'taNI' eTale jenA vaDe zIkuM jhADanI DALIe bAMdhyuM che te cAra doraDI. 'SaDAvazyaka - bAlAvabodhavRtti'nA saMpAdaka sadgata Do. prabodha paMDite bhUlathI 'taNI' no artha 'ghAsanuM taNakhaluM' karyo che. gujarAtI kozomAM 'taNI'no 'baLadanI nAthe bAMdhelI dorI' ane 'taMbanI dorI' evA artha ApelA che. moniara - viliamjhanA saMskRta- aMgrejI kozamAM saMskRta 'tanikA' ('doraDI') no prayoga mAghanA 'zizupAlavadha' (5, 61) mAMthI noMdhyo che. 'tanikA' zabda 'tan'='tANavuM' dhAtu parathI sadhAyo che. saM. 'tantu', 'tanti', guja. 'taMti', 'tAMto', 'tAMtaNo 'nA mULamAM paNa e ja dhAtu che. ahIM e paNa noMdhavuM [43] Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rasaprada che ke, 'doraDI' zabda parathI banAvI kADhelo saMskRta 'dviraTikA' (=doraDI) jaMbhaladattanI 'vetAlapaMcaviMzatikA'mAM vaparAyo che. vRkSa upara laTakatA zabanI 'dviraTikA' kApIne vikramarAjA tene nIce dharatI para nAkhe che. e kRtinA saMpAdaka Do. emenone A gujarAtI 'doraDI' e zabdanA mULamAM che tenI gaMdha paNa kyAMthI hoya ? do nuM saMskRta rUpaM dvi ane bAkI rahela raDInuM karyu saMskRta raTikA ! prA. toDahiA 'eka prakArano Dhola' 1. udyotanasUrIe 'kuvalayamAlA' (i.sa. 779)mAM Apela aneka ramaNIya, vAstavika, tAdRzya zabdacitromAM eka sthaLe je suMdara saMdhyAsamayanA vyavahAranuM varNana kareluM che (pR. 82-83) temAM vividha devasthAnomAM thaI rahelI pravRttinI vigato ApelI che. tenA samayanA bhinnamAla jevA nagaronA jIvanano AmAM vAstavika AdhAra hoya ema mAnI zakIe. ___ yajJamaMDapomAM maMtroccAra sAthe tala, ghI, ane samidha homavAno tataDATa, brAhmaNazALAmAM vedapAThano gaMbhIra ghoSa, zivAlayomAM manahara AkSiptikAnuM gAna, dhArmiko (vratI saMnyAsIo)nA maThomAM DamarunAda, kApAlikonA dharmasthAnamA ghaMya ane DamarunuM vAdana, zerIonA cokanA zivamaMdiromAM 'toDahiA' vAdyono ghoMghATa, agrahAromAM 'bhagavadgItA'nuM paThana, jinAlayomA guNamahimAnA stotroccAra, buddhavihAromAM karuNApUrNa vacanonA udgAra, caMDImaMdiromA pracaMDa ghaMTAnAda, kArtikeyanA devaLomAM mora, kUkaDA, cakalAMno kalabalATa, unnata mRdaMgavAdana sAthe suMdarIothI gavAtA madhura gIta-AvA prakAranA dhvanio saMbhaLAtA hatA. ___ (AkSiptikA vizenI noMdhamAM meM 'kuvalayamAlA'nA A saMdarbhano upayoga karyo che. juo Indological Studies, pR. 82). 2. uparyukta varNanamAM 'toDahiyAM-pukkariyaI' (athavA pAThAMtare 'cukkariyaI') evo z2e prayoga che, temAM toDahiyAno eka vAdya tarIke nirdeza che. 'AcArAGgasUtra' paranI zIlAMkAcAryanI vRttimAM 'AcArAGga mAM eka sthAne prayukta (sAgarAnandasUrisaMpAdana, pR. 275, sU. 168; jaina Agama granthamAlA vALA saMpAdanamAM pR. 241, sU. 672) bhikSukane je zabdadhvaniothI dUra rahevA kAM che, temAM te [44] Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMdarbhamAM nirdiSTa vividha vAdyadhvaniomAM kharamuhi-vAdyano paNa nirdeza che, kharamuhi zabdano tohADikA (sAgarA0) ke toDahikA, toTTahikA (jaina A.) evo artha Apyo che. 'kuvalayamAlA' vALo prayoga jotAM tohADikA ane tohikA e bhraSTa pATho che. toDahikA (=toDahiA) e sAcaM svarUpa che. 'pAiasaddamahaNNavo'mAM toDahiA zabda 'AcArAGga' 2, 12 evA nirdeza sAthe Apelo che te A zIlAMkAcArye kahelo kharamahi no artha ja hoya. 'dezI zabdakoza'mAM (pR. 237)mAtra 'kuvalayamAlA'no saMdarbha ja Apyo che. 'nizIthacUrNi' anusAra kharamukhI eTale evaM kAhalA-vAdya, jenA mukhasthAne gadheDAnA moM jevU lAkaDAnuM mukha banAveluM hoya che ('AcArAGga', jaina A., pR. 241). 'dezInAmamAlA' (2, 82)mAM gaddabbha zabda 'karNakaTu dhvani' evA arthamAM Apelo che. pAsama.mAM teno prayoga 'samarAiccakahA' mAM hovAno nirdeza che. 'kuvalayamAlA mAM eka sthAne (pR. 67, paM. 7) mAMgalika stuti ane 'jaya jaya'nA ghoSanA ghoMghATanA arthamAM, to bIjA eka sthAne (pR. 68, paM. 30) pracaMDa rAkSasanA aTTahAsyanA ghora zabda mATe gaddabbha vaparAyo che. eka aTakaLa evI karI zakAya ke kharamukhI-vAdyano ghoMghATa ('pukAra' ke 'cuMkAra') ane gadheDAnA bhUkavAnA zabda parathI A gaddabbha (=gArdabhya) zabda pracAramAM Avyo hoya. (saMdarbha : AcArAGgasUtra. saMpA. sAgarAnandasUri. punarmudraNa 1978). .. jaina Agama granthamAlA, 2 (1), 1977. kuvalayamAlA. udyonanasUrikRta. saMpA. A. ne. upAdhye. 1. 1959. bhAga 2. 1970. dezInAmamAlA. hemacaMdrAcAryakRta. dezI zabdakoza. saMpA. muni. dulaharAja. 1988. pAiasaddamahaNNavo. saMpA. ha. zeTha. 1963. Indological Studies. H. C. Bhayani, 1993 dulI 'kAcabo' hemacaMdrAcArye dulI zabda 'kAcabo' evA arthamAM dezya zabda tarIke 'dezInAmamAlA' (pR. 42)mAM noMdhyo che. temanA 'abhidhAna-cintAmaNi'(1353)mAM [45] Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dauleya 'kAcabo' ane dulI 'kAcabI' e saMskRta zabdo tarIke ApyA che. prAkRtakozamA DulI evaM zabdarUpa paNa maLe che. dulI ane DulI zabdano prayoga 'upadezapada'mAM thayo hovArnu noMdhyuM che. A zabdano prayoga isavIsana pUrve trIjI zatAbdI jeTalo to jUno che ja. azokanA tenA rAjyAbhiSekanA 26mA varase kotarAvelA staMbhalekhomAM (rAmapUrvA, rAdhiA, mAthiA) Apela pAMcamA dharmazAsanamA je prANIone avadhya gaNavAno Adeza Apyo che temanI sUcimAM duDi (ke duLi)no paNa nirdeza maLe che. ane azokalekhonA niSNAtoe teno 'mIThA jaLano nAno kAcabo' evo artha ko che. (8) __ guja. zeLo hemacaMdrAcAryakRta 'abhidhAna-cintAmaNi'mAM zalya, zalala, zalyaka ane zvAvidh e zabdo 'sAhuDI' ke 'zeDhI, zeDhALI'nA arthamAM ApelA che. sAhuDI ane zeLo baMne kAMTavALA prANI hoIne temanA vAcaka zabdonA artha vacce goTALo thavo svAbhAvika che. saM. jAhaka, prA. jAhaga zeLAno vAcaka cha, paNa prAkRta kozamAM teno 'sAhuDI' evo artha apAyo che. zalalaH ke tenuM svArthika ka vALu rUpa zalalakaH. temAMthI lagolaga rahelA be lakAramAthI pahelAno lopa thatAM prAkRta bhUmikAe sayalao evaM rUpa siddha thAya. lagolaga rahelA be ra ke N mAMthI pahelAno lopa karavAnuM valaNa nIcenAM dRSTAMtomA pratIta thAya che : / saM. karIra, prA, kaIra, guja. keraDo. saM. zarIra, prA. saIra, guja. sayara. saM. paMcAnana, prA. paMcAyaNa, jU. guja. paMcAyaNa. A valaNa anusAra thayela sayalao uparathI pachI sayalau ane zeLo banyA. ekArane prabhAve s tAlavya banyo. siUrA mohanalAla dalIcaMda dezAInA 'jaina sAhityano saMkSipta itihAsa'mAM (pR. 556, kaMDikA 11) noMdhyuM che ke bAdazAha akabaranA jIvana ane kAryane [46] Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagatA abulaphajhalanA graMtha 'Ayane akabarI'mAM (bIvarejano aMgrejI anuvAda, pR. 3, prakaraNa 45, pR. 365) akabare phatehapura sikrImA i.sa. 1578mAM sthApela ebAdatakhAnAmAM ghaNA dharmonA je pratinidhio dharma saMbaMdhI carcA calavatA hatA, temAM suphI, dArzaniko, sunnI, zIA, brAhmaNa, jatI, siUrA, cArvAka, nAjhareta vagereno samAveza thato hato. vinsenTa smithe A yAdImAM je 'siUrA' zabda che tenI upara noMdha ApatAM 'siUrA' (= zramaNo') eno bIjAe karelo 'bauddho' evo artha sAco nathI, paNa te zvetAMbara jaino hatA ema kA hovA, paNa dezAIe noMdhyuM che. A siUrA eTale tatkAlIna Urdu ke gujarAtI bhASAno kayo mULa zabda ? tenuM mULa zuM ? saM. zvetapaTaH, prA. seavaDo, tenA parathI jUnI gujarAtI sevaDu vistArita sevaDau, bahuvacana sevaDA. 'prabaMdhaciMtAmaNi mAM zaiva vAmarAzie kaheluM hemacaMdrAcAryanI niMdArUpa je saMskRta padya ApyuM che (pR. 92, padyakramAMka 200) temAM hemaDasevaDa evo prayoga karela che jenA mULamAM tatkAlIna bolacAlano zvetAMbarone lagato zabdaprayoga che. A sevaDA- abulaphajhale phArasI uccAraNa siUrA evaM karela che. [47] Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zrIhIravijayasUri 'nA cAra prAkRta svAdhyAya' bhUmikA 16mA zatakanA mahAna jainAcArya akabarapratibodhaka jagadguru zrIhIravijayasUrinA guNakIrtanarUpa, prAkRtagAthAnibaddha cAra svAdhyAya atre prastuta che. cAre aprasiddha che, ane prAyaH darekanI ekeka prati ja prApta thAya che- thaI che. prathama svAdhyAya, tenI antima - paMdaramI gAthA uparathI, prasiddha upAdhyAya " zrI dharmasAgarajI " nI racanA hovAnuM mAnI zakAya AmAM dravyapUjA karatAM bhAvapUjAnuM mUlya - mahattva adhika hovA aMge saiddhAMtika- tArkika saMkSipta carcA karavA dvArA AcAryanI stuti thaI che. - saM. paM. zIlacandravijaya dvitIya ane tRtIya svAdhyAya jANItA kavi muni gaNi padmasAgarajIe racyA che. A kartA paNa AcAryazrInA ziSyavRndamAM ja ane samakAlIna hatA. prathama racanAmAM potAne vAcaka dharmasAgara - ziSya (gA. 10) tarIke noMdhe che, chatAM puSpikAmAM temano spaSTa nAma-nirdeza che ja. jyAre bIjI racanAmAM prathama gAthAmAM 'dharmasAgarajI'ne zabdaguMphanamAM saMbhArIne aMtima gAthAmAM 'muNi pauma' tarIke potAne ullekhe che. puSpikAmAM to nAma spaSTa che ja. bannemAM AlaMkArika guNagAna che. cotho svAdhyAya hIravijayasUri - ziSya vijayacandravibudhe racyo hovAnuM (gA. 40) jaNAya che. cAremAM A sauthI moye - 41 gAthAo pramANa, tathA aitihAsika hakIkatono samAveza dharAvato svAdhyAya che. 1 thI 7 gAthAmAM janmAdinI tathA sUripadaprAptinI vigatonuM sthUla varNana che. 8mAM guNakIrtana che. 9mAM gaMdhArabaMdare cAturmAsano ullekha, 10 mAM guNagAna, 11mAM akabaranA nimaMtraNano nirdeza, 12 thI 22mAM vihArakrama ane phatepure padArpaNa sudhInI vigatono nirdeza; emAM 'sarotarA'ne 'suratarunagara' ane 'sIrohI' ne 'zivapurI' tarIke ullekhela che, te dhyAnArha che. gA. 23 mAM akabara - milana, tathA 24 thI 32mAM zAhane pratibodhanI hakIkato darzAvI che, jemAM kramazaH sarovara ( DAmara) mAM macchImArIniSedha ( 25-26), govadhapratibaMdha (26), paryuSaNAmAM amArighoSaNA (27), jagadguru birudArpaNa, baMdimokSa tathA pakSIgaNane abhayadAna (28), [48] Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryuSaNAne anulakSIne 12 dinahu~ kAyamI pharamAna (30), pote pratimAsa 7 divasa mAMsAhArano tyAga (32) ityAdi pratipAdana che. gA. 31mAM zAhe pratimAsthApanA karyAnI vAta che, teno artha zrAvako dvArA (gA. 34) thatI pratiSThAmAM zAhanI saMmati hoya, eTalo ja thaI zake. gA. 32mAM darzAvelI 7 dina-pratimAsa-mAMsAhAra-tyAganI vAta pratItikara eTalA mATe jaNAya che ke ala-badAyunI tathA vinsenTa smitha jevA itihAsakAroe noMdhyuM che ke zAhe varSamAM 6 mAsa mATe mAMsAhAra varjelo. (juo 'sUrIzvara ane