________________
પર
વિનય-સૌરભ
[લતા ૧૯
વિભાગને કુશળતાપૂર્વક ગૂંથી લેવાય છે, અને એ રીતે વિદ્યાર્થીઓને જે જ્ઞાનથી વંચિત રહેવું પડે તેમ હતું તે જ્ઞાન અપાયું છે. વિશેષમાં રેફ-સંધિની સંસ્કૃત પદે અને પદ્યો ઉપર થતી અસર વર્ણાવાઈ છે.
આમ આ પાંચ વિભાગ દ્વારા સંસ્કૃતના વ્યાકરણરૂ૫ ચણતરના મૂળ પાયારૂપ પાંચ પ્રકારની સંધિ વિષે યથેષ્ટ માહિતી આપી “વિભક્તિ– નામને વિભાગ છ પેટાવિભાગમાં વિભક્ત કરાવે છે.
૬-૧૧ સ્વરાંત પુલિગ, સ્ત્રીલિંગ અને નપુંસકલિંગ તેમ જ વ્યંજનાંત પુલિલગાદિ શબ્દોનાં રૂપની સાધના સમજાવાઈ છે. અહીં સર્વાદિ સર્વનામેનું તેના યથાયોગ્ય અર્થ સહિત વિવરણ કરવામાં કર્તાએ કમાલ કરી છે.
૧૨ યુષ્પદ્ અને અસ્મના ત્રણે લિંગમાં એકસરખાં રૂ થાય છે તેમાં જે વિલક્ષણતા ઉદ્ભવે છે તેનું સ્પષ્ટીકરણ કરાયું છે.
૧૭ અવ્યયેના અર્થો અને પ્રયોગો ઉપર પ્રકાશ પડાય છે. અથને અંગે પ્રૌઢમનેરમા અને હૈમ બન્યાસને ઉપયોગ કરાય છે. સિ. હે માં વિખરાયેલા અવ્યયને લગતે બેધ એક જ રથળેથી પ્રાપ્ત થાય એવી અહીં વ્યવસ્થા કરાઈ છે. ઉપસર્ગોના પુષ્કળ અર્થે હૈમ બૃહન્યાસમાંથી અહીં ઉદ્દધૃત કરાયા છે.
આટલા વિભાગે સુધી તે , લ. પ્ર. માં આવતા પ્રત્યેક સૂત્રની વ્યુત્પત્તિ દર્શાવાઈ છે. આગળ ઉપર એમ કરવું આવશ્યક ન જણાતાં એ કાર્ય છેડી દેવાયું છે.
૧૩આ સ્ત્રીલીંગ શબ્દો પુલિગ સબ્દો ઉપરથી કેવી રીતે અને કયા અર્થમાં બને તે બાબત અહીં રજૂ કરાઈ છે. એથી વિશેષ લિંગને બંધ થાય તેમ છે. આ વિભાગને યથેષ્ટ અભ્યાસ કરવાથી ઘણુ ઉપગી શબ્દોનું જ્ઞાન થાય તેમ છે. આમ હાઈ સંપાદકશ્રીએ હંમ બહવૃત્તિ વગેરેના આધારે ટિપ્પણો આપ્યાં છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
