Upmiti Kathoddhar

Author(s): Munichandrasuri
Publisher: Omkar Gyanmandir Surat

Page 99

82 श्री हंसविजयविरचिते मोहाभिधौ द्वौ लुण्टाकनायकौ स्तस्ताभ्यां विमृष्टमेकदा यदावयोः पराक्रमस्य पुरतः कोऽसौ संसारिजीव: ? कश्च चारित्रधर्म ? इति ततः प्रसह्य संसारिजीवं स्व-स्वभावसाम्राज्यात् प्रच्याव्य विकलरूपं कृत्वा चित्तवृत्त्यटवीं स्वायत्तीकृत्य राजसचित्तादिपुराणि वासयित्वा महामोहः, स्वयं नृपो जज्ञे / कर्मपरिणामस्तु स्वानुजे न्यस्तराज्यभारः स्वयं भवजन्तुकृत-नृत्यावलोकन-परस्तस्थौ / कर्मपरिणामो हि बलिनः प्रत्यर्थिनो ह्येते इत्याशक्य कदाचित् किञ्चित् संसारिजीवस्य चारित्रधर्मादीनां चाऽनुकूलतया प्रवर्त्ततेऽपि मोहस्तु गर्वाध्मातः स्वदर्पण विश्वमपि तृणीयन् आत्मानमेव सर्वोपरि मन्यते, एकान्तेन संसारिजीवं पीडयति, चारित्रधर्माद्याँश्च त्रासयति / ____ अत्राऽन्तरेऽप्रबुद्धने पृष्टं- "स्वामिन् ! इदानीं संसारिजीवः किंविधोऽस्तीति ?". सिद्धान्ताचार्यः प्राह- "साम्प्रतं त्वसौ परमवैरिणोऽपि मोहादीन् हिततया मन्यते, ये च हिताश्चारित्रधर्मादयस्तान् वैरितया गणयति / तथा सागर-मैथुनासक्तो भवचक्रे भ्रमति। इत्येष सामान्य-प्रकारः / / कर्मपरिणामस्य षट्पुत्राः अथ वत्स ! अप्रबुद्ध ! विशेषप्रकारं, कर्मपरिणामस्य यद्यप्यनन्ताः सुताः सन्ति तथापि षट्पुत्रा जगति प्रसिद्धाः सन्ति / तथाहि- प्रथमो निकृष्टनामा पुत्रः, एकदा कर्मपरिणामेन तस्य राज्यं दत्तं, स तु प्रकृत्या क्रूरः पापात्मा दुर्भगः कुरूपस्त्रिवर्गबहिष्कृतः सर्वथैव शुभाध्यवसाय-वर्जितोऽविदितशुभलेश्योऽविज्ञात-पञ्चविषयसुखः, केवलं भूभारकारी। एवंविधं तं विलोक्य मुदिता मोहादयोऽस्माकं पोषकोऽयमिति / तथा विपक्ष-वशोऽयमिति प्रणष्टाश्चारित्रधर्मादयः, प्रहृष्टा राजस-चित्तादिपुरवास्तव्यपौरा: जातानि च शोकसङ्कलानि सात्त्विकमानसादीनि पुराणि / ततोऽसौ मोहादिभिर्विकलीकृत्य विडम्ब्यमानो राज्ये प्रवेशमप्यनाप्नुवन् रुष्टेन कर्मपरिणाम-नृपेण प्रेषितः पापिष्ठनिवासपुरे, इत्थं 'निकृष्टो' राज्यस्य कुविधिपालनात् परमापदां पदं बभूव / लुब्धक-कैवर्त्त-शौकरिक-वागुरिकादयः क्रूरकर्माणः सर्वजनाधःकृता इहलोके दुःखशताभिभूताः सर्वाधमकर्मकरणात् प्रेत्य नरकगामिनस्तेऽस्य निदर्शनम् / ___ अन्यदा कर्मपरिणामेन द्वितीयोऽधम-नामा पुत्रो सोऽपि स्वभावतो निकृष्टसम एव, परंस किञ्चिदर्थ-काम-भोगोपेतः समुपहसति धार्मिकान्, अवगणयति देव-गुरु-धर्मान्, न मन्यते पुण्य पाप-परलोकादीन्, पश्यति च केवलं संसारसुखमेव सारतया / पञ्चेन्द्रियपारवश्याद्रमते चाण्डालीप्राया अपि स्त्रियः, सेवते चाऽभक्ष्याऽपेयाऽगम्यादीनि, इत्थं