samrATa' prakA. jaina grantha prakAzana samiti, khaMbhAta, I. 1994 punarmudraNa, pR. 138 thI); AnI bhUmikA hIravijayasUrinI prAraMbhika mulAkAtomAM sarjAI hoya te banavAjoga che. 7 dina mAMsatyAganI A vAta, A rIte, mAtra A svAdhyAyakAre ja nirdezI che; anyatra nathI. zeSa gAthAomAM keTalAMka dharmAkAryonI achaDatI noMdha tathA guNavarNana che. AmAM prathamanI be racanAonI pratio vaDodarAnA zrI AtmArAmajI jaina jJAnamaMdiranA zrI pravartaka kAntivijayajI zAstrasaMgraha (kra. 2791 tathA kra. 2858)nI che, ane pAchalI be kRtionI pratio amadAvAdanA zrI lA. da. bhAratIya saMskRti vidyAmandiranI che. upayogArthe jherokSa nakala ApavA badala te saMsthAonA kAryavAhakono RNasvIkAra kareM chu. zrI hIravijayasUri svAdhyAyaH // (1) zrIgurubhyo namaH / paNamia vIrajiNaM(NiM)daM thuNAmi sirihIravijayasUriMdaM / kumayatamohadiNaMdaM (NidaM) vayaNAmayapuNNimAcaMdaM paMcAyAraviAraM pavayaNasirisuMdarIi urahAraM / nANaddhiladdhapAraM muttipuripavesavaradAraM paMcamahavvayasuragiri - bhAruvvahaNammi ahiNavo vasaho / nissesasUricUDAmaNI jiNapaNIajalamINo // 1 // // 2 // // 3 // [49] Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 4 // // 7 // // 9 // NaNu davvathayA ahio bhAvathao saMthuo a samayammi / tA hou asAmaiaM alaM khu pAsAyapamuhehiM saccaM puNa sAmaiaM ahiaM aMseNa savvahA neva / rayayApavvayapuMjA guMjA-kaNayaM jahA ahiaM // 5 // ahavA devabhavAo maNuabhavo uttamo . u aMseNaM / teNeva ya devabhavo maNuabhave uttamo bhaNio // 6 // jo puNa jai(I)Na bhAvatthao a so savvaviraisabbhAvo / savvappayArapauro asesavavvatthayApauro jaha kaNagakUDalaMkia- veaDDho savvao sa rayayamao / kaMcaNagiritullattaM no pAvai kahavi tuMgo vi // 8 // sAvayabhAvathao puNa muNidavvathauvva hoi appayaro / avivakkhAe dunnavi kameNa duNhaM pahApahiA dIvo diNayaraaNuo sasiNeho guttaThANi gehamaNi(NI) / jagacakkhU puNa sUro NehaMjaNavajjio vi bhave evaM jo uvaesaM sapuvvapakkhAiperaNApuvvaM / dAuNa ya samaNadhamme ujjuttaM (te) kuNai dhammiji(ja)Ne // 11 // dubbalayA muNidhamme jai tesiM sAvayANa dhammevi / jaM jaM jassa ya juggaM AgamarIIi uvadisai // 12 // kappaTu(du)ma-kAmakuMbha-ppamuhA pahupAyasevaNaM pattA / laMcha (?)NamiseNa chalaNA mahimovAovalaMbhaTThA // 13 // viNayAbhAvA ajja vi apUriamaNorahA ya payamUle / ciTuMti jassa tassa ya payasevA hou maha sahalA evaM sirihIravijaya-gurumuhadahajammabhAraI gaMgA / pAvahara-dhammasAyara-saMgaiA jayau jaNapujjA // 15 // iti samagramudgalAdhipatinijabhujayugalabalavidalitavairirAjarAjitati pAtasAha zrIakabbara-pradatta-prasiddha trijagat (da)gurubiruda sakalasUrirAjarAji rAjicUDAmaNIyamAna zrI zrI zrI hIravijayasUrIzvarasvAdhyAyaH // // 10 // // 14 // [50] Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 1 // // 2 // // 3 // // 4 // munipadmasAgara kRtaH zrI hIravijayasUrisvAdhyAyaH // (2) namiuM sirisiribhavaNaM sirivIraM vIranAhanayaMpAyaM / thosAmi juttijuttaM sUrivaraM hIravijayaguruM jayapa-hi asatto guNagaNavitthArakittisaMvutto / jaM daTuM bhavakhutto jaNo vi mukkhaM suhaM patto jaha niyabAhujueNaM tarei no ko vi sAgaraM ittha / taha ya tuha dakkhasaMgho guNacakkaM bhAsiuM na pahU uSTuM gacchai vihu te kittibharo devadevavayaNeNaM / kiM atthi attha cittaM atthi puNo te jaNasamatte asamattho kira sahiuM gao migANaM vi hUggasupayAvaM / aDavIe ghorAe Na dIsae o thu (dhu?) vaM ittha gayamANo vi samANo akkharakAmo vi deva ! jiakAmo / avi puNa sasuo visuo vicitta cittaMdharo si taM sattakkharanAmamaMtaM guNei jo bhattinibbharamaNo a / satta bhayA puNa vilayaM jaMti tasseva ya khaNeNaM jaha saddAo vihuNo migANa dIvA vimuttavarapANA / jaha gahanakkhattANaM teyAiM sUraracchIi tuha hIravijayanAma-maMteNaM vayaNasiddhi vayaNesu / guNaNAo sAhUNaM dinAo uttibhavaNattaM vAyaga-sudhammasAyara-gurussa sIseNa saMthuo sUrI / ditu kira siddhisiddhaM sukkhaM sirihIravijayagurU // 5 // // 6 // // 7 // // 8 // // 9 // // 10 // itizrI hIravijayasUri svAdhyAyaH pUrNa ||mu0 padmasAgara kRtiH // Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 1 // // 2 // ||3|| // 4 // zrI hIravijayasUri svAdhyAyaH // (3) iha vimala dhammasAyara-himakarakiraNovamaM mahAvIraM / namiUNa hIravijayaM viNaye viNayeNa thuttapahaM tuha hIravijaya ! sura-sukittikamalA jaNaddaNaM miliuM / jANe mAyaramajhaM pattA kavipoamArU DhA tuha kittidivvakamalA jaI vi numA...thaloaseNIhiM / ramai tahAvi buhehiM ppasassacariA samakkhAyA tuha kitti divvagaMgA-taraMgasaMbiMduA samucchaliA / jANe gagaNe te khalu tAra-kalAvA ime saMti muNiva ! tuha kittigaMgA viNimmiA vehasA jaNAlINaM / jANe puvvasamajjia-pAvapaNAsAya loyatie deva ! tuha kittigaMgA-salilaM savaNeNa pIamittaM pi / sayalidiANa titti jaNai chuhANAsaNaM bhadaM sUrivarakittigaMgA-majjhaM je kiDDayaMti sappurisA / tajjalaujjaladehA havaMti te no puNo samalA sayalasuhakittigaMgA sAhava (?) tuha meruuvva bhUmiale / viTThau suravaralabde-ppakAma kIlA suhA subhagA muNipaumabohadiNayara-sarisasarUvassa hIravijayamsa / thuttapahapaDiyaloo gacchai turiaM hi mukkhapuraM // 6 // // 7 // // 8 // // 9 // iti zrIhIravijayasUri svAdhyAyaH padmasAgaragaNikRtaH // . [52] Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 1 // // 4 // // 6 // zrI hIravijayasUri svAdhyAyaH // (4) paNamia jiNavaravasahaM sayalaguNAlaMkiaM vigayamohaM / sirihIrajayasUri thosAmi visiTThabhattIe palhAyaNammi nayare kUro nAmeNa vasai siTThipahU / tassa sugharaNI nAthI tIe jAyaM taNayarayaNaM // 2 // ciMtAmaNirayaNanihaM sevAparasayalamaNuadukkhaharaM / nIsesaloapujjaM niddosaM paramasuhaheuM // 3 // sirivijayadAnasUrI-saravarahatthammi jeNa cArittaM / gahiaM paTTaNanayare vivegajuttammi suhadivase nIsesasatthaNigaNa-suabhUsaNabhUsio viulabuddhI / gaNivibuhavAyaNANaM payANa juggo vigayatinho // 5 // sUrIsasupayajuggo jAo vinANasIlasaMpanno / taha nAraya-sIrohI-nayare vAyaga-muNIsapayaM saMThaviaM suhadivase sautsavapuvvayaM(sautsavaM ?) jassa vikkhAyaM / . bAMliMdU vaDDamANo savvakalAhiM jayau so je (jo ?). // 7 // jiNasAsaNagayaNatalaM payAsayaMto a dharaNiviharaMto / paccakkhasUrasariso annANatamItamoharaNo gaMdhArabaMdirammi saMpatto suhadiNe jagapaIvo / UsavapuvvamaNisaM saMgheNa samaM saparivAro ujjalacitto avitahavayaNo ArugmakAyasaMpanno / jaNavaravayaNaM saccaM uppAlai titthanAhavva caumAsAaNu (sAo)pacchA akabbareNAvi bhUminAheNaM / AkArio murNido bahumANeNaM paramatosA suhadivase suhasauNo uggavihAro kao a jeNAvi / / viharaMto kaNiApura-vaDalApura(ri) Agao harisA tattha ya suhavajuvaihi muttAhalamaMDalehiM sArehiM / vaddhAvio a paDhamaM taheva sAmaMtajuvaIhiM // 7 // // 8 // // 9 // // 10 // // 11 // // 12 // // 13 // [53] Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 14 // // 15 // // 16 // // 17 // // 18 // // 19 // // 20 // tatto akamipurammi sAhibakhAnena pUio samma / cauraMgiNiseNAhiM vibhUsieNaM suhe divase tatto vissalanagare varamahisANe a divvapAsAye / tatto paTTaNanayare vimANatulle samosaraNe sirivijayasenasUri-ppamuho saMgho pi namai bahubhAvA / tatto siddhapurammi saMpatto suhasuhaM paramo tatto surataslayare jiNiMdapAsAyasohaNe savayaM / tattha ya pallIvaiNA ajjuNasahasAbhihANeNaM bhattibahumANapuvvaM saMghavio pUio muNigaiMdo / suratANabhUminAho abhivaMdai sivapurInayare tatto sAdaDinayare vAyagasiriseharo sasiravivva / kallANavijayanAmA so milio bahudiNeNA vi tatto a meDatakkhe sAMgAnerammi pavaranayarammi / viharaMto saMpatto suriMdatullo samiDDIhiM evaM aNukkameNaM bhUvaisAmaMtamaMtisiTThIhi / migayAmisAibhakkhaNa-vajjaNapuvvaM ca saMghavio tatto phattepurammi jiNiMdapAsAyapavarahatthimmi / suravaibhavaNasaricche suhadivase tattha saMpatto tattha ya iMdasariccho akabaro bhUvaI vigayasattU / bhattibahumANapuvvaM abhivaMdai suddhasaDDavva niyavimaladesaNAe bhUmipAlo vi raMjio jeNaM / sAhiakabbaranAmA pararAyagaiMda-gayasattU tatto teNaM paDhamaM raMjiyahiyaeNa sAyarasamANaM / paumAyaraM jhasAI-jIvehiM samAulaM niccaM dhIvaragaNApaveso tesiM jIvANamabhayadANaM ca / gorAsiabhayadANaM dinnaM puvvaM samAgamaNA teNaM amAripaDaho sayayaM nigghosio a ni dese / savvasupavvasirammi mauDe pajjUsaNApavve // 21 // // 22 // // 23 // // 24 // // 25 // // 26 // // 27 // [54] Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagabirudaM dinaM baMdiamokkho kao a teNAvi / sArasajIvasamUhe visesao abhayadANaM ca gujjaradeso tattha ya palhAyaNanAma puravaraM asthi / (?) mAlava- lAhUramarutthalI vimale goDa sulatANe / DhillImaMDala muhe dese nigghosio paho AsuraM pu (phu)ramANaM dinaM jIvassa rakkhaNaM paramaM / bArasadiNANa niyayaM vimale pajjUsaNApavve jhallari-bheri-napherI - duMduhinigghosapuvvayaM teNaM / jiNamaMdarimmi paDimA - saMThavaNaM teNa kAraviaM AmisabhakkhaNacAo satta diNANIha mAsamajjhammi jassa pabhAveNa kao khemakaro so gurU jayau ucchavapuvvaM jeNaM kayA paTThA jiNassa paDimANaM / bhUvaisakkhaM dikkhA dinnA saMviggasaGghassa aha thAnasiMhamaMtI kArei jiNassa suMdarapaiTuM / hayarAsi - muddiAI - dANaM dinnaM pamoeNaM maggaNajaNassa dinnaM gayadANaM jassa sAvaeNAvi / puNaravi lakkhapasAo kao a egassa gIassa vAyagapayaM ca dinaM sevAparasaMticaMdavibuhassa / sno akabbarasa ya samatthaAujjanigghose taha meDatAbhihANe nAgapure taha ya sUratippamuhe / nayare dhanavijayeNaM jiNagehe ThAviA paDimA sayalabhayANaM ca haro kaMcaNavanno visuddhavinnANo / saddaMsaNeNa kalio sobhAgI kanhajaNauvva pajjunnarUvakaMto khaMto daMto pasassaguNanilao / rAvaNagaikaMto sudhammajhANaTThio bhayavaM sirihIravijayasUri-sIsavaro vijayacaMdavibuheso / siddhabalasomakittI jiavijjAsuragurU ( ? ) tassa evaM bhattibharaNaM sIseNaM saMthyo gayakalaMko / sirihIravijayasUrI jugapavaro paramasuhaheU Ti. 1. paMktiriyamaprastutA'pi pratau yathA tathA'trApi likhitAsti // [55] // 28 // // 29 // // 30 // // 31 // // 32 // // 33 // // 34 // // 35 // // 36 // // 37 // // 38 // // 39 // // 40 // // 41 // Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iti svAdhyAyaH // zrI rayaNaseharasUri kRta - zrI gautamasvAmI rAsa : paricayAtmaka bhUmikA -saM. paM. zIlacandravijaya