Book Title: Padarth Prakash 19 Sanskrit Niyamavali
Author(s): Vijayhemchandrasuri
Publisher: Sanghvi Ambalal Ratanchand Jain Dharmik Trust
View full book text
________________ 2 1 3 અપવાદ - ઇતરેતર દ્વન્દ સમાસ શ્વ વડવા = શ્વવવવ | ઘોડો અને ઘોડી. બહa ત્રિશ = ગોરાત્ર: 2 દિવસ અને રાત. સમાસને અંતે વિદ્યા કે જન્મનો સંબંધ બતાવનાર શ્ર–કારાન્ત શબ્દ કે પુત્ર શબ્દ હોય અને એની અનંતર પૂર્વે 2-કારાન્ત શબ્દ હોય તો પૂર્વેના શબ્દના 8 નો ના થાય. દા.ત. માતા = પિતા = = માતાપિતા | માતા અને પિતા. હોતા પોતા = દોતાપોતાર I હોમ કરનાર અને યજ્ઞ કરનાર. હોતપોતા નેણ = રોતાપોતાનેર: હોમ કરનાર, યજ્ઞ કરનાર અને યજ્ઞ કરનાર. રોતા વ પોતા વ નેઇ વ = દોસ્તૃપોતાનેછઃ | હોમ કરનાર, યજ્ઞ કરનાર અને યજ્ઞ કરનાર, fપત્ર 2 પુત્રઢ = પિતાપુત્ર I પિતા અને પુત્ર (5) વાયુ સિવાયના વેદમાંના સાહચર્ય સંબંધ ધરાવનારા દેવોના નામોના દ્વન્દ સમાસમાં ઉપાજ્ય પદમાં અન્ય સ્વરનો ના થાય. ને પછી સોમ કે વરુન આવે તો નિ નો ડું દીર્ઘ થાય. દા.ત. સૂર્યa વન્દ્રના = સૂર્યાવન્દ્રમૌ I સૂર્ય અને ચન્દ્ર. સોમ વખa = સોમાવી | ચન્દ્ર અને વરુણ. રૂદ્રશ સોમશ = રૂદ્રાસીૌ ઇન્દ્ર અને ચન્દ્ર. નગ્ન વાયુ અનિવાયૂ | અગ્નિ અને વાયુ. નશ્ચ સોમશ્ર = મનીષોમ | અગ્નિ અને ચન્દ્ર. નિશ્ર વરુણ = મની અગ્નિ અને વરુણ. જુદા જુદા નામોના ગુણો બતાવતા કે એક જ નામના જુદા જુદા વર્ગ બતાવતા બે કે વધારે વિશેષણોનો પણ ઇતરેતર દ્વન્દ સમાસ થાય.
