Book Title: Padarth Prakash 19 Sanskrit Niyamavali
Author(s): Vijayhemchandrasuri
Publisher: Sanghvi Ambalal Ratanchand Jain Dharmik Trust
View full book text
________________ 2 14 સમાહાર દ્વન્દ સમાસ દા.ત. ૩૫તીપતૌ I ઉપકાર કરાયેલ અને અપકાર કરાયેલ. મિત્રરાકૂ aa મિત્ર અને શત્રુ. વૃદ્ધતા વૃદ્ધ અને યુવાન. પખાળુની ભીમ અને અર્જુન. ૩૪મધમનધ્યમા ઉત્તમ, અધમ અને મધ્યમ. (2) સમાહાર દ્વન્દ સમાસ (1) સમુદાયની વિવલાથી બનતો દ્વન્દ સમાસ તે સમાહાર દ્વન્દ સમાસ. તેમાં દરેક જુદી જુદી વસ્તુ પ્રધાન નથી પણ બધાનો સમૂહ પ્રધાન છે. તે નપુંસકલિંગ એકવચનમાં જ બને છે. દા.ત. મહારનિદ્રામયં સર્વેષાં પ્રfનનાં સ્વાભાવિમ્ | આહાર, નિદ્રા અને ભય બધા જીવોને સ્વાભાવિક છે. યજ્ઞતપોતાનેન નર: પાપાત્ વિમુખ્યતે યજ્ઞ, તપ અને દાનથી મનુષ્ય પાપથી મુકાય છે. (2) વિગ્રહવાક્યમાં સમાસમાં આવેલા પદોની સંખ્યા પ્રમાણે અને સમાસના છેલ્લા પદના લિંગ પ્રમાણે તત્ સર્વનામનું છઠ્ઠી વિભક્તિનું રૂપ સમાહાર: શબ્દ સાથે જોડાય છે. દા.ત. માહીનિદ્રાયમ્ = હાર નિદ્રા 2 મગ્ન તેષાં સમાહાર: | આહાર, નિદ્રા અને ભય નો સમૂહ. (3) દ્વન્દ સમાસના પદો નીચે પ્રમાણે હોય તો તેમનો સમાહાર દ્વન્દ સમાસ જ થાય. (i) પ્રાણીના શરીરના અંગોના નામો - દા.ત. હસ્ત વ પ ર તેષાં સમીર: = રૂપમ્પ બે હાથ અને બે પગનો સમૂહ. (i) બહુવચનમાં સૈન્યના અંગોના નામો -