gaNi madhyakAlIna rAsasAhityamAM temaja sAMprata jaina jagatmAM upAdhyAya zrI vinayaprabha-racita "gautamarAsa" (ra. sa. 1412) ativikhyAta che. Ama to, guru gautama svAmInA guNakIrtananI nAnI-moTI asaMkhya racanAo (madhyakAlIna) prApta che. paraMtu te sarvamAM pramukha sthAne to A rAsa ja birAje che. A prakAranA bIjA rAsa adyAvadhi jANamAM ke prakAzamAM nathI AvyA. thoDA vakhata agAu prastuta "zrIratrazekharasUri-racita gautama rAsa"nI eka hastapratinI jherokSa nakala mArA hAthamAM AvI. e jotAM eka viziSTa vastunI prAptino Ananda tathA acaMbo anubhavyA. zrI vinayaprabhavAcaka-kRta gautama rAsa karatAM phakta sAta ja varSa pUrve, vi. saM. 1405mAM, racAyelo A rAsa AjaparyaMta ajJAta ja rahyo che. kema ke A rAsana calaNa jaina saMghamAM paraMparAthI jaLavAyuM nathI. jo Aq calaNa hota to, vinayaprabha-kRta rAsanI, vividha bhaMDAromAMthI, vibhinna samaye lakhAelI aneka pratio maLI Ave che, tema A rAsanI pratio paNa maLatI ja hota. jyAre atyAre to AnI mAtra eka ja prati prApta thAya che, thaI che. jenI nakala mArA sAme paDI che. anyAnya bhaMDAronAM sUcipatro joyAM, paraMtu kyAMya AnI prati hoya tevU dhyAnamAM nathI Avyu. koI abhyAsInA dhyAnamAM hoya/Ave, to tenI vigata jaNAvavA kaSTa uThAve. ___mane maLelI nakala-mArA mitra kavivarya munirAja zrI dhuraMdharavijayajI dvArA maLI che. temaNe potAnA paribhramaNa daramiyAna, vallabhIpuranA saMgrahamAM A prati jovA maLatAM turata tenI jheroksa nakala karAvI lIdhelI , te temaNe mane ApI che. temano RNasvIkAra karavo ja joIe ke AvI uttama kRtinI emaNe ApaNane bhALa meLavI ApI. prati be pAnAMnI che. banne pAnAMno eka hisso darAdi kAraNe kapAI gayelo che, tethI thoDoka aMza trUTe che. pratinI lakhAvaTa zuddha prAya che. puSpikA Adi [56] Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMI che nahi. anumAnataH 15mA zatakanI hovA kalpI zakAya. 75mI aMtima gAthAmAM nirdeza che te pramANe, rAsanA kartA ratnazekharasUri che, ane thirapura-tharAdamAM, saM. 1405mAM temaNe rAsa racyo che. potAnA gaccha ke guruno nAmollekha kartAe nathI karyo. anumAnataH "sirisirivAlakahA"nA praNetA ratnazekharasUri te ja A rAsanA paNa kartA hoya, to zakya che. ___ A racanAne vinayaprabhavAcakanA gautamarAsa sAthe sarakhAvI jotAM A racanAnI chAyA e racanA para keTaleka aMze paDI hovAnuM anAyAsa jaNAI Ave che. bannenI vigatavAra tulanA karavI rasaprada banI rahe. bhASA, DhAla vagere vize to DaoN. bhAyANI jevA tajjJa ja prakAza pADI zake. atyAre to A kRti, ane temAMnA keTalAMka kaThina tathA pAribhASika jaNAtA zabdonI eka nAnI sUci- ATaluM ja ahIM prastuta thAya che. // 1 // zrI ratnazekharasUriviracita zrI gautamasvAmirAsaH // ...tuma mAibIu sirivana ma(sa?)hutta / . hiyayakamali jhAevi vIru jiNavara arihaMta // pabhaNisu goyamasAmitaNuu guNasaMthava-rAso / ji... i hoi bhaviyaloya maNi dhari ullAso pa(pu)havi-pasiddhai magahadesi vara gubbara nAmu / sAra sarovara kUva vAvi dhaNi kaNi abhi [rAmu] / [i] ha nivasai vasubhUinAmi diyarAu pasiddhau ... ... ... ... ... ... ...vaMsu bahuriddhi samiddhau teha taNai ghara gharaNi puhavinAmii supahANI nimmalasIla pavitta gutta... ...sItArANI / tAsu kucchi sirirAyahaMsu pahilau iMdrabhUi naMdaNa bIjau aganibhUi tIjau vAubhUi teji sahoyara kaNa[yavanna paDivanna sarIrA // 2 // // 2 // // 3 // [57] Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 4 // // 6 // viNaya viveka vicAra sAra guNavaMta gaMbhIrA / caudaha vidyA nipuNa bhaNI guNagaurava pAvahiM veya varavA[Na]hiM pAMca pAMca saya chAtra paDhAvahiM te tinnai uvajjhAya rAya-rANihiM saMmANiya bhagati karI vipra somala vadhi pAvApuri ANiya / janna karAvaNa risi desi desaMtara kerA teDiya AvahiM tittha sADha(ATha) uvajjhAya anerA te sa (tema)viyattu suhaMmu bevi paNa paNa sayajuttA maMDiya moriyaputta saDDha ti ti sayasaMjuttA / taha ya akaMpiya acalabhAya meyajja pabhAsU tihuM tihuM sayasauM Avi karahi niyavijjavikAsU ima miliyA vipra sahasasaMkha tihaM veda vakhANahiM maMDahiM janna karaMti homu paramattha na jANahiM / iNi avasari jiNa vaddhamANa kevala pAveI lAbha jANi jaganAha tihAM takkhaNi AveI vastuH gAma gubbari gAma gubbari vipra vasubhUi tAsu putta puhaviM garuyA iMdra-agani-vAyabhUi bhaNiyai / vara veyavidyAguNahaM jannakAji dhari te ji gaNiyai // pAvApuri somalataNai miliyA baMbhaNa loya / / vIrajiNesaru Aviyau ANaMdiu sahu koya prathama bhASA // vIrajiNesara Agama jANI takkhaNi AvahiM deva vimANI / pura para siri joyaNa visathAro samavasaraNa maMDahiM jagi sAro // 9 // ruppa-kaNaya-rayaNuttama sAlo kaNaya-rayaNa-maNisihara visAlo / chatta camara kiMkilli pahANU jANIjai kiri amaravimANU // 10 // tahiM rU NajhuNa kiM mahAdhaja lahakai dhUpaghaTI ghaNa gaMdha mahakkai / devakusuma-parimala mahamahae suraduMduhiM suNi jaNu gahagahae // 11 // tahiM baisI jiNavara vadhamANU karai amiyamai vANi vaSANU / // 7 // // 7 // // 8 // [58] Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvahiM devI deva turaMtA dIsahiM gayaNi vimANa phuraMtA // 12 // eki bhaNahiM vipra-Ahuti levA arirai ! pekhahu Avahi devA / jAva su suragaNu jiNadisi jAe, tau sarvajJa bhaNI jaNu dhAe // 13 / / tau iMdrabhUti bhaNai mujha TAle sarvajJa koI nahIM iNi kAle / mUraSa loka bhaNI jaNu dhAe, ahavA karisu niraMtara(niruttara)jAe // 14 // ema bhaNI Aviu iMdrabhUi, citti camakkiu deSi vibhUi / kiM ihu sAcau sarvajJa hoi, kiM vA iMdrajAla ihu koi // 15 // tau jiNavari Avatau bulAyau, ho iMdrabhUti ! bhalai tuM Ayau / so ciMtai kimu nAmu viyANai, ahavA kavaNu ju mujhu na jANai // 16 // puNa jai cittataNau saMdeho, kahai tu mAnau sarvajJa eho / tau jiNi tasu mani saMsau jANI, takkhaNi bhaMjai veda vakhANI // 17 // taM suNi goyama cha(chA)trasahitto, varisi paMcAsA lei caritto / sesa uvajjhAya iNaI krami Avai, (1/2)gayasaMsaya savi saMjamu pAvai // 18 // vastu : vIra jiNavara vIra jiNavara karai vakkhANu devAsura miliya save maNuyasaMkha navi koi pAmai // iMdrabhUti abhimAni caDI vAdakaraNa jiNapAsi Avai // vIravayaNa suNi lei vrato, ArAhai jiNapAya / iNi pari bIjA hI liyai, saMjama savi uvajjhAya // 19 // dvitIya bhASA // te goyama-pAmukkho, muNivara jiNa-pAsai / pUchai kara joDevI, prabhu tattu payAsai tau jiNu trihuM paya tattu kahevI, gaNahara-buddhi vikAsu lahevI / ega mahUrati racai diThivAu, cauviha saMgha racai jiNarAu // 21 // vAsavi ANIya vAsa, leIya jaganAha / gaNahara Thaviya igyAra, sura karai ucchAha // 22 // jima gahagaNa-tArA dhuri caMdo, jima girivari dhuri merugiriMdo / // 20 // [59] Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 26 // // 27 // // 28 // jima dIvahaM dhuri jaMbUnAmi, tima gaNahara-dhuri goyama sAmi // 23 // bIjI porisi baisI, jiNavara-payaThANI / goyama karai vakhANU, amRtopama vANI // 24 // jima jima muNivara tattu payAsai, saMkhAtIta bhavaMtara bhAsai / tima tima loyahaM manu ima Dolai, ihu chadamatthu ki kevali bolai // 25 // suyakevali bhagavaMto, so sAhu muNeI / tahavi jiNesara vayaNU, Adari nisuNeI jANaMtevi Na gaNahararAya, vIra jiNesara Agali thAya / parahita-hetu ji pRcchA kIdhI, gotamapRcchA te si(su)prasiddhI // 27 // munipati ati-apramatto, chaTThi tapu pArai / bahuviha labadhisamiddho, jagi jasu visathArai guNihiM na goyama ko tuDi pAvai, puNa mujha mani ehu kautigu bhAvai / isI bhagati jiNavara ju vahei, so ji kima kevala na laheI // 29 // sAlapamuha je sIsa, deSI suNI rAe / te savi kevala(li) hUvA, goyama supasAe caMpApuri jiNavara paNamevI, sIsahaM kevalanANi muNevI / / goyamu ciMtai kisau vinANU, eku ji haDaM na lahaDaM varanANU // 31 // vastuH caramajiNavara caramajiNavara paDhamavarasIsu / nisidIsa jiNapayakamalA-rAyahaMsasama sarisu sohai / suhajjhANa-suyanANa-guNi amiyavANi jaNacitta mohai // je je dikhai sIsa tahiM, pAvai kevalanANu / [ba]pure ! goyamaguru sakati, aNahUMtau de dANu // 32 // tritIya bhASA // jo niyasakati pramANU e aSTApada tIratha nAmU e / so nasa... [ke]valanANU e, nicchai hosyai eNi bhave // 33 // isau arathu vakhANI e, desaNa kari jaM rahiya jiNu / surahaM vayaNa taM jANI e, goya[ma]...ta kaMThi...e // 34 // aSTApadi tiNi tAlI e, krami krami trihuM pAvaDiya lage / // 30 // [60] Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 35 // // 36 // // 37 // // 38 // // 39 // // 40 // // 41 // koDinna-dinna-sevAlI e, paNa paNa saya tAvasa caDi[e] [go]yama jiNa AesI e, caDatAM tAvasa deSi kare / ciMtahi kima caDesI e, ehu ja dIsai thUlataNu cAraNa lavadhi pramANU e, muNi(vara caDi)u girisihare / tAvasa tiNihI ThANU e, Tagamaga jovaMtA rahiya dAhiNa disi payasevI e, bharahesara kAraNi bhavaNi / / jiNa ca[vIsa] [ThaThevI e?]