Book Title: Tattvarthadhigam Sutram Part 05
Author(s): Rajshekharsuri, Dharmshekharvijay, Divyashekharvijay
Publisher: Arihant Aradhak Trust
View full book text
________________
સૂત્ર-૧૫ શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૫
૨૫ હોય છે. કેમકે પદાર્થનો પરિણામ વિવિધ હોય છે. આ જ વિષયને તથા ઈત્યાદિથી કહે છે- પરમાણુનો અવગાહ એક જ પ્રદેશમાં હોય. કેમકે પરમાણુ પ્રદેશરૂપ છે. ચણકનો અવગાહ એક પ્રદેશમાં કે બે પ્રદેશમાં હોય. કેમકે પદાર્થનો પરિણામ વિચિત્ર હોય છે. વજના (=હીરાના) પાત્ર આદિમાં તે પ્રમાણે જોવામાં આવે છે. એ પ્રમાણે ચણુકથી આરંભી અનંતપ્રદેશવાળા સ્કંધ સુધી વિચારવું અનંતપ્રદેશવાળા સ્કંધનો અવગાહ અસંખ્ય પ્રદેશોમાં જ હોય. આમ થવામાં કારણ એ છે કે તેવા પ્રકારના પરિણામની વિચિત્રતા છે અને લોકાકાશમાં જ અવગાહ હોય છે. (પ-૧૪) જીવની સ્થિતિક્ષેત્રની મર્યાદાअसङ्ख्येयभागादिषु जीवानाम् ॥५-१५॥ સૂત્રાર્થ– લોકાકાશના અંગુલનો અસંખ્યાતમો ભાગ વગેરેમાં જીવોનો અવગાહ છે જીવો રહે છે. (પ-૧૫)
भाष्यं- लोकाकाशप्रदेशानामसङ्ख्येयभागादिषु जीवानामवगाहो भवति । आसर्वलोकादिति ॥५-१५॥
ભાષ્યાર્થ– જીવોનું અવસ્થાન લોકાકાશપ્રદેશોના અસંખ્યાતમાં ભાગ વગેરેથી માંડીને સંપૂર્ણ લોક સુધી હોય છે. (પ-૧૫).
टीका- एतद् व्याचष्टे-'लोके'त्यादिना, लोकाकाशप्रदेशानां यथोक्तानां, किमित्याह-असङ्ख्येयभागादिषु कदाचिदेकस्मिन् असङ्ख्येयभागे कदाचिद् द्वयोः कदाचित्रिष्वित्यादि, जीवानां पृथिवीकायिकादीनां, किमित्याह-अवगाहो भवति, प्रवेशः, कियद्यावदित्याह-आ सर्वलोकादिति, सर्वलोकं यावत्, केवलिनः समुद्घात इति ॥५-१५॥
ટીકાર્થ–સૂત્રમાં જે કહ્યું છે તેને ભાષ્યકાર તોજા ઇત્યાદિથી વિશેષથી કહે છે- યથોક્ત(=અસંખ્ય)પ્રદેશોવાળા લોકાકાશના અસંખ્યાતમા ભાગથી આરંભીને સંપૂર્ણ લોકાકાશ સુધીમાં પૃથ્વીકાયાદિ જીવોનો અવગાહ છે=જીવો રહે છે. ક્યારેક એક અસંખ્યાતમા ભાગમાં, ક્યારેક
