Padarth Prakash 19 Sanskrit Niyamavali

Author(s): Vijayhemchandrasuri
Publisher: Sanghvi Ambalal Ratanchand Jain Dharmik Trust

Page 256

239 ઉત્તરપદમાં આવેલ ધાતુઓમાં થતા ફેરફારો દા.ત. વસુ ધતિ = વસુધા | ધન ધારણ કરનાર - પૃથ્વી. વિશ્વ પતિ = વિATI I વિશ્વનું રક્ષણ કરનાર. શકું ધમતિ = શહૃધ્ધા શંખ ફૂંકનાર. (5) પ્રેરકના મય પહેલાના અંગને ક્યારેક , ક્યારેક મને અને ક્યારેક રૂનું લાગે. દા.ત. ક્ષન્ કરોતિ = AR: I ઘડો બનાવનાર - કુંભાર. વિશ્વ વતિ = વિશ્વવહિંદ વિશ્વને વહન કરનાર. ન ટૂતિ = નવી€ / અગ્નિને બાળનાર. વંશ મૂષયતિ = વંશમૂષણ: I વંશને શણગારનાર. વધુ વિતિ = મધુપાયી 1 મધ પીનાર. ઉપરોતિ = ૩૫%ારી | ઉપકાર કરનાર. (6) કેટલાક વ્યંજનાન્ત ધાતુઓમાં અને ગ ઉમેરાય છે. દા.ત. પૂનામ્ ગતિ = પૂનાર્દા પૂજાને યોગ્ય. શિરસિ સેતિ = શિરોટું માથા પર ઊગનાર - વાળ. (7) મન્ નો પાનું, નસ્ નો ઝ, અમ્ નો , હમ્ નો દં-ખ-હનું થાય. દા.ત. સુવર્ મગતિ = સુહુમાન્ ! સુખને ભજનાર - સુખી. ગાયતે = પદ્દનમ્ કાદવમાં ઉત્પન્ન થનાર - કમળ. ર જીત = ના નહીં ચાલનાર - પર્વત. શત્રમ્ ત્તિ = શત્રુદ:, શત્રુનઃ I શત્રુને હણનાર. વૃત્રમ્ દક્તિ = વૃaહના વૃત્ર(દત્યોને હણનાર. (8) પૂર્વપદ હું, તુમ્ કે દુર્ હોય અને વિગ્રહવાક્યમાં ઉત્તરપદમાં કર્મણિરૂપ વપરાયેલ હોય તો સ્વરાન્ત ધાતુમાં ગુણ કરીને 1 ઉમેરાય અને વ્યંજનાન્ત ધાતુમાં એમને એમ ઉમેરાય.