Book Title: Padarth Prakash 19 Sanskrit Niyamavali
Author(s): Vijayhemchandrasuri
Publisher: Sanghvi Ambalal Ratanchand Jain Dharmik Trust
View full book text
________________ 30 વિભક્તિના નિયમો (8) જેની ઉપર સ્નેહ, અનુરાગ, વિશ્વાસ કરવાનો હોય તેને સાતમી વિભક્તિ લાગે. દા.ત. નન: પુણે હ્રિતિ પિતાનો પુત્ર ઉપર સ્નેહ છે. જેની ઉપર ક્રોધ, દ્રોહ, ઇર્ષ્યા, અદેખાઈ બતાવવી હોય તે વસ્તુ હોય તો તેને સાતમી વિભક્તિ લાગે અને તે વ્યક્તિ હોય તો તેને ચોથી વિભક્તિ લાગે. દા.ત. સાધુ: કffણ વ્યતિ | સાધુ કર્મ ઉપર ગુસ્સો કરે છે. પ્રમુ: મૃત્યય થતિ | માલિક નોકર ઉપર ગુસ્સો કરે છે. (10) છું - ધારયતિ (ધારણ કરવું, દેવાદાર હોવું) ધાતુના યોગમાં દેવાદારને પહેલી વિભક્તિ લાગે, લેણદારને ચોથી વિભક્તિ લાગે અને ઋણ (રકમ) ને બીજી વિભક્તિ લાગે. દા.ત. રમણ: અમૃતાય શાં રૂપwifખ ધીરથતિ / રમણ અમૃતના સો રૂપિયા ધારણ કરે છે. (11) જેને આપવાનું હોય તેને ચોથી વિભક્તિ લાગે. દા.ત. કિ રામાય પુસ્ત છત ! હરિ રામને પુસ્તક આપે છે. (12) જેના બદલામાં વસ્તુ આપવાની હોય તેને પાંચમી વિભક્તિ લાગે અને જે વસ્તુ આપવાની હોય તેને બીજી વિભક્તિ લાગે. દા.ત. મારે...: તિતાનું પ્રતિષ્ઠિત તે અડદના બદલામાં તલ આપે છે. (13) ખોડ-ખાંપણ બતાવનારા શરીરના અવયવોને ત્રીજી વિભક્તિ લાગે. દા.ત. પાન રવજ્ઞ: પગે લંગડો. જૈન ધર: | કાને બહેરો. (14) પ્રથમ, પ્રધાન, શ્રેષ્ઠતા વગેરે અર્થમાં છઠ્ઠી કે સાતમી વિભક્તિ લાગે. આ રીતે લાગેલ છઠ્ઠી વિભક્તિને નિર્ધારણ ષષ્ઠી કહેવાય છે. દા.ત. તીર્થ" સિદ્ધિિરક શ્રેષ્ઠ: I તીર્થના સિદ્ધિિરક શ્રેણ: / તીર્થોમાં સિદ્ધગિરિ શ્રેષ્ઠ છે.
