________________
संदर्भमां निर्दिष्ट विविध वाद्यध्वनिओमां खरमुहि-वाद्यनो पण निर्देश छे, खरमुहि शब्दनो तोहाडिका (सागरा०) के तोडहिका, तोट्टहिका (जैन आ.) एवो अर्थ आप्यो छे. 'कुवलयमाला' वाळो प्रयोग जोतां तोहाडिका अने तोहिका ए भ्रष्ट पाठो छे. तोडहिका (=तोडहिआ) ए साचं स्वरूप छे. 'पाइअसद्दमहण्णवो'मां तोडहिआ शब्द 'आचाराङ्ग' २, १२ एवा निर्देश साथे आपेलो छे ते आ शीलांकाचार्ये कहेलो खरमहि नो अर्थ ज होय. 'देशी शब्दकोश'मां (पृ. २३७)मात्र 'कुवलयमाला'नो संदर्भ ज आप्यो छे. 'निशीथचूर्णि' अनुसार खरमुखी एटले एवं काहला-वाद्य, जेना मुखस्थाने गधेडाना मों जेवू लाकडानुं मुख बनावेलुं होय छे ('आचाराङ्ग', जैन आ., पृ. २४१). 'देशीनाममाला' (२, ८२)मां गद्दब्भ शब्द 'कर्णकटु ध्वनि' एवा अर्थमां आपेलो छे. पासम.मां तेनो प्रयोग ‘समराइच्चकहा' मां होवानो निर्देश छे. 'कुवलयमाला मां एक स्थाने (पृ. ६७, पं. ७) मांगलिक स्तुति अने 'जय जय'ना घोषना घोंघाटना अर्थमां, तो बीजा एक स्थाने (पृ. ६८, पं. ३०) प्रचंड राक्षसना अट्टहास्यना घोर शब्द माटे गद्दब्भ वपरायो छे. एक अटकळ एवी करी शकाय के खरमुखी-वाद्यनो घोंघाट ('पुकार' के 'चुंकार') अने गधेडाना भूकवाना शब्द परथी आ गद्दब्भ (=गार्दभ्य) शब्द प्रचारमां आव्यो होय.
(संदर्भ : आचाराङ्गसूत्र. संपा. सागरानन्दसूरि. पुनर्मुद्रण १९७८). .. जैन आगम ग्रन्थमाला, २ (१), १९७७. कुवलयमाला. उद्योननसूरिकृत. संपा. आ. ने. उपाध्ये. १. १९५९. भाग
२. १९७०. देशीनाममाला. हेमचंद्राचार्यकृत. देशी शब्दकोश. संपा. मुनि. दुलहराज. १९८८. पाइअसद्दमहण्णवो. संपा. ह. शेठ. १९६३. Indological Studies. H. C. Bhayani, १९९३
दुली 'काचबो' हेमचंद्राचार्ये दुली शब्द 'काचबो' एवा अर्थमां देश्य शब्द तरीके 'देशीनाममाला' (पृ. ४२)मां नोंध्यो छे. तेमना 'अभिधान-चिन्तामणि'(१३५३)मां
[45]
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
