Book Title: Padarth Prakash 19 Sanskrit Niyamavali
Author(s): Vijayhemchandrasuri
Publisher: Sanghvi Ambalal Ratanchand Jain Dharmik Trust
View full book text
________________ 39 કર્મણિ પ્રયોગ અને ભાવે પ્રયોગ દા.ત. કર્તરિઝન: વાર્તા ગાતાં નયત | પિતા બાળકને નિશાળે લઈ જાય છે. મુખ્યકર્મ - વાત, ગૌણકર્મ - શાતા. કર્મણિ-ખનન વાન્તઃ શાનાં નીયત | પિતા વડે બાળક નિશાળે લઈ જવાય છે. (16) ધાતુઓ બે પ્રકારના છે - સકર્મક અને અકર્મક. (i) સકર્મક ધાતુઓ - કર્મવાળા ધાતુઓ તે સકર્મક ધાતુઓ. કેટલાક સકર્મક ધાતુઓ એક કર્મવાળા હોય છે અને કેટલાક સકર્મક ધાતુઓ બે કર્મવાળા હોય છે. બે કર્મવાળા સકર્મક ધાતુઓના બે કર્મમાંથી એક કર્મ મુખ્યકર્મ છે અને બીજું કર્મ ગૌણકર્મ છે. તેની સમજણ પાના નં. 38 ઉપર આપી છે. દા.ત. રામ: પિતા રામ પાણી પીએ છે. કંપન્ એ એક કર્મવાળો સકર્મક ધાતુ છે. શિષ્યઃ પુરું અન્ને પૃષ્ઠતિ શિષ્ય ગુરુને પ્રશ્ન પૂછે છે. પ્રર્જી એ બે કર્મવાળો સકર્મક ધાતુ છે. મુખ્યકર્મ - Dરન, ગૌણકર્મ - ગુરુ. (i) અકર્મક ધાતુઓ - કર્મ વિનાના ધાતુઓ તે અકર્મક ધાતુઓ. દા.ત. રામ: તિતિ | રામ ઊભો છે. અકર્મક ધાતુઓ - નન્ના-સત્તા–સ્થિતિ-નારીનું, વૃદ્ધિ-ક્ષય-મય-નીવિત-મરમ્ | નર્તન-નિદ્રા-રોન-વાસા:, સ્પર્ધા-પ્પન-મન-હીસા: | शयन-क्रीडा-रुचि-दीप्त्यर्था, धातुगणमकर्मकमाहुः / / (1) નગ્નતે - તે શરમાય છે. (2) મવતિ = તે થાય છે, પ્તિ - તે છે. (3) તિષ્ઠત - તે ઊભો છે, (4) નીતિ - તે જાગે છે. વર્તતે - તે વર્તે છે. (5) વર્ધતે - તે વધે છે. (6) ક્ષયતિ - તે ક્ષય પામે છે.
