Book Title: Padarth Prakash 19 Sanskrit Niyamavali
Author(s): Vijayhemchandrasuri
Publisher: Sanghvi Ambalal Ratanchand Jain Dharmik Trust
View full book text
________________ 2 20 તત્પરુષ સમાસ (12) મનિ 2 દિવા 2 = નવમા દિવસે અને રાત્રે. (13) wત્ર દિવા = ત્રિવમ્ રાત્રે અને દિવસે. (14) નાં વ્ર તિવા 2 = નવવિદ્ રાત્રે અને દિવસે. (15) ડર્નેશ નીવૈશ = ૩થ્વીવશ્વમ્ | ઊંચું અને નીચું. (16) નિશ્ચિતગ્ન પ્રવિત = નિશ્ચપ્રમ્ નિશ્ચિત અને વીણેલું. | (i) તપુરુષ સમાસ તપુરુષ સમાસમાં બે પદો હોય છે. પહેલા પદને પૂર્વપદ કહેવાય છે અને બીજા પદને ઉત્તરપદ કહેવાય છે. તપુરુષ સમાસમાં ઉત્તરપદની મુખ્યતા હોય છે. પૂર્વપદ ઉત્તરપદના અર્થમાં વધારો કરે છે, અથવા તેનો અર્થ ચોક્કસ કરે છે. રાજ્ઞ: પુરુષ: = રાનપુરુષ: I રાજાનો પુરુષ. અહીં રાજ એ પૂર્વપદ છે અને પુરુષ એ ઉત્તરપદ છે. રાગ એ પુરુષનો અર્થ ચોક્કસ કરે છે. તપુરુષ સમાસના સાત પ્રકાર છે - (1) વિભક્તિ તપુરુષ સમાસ (2) નન્ તપુરુષ સમાસ (3) કર્મધારય તપુરુષ સમાસ (4) દ્વિગુ તપુરુષ સમાસ (5) પ્રાદિ તપુરુષ સમાસ (6) ગતિ તપુરુષ સમાસ (7) ઉપપદ તપુરુષ સમાસ (1) વિભક્તિ તપુરુષ સમાસ આ સમાસમાં પૂર્વપદ અને ઉત્તરપદની વચ્ચે પહેલી અને સંબોધન વિભક્તિઓ સિવાયની છ વિભક્તિઓનો સંબંધ હોય છે. તેથી તેના દ્વિતીયા વિભક્તિ તપુરુષ વગેરે છ ભેદો છે -
