Book Title: Padarth Prakash 19 Sanskrit Niyamavali
Author(s): Vijayhemchandrasuri
Publisher: Sanghvi Ambalal Ratanchand Jain Dharmik Trust
View full book text
________________ ષ્યિ પ્રત્યય (અભૂતતદ્ભાવ) 179 ત્રિ પ્રત્યય (અભૂતતભાવ) (1) જે પહેલા તેવું નહોતું તે તેવું કે તેના જેવું થયું એવો અર્થ જણાવવા માટે શબ્દને વ્રિ પ્રત્યય લાગે છે. આમાં શબ્દને રું લાગે. પછી શબ્દ જો કર્મરૂપ હોય તો 9 ધાતુના અને કર્તારૂપ હોય તો ભૂ ધાતુના અને ક્યારેક બન્ ધાતુના રૂપો લાગે. દા.ત. ન ફા = મા ! अगङ्गा गङ्गा इव भवति इति गङ्गीभवति / જે ગંગા નથી તે ગંગા જેવી થાય છે. न स्वम् = अस्वम् / अस्वं स्वं करोति इति स्वीकरोति / જે પોતાનું નથી તેને પોતાનું કરે છે. (2) { લાગતા થતા ફેરફારો - (i) અવ્યય સિવાયના અ-કારાન્ત અને -કારાન્ત શબ્દોના અન્ય - માં નો લોપ થાય. (તેના સ્થાને રું લાગે.) દા.ત. ધન - ધનીમવતિ જે ધન નથી તે ધન જેવું થાય છે. ! - ફિમવતિ | જે ગંગા નથી તે ગંગા જેવી થાય છે. (i) શબ્દનો અન્ય સ્વરરૂ કે 3 હોય તો તે દીર્ઘ થાય. પછી છું ન લાગે. દા.ત. શુર્વ - ગુવીમતિ . જે પવિત્ર નથી તે પવિત્ર થાય છે. પ - પર્મવતિ ! જે હોંશિયાર નથી તે હોંશિયાર થાય છે (ii) શબ્દનો અન્ય સ્વર હૃસ્વ ત્રઢ હોય તો તેનો રી થાય. પછી છું ન લાગે. દા.ત. માતૃ - માત્રીતિ જે માતા નથી તેને માતા કરે છે. (iv) -કારાન્ત શબ્દો તથા મનસ્, અરુષ, વૃક્ષ, વેતસું, ર, રઝલ્ શબ્દોના અન્ય વ્યંજનનો લોપ થાય. દા.ત. રીઝલ્ - રાનીમવતિ . જે રાજા નથી તે રાજા થાય છે. વેતન્વેતીમવતિ | જે મન નથી તે મન જેવું થાય છે.
