________________
રાગ-દ્વેષ તોડવાનો સક્રિય પ્રયત્ન અર્થાત્ આત્માના ઉંડાણમાં જઇ રાગાદિનું નિરીક્ષણ કરવું અને દેખાયેલા દોષોને દૂર કરવાનો પ્રયત્ન તે ભાવ પડિલેહણ છે.
યોગમાં સંઘટો લેતાં ત્રણવાર બોલ બોલવાના છે. અનાદિના મોહના સંસ્કારોને હટાવવા, આત્માને વધુ સાવચેત કરવા માટે આમ ત્રણવાર બોલ છે. ૫૦ બોલમાં અંતરંગ નિરિક્ષણનો ખ્યાલ આવે છે. માટે બોલ બોલવામાં ઉપયોગ જરુરી છે.
અસાવધાની એટલે ધ્યાન ન રાખે, ગામડાંમાં કુંભાર કે કોઇના ઘેર ઉતર્યા હોય ત્યાં માળીયામાં લીલોતરી જમીનમાં પાણી હોય તો અડી જવાનો સંભવ છે. પૂર્વે જોઇ ગયા તેમ છકાયની વિરાધના થવા સંભવ છે. પડિલેહણની મુદ્રા જાણવા યોગ્ય છે. તે સમયે ઉભડક પગે બેસી શરીર ટટાર રાખવું. વાંદણાની મુદ્રા કરવી અને ઢીંચણ પર હાથ ન અડે. અવયવો પરસ્પર ન અડે કે વસ્ત્ર ન અડે. તેની કાળજી રાખવી. ચંદનનું વિલેપન કર્યા બાદ થતી પ્રવૃત્તિમાં શરીરના અવયવો પરસ્પર અડે નહીં તેનો ઉપયોગ રખાય છે; તેમ અહીં પણ ઉપયોગ રાખવો અને તેજ મુદ્રામાં આસ્ફોટન-પ્રસ્ફોટન=અખોડા-પોડા ક૨વાના છે. ત્યાં વસ્ત્ર અડવાનું પણ તે સિવાય મસ્તક, પગ વિગેરે ન અડે તેની કાળજી રાખવી. વસ્ત્રને બે બાજુથી મજબુત પકડવું અને બુદ્ધિથી ત્રણ ભાગ કલ્પી દ્રષ્ટિ પડિલેહણ કરવું. પછી વસ્ત્રને ફેરવી તે જ રીતે બીજી બાજુ દ્રષ્ટિ પડિલેહણ કરવું. પછી ઉર્ધ્વ પોડા ક૨વા પછી હાથની પડિલેહા કરવી.
જ
પડિલેહણમાં ૧૬ દોષનો ત્યાગ કરે
(૧) નર્તન = શરીરને-વસ્ત્રને હલાવે, ચંચલ રાખે.
(૨) વલણ = વસ્ત્રને વાળી રાખીને કરે કે શરીર વસ્ત્રને અસ્ત વ્યસ્ત રાખે.
(૩) અનુબંધ = વારંવાર, અખોડા-પકોડા વારંવાર કરે.
(૪) મોસિલ = સાંબેલાની જેમ વસ્ત્રનો ચારે બાજુ સંઘટ્ટો કરે.
(૫) આરભટ્ટ = વિરુદ્ધ, શાસ્ત્રાજ્ઞાથી વિપરીત કરે. અથવા ઉતાવળ ઉતાવળથી કરે.
(૬) સંમર્દ = વસ્ત્રને ખોલ્યા વિના જેમ-તેમ પડિલેહણ કરે.
(૭) પ્રસ્ફોટન = ધૂળ ખંખેરવાની જેમ અજયણાથી પડિલેહણ કરે.
=
(૮) વિક્ષેપ = એક કપડાંના છેડાને અદ્ધર રાખીને કરે, અગર કપડાંના છેડાઓને
વાચના-૪૨
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
૫
www.jainelibrary.org
