________________
૩૩
જૈન સિદ્ધાંતની રચના થઈ છે, અને “ક૯પસૂત્ર”માં આ ઘટનાને સમય ઈ. સ. ૪૫૪ ને આપેલ છે. જેને કૃતિઓ વાંચવાથી માલુમ પડે છે કે, દેવદ્ધિગણીને એ બીક હતી કે, રખેને સિદ્ધાંતે નાશ પામે, એટલા માટે તેઓશ્રીએ સૂત્રને લિપિબદ્ધ કર્યા–લખ્યા.
જેન ધાર્મિક સાહિત્યની સાથે દેવદ્ધિગણુનો જે સંબંધ ઉપર બતાવ્યું તેનાથી મારો મત કાંઈક જુદે જ છે. એ વાત જે કે ઠીક લાગે છે કે, દેવદ્ધિગણુએ તે વખતે મળતાં હસ્તલિખિત સૂત્રને સિદ્ધાંતના રૂપમાં વ્યવસ્થિત રીતે ગોઠવી દીધાં, અને જે ગ્રંથ તે વખતે લખાયા નહોતા તે ગ્રંથને વિદ્વાન ધર્માચાર્યોને મઢેથી સાંભળીને લખી લીધા. એટલા માટે દેવદ્ધિગણીએ, પિતાની પહેલાં થઈ ગએલ આચાર્યોએ જે રીતે સૂત્ર લખેલ હતા, તે સૂત્રોને વ્યવસ્થિત રૂપે ગોઠવી દીધા, એમ કહીએ તો કહી શકાય.
(૪) પરંતુ એક બહુજ અગત્યની દલીલ એ છે કે, આ સિદ્ધાંતમાં ગ્રીસની જ્યોતિષ વિદ્યાની ગંધ પણ આવતી નથી + + + ગ્રીસની જ્યોતિષ વિદ્યા ભારતમાં ઈસ્વીસનની ત્રીજી કે ચોથી સદીમાં આવી મનાય છે, એટલા ઉપરથી એમ જરૂર કહી શકાય કે, જેનેનાં શાસ્ત્રો તે વખતની પણ પહેલાં લખાઈ ચુકેલ હતાં.
(૫) હું સિદ્ધ કરી ગયું છું કે, જેન સિદ્ધાંતને સહુથી જુને ગ્રંથ, “લલિત વિસ્તાર ની ગાથાઓથી પણ પુરાણે છે. એમ કહેવાય છે કે, લલિત વિસ્તારનો ચીની ભાષામાં
