________________
સંયમને દૃઢ પણે ટકાવે અને પરિણામે દોષિત ગોચરીના વિચારોને અટકાવે. એ રીતે ક્ષુધા પરિષહ સહ્યો / જીત્યો કહેવાય. (૨) તૃષા પરિષહ :
કાચું, અર્ધ ઉકાળેલું પાણી ન લેતાં, શાસનની મર્યાદા જાળવી રાખે તે તૃષા પરિષહ સહ્યો કહેવાય.
મોહનીયનો ક્ષયોપશમ કેટલો થયો છે ? એની ઉદીરણાથી ખબર પડે. ગોચરી આવે પછી ૫/૧૦/૧૫/૨૦ મિનિટ ખમે. આથી અચાનક સહન કરવાનો સંયોગ આવે તો દુ :ખ ન થાય.
સ્વેચ્છાપૂર્વક સહન કરવાથી આત્માની શક્તિ વધે છે. સમયે-સમયે વા૫૨વા બેસી જાય તો શક્તિની શું ખબર પડે ? ઠંડુ પાણી હોય તોય ગરમ પાણી પીવું. આથી વિહારમાં પરાત ન મળે તો આર્તધ્યાન ન થાય. ગામના માણસો પર રાગદ્વેષ, સંકલેશ ન થાય અનુકૂળ સંજોગોમાં જાણી જોઇને આવો અભ્યાસ કરે તો મન કાબૂમાં રહે. પરિષહોનો અભ્યાસ પાડે તો આર્તધ્યાન ન થાય.
ચોમાસામાં સ્થંડિલ જવામાં પાણી, લીલફુગ, વનસ્પતિની વિરાધના ઓછી થાય તે માટે તપ છે. પણ ક્ષુધા વેદનીય સહન ક્યારે થાય ?
પોતાના મનને ટ્રેનીંગ આપી હોય તો આજ્ઞા પાલન (તપ) થાય.
વિહારમાં મોડું થાય, હાયવોય થાય, પણ પૂર્વે ટ્રેનિંગ હોય તો આ ન થાય. માટે જાણી જોઇને ૧૨ વાગ્યે તડકામાં નીકળવું. આથી ટેવ પડે. ધીરે ધીરે સહન શક્તિની કેળવળી કરવી.
ગોચરી, પાણી માટે આજ્ઞાનું પાલન કદાચ ખાનદાનીથી કરે, પણ મનમાં (તડકાથી) કચવાટ થાય. તડકે મોકલવા બદલ ગુરુ મહારાજ પ્રત્યે દુર્ભાવ થાય તો નિવેદન કરવું. ગાંઠ રાખવાથી અનુબંધ ચાલે. પણ, નમ્રતાથી કહે “સાહેબ ! મને આવો વિચાર આવ્યો છે. મને તાપ અનુકૂળ નથી આવતો.’’ તો ગુરુ મહારાજ યોગ્ય કરે.
ટ્રેનિંગ ન હોય તો અચાનક પરિષહો આવતાં આર્તધ્યાન થાય. માટે `ને ગે તો...’ ઠંડો પવન આવે ત્યાં ન બેસે. આથી કોઇ ઉપાશ્રય એવો હોય તો આર્તધ્યાન ન થાય. ભિખારીને ખાવાતું કે પીવાનું ન મલે. એથી તે પરિષહ નથી. બલ્કિ યાતના છે. કેમકે...તેને સમજણનો અભાવ છે. કર્મક્ષયનું લક્ષ્ય નથી.
વાચના-૪૭
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
૧૦૫
www.jainelibrary.org
