Sanskrit English Dictionary Part 01

Author(s): P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan

Page 21

अंहस्
अकर्मन्
अंहस्.. अंहः हसी &c. [अम् असुन् हुक् च Un. 4.212, अमति अकम्पन a. [न. त. ] Not shaking.-नः N. of a Rakगच्छति प्रायाश्चित्तेन ] 1Asin; सहसा संहतिमहसां विहन्तुम् ...अलं sasa; Rām. Ki..17; कृतः कृतार्थोऽस्मि निवर्हितांहसा Si. 1.29; leaving one's अकम्पित . [न, त.] Unshaken, firm, resolute; not religion or duty (स्वधर्मत्याग); लोभीऽनृतं चौर्यमनार्यमहः Bhag.
tremulous; असंदिग्धान् स्वरान् ब्रूयादविकृष्टानकम्पितान् । Rr. Pr. 1. 17.32.-2 Trouble, anxiety, care; युयोतन नो अंहसः Rv.
-तः N. of a Jaina, or Buddhist saint, a pupil of the 8.18.10 [of. अघ, आगस् : Gr. althos. ]. "मुच् a. freeing from
last Tirthankara ( कम्पितं बुद्धिवृत्तेश्चालनं तन्नास्ति यस्थ ). distress: अंहोमुचे प्रभरे Yv. Bighreyfa: (Ved.) The intercalary month (Lord of
। अकर a. [न. ब.] 1 Handless, maimed. -2 Exempt distress or perplexity ?). Vaj.
from tax or duty. -3 [न. त.] Not doing or acting: not
disposed to work, ceasing from work. -रा N. of a plant अहस्वत् a. Sinful.
आमलकी, Emblic Myrobalan, Phyllanthus Emblica अंहितिः-ती / [ अंह् क्तिन् ग्रहादित्वात् इट् Tv.] A gift.
(Mar. आंवळा ) (अकं दुःखं सेवनात् लोकानां राति गृह्णाति नाशअंहु . [अंह् मृग० कु] (Ved.) Sinful, wicked, injurious यतीति; रा-क Tv.). (पापकारिन् , हननशील); strait, narrow (?)-हु. 1 Anxiety,
अकरणम् [कृ-भावे ल्युट् न.त.] Not. doing, absence of distress: sin, crime (?).-2 Pudendum Muliebre (?). [cf.
action; अकरणान्मन्दकरणं श्रेयः.-ण a. [न.ब.]1 Not artificial, L. angrustus, anains, Goth. aggrus].-भेद-दी having a nar
natural. -2 Devoid of all organs, (epithet of the row slit; having the pudendum divided (?).
Supreme Spirit). अंहिः [अंह वंक्रपादि क्रिन्, अंहते गच्छत्यनेन ] 1 A fcot.-2 The root of a tree, cf. 3 .-3 The number four. -Comp.
अकरणिः . [नञ्-कृ-आक्रोशे अनिः: P.III. 3.112.JFailure, -प: foot-drinker', a tree (मूलेन पिबति सिक्ततोयम् ).-स्कन्धः
disappointment, non-accomplishment, mostly used in
imprecations; तस्याकरणिरेवास्तु Sk. may he be disappointed, [अंहः स्कन्ध इव ] the upper part of the sole of the foot.
or experience a failure! अकरणिर्ह ते वृषल Mbh. 6.1.158. अक् 1 P (अकति ) To go, move tortuously like a serpent (cf. L. angulus, Gr. agkail.
अकर्ण . [न स्तः कर्णो यस्य] 1 Devoid of ears: deaf. -2 377 a. Moving tortuously.
Destitute of Karma: अनर्जुनमकर्ण वा जगदद्येति निश्चित: Mb.-र्णः
A serpent (तस्य चक्षुषैव श्रवणात् , hence also called चक्षुःश्रवाः). अकम् [न कं सुखम् ] Absence of happiness; pain, misery (as in नाकं, न अकं दुःखं यत्र), sin नास्ति कं सुखं यस्मात्.
अकर्ण्य a. [न. त.] Not fit for the ears; not in the ears. अकच . [न. ब.] Bald. -चः N. of Ketu (the des- अकर्तः कृत् ] Identity; absence of difference; सध्या cending node ), who is represented as a headless trunk. नियम्य यतयो यमतेहति Bhāg.2.7.48. Tv. explains it thus : अकाय दुःखाय चायते; चाय-ड: केतुग्रहस्य