...cAri aTTha dasa dunni krami tahiM vesamaNu karevI e, goyama puMDariyajjhayaNu / taM puNa citta dharevI e, jaMbhaga sura vayarasAmi-jiu (2/1)vali valatau gaNahArU e, tAvasa deSI ima bhaNae / manavaMchi AhArU e, kahau kisau tumha dIjisie ti muNi bhaNai amha sAmI e, nigurau Agali tapa kiyau hiva puNi tumhi gurU pAmI e, SIra pAMDu ghRta pari gamae iku paDighau gaNadhArI e, SIra ANi ASINi kiya / munimaMDali baisArI e, pUrI pAtrA panara saya paMca sayaha suhajjhANU e, jimataha jimataha amritaraso / sAcau sugurU pramANU e, kavala kATi (?) kevali hUvae paMcasayahaM puNa nANU e, samavasaraNa peSatayahaM / sesa suNaMta vaSANU e, kevalasiri sayaMvara kiya adhRti dharaMtu muNiMdU e, kevalakAraNi atighaNau / dei ulaMbhau jiNaMdU e, kaNayadiTuMtu parIcchavai goyama ! ma kari pramAdU e, suNi dumapattaya ajjhayaNu / citti ma dharisi viSAdU e, aMte tullA hoisahaM vastuH nAyanaMdaNa nAyanaMdaNa paDhama gaNadhAra aSTApadihiM jiNa namavi dikkha devi tApasa jimADiya / suhajjhANa uvaesa kare khavagaseNi kevala pamADiya // appaNa kevalakAraNihiM citti dharaMtau kheu / vIri bhaNiu ma ma adhRti dhari, hosyai tullA beu // 42 // // 43 // // 44 // // 45 // // 46 // // 47 // [61] Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha bhASA // 114011 // 51 // magahesara seNiyapamuha sayala naresara baMdi pAu / bhaviyaloya - ANaMda karo, mahimaMDali viharai muNirAu nANaguNihiM kevala tulae, saralapaNai puNa bAla viseSaI / goyamaguru gurusamarasabhariu, rAya raMka samadreThiM pekhai bAlaka chaha varisahaMtaNau aimuttau guru goyama rAse / deSI pratibodhiu liyae, saMjama vIra jiNesara pAse triviTThi viyAriya sIhajiu, vipra juu jiNavara dIThai nAsai / goyamaguru karuNAnilau, tehai mani ANaMda ullasai vIravayaNi niyadosalavo jANi ji ANaMdu jAi khamAvai / tihaM muNi ajjavaguNataNau, kevala viNu koI pAra na pAvai // 52 // sAvatthiya puravara miliya bihu pariyariya gurugoyama - kesI / dharama vicAru karaMti tahiM sIsahaM saMsaya-bhaMjaNa - resI kesI ji ji pRccha karai goyamu tihaM tihaM a[ thu] kahei / tau kesI sIsihiM sahiu vIri kahiu vrata - vesa gAmAgarapurapaTTaNihiM kheDamaDaMbahiM karai vihArU / pAvApuri pAvasa rahiu vIra jiNesarasiuM gaNadhArU vastu: guNihiM garuvau guNihiM garuvau prathama gaNadhArU suvicAra ghaNasAra sama vimala citta cArittasuMdaru / bahuloya - saMsaya- timaru pUru-suru paNamiyapuraMdaru // gAmAgarapurapaTTaNihiM viharaMtara guNarAsi / vIrajiNesarasauM rahiya pAvApuri caumAsi // 53 // vahei // 54 // paMcamI bhASA // kattiya amAvasa vIrU jiNu, pura parisaraTThiya gAmi te / bohevA divasarama diu, pesiu goyamasAmi te taM pratibodhi karevi tarhi nisi rahiyau gaNadhAru te / jAM jovai tAM gayaNiyale, suragaNa miliya apAru te [62] // 48 // // 49 // // 55 // // 56 // // 57 // // 58 // Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tau jA...Na [jANe jiNa ?]khiva samau ciMtau goyamasAmi te / jiNavari kiNi avasari ahaha ! hau pesiu iNi gAmi te // 19 // tIsa varisa mai seviyau ke [valanA]Ni Ima te / jovaha mujha TaulAvi hiva ApaNa cAliu kIma te // 6 // sAmiya ! amha baMbhaNa bhaNiya mAgevA hevAu te / '''pu... lasiri saI dhaNiya, tumha nAsivA na ThAu te // 61 // jo iNihI pari seviyae, deI na kAMI lAgu te / tasu Upari imahIM ghaNau, hiya[Dai kAM]I rAgu te . // 62 // are mana ! kAMi tUM Talavalahi, nehiM na lIjai eha te / ima ciMtitahaM gaNaharahaM tuTau jjhabaki saneha te . // 63 / / rA(2/2)...[rAti vihAtI] vIrajiNu, jaM pAviu niravANu te / / takkhaNi jjhANaMtari hUvau, goyama kevalanANu te // 64 // vastuH vIra Aisi vIra Aisi gAmi vara vippu . ... ... ... ... ...jiNasamae jAva jaMtu suragaNa nihAliu / taM goyamu mani ciMtavai, ahaha nAha ! hauM kema yaliu / . rAti vihAtI jiNa samae vIra hU [u ni)]vvANu / uppannau tiNihIM samai, goyama kevalanANu // 65 // SaSTA( ThI) bhASAM // goyama-kevalamahima karevA, miliya surAsura kheyara [devA] / racai aTThottarasahasadalo / kaNayakamala jaNamaNa-ulhAsaNu rayaNaraciya kaniya uvare / jagamagaMtu maNimaya siMghAsaNu // 66 // / jima mahimaMDali meru susaMThiu, jima kappataru pIDhi baiThiu / tima tiNa kaMcaNakamala paho !! kari paumAsaNi baM[vaMdi?] baIThau, desaNa karatau guhira sare / dhanna ti naravara jihiM nayaNiM dIThau // 67 // eki surAsura kheyararAyA, kla vali vaMdahiM goyamapAyA / iki mani UlaTi guNa thuNahiM / eki sutAla susari sari gAyahi, eki nAcahi taM raMga kare / iki vAditra suchaMdihiM vAyahiM . _ [63] // 68 // Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 69 // // 70 // // 79 // dekhi acaMbha mu mani ANaMdiya, siri dhuNaMta bhaNahiM sura vaMdiya vapu ri ! nirUpama rU pi paho ! / kaTara ! kiyau AsaNu kiNi vaNi, kisau samujjala rUpamamA(mamANI?) / ariri ! kisIa amRtopama vANI ! ima kevalasiri sayaMvara variyau, sahasa pacAsA muNi parivariyau / tihuyaNabhavaNa ujjoyakaro / maMgaladIvau bhaNi muNirAo ArAhIjai bhaviya jaNi / sahasa paMcAsA tava vikkhAu sura-taru-dheNu bhaNI jagi sAro, jaNamaNavaMchiya suhadAtAro / teya ji jiniu avayariya (?) / jasu muNitaNai tiyakkhara nAmI, nyoyi (?pAvi?)su maNavaMchiya diyae / guNi garuvau gurugoyamu sAmI jANe paMcaparamiTThI tUThA, jANe sAta amiya-ghaNa vUThA / jANe navanidhi kari caDiya / jANe koDimahArasa sIdhau, jai uThatahaM prahasamae / goyama nAmu gahaNa chuDa kIdhau // 72 // goyama kevali mahi viharaMtau, jaNamaNasaMsayatima(mi)raM haraMto (tau) / teyavaMtu diNi diNi udavaM(yaM)tau / / kugraha kumaya vihaMDaNau, bhaviya loyapaDibohakaro / sahasakiraNa jima jagi jayavaMtau jayavaMtau jiNasAsaNarAjo, parama mahocchava maMgalakAjo / pahilau vRddhi vadhAvaNau e / paDhahiM guNahiM je goyamarAso, aSTa mahAsiddhi navaha nidhi / tahiM ghari nizcala karahiM nivAso caudaha saya paMcottara varise, thiraurapuri garuvai maNa harase / rAsu ehu goyamataNau / rayaNasiharasUridihiM kIyau, paDhata guNaMtahaM bhaviyaNahaM / riddhi vRddhi maMgala suha diyau iti zrIgautamasvAmirAsa samAptaH // // 73 // // 74 // // 75 // [64] Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa-traNa 'gautamarAsa' gata -kaThina-zabdakoza gAthA zabda artha 1. mAibIu mAtRkA-bIja-hIMkAra sirivana 'zrI' varNa sahutta sahita-sahaukta 5. janna yajJa 6. paNa paNa pAMca pAMca saDDatitisaya0 sADA traNa-traNa so0 tihuM tihuM niyavijjavikAsU nija-vidyA-vikAsa 7. kevala kevalajJAna 8. puDhavi garuyA pRthvImAM vaDA, gauravavALA, Agama Agamana deva vimANI vaimAnika deva visathAro vistAra samavasaraNa tIrthaMkaranI dharmasabhA sAlo zAla-koTa kikilli azoka vRkSa kiri kila-khare (avyaya) 20. pAmukkho pramukha-vagaire 10. tattu tattva diThivAu vAsa 24. porisi 22. dRSTivAda-dvAdazAMgIrU pa jaina Agama caMdanAdi dravyonuM cUrNa pauruSI-jainaprasiddha puraSapramANa chAyA prApta kAlavizeSa pAdapITha para saMkhyAtIta-asaMkhya bhavAMtaro - pUrvabhavo payaThANI 25. saMkhAtIta bhavaMtara [65] Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26. chadamatthu kevali suyakevali chaTThi tapu pArai labadhisamiddho sumana 28. chadmastha-kevalajJAna pUrvenI avasthA kevalajJAnI zrutakevalI-dRSTivAdanA jJAtA be upavAsanA pAraNe be upavAsa kare. viziSTa siddhiothI samRddha yaza hoDa, spardhA jasu kautuka 29. tuDi kautigu suhajjhANa tiNi tAlI pAvaDiya 35. zubha dhyAna traNa paMkti pAvaDIe - pagathiye tAvasa tApasa vesamaNu thUlataNu sthUlakAya cAraNalabadhi vidyAcAraNa-jaMghAcAraNanAme labdhi 4, 8, 10, 2,e krame 24 tirthaMkaranI pratimAo te maMdiramA sthApita che. vaizramaNa-kubera puMDariyajjhayaNu 'puMDarIka' nAme adhyayana jaMbhaga sura 'tiryag juMbhaka' nAmanI devajAti jiu jIva nigurau naguraM-guru vagaranuM 42. paDighau paDagho-gocarInuM pAtra, pratigraha ASINI akSINa -akSaya ulaMbhau olaMbho - upAlaMbha - Thapako parIcchavai prIchave - parakha karAve 46. dumapattaya 'drumapatraka', uttarAdhyayanasUcanA 10 mA adhyayana- nAma khavagaseNi kSapakazreNi, AtmAnA UrdhvagamananI jaina saMmata viziSTa prakriyA 47. [66] Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53. sAta 48. seNiyapamuha 49. samadreThiM aimuttau triviTThi viyAriya sIhajiu 52. ANaMdu ajjava0 sAvatthiya kesI resI 55. kheDa,-maDaMba pAvasa 56. timarU pUru sUru bohevA divasarama diu khivasamau 61. hevAu 62. lAgu 66. kanniya 71. surutaru-dheNu 72. sAta amiyaghaNa prahasamae 'zreNika' (rAjA) pramukha samadRSTithI atimuktaka (kumAra) tripRSTha (mahAvIra svAmIno 18 mo pUrvabhava) vidArita - phADelo siMhano jIva ANaMda zrAvakane Arjava0 zrAvastI (nagarI) kezIgaNadhara (pArzvanAtha-ziSya) mATe banne viziSTa grAma-prakAra varSAvAsa - comAsuM timirane pUrA karanAra sUrya bodha ApavA devazarmA dvija antima samaya (?) hevAka - Teva lAgo-vaLatara karNikA kalpavRkSa - kAmadhenu sukha amRtano megha prabhAta-samaye phuDa-sphuTa - pragaTa (?) 57. [67] Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -kRta meruratna - upAdhyAya-ziSya-va pAMDavacaritra - bAlAvabodha jaina paraMparA pramANenI mahAbhAratakathA ke pAMDavacaritra viSayaka A jUnI gujarAtI bhASAmAM racela bAlAvabodhanI, sadgata muni jinavijayajInI pAsethI maLelI eka mAtra hastapratane AdhAre ahIM Apelo pATha taiyAra karyo che. hastapratamAM kula 90 patra che. pATha adhUro che. jarAsaMdhavadha ane pachInA nemicaritranA, neminAthe kRSNanuM mana rAkhavA anicchAe vivAha karavAnuM svIkArya che evI AkAzavANI eTalA aMza pachI pratanuM lakhANa aTakyuM che. puSpikA paNa nathI. eTale kartA, lekhana-saMvata, lekhanasthAna vagereno nirdeza paNa nathI. pratanI pratilipi adhUrI ja choDI devAI che. prata jhINA akSare spaSTapaNe lakhAI che. azuddhio ochI che. koIka zabda cUkI javAyo che. koIka koIka paMkti paNa. anunAsika, hrasvadIrgha, sakArazakAra vagerenA lekhana bAbata keTalIka asaMgati che, je bIjI jUnI gujarAtI hastapratomAM jeTalI maLe che tenA pramANamAM ThIkaThIka ochI che. keTalIka dekhItI bhUlo sudhArI lIdhI che. artha ke pATha aspaSTa ke zaMkAspada lAgyo che tyAM e zabda ke paMktinI pAse praznArtha mUkyo che. patradITha 23thI 25 paMkti ane paMktidITha 66 thI 75 akSaro che. lakhANanuM kula mApa keTaluM che teno aMdAja sahajapaNe ApI zakAya tema nathI, kema ke kRtino amuka aMza gadyamAM ('bolI'mAM), ane amuka aMza padyamAM (mukhyatve duhA, copAI) ema uttarottara cAle che, ane lahiyAe Apela kramAMka mATe gadyAMzanA ekamano zo AdhAra che te saheje nakkI thaI zake tema nathI. paraMtu pratanuM lakhANa jyAM aTakyuM che, tyAM sudhI (AgaLa AvI gayelA 5600nA AMkaDA pachI 1thI zarU karIne 16 sudhInA kramAMka maLe che tethI) 5616nI saMkhyA thAya che. pAMDavakaurava -senA yuddha mATe sajja thaI sAmasAme AvI rahI ane raNavAdyono kolAhala thayo tyAM sudhInI kathA pachI 71mA patranA pahelA pRSTha para, cAlu varNana vacce noMdha mUkelI che. lahiyAe ApelA kramAMka 4781 pachInI pahelI be paMkti pachI nIce pramANe che : jara kimai vAg vANI sarasvatI tUsai, valI vidura- ziromaNi paMDita [68] Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meruratna taNAM pada-kamala tUsaI tu kurava-pAMDava-taNA yuddha-taNI lava-lezamAtra saMkhepi varNanA kIjai / (47) (3) vAguvAMNi paya lAgI vIna, joDi beu nAMmI siru namuM / dehi mAi majha vAMNI niramalI, kavita eha karivA majha mani rulI // (47) (4) meruratna-guru-ne pagi lAguM, kavita eha karivA mati mAguM / jhUjha-nI pari jisI huM jAMNuM, mAharI gati-lagai su vakhAMNuM // (47) (5) uttarakumAra vijaya karIne virATanagaramAM pAcho Ave che tyAre tenA pitA tenA zauryanI prazaMsA kare che. tenA pratyuttaramA; uttara jaNAve che ke e parAkrama bRhannalAnu