________________
ભાવથી છ વર્ણ, ગંધ, રસ, સ્પર્શ આદિ પુગલના ગુણોથી રહિત છે. ગુણથી જીવે ઉપયોગ સ્વભાવવાળા છે. ઉપગ વિના જીવ હોય જ નહિ. ઉપયોગ જીવમાં જ હોય, જીવ વિનાના બીજા કેઈ પદાર્થમાં ઉપયોગ હેય નહિ. ઉપગ એટલે જ્ઞાનદર્શનનું સ્કૂરણ.
ચૈદ રાજલોકમાં અનંતા જીવે ઠાંસી ઠાંસીને ભરેલા છે. જેને સૂક્ષ્મ નિગદના ગેળા કહેવામાં આવે છે એવા એક એક ગેળામાં અસંખ્ય શરીર હોય છે, અને એકેક શરીરમાં અનંતા અનંતા નિગેદના જીવે હોય છે. તદુપરાંત ચંદ રાજકમાં અનેક પ્રકારના બીજા જીવે પણ છે.
જુદી જુદી અપેક્ષાએ જીવોના અનેક ભેદ શાસ્ત્રોમાં વર્ણવ્યા છે. એમાં બે ભેદ, ચાર ભેદ, પાંચ ભેદ, છે ભેદ ચંદ ભેદ અને પાંચસે ત્રેસઠ ભેદની વિવક્ષા વિશેષ પ્રસિદ્ધ છે. સાત ભેદ, નવ ભેદ, અઢાર ભેદ, અને વીશ ભેદ પણ કહ્યા છે.
