________________
વાસ્તવિકતા
ખરી રીતે ગાંધીજીના ત્રણ પ્રેરણા પાત્ર પુરુષા છે : (૧) કાઉન્ટ લિયે ટાટાય, (૨) રસ્કીન, (૩) શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર. ગરીબી અને અમીરાત વચ્ચે શ્રમ—નિષ્ઠા અને ધન–નિષ્ઠા એટલા જ ફેર છે ને ? જ્યારે સાચું ધન શ્રમથી નીપજે છે ધનથી શ્રમ નીપજતા નથી. શ્રમ ખરીદાય તે જુદી વાત છે. ખરીદાગેલા શ્રમમાં વેચનાર અને ખરીદનાર હાર્દિક એકતા ભાગ્યે જ અનુભવી શકે. જ્યારે શ્રમ કરનાર તે સૌ સાથે હાર્દિક એકતા જરૂર અનુભવી શકે. એથી ધમ શ્રમ સાથે રહે છે. ધનને અને મને તેા ગાંધીજી કહે છે તેમ હાડવેર છે, એટલે જ કબીર સાહેબ જેવા ભકત ચાદરનું વણાટકામ કરતાં કરતાં જીવ, શરીર અને શિવ એ ત્રણેને એકાકાર બનાવી દે છે, અનુભવપૂર્ણ તેમના આ ઉદ્ગારે વિચારવા જેવા છેઃ
“મન લાગા મેરે યાર ફકીરીમે,
જે સુખ પાવા નામ ભજનમેં સે સુખ નાહી અમીરીમે.”
એટલે કે ગરીબીમાં ઈશ્વરનાં જે દર્શીન થાય છે, તે અમીરાતમાં નથી થતાં.. એટલે અમીરાએ પેાતાની અમીરાતના ઉપયાગ ગરીનાં દિલ જીતવામાં કરવે જોઈએ. આ વાત આચરીને અચરાવનાર શ્રી ઇંય પાસેથી ગાંધીજી શીખ્યા. અને તેથી જ એરિસાનાં એક માતાજીના “બેટા ! બદલવાનું વસ્ત્ર નથી” એટલાં વચન ગાંધીજીને હૈયે વાગી ગયાં. “રામમાણ વાગ્યાં હોય તે જાણે” એમ તેમણે ત્યારથી લગેટ ધારણ કરી લીધા અને શ્રમને રેટિયા દ્વારા વિશ્વપ્રતિષ્તિ કર્યાં.
શ્રી રસ્કીનના પુસ્તક ‘અન ટુ ધીસ લાસ્ટ'માંથી વાળ અને વકીલ વચ્ચે ધધા જુદા હોવા છતાં મૂલ્યની કે ગૌરવની દષ્ટિએ કોઈ હલકું કે ઊંચું નથી. એમ તેએાએ જાણી લીધુ અને આચયુ``અચરાવ્યું .
પણ આ બધાની પાછળ જે મૂળભૂત વિશ્વચેતના છે, એને અને આત્મચેતનાના ડગલે ને પગલે સાક્ષાત્કાર તે તેમને થયા શ્રીમદ્ રાજચંદ્રના કથન અને આચરણ ભેઈને. તે જાતે જ કહે છે. હું દયાધમ જો કાઈની પાસેથી શીખ્યો હાઉ તે તે શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર પાસેથી જ.”
અહિંસક સમાજરચના
માનવ માનવની નજીક આવ્યા છે પણ તનથી આવ્યા છે, મનથી નજીકઃ લાવવાનું કામ આધ્યાત્મિક જગત દ્વારા જ થઈ શકશે. આ માટે આજે સૌથી
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only.
www.jainelibrary.org
