________________
પૂર્વવર્તી કવનકુંજ [ વિ.સ’, ૧૬૮૯ વિ.સ’, ૧૭૦૮ ]
નિરૂપણ—કવન—કુજ એટલે પ્રસ્તુતમાં વિનયવિજયગણુના કૃતિકલાપ. એનું નિરૂપણુ વિવિધ દૃષ્ટિએ થઈ શકે. જેમકે ભાષા, વિષય, રચના–સમય અને અકારાદિ ક્રમ. આ પૈકી ગમે તે એકને કેન્દ્રમાં રાખીને કૃતિઓના વર્ગો પાડી એને પરિચય આપી શકાય. સૌથી પ્રથમ હું રચનાસમયના ક્રમ અનુસાર કૃતિએ વિચારુ છું:
લતા : ૧ સૂરતિ ચૈત્યપરિપાટી [ વિ.સ', ૧૬૮૯ ]
વિનયવિજયગણિના ઉપલબ્ધ સમઆંકિત કૃતિકલાપમાં આ સૌથી પ્રથમ છે. કર્તાએ એને ખારમી કડીમાં ‘તવન' (સ્તવન) કહેલ છે. આ ઐતિહાસિક દૃષ્ટિએ ઉપયોગી પદ્યાત્મક ગુજરાતી કૃતિમાં ચૌદ કડી છે, સાતમીમાં હું ને બાકીની પ્રત્યેક કડીના પ્રારભમાં ૫ પ’ક્તિ છે અને ત્યાર બાદ અંતમકથી અલંકૃત ૪ ૫ક્તિ છે. કુલ્લે ૧૨૭ ૫ક્તિ છે.
આ કૃતિમાં ‘સૂરત' શહેરનાં અગિયાર જિનાલયો પૈકી પ્રત્યેકના મૂળ નાયકનું એમના નામનિદે શપૂર્વક ભાવપૂજન કરાયું છે. એ નામેા નીચે મુજબ છેઃ:
આદિનાથ (ઋષભદેવ), શાંતિનાથ, ધમનાથ, સૂરતિમ’ડણુ’
૧ આ કૃતિ પ્રાચીન તીર્થ સંગ્રહ (ભા. ૧. પૃ. ૧૮૯–૧૯૪)માં અને ત્યાર બાદ ઈ.સ. ૧૯૩૩માં સુરત ચૈત્ય પરિપાટી (પૃ. ૧૬-૨૩)માં
છપાવાઇ છે.
૨ આ પ્રતિમા આજે કેટલાં ચે વર્ષોથી અહીંના ગેાપીપુરામાંના ધર્મ નાથના જિનાલયના ભેાંચરામાં મૂળ નાયક તરીકે છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
