________________
મંદ એટલે ગતિશીલતા ઓછી હોય તેનું ચારિત્ર મોહનીયના આવરણથી સંયમ જીવનમાં આગળ વધવાનો ચાન્સ મળતો નથી; વિષય-કષાય ડગલેને પગલે હેરાન કરે. ત્યારે ચિંતન-મનન દ્વારા સ્થિર બની સંયમનું બળ આત્મામાં એવું નિર્માણ કરે છે કે જેથી મતિમોહના સંસ્કાર હીન=ઓછા થાય.
જેનામાં મોહનું પ્રમાણ વધારે તેને-શુદ્ધિનું પ્રમાણ ઓછું. જેનામાં મોહનું પ્રમાણ ઓછું – તેને શુદ્ધિનું પ્રમાણ વધારે.
મોહથી અશુદ્ધિ વધે. તે હીનમતિવાળા આચાર્યદિના બતાવેલ કાઉસગ્ગ, આસન, ધ્યાન આદિ ન કરે. આથા શુદ્ધિ ન થાય...
કાઉસગ્ગ = બે હાથ લાંબો કરી ટીંગાડવા તે નહીં પણ દેહત્વભાવનો ત્યાગ. આસન = સ્વાધ્યાય કરવા બેસવાની પદ્ધતિ. ધ્યાન = ચિંતન યા આત્માની પરિણતીને તપાસવાનો પ્રયત્ન
પ્રશ્ન : ક્યારેક આજ્ઞાનું પાલન વચન-કાયાથી કરે પણ મનથી ઉલ્લાસ ન થાય, આજ્ઞાનો ભાવ ન વધે, આમ થવાનું કારણ શું ?
ઉત્તર : શાસનની પાયાની ચીજ સમજી શક્યા નથી. આથી આજ્ઞાને યથાયોગ્ય રીતે જીવનમાં સક્રીય કરવાનો પ્રયત્ન નથી કરતા, આથી મોહના સંસ્કારને ઘટાડવાનું બળ ન મળે. પરિણામે અશાતાથી “ભગ્ના” કંટાળી જાય. શાતા વેદનીયથી અંતરમાનસને જેટલું નુકસાન નથી એના કરતાં અશાતાનો ઉદય થવાથી થાય છે. શાતામાં તો હજી કદાચ જાતને સંભાળી શકે કે પુણ્યના ઉદયથી સારું મળ્યું છે તો સદુપયોગ કરવો. પણ અશાતામાં તો એને અટકાવવાનો જ પ્રયત્ન થાય. સમભાવથી સહન કરવાની વાત જ નહી.
ખરેખર આવા સમયે-અશાતા વિગેરેના ઉદયમાં વિચારવાનું છે કે “આવી વિકટ સ્થિતિમાં પણ હું પરમાત્માની આજ્ઞા-સામાચારી ને ટકાવી રાખું” કેમકેસામાચારીનો ભંગ ન થવાથી મોહનીય ઘટે અને અશાતાના ઉદયમાં હાયવોય ન કરે. વિવેકપૂર્વક સમભાવ રાખે. તો નવું કર્મ ન બંધાય એવી તક અહીં મળી છે. બીજી ગતિમાં પુણ્યયોગો છે, દર્શન, જ્ઞાન છે; પણ ચારિત્રના પરિણામ નથી. ચારિત્ર મોહનીયના ક્ષયોપશમની ભૂમિકા નથી.
ચારિત્ર મોહનીયનો ક્ષયોપશમ ન હોવાને પરિણામે જો ત્યાં આ અશાતાનો
વાચના-૪૬
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
