Book Title: Tattvarthadhigam Sutram Part 05
Author(s): Rajshekharsuri, Dharmshekharvijay, Divyashekharvijay
Publisher: Arihant Aradhak Trust
View full book text
________________
સૂત્ર-૨૯
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૫ યોગીઓનું જ્ઞાન પ્રમાણ છે એમ સ્વીકારવામાં તો સંસાર-અપવર્ગનો ભેદ અબ્રાન્ત છે. કારણ કે આ યોગી છે, આ અયોગી છે (અથવા આ પહેલા અયોગી હતો હવે યોગી છે) એવા અવસ્થાભેદની સિદ્ધિ થાય છે. પ્રસ્તુત વિષયની દઢતા માટે જ કહે છે- “ફલ્થ વૈરૂત્યાદ્રિ આ વિષય આ પ્રમાણે જ છે એમ સ્વીકારવું જોઈએ. જો આ પ્રમાણે ન
સ્વીકારવામાં આવે તો મનુષ્યત્વાદિમાંથી દેવત્વાદિ ન ઘટે. એ પ્રમાણે(=જો આ ન ઘટે તો) યમ આદિનું પાલન નિરર્થક બને. અહીં આદિ શબ્દથી નિયમનું ગ્રહણ કરવું. અર્થાત્ યમ-નિયમ નિરર્થક બને.
“વંર ઇત્યાદિથી આગમની અસારતાને કહે છે-યમ-નિયમનિરર્થક બને તો “અહિંસા, સત્ય, અસ્તેય(=અચૌર્ય) બ્રહ્મચર્ય અને અપરિગ્રહ એ પાંચ યમ છે. શૌચ, સંતોષ, તપ, સ્વાધ્યાય અને ઈશ્વરપ્રણિધાન એ પાંચ નિયમ છે. આવું આગમવચન વચનમાત્ર= અર્થશૂન્ય બને.
એકાંત અનિત્યપક્ષમાં દોષો 'एवम्' इत्यादि, [एवमेकान्ताध्रौव्येऽपि सर्वथा तदभावापत्तेः तत्त्वतोડદેતુત્વમેવાવસ્થાન્તરએ પ્રમાણે એકાંત અનિત્યતા પક્ષમાં પણ સર્વથા (તzહેતુ) હેતુના અભાવની આપત્તિ આવતી હોવાથી પરમાર્થથી અવસ્થાંતર અહેતુક(=હેતુ વિના) છે.] એ પ્રમાણે એકાંત અનિત્યમાં પણ, અર્થાત્ સ્વભાવથી જ એક ક્ષણ રહેનારા આત્મામાં પણ જ્યાં સુધી મનુષ્યત્વાદિ પર્યાયનો વ્યય નાશ ન થાય ત્યાં સુધી દેવત્વ આદિ રૂપે ઉત્પત્તિ ન થઈ શકે. કારણ કે “અભાવમાં કોઈ વસ્તુ હોતી નથી, કેવળ અભાવ જ હોય છે” એવા વચનથી સર્વથા તેના ( મનુષ્યત્વના) અભાવની આપત્તિ આવે છે. તત્ત્વતઃ' ફાતિ, તમારા મતે પરમાર્થથી અવસ્થાંતર દેવત્વાદિ અહેતુક હેતુ વિના થયેલી છે. કારણ કે મનુષ્યત્વાદિપર્યાયનો અભાવ સિદ્ધ થાય છે. ક્ષણિકવાદીના મતે મનુષ્યત્વપર્યાયનો ઉત્પત્તિની બીજી જ ક્ષણે નાશ થઈ ગયો છે. આથી મનુષ્યત્વપર્યાય રહ્યો નથી. (મનુષ્યત્વપર્યાય જ નથી તો