अकर्तन . [ कृत्-भावे ल्युट्, न.त.] 1 Not cutting. -2 उदयेन लोकोपष्टवस्य शास्त्रप्रसिद्धिः.
Dwarfish. अकडमम्, अकथहम्, चक्रम् N. of a mystical circle
___ अकर्तृ m. [न.त.] Not an agent: अकर्तरि च कारके P. III. (चक्र) or dingram with the letters of the alphabet, such as
3.10actionless: चातुर्वण्य मया सृष्टं गुणकर्मविभागशः । तस्य कर्तारअ, क, ड, म; अ, क, थ, है &c. written therein and used in
मपि मां विद्धपकर्तारमव्ययम् ॥ Bg.4.13. पुरुषोऽकर्ता भोक्ता Sankhya: determining the auspicious or inauspicious stars of a per
a subordinato agont: 0794-OT an inferior or subordinate Kon; (ग्राह्यगोपालमन्त्रस्य तन्त्रोक्तमन्त्रग्रहणार्थे तत्तन्मन्त्राणां शुभाशुभ
position.-Comp.-भाव: the state of non-agent; द्रष्मृत्वमकविचारोपयोगी चक्रभेदः Tv.) (Mar. अवकहडाचक्र given in पञ्चा).
भावश्च | Sankhya. K.19. अकथनीय .. Not fit to be mentioned..
__ अकर्मन् a. [न. ब. 1 Without work, idle; inefficient. अकथित 'Not told', not otherwise mentioned by
-2 Disqualified for performing the necessary rites, way of any of the other case-relations, such as 3191417
wickedl, degraded: अकर्मा दस्युरभि नो Rv. 10. 22. 8. -3 &c; a name given to the indirect (गौण) object governed
(Gram.) intransitive, generally in this sense अकर्मक. -. by verbs like दुह् , याच &e. ef. अनभिहितम् अकथितं कर्म
(मे) [न. त.] 1 Absence of work; absence of necessary and 'अकथितं च ' P. 1.4.51. In the sentence 'गां पयः
observances: neglect of essential observances: inaction: दोग्धि' गाम् is the indirect (गौण) object, and it could
अकर्मणश्च बोद्धव्यं गहना कर्मणो गतिः Bg. 4. 17, 18.-2 An have taken the ablative ending.
improper act; crime, sin. -3 Not doing ( = अकरणम् ), non3T UT a. Not fit to be mentioned.
performance; प्रतिषेधादकर्म MS. 10.8.10.-4 What should अकनिष्ट a. Not the youngest (such as eldcst, middle); not be done; अकर्म वा कृतदूषा स्यात्। MS. 12. 1. 10 (where elder, superior. -: N. of Buddha Gautama: of a deified
शबर explains अकर्म by न वा कर्तव्या दार्शिकी वेदिः । ).-5 Buddhist. saint (pl. in this latter sense.) f. बहूनि शत- Non-act, non-activity: अन्यद्धि कर्म भक्षणं प्रतिषिध्यमानम् अन्य सहस्राणि यावदकनिष्टानां संनिपतितान्यभूवन् । Iv. -Comp. -प: अकर्म मानस: संकल्पः । SB. on MS. 62.19. --6 Not doing, (ग: also) [अकनिष्टान बुद्धान् पातीति; पा-क. ] N. of Buddha, violation. तदकर्मणि च दोषः MS. 6.3.3 (where तदकर्मणि is lord of Buddhists.
explained as प्रधानातिक्रमे by शबर); अकर्मणि चाप्रत्यवायात् । अकन्या [ न. त. ] No virgin, a maid who is not so M S 6.3.10.-7 A wrong act, an improper act. अकर्म च any longer; अकन्यति तु यः कन्यां ब्रूयाद् द्वेषेण मानव: Ms. 8.225. । दारक्रिया या आधानोत्तरकाले| SB. on MS.G. 8. 11: अकर्म