che. te pachI patra 70nA pAchaLanA pRSTha upara lahiyAe ApelA kramAMka 41 pachI nIce pramANe kartAviSayaka noMdha cha : chaMda ghaTA sarasati-sAmiNi mAi pAya-paNAMma bhAvihi kijjaie / mAgesu niramala vAMNi avirala tIha lAhU lijjaie / jai kimai tUsai mAi sarasai Upajai tisu mai ghaNI naravara-su-pAMDu-nariMda-naMdaNa-guNa-suvannaNa raDha ghaNI // caMdragacha-rAu sa tavaha pakkhaha nAmi kumai paNAsaie / sAMmalI sarasai virudu vahai vAMNi sumai ulhaasie| pauma jima vayaNa-vikAsa aNudiNu ahiNavA guru goamaM guNa bhUri siri jayacaMda-sUri guru joDi kara nitu paya namuM tasa sIsa mAMmaTa-sAha-naMdaNa kavaNa jagi tasa uppamaM / sIlavai-nIMnAdevi-uri sari rAyahaMsa aNovamaM / sobhAga-suMdara jagaha maNahara vANi-amIa su jalaharaM guNi sIli nimmala kaMti-jalahara merarayaNa-muNIsaraM (pAThAM0 muNivaraM) vara viNaya lAvaNa kalA buhutari sayala suya paramANayaM / egAra aMga su caUda pUrava tatta navaha vakhANayaM vAdIa-vihaMDaNa-mAMNa vijjA-sayala-parama-nihAMNayaM [69] Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkaraNa-lakkhaNa-chaMda-guNa ahiMnANa-kevala nAMNayaM // rohiNIa-vara Asoa-puNNima-mayaMka jima muha sohaie vakkhAMNi vAMNi sudesaNA-rasi savia-jaNa-maNa mohaie / niggoa-naraya-viAra cauvihi dhaMmma-bheya savi jAMNaie // maya-gavva-kohakasAya-loha riAsanA naviM ANaie jaya muhi huI lakha jIha jIha jIha lakha vAgesari vAgesari savi maNaha bhAvi jasa, diiM tUsI vara / sAgara koDAkoDi jagihi jagi je nara jIvai navi AhAra nihAra jAsa nara nIMdra na Avai / siddha jima pauma-AsaNi rahai kevali labadhi sa Ujamihi / ima bhaNai vanu savi merarayaNa-guNa soI nara vaMNNavi navi sakahi jaya muNivara merarayaNa tUsaI tu savi kalA lahuM lIlA sahi . bhASA, zailI vagerenuM svarupa jotAM 15mI sadIno aMtabhAga racanAsamaya tarIke laI zakAya. A bAlAvabodhano kRSNajanmathI kaMsavadha sudhIno khaMDa (patra 10kha thI 15kha) meM saMpAdita karela kIku vasahIkRta 'kRSNabAlacaritra' (1992)mAM pariziSTa rUpe (pR. 62) prakAzita karyo che. oM namaH zrI neminAthAya / giranAra-girizRMge namaH(?natvA) zrIneminaM jinam / snAnaM gajapateH kuMDe kRtvA pApaH pramucyate // (kuruvaMza) kAsamIra-pura-maMDaNI paNamIa sarasai-pAu / guNa gAevA pAMDu-sua majha mani lAgu DhAu / pahiluM avajhAura-nayara AdinAha tiha rAu / muradevi-naMdaNa nAbhi-sua paNamaiM sura nara pAu // [70] Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramesarima-suha melhi kari aMgIkariuM cAritra / rAji ThavIOM dharahesa bhaDa anu anukrami su putra // vihicIa dinhA desa su jeha jisA posAi / bharaha-khaMDa nAmiiM bharaha tihuyaNi ima pabhaNAi // kururAjA kurukhitti hUa moTau mahI-nariMdu / sargi mRtyi pAyAli puri jANaiM iMda-phuNiMda // tiNi saMtAMni aneka niva avatarIA kuru-desi / hatthi-nAmi hathiNAuraha suravara-taNai nivesi // saMti kuMthu aranAtha jiNa hathiNAuri avatAra / dhamma-cakkavaya cakkavai jiNa-paya nitu johAra // (zAMtanu-vRttAMta) vali tihAM rAjA soma hUa soma-vaMsa supamANa / atibala pUThiiM avatariu syAMtana-rAu sujANa // hathinAuri vali avatarita sabala syAMtana-rAu / soma-vaMza-kula-maMDaNu ari-siri ropai pAu // dhammavaMta dhuri teha tu nimmala-kuli nikalaMka / pUa-bhava-pasAulai thiu paya paya sakalaMka // vadyaNa vilAguM pApamai nitu AheDai jAi / niraparAdha mRga mAratu kAMNi kisI na karAi / dhammi dhAMmai dhUsaTa paDai / viralu jAi ki vAra / -Na doi ligni lagADatu paNi kivAra dasa-bAra // eka divasa uttAvatuM pallAMNIu pavaMga / gayu mahAvani ikkalu. pikkhavi jUtha kuraMga // bhuiM chAMDI mRgalI mRgiI balavai cUku bAMNa // vallIa-vaNi mRgalAM gayAM . vihi-vasa-taNai vinANi / vilakha-vayaNa rAjA hUu gayu Agerai ThANi // pikkhavi vaNa rulIAmaNuM naMdaNa-vaNa-samatulla / vilasaI phali phaliA taru mahamahaMti ai-phulla // [71] Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koili karaiM TahUkaDA bhamara karaI jhaNakAra / jAMNe vasaMta avatariu ki malaya-giri avatAra // . tihAM risahesara-jiNa-bhUaNa ai maNahara uttaMga / DaMDa-kalasa sovaMNNamai biMva rayaNamai jaMga / / Adesara johAri kari suMdara saitu thAi / dIThu eka avAsa vali tiNi rAjesara jAi / ghoDau baMdhiu bAraNai naravai mAhi payaTTha / bhuI chaTThI giu sAtamI kumarI-viMda ti diTTha // (gaMgA-vRttAMta) bhamara-palaMgaha UtarI kumari eka kara joDi / jAMNe kiri jagi trIya-rayaNa nayaNi na disaI joDi // vinu vivekihi sAcavai rA rulIyAiti thAi / olakhAMNa-viNu tasa cariya vAta hiai na samAi // pUchIa kahi suMdari kisiuM evaDa viNau karaMti / olakhAMNa navi Aja dhu(?) huM pari na parIchaMti // UThI eka sakhI kahai sAMmI sAMbhali vAta / veyaDDa-giri surayaNa-puri jaMNha-rAu iha-tAta // jovaNa-bhari puhutI jimai baiThI pIa-ucchaMgi / bullAvI bahu-neha bhari rAihiM mana-nai raMgi // kahi-na vatsi tU kuNa gamai maNa-vaMchia bharatAra / paraNAvIa bahu riddhi diuM haya gaya ghaNa parivAra // kara joDI kaMnyA kahai vara natthI ama(?mha)ha resi / kahiuM karai na ji mAhIM te vara maI mana desi // pUchiyA rAihiM rAya-sua kahI kumAri-nI vatta / koi na paraNai e kumari rA rAMNu rAutta // nivaraM jAMNI eha vaNa IhAM raciyA AvAsa / kArIa Adesara-bhUaNa Adesaraha * pAsa // hava e kumari IhAM rahai karai niraMtara puNya / . 25 30 [72] Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 paNi je ko vara paraNisii to huM jAMNuM dhanya // iNi saMsAri na eha samI kaMnyA isI sucaMga / guNa karaNI nimmala sumai garUuM nAma sugaMga // bIjA trIjA TI(dI?)haDA IhAM padhAraI rAu / bolAvaiM eha kumari-naI saMbhAlai vaNa-ThAu // IhAM rAjana Aviu hatu sAthii ika nemitta / tiNi kaMnyA dekhI karI saMbhAlI ika vatta // maNihiM kheu rAjana ma dhari ma karisi kaya saMtApa / puNya-udaya iha AvIAM galIa gayAM savi pApa // ima kahatAM tiNi mahAvaNi malapaMtA mAtaMga / AviyA ghaNa ghaMTa-ravi bahu pAkhariyA pavaMga // rahavara hathIArahaM bhariyA nira pAyala asavAra / jAMNe kiri cakkavai-dala koI na lAbhaI pAra / / ima karatAM veaDDa-giri pahutu rAjA jaMnha / harakhiu dekhIya seNa bahu kuruvai rA-syAM taMnna // rAjA-syAMtana bhaNai hariSiI karu vivAha / * je tamha mani chai te vacana tiNi majha dakSiNA bAha // jai lopuM vAcA kimai tu majha eha ja DaMDa / avagiNi jiu(?)u gaMgA sumai bullai ima balavaMDa | maMDalIa maMDalIa mili veaDDa-giri-sanAha / vaDai mahotsavi tihA kIu gaMgA-taNau vivAha // rA puhuttu puri ApaNai sarisI rANI gaMga / hathaNAuri puri pATaNi utsava huA ati caMga // jaM gaMgA-rAMNI kahai taM taM rAu karaMti / . vAca na cUkaI gaMga-vara kahiuM sa te pAlaMti // gaMgA gaMgAvara-sarisa suha bhogavai samAna / puNya-pasAihiM ketale diNi upanuM odhAMna / 40 *A paMkti ane pachInI paMkti hAMsiyAmAM umerelI che. __ [73] Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 moTA maNi maM(?) DohalA karai sa gaMgAdevi / jAMNai gaMgA-taDi jaI muNivara-paya paNamevi // gayavari caDi rAyaha sarisa gayapuri-cetrapravADi / jiNahari jiNa-pUjA kareM pUraM maNaha rahADi // saMti-kuMthu-ara-bhUaNi jaI ramu ti rAsa-vilAsa / abhaya-dAMNa dIjai jagihi tu pUraI savi Asa // suhiNaMtara sAcA lahai jANai maNa-nai raMgi / sIha-taNuM bAcaIM sIha dekhai nIa ucchaMgi // meraha Upari mahi kueM chatra-taNai AkAri / jaI (1ka)rAjesara vInaviu prIa vInatI avadhAri // maNaha raMgi rAjA bhaNai saMbhali devi suvatta / ku saMti-kuMthu-kula-maMDaNu tauM janamesi suputta // dhammavaMta guNavaMta ati rUpavaMta suvizAla / balavattara sUru sadhara caupaTa mala causAla // (gAMgeya - vRttAMta) navai mAsa aparAMti nava diNa rayaNI addheu / sahasakiraNa jima udaya-giri tima janamiu gAMgeu / dIvA savi nitteja giyA bAlaka-ke teu / sola-kalAdhara bhAlIyali sohai siri gAMgeu // ghari ghari gUDIa UchalIa toraNa vaMdaravAli / ghiI UMbara ghaNa sIcIaiM mANiNi-taNai jhamAli // dIjaiM dAMNa aNega pari kaNaya rayaNa maNi aNNa / je utsava gAMgeya-janami kahi te jAMNai kuMNa // caupai hathaNAuri janamiu gAMgeu utsava kahI na jANuM teu / keMdrIu-vRhaspati thAi graha paMca bhalA UMcai ThAi // jiNi thAnaki guru tINaiM rAhu rAjA bhaNai karau utsAhu / je josI jAMNaiM sua-bheu nAma paraThiuM teheM gAMgeu // 54 - [74] Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalapataru jima vAdhai kumara kaya jima bIja-caMda kaya amara / gAMgeya-taNA guNa nimmalA diNi diNi jAsa caDaMtI kalA // vali kittAvA(1)surapuri gayA rAi aheDI bolAviyA / te AviyA kihi le kUtirA rimijhimaMti pAe dhUvarA // 58 havaM bolI syAMtana-rAjA-taNai rAji rAjA-taNai Adesi gajeMdra guDIaI chaI / / eka mayagalA madyapAna karAvI karAvI madonmatta kIjaI chaI // turaMgama pAkharIai chaMDA eki tukhAra-taNI khurI loha-pAtri jaDAvIaI chaI / aneka mahAratha saja kIjaiM chaiM / te(hiM) bhiMDamAla-pramukha Audha bharAvIaI chii| kuMNa kuMNa Audha ? bhalA bhiMDamAla, ekAdhIA karavAla / jama-taNI jihvA-taNI jisI kaTArI, kAlA kaMkaloha-nI churI // jisiu vIja-taNu jhAtkAra, tisI tarUAri / eka muhara, je thaDa(ghaDa?) nIpajai loha-taNe bhAri // eki bolIaI paTa, jisI kesara-syaMghanI huI capeya / kodaMDa dhanuSa, tIra, tarkasa, topIra, bhAthA / SakhaMDa pRthvI-taNA sAdhaka khA // pAzu, parazu, phurI, gophaNa, joDa, kamAMNa, sabbala, sAMgi, sela / kuMta, lakuTa pramukha isAM chatrIsa DaMDAudha / . tehe ratha bharAvIaI chaI / isI sajAI dekhI devI gaMgA sasaMbhrAMta huI achai / e evaDu AraMbha-saMraMbha siu nIpajai barI(?) // vairI keU maliyA jAMNIaiM nahI / paraca krAgama-taNI vArtA kaha nahI / akasmAta e gaya-nai kihAM Upari sajAI ? isii prastAvi kei eka pradhAna puruSa rANI pUchavA lAgI chai / te kahaI chaI, mAta, sAMbhaluM vAta / e rAjAdhirAja mahAmaMDalezvara / / eha-naI bAlApaNa pApariddhi-karma AkheTaka-nauM vyasana chai / tamha paraNiyAM pUThiiM etalA dina vIsarI giuM hatuM / kuNahiI ekaM vyAdhi mRga-taNuM AmiSya AMNI bheTa kIdhI hatI / [75] Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te dekhI karI valI AkheTaka-nuM vyasana sAMbhariuM / te ete AkheTaka-nI sajAI hui chai / caupaI taM sAMbhali gaMgA-mani dAhi e to moTI majha asamAhi / jaM e rAu AheDu karai dIdhI vAca na te mani dharai // kara joDI gaMgA vIMnavai sAMmI tuM moTu mahiyavai / AkheTaka-nau siu saMtApa jIva-taNu vadha pahilaM pApa // 60 jIvi vadhAriiM jaIai samgi jIva vadhiiM jAIai nariMga / jai kiri mAharuM kahiuM karesi tu AheDai mana jAesi // apamAMnI rAMNI tiNi rAi UmaraDI AheDai jAi / gaMgA-devi vimAsai vAta kIdhI rAi vacana majha cAtra // prakaTiuM eha rAya-nauM abhAga eva majha rahivA Iha na lAga / putra leI pIhari jAesu dAMNa zIla tava puNya karesu // gaMgA cAlI le gAMgeu gaIa vegi veaDDa-gire u / juhAriu jaI ApaNu bApa bhAgu manaha taNu saMtApa // gaMgA dAna puNya ati karai viSaya-sukha-vAta na mani dharai / vAdhai kumara tihAM gAMgeu mAtuli kanhai bhaNai savi bheu / / 65 paDhai guNai savi graMtha apAra jANyA nava tatta-nA vicAra / smRti vea Agama savi purANa chaMda tarka lakkhaNa supramANa / . lakhita paThita laga bahutari kalA sIkhI vali karivI kari tulA / khacara-kalA vidyA-nI jagIsa saramai daMDAudha chatrIsa // jAMNI vidyA bahurUpiNI nAga-pAsa sIkhI thaMbhaNI / maMtra aghora nahI jagi teu je navi lahai kumara gAMgeu // svariMga mRtyi varataI ji payAli te jAMNI vidyA tiNi kAli / devi na dAMNavi rAMNe rAi gAMgeu kiNi navi chetarAi // 69 valI bolI gAMgeu kumara aneka vidyAdhara-siu vAda-vivAda mAMDai / trigi cAcari cuvATA hIDai / aneki rAja-kumara-taNAM mana raMjavai / paNi dharma-nuM Agara / [76] Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - vizvopakAra-karuNa-dayAmaya - sAgara // jaina-dharmma - rakta / eka mithyAtva - Upari virakta / satya vArtA bhAkhara / asatya bolI na dAkhai || dhuralagai (1kha ) syaMgha - nAM pari(?) krama / vidyA- kalA - Upara upakrama | jAMNa- vetA bharaha - vetA sobhAga-suMdara / jAMNe kiri ko eka deva-nu kumara || deva bhagata, guru- bhagata, saMgha-bhagata, mAtA-bhagata, pitA- bhagata // pAtra kapaTaMtara jAMNai / dharmmavaMta vakhAMNai || sAdhu prasaMsai / duSTa rahaI sikhyA dii / chala-chadama na gamaI / jUina ramaI | akhAdya na khaaii| apeu na pIaI | strI - saMga na karai / ahaMkAra na karaI // paNi jetalu ketalu ajugati-nuM karaNahAra, kUDa - kapaTa-nu dhaNI cora-caraDa, khUMTa- kharaDa, sAta vyasana-nu sevaNahAra, teha - naI sikhyA - dAna dii // tiNi karI aneka vidyAdharanAM kumara - naI aNagamatu thiu / mahA-durdAta kira vidyAdhara-nA kumara vaibhASya bolaI, gAli diI, akulIna kahaI / e bhUmi - gocaru bolIahaM je (? jai) sakulIna huI te muMhasAli kAMI rahisiI // isI vArttA sAMbhalI sAMsahai nahI / muhakama mArai / sava - kahi rahaiM durjea / tiNi karI gAMgeu - kumara - nA olaMbhA AvaI / putra - taNA upAlaMbha gaMgA sahI na sakaI / te upAlaMbha bIhatI putra leI karI parvata - thikI UtarI tiNiI ji vana-khaMDi AvI vAsa kIdhu / gaMgA - nai gAMgeu-taNe guNe karI saMta sAdhu zrAvaka loka ghaNA vasiyA / tihAM sadA cAraNa zramaNa - mahAtmA AvaI / garUI nagarI maMDAMNI, caturdasa - yojana - bhUmikA - pramAMNa / te nagara - pAkhalIA garUuM vana-khaMDa bolIai / sadApala vRkSa / kurbaka tilika azoka caMpaka priyAla sAla rasAla tamAla kiramAla / priyaMga pataMga nAga punnAga / nAlIari keli phophaliNi khArikI khajUrI karaNI jaMbIrI nAriMgI bIjurI rAjAdana akhoDa bAdAMma tAla aMba jaMbu pramukha aneka zADvala vRkSa puSpita mukulita / sadA phala - phulli karI te vana- khaMDa virAjamAna, mahA saMzobhAyamAMna / puSpajAti valI rAya-caMpaka kaNaya - ketakI suvarNa mAlatI setra jAi DhUMDhaNIA veala kuMda mukuraMda mucakaMda mAkuMda tehane parimali karI maghamaghAyamAMna / valI sAMmalI selaDI gUMDagirI - taNA vADA tehe akSa- rasa zarkarA - rasa nIpajaI / kisimi drAkSA- vallI nAgavallI - taNA maMDapa teha - nI zobhA // te vana- khaMDa -mAhi nadI - nA pravAha / caturmukha mahA manohara kuMDa vApI [77] Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kUpa taDAgi karI virAjamAna / te nagarI pAkhalIA cau-phera caturdazayojana-pramANa mahA-vana bolIai / svApada jIva bhayaMkara nahI / hiraNa rojha sUara jhaMkAra sasA sIAla sUkAM triNAM-nI cAri-nA caraNahAra te jIva-nAM yUtha bolIaiM / tihAM gAMgeu-nai bhai karI vyAdha vAgarI bhIla puliMda durbalI ko paisai nahI / tiNi karI te abhayapurI nagarI kahIai / valI caupaI AkheTaka-nu kari utsAha pATaNi puhatu syAMtana-rAu / giyAM rAMNI gaMgA gAMgeu vikhavAdiu mani rAu aseu // 70 je rAjanuM sAra sA gaMga te pIhari gai le sua caMga / / tiNi saMtApi rAu navi jimai avara vilAsa sukha navi gamai // vAta na goThi karai saMlApa rAti divasa teha ji saMtApa / ika vAcA cUka huM Aja tINi viNAsiuM saghaluM kAja // ima nIMgamiyAM varasa cauvIsa hUu valI rAjA sa-jagIsa / AheDA-nuM vasaNa na jAi gayavara valI guDAviyA rAi // gayavara guDiyA turI pAkhariyA savi rAuta saMnAhiI variyA / kUDa-pAsa savi le samadAu valI AheDai cAliu rAu // mArai mRggha aheDu karai pApa-vasaNa kSaNu navi vIsarai / je hUMtAM vana-khaMDa arAMma hiraNa-taNAM nIThADiyAM nAma // eka divasa navi pAMmai mRggha tINi karI ati hUu viragga / cihu disi cara pAThavIA rAi jaI jou mRga chai kiNi ThAi // iki AvI rAjA vIMnavaiM saMcali rAu bahU mRga achaiM / ika vana-khaMDa na lAbhai pAra hiraNa jIva tiNi achaI apAra // 77 valI bolI isI vArtA sAMbhalI rAjA syAMtana saharSita hUu chai / te vana-khaMDa-bhaNI pavarasi(?) pUrI caturaMgI senA, leI cAliu chai / jehaI gAMgeu-nA vana-khaMDamAhilA gamA saMprApta hUu, muhara-thikA vyAdha vAgarI haNi haNi mAri mAri karivA lAgA chaiM / je ghoghara cUMnirA kUtirA te melhIaI chaI / teha-ne paDasadde bApaDA mRgalA mRgalI bhayabhIta thikA tarala-locana pulAyana karivA [78] Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAgA chaI / kehe-I eke karmmakari majUra AvI gAMgeu vInaviu / aho kumara, etalA divasa e vana khaMDa - mAhilA gamA vyAdha labdhaka vAgarI aheDI kUti na dIsatA, Aja tehe karI vana- khaMDa saghaluMa -i dakSiNa disii bhariuM pUriuM dIsai chai, anai valI gaja ratha turaMgama pAyaka teha-nuM pAra nathI lAbhatu / isI vArttA sAMbhalI gAMgeu-kumara bhRkaTI - bhISaNa hUu chai / divyamai ratha eka saja karI chatrI DaMDAudha bharI pUrI ekAMga vara vIra cAliu chai / syAMtana rAjA - nI senA mAhi Aviu chai / gAMgeu Avatu dekhI je rAya-nA mahA subhaTa hUtA te save dhasamasI pAchA AvyA / rAi syAMtAna bolAvyA / te kahivA lAgA cha / mahArAja, mahArathI eka Avai chai rathArUDha thiku / paNi mahA-zUra vIra parAkramI jisiu kAla-kitAMta hui / hivaDAM (2ka) nai samai tisiu disivA lAgu chai, jisiu helA mAtra mAhi kaTaka saghalAinu kalpAMta karai | valI AjJA detu ja Avai chai / ji ko mAharai iNi vana-khaMDi mAharAM pAliyAM -posiyAM mRgalAM pratiI ghAu ghAlai, teha- naI tamhArA rAya-nI AjJA chai / kahatAM vaDI vAra lAgai / gAMgeu Aviu - I- ji| senA saghalIa -i rAya - parai jai paiThI / rAjA muhavaDi hUu chai / valI gAMgeu kumara kahai chai / aho rAjana, mAharAM mRga - prati ghAtu mA ghAlisi / mAharu vana-khaMDa-mAhi ma paisisi / bhai, sAMbhali jai kahiuM nahIM karai, tu helAM - mAtra mAhi pAMNI - UtAra karisu / rAjA syAMtana kahai chai / re pataMga kiTakamAtra, huM syAMtana- rAjA jai dIThu na hatu tu bAte - i nahatu sAMbhaliu ? maI saMgrAmAMgaNi aneka rAi-rANAM - taNA ghara UMdhAM ghAliyAM chaI / isI vArttA bolI rAjA syAMtAna kUMci hAtha dhAliu chai / mUMcha vala bharivA lAgu chai / hAthi koDaMDa leI karI bAMNa pariThiu / ANake ( ? ) pUrita / gAMgeu - bAMNa mUMkiuM / gAMgeu - nai pratApi karI bAMNa DAvauM jimaNuM gAMgeu kahai chai / hAsya- vArttA TAlI mANasa thaI rahe / meghADaMbara - chatra - taNI anai chatradhara - taNI rakSA kare // - kumara-bhaNI vahI giuM / valI valI caupaI gAMgeu bolai balavaMDa guNa-nIM majjhi pariThiuM bAMNa karIyali dharI dhaNaha - koDaMDa / UbhA rahiA joai rA rAMNa // [79] Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avai bAMNa apara kuNa mAtra khaDahaDi paDiu chatradhara chAtra / bIjai bAMNi vidyA thaMbhaNI melhiDaM saklha-sena-bhaDa-bhaNI // navi lAgai navi ko mAraMti bhaDa thaMbhyA Tagamaga joaMti / kSipra bAMNa melhiuM vali ku~ari gaI vINi saba-kahi huI kupari 80 riNi rosaggala thiu gAMgeu te jAMNiu gaMgA sahu bheu / vegi vegi puhutI tiNi ThAi AvaMtI dIThI kuri rAi // tiNi AvatI juhAriu rAu sAMmI tamha hama navi jasavAu / e tamha putra kumara gAMgeu gaMgAdevihi bhAgu bheu // valI kumara-taDi gaMgA gaI e tAharu pitA suNi bhaI / ima saMbhali ANaMdihi caDiu loTIMgaNe tAu paya paDiu // ANaMdiu rAjA syAMtanna diTTha gaMga gaMgA-nuM vacaMnna / gAMgeu Aghu lahIai sighra balii sua sAiM dIai // ApaNapuM dhana vana maMnii mAharai sukumara gAMgeu / gAMgevi diThai savi ........................ // 85 Ama tAta tu moTu rAu tAharu trihu bhUaNe bhaDivAu / Aja pachu e pari mana karesi khaDa khAtA mRgalA mana haNesi // sena-sahita saha gayauM avAsi bhojana-bhagati huI tasa-pAsi / gaMgA-nai kumari gAMgei amIya-vayaNi rA paDibohii // bAra-varasa-nI etai sIma AkheTaka livarAviu nIma / rAi utsaMgihi le gAMgeu maMnnAviu ati pariI kareu // mAMnai nahIM sa gaMgA-devi putta mokaliu mAihi khevi / hathaNAuri sa puhutu rAu gAMgeu-nu jagi jasavAu / valI bolI . rAi syAMtani gAMgeu-nAM garUAM caritra jAMNI karI gAMgeu-pratiiM yuvarAjapadavI dIdhI / gAMgeu-kumara rAja-nI cyaMtA saghalIa-i karai / sAdhu pAlai, duSTa nigrahai / paNi rAtri-divasa bApa-nI bhagati karai / Age-I jima zrI rAmacaMdi nai lakSmaNi kIdhI / [80] Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ valI caupaI (satyavatI - prasaMga) eka divasa vali syAMtana-rAu tihAM gayu jihAM jamaNA-ThAu / jamaNA-taDi diThI ika Duari rUpavaMti bolatI caturi // 90 rAi kuMari bolAvI valI kavaNa-taNI dhIa kAM ekalI / / kumari bhaNai sAMbhali majha vAta achai nAvaDu mAharu tAta // tIha-raI dharama-taNu mani bhAva tasa Adesi vahAduM nAva / visu pAyaku lIjai nahIM satyavatI huM nAmiiM sahI // 92 valI bolI IsI vArtA sAMbhalI satyavatI-nuM rUpa dekhI karI rAjA anurAga-citta hUu chaD / jai potai bhAgya hui tu e kaMnyA-nuM pANi-grahaNa karuM / te nAvaDA beDI-vAhA-nuM ghara-maMdira pUchI beDI-vADA-nai ghari giu chai / beDI-vAhu sAMmha UThiu / praNAMma nIMpajAviu / AsaNa-baisaNa mAMDiyAM / rAjA baiThu / nAvaDu-nAvaDI hAtha joDI UbhA rahiyAM kahaI chii| svAmina, e kuNa vArtA ? karIra-nai gRhAMgaNi kalpa-vRkSa Aviu ? valI