________________
(१४)
'सातवाहनक-शास्त्र' 'प्रबंधकोश'ना सातवाहनप्रबंधमां आपेला अनेक टुचकाओमां एक टुचको आ प्रमाणे छ (पृ. ७२, परिच्छेद क्रमांक ७९):
सातवाहन राजानी चंद्रलेखा वगेरे पांच सो राणीओ हती. बधी छये भाषाना कवित्वमा प्रवीण, ज्यारे राजा व्याकरण पण भण्यो न हतो. उनाळो आव्यो. राजाराणीए जळक्रीडा आरंभी. चंद्रलेखानी शीत प्रकृति होवाथी ते ठंडी सही शकती न हती. पण राजा प्रेमपूर्वक तेने पीचकारी मार्ये राखतो हतो. एटले राणी संस्कृतमां बोली : मां मोदकैः पूरय (एटले के 'मने पाणीथी मा आखी भीजवी नाख') पण हालराजा संस्कृत भाषामां कहेलानुं तात्पर्य समजतो न हतो ('मा+उदकैः' एम संधी छूटी पाडीने समजवाने बदले ते 'मोदकैः' एम समज्यो.). तेथी तेणे दासी पासे मोदकनो डाबडो मगाव्यो. पतिनी आवी गेरसमज जोईने चंद्रलेखाए उपहास कर्यो. 'अहो ! महाराजनी तीक्ष्ण शास्त्रबुद्धि केटली बधी विशाळ छे !' राजा समजी गयो के राणी उपहास करे छे. तेणे राणीने पूछ्युं, 'तुं शा कारणे अमारो उपहास करे छे ?' राणीए कह्यु, 'प्रिय, तें अर्थनो अनर्थ कर्यो तेथी में हांसी उडावी.' राजा लज्जित थयो. तरत ज तेणे त्रण रात उपवास कर्यो. सरस्वतीए तेने प्रत्यक्ष दर्शन दीधां. तेनी पासेथी वरदान प्राप्त करीने ते महाकवि थयो. 'सारस्वत व्याकरण' वगेरे सो शास्त्रोनी तेणे रचना करी. तेना गुणथी प्रभावित भारती देवी तेनी देवपूजामा प्रत्यक्ष अवतरती हती. एक वार राजाए देवी पासे अभ्यर्थना करी, 'मारी नगरीना समस्त लोकने अर्धा प्रहरमां कवि बनावी दो'. देवीए तेनी इच्छा प्रमाणे कर्यु. एक ज झटके दिवसमां दस करोड गाथानी रचना थई. एम राजाए 'सातवाहनकशास्त्रतुं' निर्माण कर्यु.
आ 'सातवाहनक-शास्त्र' एटले सातवाहन-हालनो सुप्रसिद्ध 'गाहाकोस' (गाथाकोश) के 'गाहासत्तसई' (गाथासप्तशती). तेनी त्रीजी गाथामां क्युं छे के कविवत्सल हाले एक करोड गाथामांथी अलंकारयुक्त सात सो गाथाओ चूंटीने गाथाकोशनी रचना करी. आ ज वात उपर्युक्त टुचकानो आधार छे.
[30]
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
