________________
[૧૫] વિશેષણ લેવાથી પ્રસવણ વિગેરેને નિષેધ જાણ. તેજ પ્રમાણે બીજું અનુમાન પ્રગથી બતાવે છે.
અંડામાં રહેલા કલીની માફક પ્રાણીનું દ્રવપણું નાશ નથી થયું તેથી તે પાણી સચેતન છે. તથા પાણું જીવન શરીર છે. કારણ કે, છેદી શકાય છે, ભેદી શકાય છે, ઉરાડી શકાય છે, પી શકાય છે, ભગવાય છે, સુંધાય છે, સ્વાદ લેવાય છે, સ્પર્શ કરાય છે, દેખાય છે અને દ્રવ્યપણે છે. આ બધા શરીરના ધર્મો પાણીમાં છે માટે તે ચેતન છે. (આ બધે સંબંધ બતાવીને પાણી એ જીનું શરીર છે એમ બતાવ્યું.) અને આકાશ વર્જિને ભૂતના જે ધર્મ તે રૂપ આકાર વિગેરે પણ લેવા. સર્વ જગાએ આ દષ્ટાંત છે. સાસ્નાવિશાણ ( ) ના સમૂહની માફક જાણવું.
શંકા–રૂપપણું, આકારપણું, વિગેરે ધર્મો પરમાણુઓમાં પણ છે. તેથી તમારે હેતુ અનેકાંત દોષવાળે છે.
- ઉત્તર–એમ નથી કારણ કે અહિં છે, છેદ્યત્વ વિગેરે હતુ પણ સાથે લીધેલા છે અને તે બધું ઇન્દ્રિયના વ્યવહારને અનુપાતી (સાથે રહેનારા) છે. તે પ્રમાણે પરમાણુ નથી. આ પ્રકરણથી અતીન્દ્રિય પરમાણુને વ્યવછેદ કર્યો.
અથવા વિપક્ષજ નથી કારણ કે સર્વે પુલ દ્રવ્યનું દ્રવ્યશરીરને સ્વીકાર કર્યો છે. અને છેવ સહિત અને નજીવ સહિત આટલું વિશેષ છે. કહ્યું છે કે –
