Book Title: Yogavinshika Tika
Author(s): Haribhadrasuri, Yashovijay Upadhyay, Dhirajlal D Mehta
Publisher: Jain Dharm Prasaran Trust Surat

Previous | Next

Page 121
________________ તે આ શ્લોકમાં સમજાવે છે. આ સદનુષ્ઠાન પ્રીતિ-ભક્તિ અને આગમને અનુસરે જે તે પ્રીતિ-ભક્તિ-આગમાનુગ અનુષ્ઠાન કહેવાય છે. અર્થાત્ પ્રીતિને અનુસરનારું જે અનુષ્ઠાન તે પ્રીત્યનુષ્ઠાન । ભક્તિને અનુસરનારું જે અનુષ્ઠાન તે ભકત્યનુષ્ઠાન । અને આગમને અનુસરનારું જે અનુષ્ઠાન તે આગમાનુષ્ઠાન જાણવું આ પ્રમાણે આ ત્રણ ભેદો સમજવા । તથા અસંગતાથી યુક્ત એવું જે અનુષ્ઠાન તે અસંગાનુષ્ઠાન ચોથું જાણવું । (૧) પ્રીત્યનુષ્ઠાન (૨) ભક્તનુષ્ઠાન, (૩) વચનાનુષ્ઠાન, (૪) અસંગાનુષ્ઠાન. આ ચારે અનુષ્ઠાનભેદોનું સ્વરૂપ આ પ્રમાણે છે ઃ “જે અનુષ્ઠાનમાં (૧) અતિશય પ્રયત્નવિશેષ કરાતો હોય, (૨) અતિશય પ્રીતિવિશેષ થતી હોય, (૩) શેષકાર્યો ત્યજીને પણ જે કરાતું હોય તે પ્રીત્યનુષ્ઠાન. જે આત્માને સંસાર નિર્ગુણ ભાસે છે તેને જ આત્માની ભવાતીત અવસ્થા પ્રત્યે અને તેના ઉપાયભૂત ધર્માનુષ્ઠાનો પ્રત્યે રુચિ પ્રાપ્ત થાય છે. સંસારસુખો કદર્શનારૂપ છે. શરીર-કર્મ-પરિવાર એ બંધનરૂપ છે. ઇષ્ટાનિષ્ટના સંયોગ-વિયોગમાં ક્લેશનાં જ કારણો છે. તેથી આ સર્વબંધનોથી રહિત આત્માની નિર્મળ અવસ્થા જ પ્રાપ્તવ્ય છે. તેથી તેના ઉપાયભૂત ધર્માનુષ્ઠાનોમાં સૌથી વધુ પ્રયત્ન વિશેષ આ જીવ પ્રથમ કરે છે. તેનાથી જેમ જેમ સંસારનો રાગ ઘટતો જાય અને મોક્ષનો રાગ વધતો જાય તેમ તેમ તેના ઉપાયો પ્રત્યે આદર-પ્રીતિ-બહુમાન વધતું જાય છે. એટલે “પરમ પ્રીતિ” ઉત્પન્ન થાય છે ! પરમપ્રીતિ થવાથી સંસારનાં બીજાં કામો ત્યજી ત્યજી જ્યારે જ્યારે અવકાશ મળે ત્યારે ત્યારે દોડી દોડી આ ધર્માનુષ્ઠાનોમાં જોડાઈ જાય છે. । જેમ કોઈ તમાશો- નાટક-કે સરકસ જોવામાં રાગ હોવાથી બીજું છોડીને ત્યાં દોડી જાય છે તેમ ધર્મકાર્યોમાં આત્મા ઓતપ્રોત-એકમેક બને છે. તે પ્રીત્યનુષ્ઠાન કહેવાય છે. આ વાતની પુષ્ટિ અર્થે “ષોડશક”જીની સાક્ષી આપે છે. “જ્યાં પરમ આદર છે. કર્તાના હિતને આપનારી પરમપ્રીતિ છે અને બીજું કાર્ય ત્યજીને જે કાર્ય કરાય છે તે પ્રીત્યનુષ્ઠાન જાણવું.” (ષોડ.૧૦-૩) Jain Education International ॥ શ્રી યોગવિંશિક ૭ ૧૦૬ | For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org

Loading...

Page Navigation
1 ... 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164