________________
[૨૫] ગુણે સંસારના આવર્તમાં કારણભૂત છે, અને વનસ્પતિથી કારણ મુખ્યપણે બનેલાં છે, તે કેમ? કે અમુક નિયત દિશાના ભાગમાં વતે છે કે બધી દિશામાં વર્તે છે? તે કહે છે.
उड्ढं अहं तिरियं पाईणं पासमाणे रुवाई पासति, सुणमाणे सहाई सुणेति उड्ढे अहं पाईणं मुच्छमाणे स्वेसु मुच्छति सद्देसु आवि (सू. ४१)
કહેનારની દિશાને અંગીકાર કરવાથી ઉંચી દિશામાં રહેલા રૂપ ગુણે ને મહેલના મથાળામાં તથા હવેલીઓ (સારી જોઈને) ઉચે (દરેક જન જુએ છે; તથા પહાડના શિખરે ચડેલે અથવા મહેલ ઉપર ચડેલે નીચે રહેલાં રૂપે (વસ્તુઓ) જુએ છે, અહીં અધઃ શબ્દથી નિચેની દિશા જાણવી. અને ઘરની ભીંતે વગેરેમાં રહેલાં રૂપે તિર્યફ શબ્દથી ચાર દિશા તથા ચાર ખુણ લેવા, તે આ પ્રમાણે પૂર્વ વિગેરે દિશામાં દેખાતે ચક્ષુના જ્ઞાનમાં પરિ. શુત થઈને ચક્ષુમાં આવીને રહેલાં પિતે દેખે છે, (પ્રથમ આંખમાં પ્રતિબિંબ પડે, ત્યાર પછી વસ્તુને નિશ્ચય થાય છે.) તથા ઉપર કહેલી દિશાઓમાં સાંભળતે સાંભળે છે, અર્થાત્ કાન દઈને લક્ષ્ય આપે તેજ બરોબર સંભળાઈને સમજાય છે, અહીં ઉપલબ્ધિથી જ્ઞાન માત્ર લીધું. પણ સાંભળવાથીજ કે દેખવાથી જ સંસાર ભ્રમણ નથી, પણ કદાચિત રૂપ વિગેરેમાં મૂછ કરે તે એને કર્મ બંધ છે. એવું
૧૫