caupaI rAjA bhaNai suNu tamhi vAta mAharAM vacana ma karisiu cAtra / dhIa tamhArI dIThI amhe te majha ghari paraNAvu tamhe // rAya-pAi beI jaNa paDI bhaNai nAvaDu nai nAvaDI / sAli dAli ghI je AharaI khala-nI sAdra kAMi ne karaI ? // je vaisaI pUThi-nI pavaMga tIha nara rAsibha-siuM kuNa raMga ? / jIha-nai ghari gaMga goraDI te nara navi paraNaiM nAvaDI // 95 jai ati Adara karisiu. tamhe tamha dIkarI na desiuM amhe / jai ki-vAra e tamha ghara vAsi viSai-sukha bhogavai vilAsi // je eha-nai putra janamIaI. tamha pUThiI te rAji na thIaiM / gAMgeu rAja-taNau dhaNI te bApaDA rulaI revaNI // [81] Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ valI bolI tenA vaDAM-taNI vArttA sAMbhalI rAjA syAMtana vicchAya hUu chai / manaimAhi vimAsivA lAgu chan / e bApaDAM sAcIa - i ji vAta kahaI cha / (2kha) jIMha- nai gAMgeu sarIkhu beTu hui, tAM beDI-vAhA - nI beTInAM beTAM- naI rAja na huI / moTA rAya - nA beTA nIca karmma karatA lAjaI / eka mAhUruM muhata jAi / bIjuM tIha - nuM i muhata jAi / eha kAraNa iha - naI lAbha kAMI na hui / rAjA kAluM muha karI pAchu valiu / zloka kUpacchAyA saraMga dhUlI ca ( ? ) / bhAgyahIna - manorathAH || vana- kusumaM kRpaNa- zrIM etAni vilayaM yAnti syAma - vaNi muhi rAjA bIjai divasi sabhAM baisei kaya para - cakrAgama thiu agAli lopI AMNa kiNihi sImAli / valiu jAMNe kiri sIkotari - chaliu / maSI - varNa dIThu gAMge // 100 a- bhagati kai hUI mAharI jAM rAya- nuM na lAbhaI maMtra maMti amAyata pUchiyA kumari gayu nAvaDAM-taNai avAsi bhaNai nAvaDu nai nAvaDI Age amhi aNamAMniu rAu mana-nI vAta save vali kahI rA dIkirI desiuM sahI // valI vAta sAMbhali gAMgeu jara kivAra rAjasana paDai samarI - galai chAjai navi hAra sAvadhAna sAMbhali etalaM ika akulINAM adhuM amhe u / kima kArelI sura-tarI caDai // kima nAvaDI rAu bharatAra | jhUjhiyA - pAMhai lUviu bhaluM // valI bolI kai rAMNI gaMgA sAMbharI // tAM maI navi karivuM bhojana / jAMNi vAta save tiNi sa-dhari // karai vIMnatI tIha bihu - pAsi / dhIama mAgisi bhai amha - taNi // hava tamha mAgevA navi ThAu / 98 nAvaDAM-taNAM kvana sAMbhalI jAM kAMI huM mAharA bApa - nu karivA nIma / valI je tamhe vArtA kahu chu, te vAta saghalIa - i sAcI / [82] 105 gAMgeu - kumara kahai cha / bhaI sAMbhALa vAta / manortha pUrI na sakuM, tAM kAMI majha bhojana Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNi eka vAta mAharI sAcIa-i ji sAMbhalu / jai ki-vAraM satyavatI-nuM pANi-grahaNa rAjA karai, tu satyavatI mAharai sAcIa-i ji mAtA / gaMgApAMhaiM adhika rAtri-divasa sevA karisu / valI sAMbhalu / je satyavatI-nA putra husiiM te mAharai luhaDA-i thikA rAjA syAMtana-pAMhaiM adhika na giguM,tu majha-rahai~ tAta-hatyA / valI sAMbhalu / rAjA syAMtana-pUThiI majha-raI rAjya-- bhAra aMgIkarivA nIma / satyavatI-nA putra rahaiM maI mAharaiM hAthi-siuM nImi sahi rAja devU / valI rAtri-divasa jima rAya-nI sevA karuM chu tima satyavatI-nA putra-nI sevA karisu / ___valI sAMbhalu / jAM kAMI huM jIvisu, tAM majha jIvatA satyavatI-nA putra-- rahaiM ko parAbhavI nahI sakai, jai bAra cakravarti-nAM dala AvaI tuha-i / tamhe satyavatI mAharA bApa-naI diu / etalI majha-rahaI samAdhi karu / ji-vAraM isI pratijJA gAMgeu karai chai, ti-vAraM giganAMgaNi vaimAnika devatA rahiyA joaiM chaiM / valI nAvaDu kahai chai / aho gAMgeu-kumara, sAMbhali / je vAta taI kIdhI, te saghalIa-i sAcI / ki-vAra ajI dra calai, paNi tAharI vAcA na calai / paNi eka ajI amhArA mani vAta chai / ti-vAraM gAMgeu kahai chai / ji-kAMI mani hui te hivaDAM kahe / nAvaDu kahai, sAMbhali / caupaI eka vAta sAMbhali satavaMta je ki-vi husiiM tamharA putta / tamha jIvatAM mrijyAdaM rahaiM tamha pUThiI te kima sAMsahaI ? // vali gAMgeu kahai saNi vacana Aja-AghI mAharai strI bahina / valI kahuM suNi bIjI vAta Aja-pachI strI savi majha mAta // dhana gAMgeu-kumara saMsAri isiu na bIju ko brahmacAri / cauthu vrata kumari AdarI ratna-vRSTi iMdrihiM siri karI // kanaka-vRSTi sura karaI ti khevi kusama-vRSTi eki karaI deva / raMbhA paumA gavari visAla saI hathi kaMThi Thavai jai-mAla / sAvitrI sovanamai thAla bhari motI mANika suvisAla / rohiNi zucI ji sura-mAninI vRddhApanI karaI kAminI // 105 [83] Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ valI nAvaDu iNi pari bhaNai e maiM dhIa dIdhI tamha taNai / eha-nu sAMbhali mUla-samaMdha satyavatI-nA guNa chai anuMdha // bhaNai nAvaDu anai. nAvaDI satyavatI amhi lAdhI paDI / eha amhArI navi dIkiri eha samI navi sura-suMdarI // amha lii tAM vAMNI huI agAsi vAgu-vANi-nuM vacana vimAsi / nayara ratanapura rA ratanasena jayavaMtu sahasa-ki(?ka)ra jema / / ratanAvalI rAMNI teha-nai sola kalA sasi-muhi jeha-nai / satyavatI suNi tIha-nI kumari vayara-bhAvi lAMkhI kiNi amari // iNi vAtaM harakhiu gAMgeu bhalu kIuM bhAgu tamhi bheu / sAcI eha vAta savi kharI sIpa anai gaMgodaka-bharI // 110 satyavatI tu rathi baisAri gAMgeu Aviu pura-majhAri / vaDai mahotsavi kIu vivAha paraNiu gayapura-pATaNa-nAha | rAjA syAMtana cItavai INi manoratha pUriyA sava-i / mAharaiM kAji brahma-vrata lIuM lokottaraha kAja iNi kIuM // iNi majha mana-nI bhAgI Adhi iNi dIThaI mAharai mani samAdhi / hu~ eha-nA guNa kima chUTeu jaga-vaMdanIka e gAMgeu // rAjA sukha (3ka) bhogavai samAdhi apara kisI navi chai asamAdhi / satyavatIM janami sata(?) putta citrAMgada tasa nAMma nirutta // bIju kumara valI janamIu nAmihi vicitravIrya te hUu / sukha bhogavIa atihi iha-loki syAMtana-rA puhutu para-loki // 115 citrAMgada baisAriu pATi gAMgei tilika kIuM nilATi / tAta-taNi pari sevA karai kAja-kAma saghalAM AdaraD // gAMgeu bihu-nu uvajhAya kalA sIkhaviyA te jaga-mAhi / jima jima tani poDheru bhayu citrAMgada jayavaMtu hUu // kaTakI-upari karai abhyAsa lii lUsai mArai maivAsa / cupaTa dali para-bhomahi bhamai tima tima mani gAMgeu gamai // iNi pari sayala lIyAM para-khaMDa apara bIhatA diiM ghaNa DaMDa / ika sImAla na mAMnaiM AMNa tasa Upari mAMDiuM maMDANa // [84] Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNi gAMgeu na jANai isiuM citrAMgada-mani chai jaM jisiuM / viNu pUchiyA bAMdhava gAMgeu sakala sena cAliu teu // 120 rovAMcii(?) jaI vIMTiu nagara tihAM nIlAMgada rAjA sadhara / aMgoaMgi huA bihu ghAu riNihi rahiu citrAMgada-rAu // bAMdhava-taNai vayari gAMgeu cAliu caupaTa rathi baiseu / bolAviu nIlAMgada-rAu jhUjha-taNu re kari samadAu // beu mahA-bhaDa riNahI caDiyA rAvaNa-rAma taNI pari bhiDiyA / gAMgeu-siuM lIdhA ghAu riNi rahiu nIlAMgada rAu // lIdhA mayagala sayala turaMga lIdhIa lUsI Athi sapataMga / lokAM savihuM dIdhI dhIra leI desa. valIu vara vIra // Aviu gayapura-nayara-majhAri bAMdhava-taNuM dukkha apAri / mRtya-kAja kIdhAM navi ghATi vicitravIrya baisAriu pATi // 125 rAti-divasa sevA nitu karai satyavatI nitu paya aNusarai / vicitravIrya vivAhaha resi cara mokaliyA cihu disi desi // je dekhu kaMnyA guNavaMti vinayavaMti je vali rU pavaMti / bali chali te kaMnyA ANesu vicitravIrya huM paraNAvesu // 127 (cAlu) [85] Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghavaLI vize khoDIdAsa paramAra ('anusaMdhAna'-3, pR. 28-29 upara ghauMlI pUravAnI prathA, ane zabdanA prAkRta-saMskRta kRtiomAthI dhyAnamAM AvelA prayogo, tathA tenI vyutpatti vize meM noMdha ApI che. ApaNA lokasAhityanA AjIvana upAsaka ane citrakalAnA upAsaka prA. khoDIdAsa paramArane meM A bAbata pUchaparacha karato patra lakhelo, tenA uttararU pe maLelo temano patra ahIM nIce Apyo che. ___ 'ghauMlI' zabdanuM mULa, temane vividha prAcIna paraMparA sAthe joDatI temanI aTakaLo TakI zake tevI nathI. paraMtu AkRtio ane anya mAhitInI dRSTie ThIkaThIka rasaprada jaNAze. -ha. bhAyANI ghavaLI athavA ghaDelI gaDha sAthe [86] Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdaraNIya zrI bhAyANI sAheba, sAdara vaMdana. bhAvanagara, tA. 29-10-74 ApanA patramA ghavaLI viSe hatuM. tenA mATe meM thoDIka mAhitI bhegI karI che. tema ja meM kaMIka kalpanA karI che. te nIce pramANe che. temAM keTaluM tathya che te to Apa karI zako. (1) huM mArnu ke ghavaLI zabda gauvallI parathI Avyo haze. dA. ta. kavitAmAM jema cAra caraNa te gAyanA cAra paga parathI vicArAyA che, tema ghavaLImAM' mukhya cAra pAda che. tethI huM kalpanA karuM chu ke gau-gAyanA cAra pAda ane tenI AsapAsa vallI ke vallarI. te baMne maLIne gau+valI gaulI ke ghauMlI thayuM haze. [ghauMlI zabda mATe juo boLacothanI vArtA. gAyano vAchaDo ghauMlo tene rAMdhe che. ghauMlo eTale 'khIcaDo' paNa thAya che.] gauno ghauM zabda dezyavAnImAM bolAya che. teno dAkhalo upara che. (2) bIjuM gaura vallI 'sapheda raMganI vallarI' te parathI paNa A zabda Avyo hoya. kAraNa ke ghauMlIno mAMDaNI cokhAthI ja thAya che. ane Aje paNa baMgALa-orissAmA cokhAnA loTathI vela-bhAta cItarAya che. vedakALe gAyo, khUba ja mahattva che. gau parathI aneka zabdo AvyA che. nRtyanA eka prakArane paNa gaumUtrika kahe che. (juo daMDInA 'dazakumAracarita mAM rAjakumArInI kaMdukakrIDA ane nRtya). Aje paNa baLada cAlato mUtare tene baLadamUtaraNA jevU kahe che. vedakALe vedikAnI AsapAsa cokhAnA loTanI vallarIo cItaravAmAM AvatI Aje AvA zobhana maMDaLone 'maMDaLa pUra' kahe che. te anAja ane loTathI purAya che. ___ghavaLI hiMduomAM purAtI nathI. hiMduo svastika ne kalyANArthI mAne che. to khAsa karIne jainomAM ghavaLInuM mahattva che. sUrijI padhAre tyAre ghera ghavaLI cItarAya che. devadarzana karavA jAya tyAre zrAvikAo devanI sAme cokhAnI ghavaLI karI te para badAma ke phaLa devane samarpe che. motIparoNAmAM tema ja bharatamAM ghavaLI bharIne paDhAvI ghera TAMge che. [87] Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainomAM gavAtAM dezyagItomAM paNa ghavaLIno ullekha maLe che. (1) 'ANIza mATI ane ghAlIza ghavaLI, tenA siMdhAsaNa nIpaje,' / (2) 'lAcha bhaNe re lakhamI kiyA bhAI ghera jAzo re, jene ghera AdatIvAre ghaulI re.' ('lalitA-gIta-saMgraha', bhuvanezvarI pITha goMDala, pArnu 90) lothalanA utkhananamAMthI paNa be sAthiyAnA prakAre maLyA che. 