Book Title: Padarth Prakash 19 Sanskrit Niyamavali
Author(s): Vijayhemchandrasuri
Publisher: Sanghvi Ambalal Ratanchand Jain Dharmik Trust
View full book text
________________ ભાવવાચક પ્રત્યયો 193 દા.ત. નનાનાં નેતા ! લોકોને લઈ જનાર. તેવસ્ય પૂગ દેવને પૂજનાર. (7) ભાવવાચક પ્રત્યયો - 5, ૩ન, તિ (i) ધાતુઓને બ, મન, અને પ્રત્યયો લગાડવાથી ભાવવાચક નામો થાય છે. તિ પ્રત્યય અવિકારક છે. ભૂતકૃદન્તના પ્રત્યય પૂર્વે ધાતુઓમાં જે ફેરફારો થાય છે તે જ ફેરફારો ઘણું કરીને તિ પ્રત્યય પૂર્વે થાય છે. દા.ત. વર્> વિત: આ કહેવું. મુન્ - મુવિત: છૂટવું. જમ્ અતિ: | જવું. યૂ -> કથિતિ: આ કહેવું. (ii) પ્રત્યય વિકારક છે. એ પ્રત્યય પૂર્વે કેટલાક ધાતુઓમાં ગુણ થાય છે અને કેટલાક ધાતુઓમાં વૃદ્ધિ થાય છે. દા.ત. મૂ> ભાવ: I થવું. ઉન -- નય: | જય. હનું - પાત: | હણવું. વધુ ને વધ: | બોધ. (iv) મ પ્રત્યય પૂર્વે જૂ નો જૂ અને જૂ નો જૂ થાય. દા.ત. પર્ - પશ: I રાંધવું. યુન્ -- યોr: I જોડવું. (V). મન પ્રત્યય વિકારક છે. મન પ્રત્યય પૂર્વે અન્ય સ્વર અને ઉપાજ્ય હૃસ્વ સ્વરનો ગુણ થાય છે. દા.ત. + ન = ભવનમ્ ! થવું. હન્ + ન = નનમ્ | હણવું. વધુ + ન = વોધનમ્ | બોધ પમાડવો. (vi) તિ અત્તવાળા નામો સ્ત્રીલિંગ છે. તેમના રૂપો મતિ પ્રમાણે થાય. આ અન્તવાળા નામો પુલિંગ છે. તેમના રૂપો નિન પ્રમાણે થાય. મન અત્તવાળા નામો નપુંસકલિંગ છે. તેમના રૂપો વન પ્રમાણે થાય. (8) સ્વભાવ અર્થમાં ધાતુને ન, વર, પ્રત્યયો લાગે. દા.ત. મનુસરત ફત્યેવં શીત: = અનુસારી I (અનુસરિ) અનુસરવાના
