________________
પુરાતત્વ (જુની શોધખોળ કરવાવાળાઓ)એ આ મંદિરે અને મૂર્તિઓના બધા લેખેને ખૂબજ બારીકાઈથી તપાસ્યા અને તેઓએ નક્કી કર્યું કે, આ બધા મંદિરે અને મૂતિઓ અર્વાચીન (હમણાના) છે. આ મંદિરે અને મૂર્તિઓની સ્થાપના મહાવીર પછી કેટલીએ સદીઓ ગયા પછી થઈ છે, અને મથુરાથી મળેલી મૂતિઓ જેટલી પણ પ્રાચીન આ પર્વત પરની મૂર્તિઓ નથી. હું ઉપર કહી ગયે છું કે, ડટર ફેડરરના મત પ્રમાણે મથુરાની મૂર્તિઓ પણ ૧૮૦૦ વર્ષની જુની છે.
(૧૫) આ મૂતિઓ સિવાયની બીજી જે મૂર્તિઓ જમીનમાંથી નિકળી છે તે, તેમજ હિંદમાં હજારે મંદિરે અને લાખો મૂતિઓ છે, તે બધી મૂર્તિઓમાં એવી એક પણ મૂર્તિ નથી કે જેના લેખ અને સંવત પરથી આપણે એમ માની શકીએ કે આ મૂર્તિ તે મહાવીર, પાર્શ્વનાથ કે તેમની પહેલાંના તીર્થકરના વખતની છે.
આ વાત બહુજ વિચિત્ર છતાં જરૂરી છે. આથી સિદ્ધ થાય છે કે, મૂર્તિપૂજાની પ્રાચીનતા સંબંધીની દેરાવાસી ભાઈઓની દલીલે બહુજ કમજોર છે—માલ વગરની છે. જેટલા જુના વખતની દેરાવાસી ભાઈઓ મૂર્તિપૂજાની પ્રથાને માને છે, તેટલા જુના વખતની મૂર્તિ પૂજાની પ્રથા જે ખરેખર હત, તો થેડીક એવી મૂર્તિઓ જરૂર હોત કે જે મૂર્તિએના લેખ અને સંવત દેરાવાસી ભાઈઓના મતને ટેકે આપતા હોય.
હવે આ બાબત પર બીજી દષ્ટિએ વિચાર કરીએ તો
