Book Title: Padarth Prakash 19 Sanskrit Niyamavali
Author(s): Vijayhemchandrasuri
Publisher: Sanghvi Ambalal Ratanchand Jain Dharmik Trust
View full book text
________________ 246 ઉપમાન, ન, પ્રાદિ બહુવ્રીહિ સમાસો હોય ત્યારે આ સમાસ થાય છે. દા.ત. વન્દ્ર પાળ યસ્થ : = વળિ : MH ચક્ર છે હાથમાં જેના તે કૃષ્ણ . (3) ઉપમાન બહુવ્રીહિ સમાસ બહુવ્રીહિ સમાસનું પૂર્વપદ ઉપમાનદર્શક નામ હોય ત્યારે આ સમાસ થાય છે. દા.ત. વન્દ્રય જાન્તિઃ રૂવ કાન્તિઃ યસ્ય સ: = વન્દ્રાન્તિઃ | ચન્દ્રની કાંતિ જેવી કાંતિ છે જેની તે. चन्द्रस्य इव कान्तिः यस्य सः = चन्द्रकान्तिः / ચન્દ્ર જેવી કાંતિ છે જેની તે. (4) નન્ બહુવ્રીહિ સમાસ બહુવ્રીહિ સમાસનું પૂર્વપદ ને કે મન હોય ત્યારે આ સમાસ થાય છે. વિગ્રહવાક્યમાં પૂર્વપદની બદલે નાતિ ક્રિયાપદ કે વિશેષ્ય (ઉત્તરપદ)ના લિંગ-વચન પ્રમાણે વિદ્યમાન શબ્દના રૂપો વપરાય છે. દા.ત. નાસ્તિ પુત્ર: યસ્થ : = પુત્ર: . જેનો પુત્ર નથી તે. વિદ્યમાન: પુત્ર: યસ્ય સ: = પુત્ર: . જેનો પુત્ર નથી તે. (5) પ્રાદિ બહુવ્રીહિ સમાસ બહુવ્રીહિ સમાસનું પૂર્વપદ કોઈ ઉપસર્ગ હોય ત્યારે આ સમાસ થાય છે. વિગ્રહવાક્યમાં પૂર્વપદ તરીકે આવેલ ઉપસર્ગને તિ, તિ વગેરે ભૂતકૃદન્તનો લગાડી ઉત્તરપદનું વિશેષણ બનાવીને પહેલી વિભક્તિમાં મૂકાય છે. દા.ત. નિતઃ પરઃ રેગ્યતે = નિષ્પરિગ્રહઃ | નીકળી ગયો છે પરિગ્રહ જેમનામાંથી તેઓ. ડતા શ્વર થી સ: = 3%: I ઊંચી છે ડોક જેની તે.