'muMe jo Dero'mAMthI paNa maLyA che. lothalanA baMnenA DroIMga maLe che. SUT TerA koTa sIlIMga lothala AkRti 60 ('lalitakaLA' naM. 11 eprila, 1962) uparAMta peTanI rekhAone 'trivallI' kahIe chIe, tema A cAra rekhAone caturvallI na kahetA gAyanA cAra pagane anusarI gauvallI, ghaDelI, ghavaLI thayukahevAyuM haze. munio je khorAka vahore che tene paNa 'gocarI' kahe che to A rIte A zobhana svastika, nAma gAya parathI 'ghavaLI' maLyu te barobara haze. ApanI kuzaLatA cAhuM chu. ahIMnA saMmelanamAM Apane maLIne AnaMda thaze. khoDIdAsa paramAranA vaMdana. [88] Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUraka noMdha pR. 31. hemacandrAcArya ziSya devacaMdrasUrikRta 'caMdralekhA-vijaya-prakaraNa' ( munizrI padyumnavijayajI dvArA saMpAdita e kRti TraMka samayamA prakAzita tha) nA bIjA aMkamAM nAyaka vijaya vaitADhyaparvata parathI potAnA AvAse madhArate gupta rIte AvI potAnI pUrvapariNIta patnI deviprabhA sAthai saMga karI pAcho phare che, ane sAcI hakIkatathI ajJAta sAsu-sasarA sagarbhA banelI deviprabhAne kalaMkinI mAnI vanamAM ekalI tyajI de che-evI ghaTanAnuM nirUpaNa kare che. Ama 'puSpadUSitaka' ane 'naMdayaMtI' mAM jeno upayoga thayo che te kathAghaTakano devacaMdrasUrie paNa upayoga karyo che. prakAzanamAhitI 1. vorDara kRta 'iMDiana kAvya liTarecara', chaThTho graMtha keneDAnA prophesara e. ke. vaoNrDara jIvana-bhara karelA saMskRtAdi bhAratIya praziSTa bhASAonA sAhityanA adhyayananA nicoDa rUpe, 1972thI prakAzita thaI rahelA temanA graMtharatna 'iMDiana kAvya liTarecara' nI, tenI AgaLanA kItha, viTarniTjha, dAsaguptA ane suzIlakumAra deM vagerenA sAhitya - itihAsothI judI * paDatI be-traNa ananya lAkSaNikatAo che. vorDara potAnA viSayabhUta kAvyasAhitya mATe eka to saMskRta uparAMta pAli, prAkRta, apabhraMza ane dakSiNa bhAratIya drAviDI bhASAonI kAvyakRtiono paNa vRttAMta Apyo che. (ahIM 'kAvya' eTale jene saMskRta kAvyazAstramAM kAvya kahyuM che te eTale ke lalita sAhitya). bIjuM, temaNe prakAzita kRtio uparAMta je keTalIka hajI mAtra hastapratomAM ja che temano paNa samAveza karyo che. trIjuM, A kAvyonA rasAsvAda ane mUlyAMkana mATe temaNe arvAcIna pAzcAtya vivecananI dRSTi nahIM, paNa bhAratIya sAhityazAstranI dRSTi apanAvI che, ane sarvatra kAvyonA TIkAkAroe ane kAvyazAstrIoe kRtionAM je je sthAnonI samAlocanA karI che teno havAlo ApavA sAthe ghaTato lAbha uThAvyo che. 1992mAM prakAzita thayela 'iMDiana kAvya liTarecara'nA chaThThA graMthamAM jaina sAhityanI je bAvIza kRtiono vRttAMta Apyo che tenI vigata nIce pramANe che : [89] Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) mAlavadezanI dhArAnagarImAM IsavI 11mI zatAbdInA pUrvArdhamAM rAjya karatA paramAra rAjA siMdhurAja apara-nAma navasAhasAMkanA amAtya parpaTanA guru mahAsena-racita bAra sargano vistAra dharAvatuM mahAkAvya pradyumnacarita (pR. 21 thI 26 para ) (2) hariSeNakRta bRhatkathAkoza (pR. 235-248) ___ (3) maNipaticarita (pR. 248-253) (4) hariSeNakRta ane amitagatikRta dhammaparikkhA (5) jinezvarakRta nirvANa-lIlAvatI ane jinaratnakRta nirvANalIlAvatI mahAkathoddhAra (pR. 261-280); jinezvarakRta kathAkoza (pR. 280) (6) dhanezvarakRta surasuMdarIcariya (pR. 280-310) (7) nayanaMdIkRta sudaMsaNacariu (pR. 310-315) (8) vAdirAjavRta yazodharacarita (pR. 315-317) tathA pArzvanAthacarita (pR. 317-320) (9) vAdIbhasiMhakRta kSatracUDAmaNi tathA gadya-cintAmaNi (pR. 320) (10) sAdhAraNakRta vilAsavaikahA (pR. 551-560) (11) zrIcaMdrakRta kahakosu (pR. 560-561) tathA daMsaNakaharayaNakaMraDau (pR. 561-562) (12) prabhAcandrakRta ArAdhanAkathA-prabaMdha (pR. 562) (13) bhAvacandrakRta zAntinAthacarita (pR. 562-573) (14) padmakIrtikRta pAsanAhacariu (pR. 565) (15) vasudevahiMDIgata jaMbUjariya (pR. 661-664) (16) guNapAlakRta jaMbUcariya pR. 664-670) (17) vIrakRta jaMbUsAmicariya (pR. 670) (18) pratyekabuddhacarita-paraMparA (pR. 670-672) (19) kanakAmarakRta karakaMDacariu (pR. 672-681) (20) devendrakRta AkhyAnaka-maNikoza (pR. 681-682) (21) vardhamAnakRta jugAijiNiMdacariya (pR. 683-722) (22) pradyumnasUrikRta mUlazuddhi-prakaraNa (pR.722-726) [90] Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. erikha krAuvAlnajhaM posthyumasa esejha mULa jarmanamAMthI aMgrejI anuvAda : anuvAdaka jayandra sonI (1994) bhAratIya darzanonA adhyayana mATe jeo AMtararASTrIya khyAti dharAvatA hatA te osTriyAnA prophesara phAuvAllaranA bhAratIya darzanonA itihAsane lagatA 'hisTarI ova inDiyana philosophI'nA be graMtho (aMgrejI anuvAda : vi. ema. beDekara kRta, 1973) dAsaguptA vagerenA e dizAnA prayAso pachIno eka mahattvano pramANabhUta saMdarbhagraMtha hovAnuM jANItuM che. temanA 1974mAM thayelA avasAna pachI, temanA aprakAzita rahelA lekhomAMthI pasaMdagI karIne te je be graMtho rUpe jarmana bhASAmA prakAzita thayA che, temAMthI pahelA graMthano (prakAzita 1994) A aMgrejI anuvAda che. AmAM vaizeSika-sUtrono mULa AraMbha, navyanyAya, taMtrayuktio, bhASAno siddhAMta, mImAMsA,kumArila, dharmakIrti vagere vize lekho ke saMkSipta noMdho che. phAuvAlnare bhAratIya darzanonA itihAsanA cothA graMtha mATe taiyAra karI rAkhelI sAmagrInI rUparekhA lekhenI A noM dho che. 3. AyAraGga : pAda inDeksa enDa rivarsa pAda inDeksa (1994) yAmAjhAkI ane ausAkAe jaina Agamika aMgonI pAdasUci ane UlaTapAdasUci taiyAra karI prakAzita karavAnI yojanA nIce, jApAnanI cuo ekeDemika risarca insTiTyuTa taraphathI, AcArAMga-sUtranI baMne prakAranI sUcio prakAzita karI che. A pahelAM temaNe prakAzita karela 'isibhAsiyAI' ane 'dasaveyAliya'nI sUcio viSe ame 'anusaMdhAna-3', pR. 47 upara mAhitI ApI che. 4. jainadarzana ane sAMkhya-yogamAM jJAna-darzana vicAraNA jAgRti dIlIpa zeTha (1994) 'bhAratIya darzanomAM vizeSataH jainadarzana, bauddhadarzana ane sAMkhya-yogadarzanamAM jJAna ane darzananI vibhAvanAnI UMDI ane sUkSma vicAraNA karavAmAM AvI che. jJAnadarzana paratve A darzanoe ghaDelI vibhAvanAno tulanAtmaka abhyAsa karavAno prazaMsanIya prayatna prastuta graMthamAM sauprathama vAra karavAmAM Avyo che. zIrSakamAM sUcavyA pramANe mukhyatve jainadarzana ane sAMkhya-yogamAM je vicAraNA thaI che, (te uparAMta) bauddhadarzana, upaniSado, gItA ane nyAya [91] Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaizeSika darzanamAM je kahevAyuM che tenI rajUAta... mULa saMskRta, prAkRta, pAli graMthone AdhAre karavAmAM AvI che.' (nagIna jI. zAhanA prAstAvikamAMthI) 5. dheTa vica ijha : tattvArthasUtra umAsvAti/umAsvAmI, pUjyapAda ane siddhasenagaNinI vRttio sAthe aMgrejI anuvAda. anuvAdaka nathamala TaTiyA (1994) inTarnezana sekreDa liTararI TrasTanA sthApaka AzrayadAtAomAM eDimbaronA Dyuka prinsa philipsa che, ane AzrayadAtAomAM navIna caMdariyA vagere che. tenI jagatanA mukhya dharmonA mULabhUta dhArmika-dArzanika graMthonA pramANabhUta aMgrejI anuvAda taiyAra karAvI prakAzita karavA mATe sthApita 'sekreDa liTarecara sirIjha'mAM jaina graMthonI zreNImA pahelA graMtha karIke A pustaka prakAzita thayuM che. DaoN. TaTiyA jevA jaina darzananA prakANDa vidvAne A anuvAda taiyAra karyo che, ane temAM prAraMbhe barkalInI keliphorniyA yunivarsiTInA prophesara padmanAbha jainIno jaina dharma ane tenA itihAsa para paricayalekha Apelo che. 6. barlina yunivarsiTI taraphathI prakAzita thatA bhAratIya vidyAne lagatA saMzodhana-sAmayika Berliner Indologische Studienno 7mA graMtha (1983)mAM jaina sAhitya ane prAkRta bhASAnA adhyayananI dRSTie nIcenA lekho upayogI cha : On Early Apabhramsa : harivallabha bhAyANI Sectional Studies in Jainology klAusa brUna The Art of Writing at the Time of the Pilar Edicts of Asoka. herI phAlka ___7. keneDAthI prakAzita jaina sAhitya tathA dharma viSayaka saMzodhanAtmaka .. ardhavArSika 'jainamaMjarI'nA dasamA graMthanA bIjA aMkamAM (okTobara 1994) (An Exploration of the History of Jaina India in the South.) dakSiNa bhAratamAM jaina dharmanA itihAsa viSayaka ghaNA upoyagI lekho che. 8. aravinda zarmA saMpAdita Religion and women e pustakamAM (1993) perisa yunivarsiTInA prophesara DaoN. nalinI balabIrano Women in Jainism (jaina dharmamAM strIo)e lekhamAM jaina paraMparAmAM sAdhvI, zrAvikA [92] Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vagere kakSAe strIonuM sAmAjika tathA kauTuMbika dRSTie sthAna, sAdhvIparaMparA, vagere viSe vividha dRSTie mAhitI ApI che. 9. e ja viduSInA Genres Literaires en Inde (bhAratIya sAhityika prakAro) e pustakamAM samAviSTa Formes et Terminologie du Narratif Jaina Anscien (pR. 229-261) (prAcIna jaina kathA sAhityanA prakAro ane temanI saMjJAo) e lekhamAM caritA, kalpitA, dharmakathA, kAmakathA, saMkIrNakathA, dRSTAnta, jJAta, udAharaNa, upamA vagerenI sAhityika saMdarbhone AdhAre sodAharaNa, savistara carcA karelI che. harivallabha bhAyANI [93] Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti zikSaNa-saMskAra nidhinAM prakAzano triSaSTizalAkApuruSacaritamahA kAvya-graMtha 1 , saMpA. muni caraNavija pajI 1987 (punarmudraNa) graMtha 2 saMpA. muni puNyavijayajI Studies in Desya Prakrit H. C. Bhayani 1988 hemasamIkSA (punarmudraNa) madhusUdana modI 1989 hema svAdhyAyapothI (DAyarI) saM. muni zIlacandravijaya 1989 hemacandrAcAryadata apabhraMza vyAkaraNa (siddhahemagata) (dvitIya saMskaraNa) saMpA. harivallabha bhAyANI 1993 vijayapAladata draupadIsvayaMvara Adya saMpA. jinavijayajI muni 1993 (punamudraNa) saMpA. zAntiprasAda paMDayA kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya smaraNikA 1993 anusaMdhAna-1 (aniyatakAlika) " 2-3 1994 apabhraMza vyAkaraNa (hindI anuvAda) prA. bindu bhaTTa 1994 Avazyaka-cUrNi saMpA. muni puNyavijayajI mudraNAdhIna sahAyaka rUpendrakumAra pagAriyA prabaMdhacatuSTaya saMpA. ramaNIka zAha 1994 neminaMdana graMthamAlAnAM hamaNAMnAM prakAzana alaMkAranemi muni zIlacandravijaya hemacandrAcAryadata mahAdevabatrIzI--stotra saMpA. muni zIlacandra vijaya 1989 zrIjIvasamAsa-prakaraNa TIkAkAra maladhArI hemacandrasUri saMpA. muni zIlacandravijaya 1994 " (gujarAtI anuvAda) caM. nA. zinoravAlA 1994 sUrIzvara ane samrATa muni vidyAvijayajI 1994 prAptisthAna : sarasvatI pustaka bhaMDAra, hAthIkhAnA, ratanapola, ahamadAbAda-380001