Padarth Prakash 19 Sanskrit Niyamavali

Author(s): Vijayhemchandrasuri
Publisher: Sanghvi Ambalal Ratanchand Jain Dharmik Trust

Page 260

2 43 સમાસના પૂર્વપદમાં થતા ફેરફારો સરવા . મિત્ર નહીં. સુન્શા સારો રસ્તો. અતિપત્થા: I ઉત્તમ રસ્તો. તિરીના | ઉત્તમ રાજા. કેટલાક ઠેકાણે ફેરફાર થાય પણ છે. દા.ત. ન પ્રસ્થા = માથ|, મળ્યાઃ | માર્ગ નહીં. તાન્તઃ = તિરાવ: I ગાયને ઓળંગી ગયેલ. (11) ઉપર કહેલા અપવાદો સિવાય ઉત્તરપદનું લિંગ તે આખા સમાસનું લિંગ બને છે. દા.ત. રજ્ઞિ: માતા = રનમાતા ! રાજાની માતા. ઘનઃ રૂવ થામ: = ઘનશ્યામ: | વાદળ જેવો શ્યામ. ધોરમ્ 2 તત્ વનમ્ 2 = પોરવનમ્ ભયંકર વન. અપવાદ - ગતિતપુરુષ સમાસ, પ્રાદિ વિભક્તિ તપુરુષ સમાસ, પ્રાપ્તબાપન્ન વગેરે શબ્દો પૂર્વપદમાં હોય તેવા સમાસો વિશેષ્યના લિંગ પ્રમાણે લિંગ લે છે. દા.ત. સ્વીકૃત: ધટ: | સ્વીકારેલો ઘડો. ધરથા: નર: આ રથ પર આરૂઢ થયેલા મનુષ્યો. પર્વધ્યયના નારી | ભણવા માટે થાકેલ નારી. પ્રાપ્તીવિ: પુરુષ: I આજીવિકા પામેલ પુરુષ. સમાસના પૂર્વપદમાં થતા ફેરફારો (1) સમાસના પૂર્વપદમાં -કારાત્ત નામ હોય તો તેનો - લોપાય.